İranın keçmiş xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərif Ermənistanın Tehranın “atəşkəs planı”nı rədd etdiyini söyləyən xatirələr kitabını nəşr edib.
KONKRET.az xəbər verir ki, erməni nəşrləri bu barədə məlumat yayıb. Həmin xəbərlərdə vurğulanır ki, bu xatirələr Nikol Paşinyanın daha əlverişli şərtlər daxilində müharibəni dayandıra biləcəyi tezisini yenidən dövriyyəyə buraxmağa imkan verib.
Həmin məlumatların bir qismini təqdim edirik:
“Söhbət nədən gedir: 2020-ci il oktyabrın 27-də İran prezidentinin xüsusi nümayəndəsi, xarici işlər nazirinin müavini Abbas Əraqçi Bakıda Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması üzrə ilk İran təşəbbüsünü təqdim edib. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin xarici əlaqələr üzrə köməkçisi Hikmət Hacıyevin səsləndirdiyi, Azərbaycanın ictimai reaksiyası belədir. “İranın regional güc, regional dövlət kimi Cənubi Qafqazda sülhün bərqərar olması prosesində də iştirak etmək hüququ var. Gələcəkdə ola bilsin ki, hansısa mexanizmlər, əlaqə qrupları olsun. İran da münaqişənin həllinə töhfə verə bilər”.
Bunu İranın Dağlıq Qarabağ nizamlanması planına rəsmi Bakı razılaşması hesab etmək olarmı? Təbii ki, yox: Bakı diplomatik şəkildə aydın şəkildə bildirir ki, konkret atəşkəsin yaradılması ilə bağlı İranın vasitəçiliyi tələb olunmur, Tehran müharibədən sonrakı prosesdə, ola bilsin, hansısa mexanizmlər, təmas qrupları yaradılanda iştirak edə bilər.
Qeyd edək ki, İran prezidentinin xüsusi nümayəndəsi, xarici işlər nazirinin müavini Əraqçi oktyabrın 29-da İrəvana səfər edib, bundan əvvəl Bakıda və Moskvada danışıqlar aparıb. Üstəlik, İranın təşəbbüsü Ermənistan və Azərbaycanın xarici işlər nazirlərinin Moskva, Paris və Vaşinqtonda apardıqları danışıqların ardınca baş tutub və bu danışıqların praktiki nəticəsi olmayıb.
Əşyalar öz adları ilə çağırılmalıdır. İranın təşəbbüsü münaqişənin həlli və ya atəşkəsin yaradılması deyil, Tehranın Bakı və Moskva ilə həll etməyə çalışdığı müharibədən sonrakı Cənubi Qafqazda mövcudluğu idi. Sabiq xarici işlər naziri Zərif etiraf edir ki, Rusiya bu təşəbbüsü, yumşaq desək, müsbət qarşılamadı və Türkiyə ilə koordinasiyaya üstünlük verdi.
Və ümumiyyətlə, müharibənin bitməsinin mümkünlüyü ilə bağlı hər hansı diskusssiyaya başlamazdan əvvəl nəzərə almaq lazımdır ki, 2020-ci il oktyabrın 8-9-da Rusiyanın xarici işlər naziri Lavrovun vasitəçiliyi ilə Moskvada Zohrap Mnatsakanyan-Ceyhun Bayram danışıqlarından sonra İlham Əliyev RİA Novosti-yə müsahibəsində deyib ki, o, baş nazir Nikol Paşinyanın təsdiq etdiyi geri çəkilmə cədvəlini alandan sonra müharibə dayanacaq”.
Azərbaycan xüsusi təyinatlıları Şuşa yaxınlığında olarkən İran prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Əraqçi Bakıda olub. Digər fakt isə odur ki, ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrlərinin oktyabrın 29-da Ermənistan və Azərbaycanın xarici işlər nazirləri ilə Cenevrədə görüşərək atəşkəs şərtlərini razılaşdıracağına dair razılığın əldə olunduğu mərhələdə İran təşəbbüs göstərib.
Həmin iclas bir gün gec keçirilsə də, heç bir nəticə vermədi. Hərbi əməliyyatlar davam edirdi, çünki Azərbaycanın atəşkəsdə, hətta humanitar sazişlərdə də marağı yox idi. Göründüyü kimi, atəşkəsin təminatçısı məsələsi prinsipial idi. Burada ATƏT-in Minsk Qrupunun digər iki həmsədr ölkəsi – ABŞ və Fransanın rolu istisna olmaqla, Bakı ilə Moskvanın maraqları tamamilə üst-üstə düşürdü”.