Havalar soyuqduqda ilkin olaraq xəmir xörəklərinə müraciət edirik. Mütəxəssislər isə xəmir xörəklərinin zərərli olduğunu və lazım olmadığı təqdirdə xəmir xörəklərindən istifadə etməməyimizi tövsiyə edir.

Mövzu ilə bağlı "Ankara” klinikasının baş həkimi Zülfüqar Yusifov Moderator.az-a açıqlamasında xəmir yeməklərinin zərərlərindən danışıb.

Xəmir yeməklərinə gündəlik həyatda çox üstünlük verildiyini və havalar soyduqca buna diqqətin daha çoxaldığını qeyd etdi:

"Xüsusən sulu xəmir yeməklərinə, daha çox ərişdə, düşbərə kimi yeməklərə bizim tərəfdə üstünlük daha çoxalıb. Bunlar daha çox isti yemək anlamına gələn, soyuqdan kompensasiya istəyindən, eyni zamanada enerji itkisini tez önləmək məqsədindən insanlar tərəfindən üstünlük verilən qidalardır. Həm də zaman-zaman ekonomik durumun o qədər də yaxşı olmadığı illərdə bu xəmir yeməkləri öz əlçatanlıqlarına görə nisbətən daha çox istifadə edilib. Bu da havalar soyuyan kimi insanlarda bir vərdiş halına çevrilib.

Xəmir yeməklərinin əsasən zərərli tərəfi, mədə bağırsaq sisteminə verdiyi ağırlıqdan ibarətdir. Həzm olunma prosesi xəmir yeməklərində o qədər də yaxşı getmir və əgər mədə bağırsaq sisteminin müəyyən disfunksiyaları varsa, xeyli ciddi narahatçılıq verə bilər. Bu baxımdan həmin yeməkləri günün birinci yarısında və ya erkən vaxtlarda yemək məsləhət görülür. Digər tərəfdən, bu yeməklərin tərkibində olan maddələr xüsusən şəkəri, təzyiqi olan insanlarda səhətin pisləşməsinə gətirib çıxara bilər. Çünki, xüsusən ağ undan olan məhsullar qanda şəkərin miqdarını artırır. Bunlar xaricində davamlı olaraq eyni xəmir yeməklərindən istifadə olunarsa müəyyən vitamin çatışmazlıqları yarana bilər. Amma günümüzdə bunlar davamlı istifadə olunmur. Epizodik hallarda, məsələn qar yağanda və yaxud çox soyuqdursa daha çox istifadə edilir. Bu baxımdan düşünürəm ki, bu yeməklər milli mətbəximizin ləziz təamlarındandır və bunlardan qədərində istifadə etmək olar. Çox böyük sıxlıqla istifadə edilmədikdə fikirimcə, ciddi bir problemlə üzləşmərik".

ABŞ-nin Nyu-York şəhərində koronavirusun JN.1 adlı yeni variantına yoluxanların sayı artıb.
Bu səbəbdən son günlər şəhərdə qoruyucu tibbi maskalardan istifadə edənlərin sayının artdığı, kütləvi nəqliyyatlardan, metro və avtobuslardan istifadənin azaldığı bildirilib. İnsanlar sosial məsafə və özünütəcrid mexanizmi ilə virusdan qorunmağa çalışırlar. ABŞ mətbuatında yayılan məlumatlarda şəhərdə virusun aşkarlanmasını təmin edən sürətli testlərin satışı çoxaldığı qeyd olunub.
ABŞ-nin Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzinin yaydığı məlumatda isə sanitariya-gigiyena qaydalarına riayət etməklə yanaşı maskalardan istifadə, mümkün olduqca qapalı yerlərdə havalandırmanın yaxşılaşdırması, xəstələrə evdə qalmaq və ən son koronavirus peyvəndini almasının vacibliyi qeyd olunub.

Mütəxəssislər havaların soyuması ilə virusun bu sıçrayışının gözlənilən olduğunu bildiriblər.

Koronavirus hallarında mövsümi artım olduğunu vurğulayan professor, infeksion xəstəliklər uzmanı Alper Şener isə sosial media hesabında JN1 virusu ilə bağlı təşvişə əsas olmadığını vurğulayıb. Koronavirus ailəsinin hər gün yeni üzvlər qazandığını bildirən Şener qeyd edib ki, Omikronun alt qrup variantı olan JN1-də koronavirus ailəsinin digər alt qrup variantlarına bənzəyir: " Ona görə də əhalinin peyvənd olunmuş təbəqəsinin, xüsusən də gənclər və yanaşı xəstəlikləri olmayan şəxslərin narahatlığına əsas yoxdur. Amma yaşı 65-dən yuxarı olub peyvənd olunmayan, həmçinin də xroniki xəstəlikləri olan insanlar üçün JNq virusu da digər COVİD 19 variantları kimi ciddi təhlükə mənbəyidir. Bu şəxslər virusa yoluxduğu zaman koronavirus infeksiyasə ağır tənəffüs yolu infeksiyalarına səbəb ola bilər. ABŞ, Böyük Britaniya və Yaponiyanın məlumatlarına və təcrübəsinə əsasən koronavirusun JN1 variantı yeni ildə ürək çatışmazlığı pandemiyasına səbəb ola bilər".
Yerli mütəxəssislərimiz isə qeyd edib ki, COVİD-19-un ABŞ-də qeydə alınan yeni ştammının Azərbaycanda yayılması haqqında heç bir məlumat yoxdur.
Lakin bayram günlərində vətəndaşlarımızın digər ölkələrə səyahəti və geri dönüşü ilə əlaqədar ştammın ölkəmizə gətirilməsi istisna deyil.

Professor Adil Qeybulla Covid-19-un yeni, JN1 variantının Amerika, Fransa, İngiltərə, Portuqaliya, İspaniya, Yaponiya, Çin və Avstraliya kimi ölkələrdə sürətlə yayıldığını deyib: "Biz koronavirusun alt variantlarının nisbətən yüngül olduğunu deyirik, lakin özümüzü qorumağı dayandırdığımız zaman virus mutasiyaya uğrayır. Yəni virus təbii olaraq mutasiyaya uğramır, insandan insana keçərək baş verir. Biz tədbir görmədikcə, hərəkət etməyə davam edəcək".

Son illərdə yayılan variantların hamısının
Omicronun alt variantları olduğunu xatırladan A. Qeybulla deyib ki, JN1 virusu da Omikron ilə eyni simptomları göstərir:

"JN.1 infeksiyasının simptomları öskürək, qızdırma, bədən ağrıları və yorğunluq da daxil olmaqla əvvəlki koronavirus variantlarının yaratdığı simptomlara bənzəyir. Xüsusən də yaşlılar, körpələr, immun sistemi zəifləmiş və ya xroniki vəziyyətdə olan insanları üçün virusa yoluxma riski yüksəkdir.
Əlamətlər qızdırma, boğaz ağrısı, burun axması, halsızlıq, yorğunluq, qoxu hissi... Bu virusda diqqəti çəkən bir şey var, ishal, qusma və qarın ağrısı daha çox olur. İshal ümumi bir Covid simptomu olaraq görülməyə başlayır. Son olaraq deyim ki, COVİD-19 pandemiyası artıq bitib və yoluxmanın yenidən eyni həddə alovlanması mümkün deyil. Ən azı ona görə ki, infeksiya zənciri qırılıb, xeyli insan vaksin olunub və yoluxduğu üçün immunitet yaranıb. Ancaq davam edən mutasiya ştammlarının müəyyən epidemik ocaqlar yaratdığı da göz qabağındadır. Bu səbəbdən də əhaliyə mümkün qədər özünü qorunmağı və karantin qaydalarına əməl etməyi tövsiyyə edirəm. Insanların kütləvi toplaşdığı yerlərdə maska taxılması məsləhətdir. Xəstə şəxslərin insanların sıx toplaşdığı yerdə olmaması daha uyğundur. Bundan əlavə, insanlar gigiyenik qaydalara əməl etməlidir”.
sherg.az

Abşeron RMX-nin baş direktoru Azər İsmayılov son zamanlar öz işinə könülsüz yanaşır.

AzFakt.com-un əldə etdiyi məlumata görə Azər İsmayılovun ruhdan düşməsinə səbəb onun əməyinin düzgün qiymətləndirilməməsidir.

"Azər İsmayılov ölkədə icbari tibbi sığorta sistemini quran şəxslərdəndir. Səhiyyə nazirliyində çox adam onu TƏBİB sədri vəzifəsinə təyinat alacağını düşünürdü. Azər İsmayılov da artıq bu qənaətdə idi ki, onu Təbib sədri və ya Səhiyyə nazirliyi sistemində daha yüksək vəzifəyə təyin edəcəklər. Azər İsmayılov Yevlax rayon mərkəzi xəstəxanasının baş direktoru vəzifəsindən Mərkəzi Klinik Xəstəxananın baş direktoru vəzifəsinə gətiriləndə hamı gözləyirdi ki, yaxın zamanda Təbib sədri təyin olunacaq. Ancaq gözləntilər baş vermədi. Azər İsmayılov nəinki yüksək vəzifəyə təyin edildi, hətta onu paytaxtdan uzaqlaşdırdılar"- deyə məlumatda vurğulanır.

Hazırda Abşeron RMX-NİN baş direktorunun kimlərinsə gizli qəzəbə tuş gəldiyi və buna görə də paytaxtdan uzaqlaşdırıldı iddia edilir:

"Azər İsmayılov Türkiyədə təhsil alıb. Həkim ailəsində böyüyüb. Tibbi sığorta sistemini yaxşı bilir. Onun ölkənin mərkəzi tibbi müəssisəsindən uzaqlaşdırılmasının arxasında güman ki, onun gizli rəqibləri dayanır. Bu gün səhiyyə sistemində çox adam Təbib sədri postuna Vüqar Qurbanovdan daha çox Azər İsmayılovun haqqının olduğunu düşünür"- deyə məlumatda bildirilir.

Qeyd edək ki, Azər İsmayılov 1982-ci ildə Naxçıvanda anadan olub. Tibb və hüquq təhsili alan A. İsmayılov bir neçə elmi məqalənin müəllifidir.

Balakənin Katex kəndində xurma ağacı olmayan həyət, demək olar ki, yoxdur.

Xurmaçılıq kənd sakinlərinin həm məşğuliyyəti, həm də gəlir sahəsidir.

Katexlilər xurmadan min bir dərdin dərmanı hesab olunan bəkməz də hazırlayırlar.

Kənd sakini Həqiqət Məmmədova deyir ki, bəkməz üçün adətən, ağacda qalan xurmalardan istifadə edirlər:

“Çox güclü alovda xurmanın şirəsini çıxarmaq olmur, gərək vam odda hazırlayasan. Bir yeşik xurmadan 800 qram bəkməz alınır”.
Qiymətə gəlincə isə xurma bəkməzinin bir litri bazarlarda 10-20 manat arası təklif olunur.

Qeyd edək ki, şəfa mənbəyi hesab olunan xurma bəkməzi beynin və bədənin inkişafına yardımçı olur, quru öskürəyi kəsir, boğaz ağrısını aradan qaldırır. Bronxit və soyuqdəyməyə qarşı olduqca təsirlidir. Ürək və damar xəstəlikləri riskini azaldıcı təsiri var. Mütəxəssislərin fikrinə görə, xurma bəkməzi bədəni xərçəngdən müdafiə edir.

Ətraflı Baku TV-nin süjetini təqdim edirik:

“Yeni il süfrəsinin əsas problemlərindən biri həddindən artıq yeməkdir. Bəzi insanlar qəsdən gecə ziyafəti ərəfəsində bütün günü yemək yemirlər və tamamilə səhv edirlər”.

“Cebhe.info” xəbər verir ki, bunu həkim, dietoloq Daria Rusanova deyib.

“Yeməkdə uzun fasilə və şiddətli aclıq həddindən artıq yeməyə kömək edir. Ənənəvi olaraq, yeməklərlə dolu bir süfrə qurmaq bizim üçün adətdir. Bu, hətta iradəli insanların belə müqavimət göstərməsi çətin olan böyük sınaqdır”, - deyə o bildirib.

Həkimin sözlərinə görə, həddindən artıq yemək zamanı insan diskomfort hiss etməyə başlayır. Onun hərəkət etməsi daha çətinləşir, ümumi fəaliyyət və beyin fəaliyyəti azalır, yuxululuq yaranır.

"Bu, həzm orqanlarının daha intensiv işləməsi üçün artan qan axını tələb etdiyi üçün baş verir, buna görə də beyin və digər orqanlar daha az qəbul edir. Nəticədə sinir və intellektual proseslər ləngiyir. Bundan əlavə, həddindən artıq yemək tez-tez şişkinlik və qida həzmində problemlər yaradır. Belə olanda da bayram mütləq pozulacaq”,- deyə həkim xəbərdarlıq edib.

Yeni il süfrəsində ən vacib şey vaxtında dayanmaqdır

“Hər bir insanın beyni ona toxluq siqnalları göndərir. Ancaq hər kəs onları aydın şəkildə tanıya bilmir, xüsusən də bundan əvvəl insan şiddətli aclıq keçirmişsə. Məsələn, əgər paltarınızın düymələrini açmaq və ya yuxululuq hiss edirsinizsə, siz artıq yemək yemisiniz, daha əvvəl dayanmalı idiniz. Yeməyinizi hansı nöqtədə bitirməli olduğunuzu başa düşməyə kömək edəcək bir “hiylə” var. İnsan ac olanda yeməyi çox tez udmağa başlayır, yəni qaşıq və ya çəngəllə tez işləyir.

Hərəkətlər yavaşladığı anda bədən bizə ilk siqnalı göndərir. Yeməyin dadı da göstərici olacaq. İlk anlarda onun yaxşı dadını hiss edirik, bu dad kütləşirsə, bu da bir siqnaldır. Başqa bir siqnal masada söhbətin başlamasıdır. İnsan tox olanda əhvalı yaxşılaşır, şüursuz olaraq danışmağa başlayır”, - deyə həkim qeyd edib.

Doyduğunuz an masadan qalxın

“Əgər özünüzü yüngül və enerjili hiss edirsinizsə, bu, o deməkdir ki, ehtiyacınız olan qədər yemisiniz. Hər zaman oturduqda mədə reseptorlarımız daha pis işləyir, bədən mövqeyini dəyişdikdə aktivləşir və toxluq hiss etmək daha asan olur. Ona görə də masa arxasında söhbətlər başlayanda ayağa qalxıb özünüzü yoxlamaq üçün yaxşı vaxtdır”, - deyə həkim tövsiyə edib.

Başqa bir “hiylə”

“Bir çoxumuz uşaqlıqdan kifayət qədər yeməməyin zərərli olduğuna öyrəşmişik. Bayram şənliyinin ortasında belə davranış- yeməmək hətta hörmətsizlik kimi də qəbul edilə bilər. Buna görə yeməkləri çox miqdarda bişirməməlisiniz. Yeməklər daha müxtəlif ola bilər, amma porsiyalar böyük olmamalıdır”, - o əlavə edib.

Əgər siz hələ də yeməyə müqavimət göstərə bilmirsinizsə daha çox spirt içməyi dayandırmalısınız:

“Çünki bu, həddindən artıq yeməyi daha da stimullaşdırır. Yaxşısı ayağa qalxıb çölə çıxmaq və 20-30 dəqiqə gəzməkdir. Bu, metabolik prosesləri sürətləndirəcək və bədənin qidanı daha sürətli həzm etməsinə kömək edəcəkdir. Ancaq həddindən artıq yeməkdən sonra aktiv fiziki fəaliyyətdən qaçmaq daha yaxşıdır.

Buna görə də rəqsə getməyin, sakit bir tempdə gəzmək daha yaxşıdır. Kiçik qurtumlarla su içə bilərsiniz, bu, həzm sistemini asanlaşdırmağa kömək edəcəkdir. Əgər mədəinizdə güclü diskomfort hiss edirsinizsə, dərman qəbul edə bilərsiniz”.

11 mindən çox dietoloqu birləşdirən Britaniya Pəhriz Assosiasiyası (BDA) məşhurların təbliğ etdiyi pəhrizlərin təhlükələri barədə xəbərdarlıq edib.

“Bura ətyeyilən pəhriz, şirə pəhrizi, çiy qida pəhrizi və karbohidratların olmaması daxildir”,- deyə “Daily Mail” xəbər verir.
Mütəxəssislər xəbərdarlıq edirlər:

“Bütün qida qruplarının aradan qaldırılmasını əhatə edən qəza pəhrizləri qida çatışmazlığı riskini artıra bilər. Məşhurların pəhrizlərində sürətli arıqlamanın nəticələri son dərəcə ciddi ola bilər və yemək pozğunluğuna səbəb olar. Məsələn, karbohidratların kəsilməsi ümumi kalori qəbulunu azalda və arıqlamağa kömək edə bilər.

Ancaq bu cür pəhriz tez-tez lif çatışmazlığı ilə əlaqələndirilir ki, bu da qəbizlik ehtimalını artıra, bağırsaq bakteriyalarına zərər verə və B vitamini çatışmazlığına səbəb ola bilər”.

BDA həmçinin su orucunu və ya yalnız heyvan mənşəli məhsulların istehlakını nəzərdə tutan ətyeyilən pəhrizi tövsiyə etmir. Şirələr, püre və çiy qidalarla məhdudlaşan pəhriz də təhlükəlidir.

Pəhrizinizi dəyişdirməzdən əvvəl, məşhurun təşviq etdiyi yanaşmanın təhlükəsizliyini və effektivliyini dəstəkləyən tibbi araşdırmaların olub -olmadığını yoxlamaq lazımdır.