 |
|
|
Erməni baş nazir Ermənistanın tanıdığı Azərbaycanın 86,600 kv.km-lik ərazisinə Qarabağın da daxil olduğunu açıq şəkildə etiraf etdi, Azərbaycan tərəfindən tanınmış 29,800 kv.km-lik Ermənistan ərazisinə isə Naxçıvanın və Qazaxın kəndlərinin daxil olmadığını vurğuladı... Kreml müqavimət göstərsə də, Paşinyan hakimiyyəti Cənubi Qafqazın Rusiyanın geopolitik iradəsindən uzaqlaşdığına əmindir və yekun sülh sazişini imzalamağa can atır...
Cənubi Qafqazda sülh prosesi intensiv şəkildə inkişaf edir. Azərbaycan və Ermənistan xarici ilər nazirlərinin Vaşinqton görüşündə önəmli anlaşmalar əldə olundu, prosesin önü böyük ölçüdə açıldı. Nəticədə Azərbaycan və Ermənistan liderləri Brüssel görüşündə konkret qərarlar qəbul etmək imkanı qazandılar. Və müşahibələr onu göstərir ki, hər iki tərəf Brüssel görüşündən məmnun ayrılıb.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son baş verən hadisələr də Cənubi Qafqazda sülh prosesinin uğur qazanma ehtimalının yüksək olduğunu göstərir. ABŞ və Avropa Birliyinin vasitəçilik fəaliyyəti demək olar ki, effektiv xarakter daşıyır. Ona görə də, Azərbaycan və Ermənistan ilk dəfə yekun sülh sazişinin imzalanmasına bu qədər yaxın görünür. Və Rusiyanın “Qarabağ mövzusu” ilə “suyu bulandırmaq” cəhdləri hələlik Kremli məmnun edəcək nəticədən uzaqdır.
Digər tərəfdən, ABŞ və Qərb yekun sülh sazişinin imzalanması ərəfəsində Ermənistanda baş verə biləcək kütləvi etiraz dalğasının qarşısını almaq üçün də indidən priventiv addımlar atmağa çalışır. Belə ki, ABŞ-ın generalı Ermənistana göndərilib. Bu, əslində, dolayısı ilə həm Kremlə, həm də Rusiyaya bağlı erməni “5-ci kolonu”na xəbərdarlıq mesajıdır. Ağ Ev bununla ABŞ-ın artıq Ermənistanda olduğunu, Kremlə bu ölkədə kütləvi iğtişaşlarla hakimiyyət çevrilişi etmək imkanı verməyəcəyini qabartmağa çalışır.
Maraqlıdır ki, rəsmi İrəvanın son açıqlamaları da ABŞ-dan alınmış dəstəyin təsirini göstərir. Belə ki, Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Azərbaycanla yekun sülh sazişinin iki əsas maddəsi üzərində anlaşma olduğunu vurğulayıb. Böyük ehtimalla daxili müqaviməti nəzərə alan erməni nazir razılaşdırılmış maddələrin sayını mümkün qədər az göstərməyə məcburdur. Üstəlik, yekun sülh sazişində yer alacaq maddələrin sayı da əslində, çox deyil.
Məsələ ondadır ki, rəsmi Bakı beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində cəmisi beş baza prinsipi təklif edib. Sülh danişiqları da məhz rəsmi Bakının həmin beş şərti üzərində aparılır. Bu baxımdan, əgər, erməni nazir iki razılaşdırılmış maddənin olduğunu deyirsə, deməli, ən azı 3-4 baza şərti ətrafında prinsipial anlaşma mövcuddur. Və bu, xarici işlər nazirlərinin 4 günlük Vaşinqton müzakirələrinin nəticələridir.
Nəhayət, Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın son açıqlamaları da yekun sülh sazişinin uzaqda olmadığını göstərir. Belə ki, erməni baş nazir Ermənistan cəmiyyətinə münasibətdə hiyləgər manevrlər etməsiylə diqqəti çəkir. Çünki baş nazir Nikol Paşinyan Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını rəsmən bəyan etmək üçün əvvəlcə Avropa məkanını seçdi. Hər halda, Avropa məkanında belə bir rəsmi bəyanatdan sonra geriyədönüşün mümkün olmayacağını hər kəs anlayır. Və indi Ermənistan cəmiyyəti də onun ölkəyə qayıdışına qədər erməni baş nazirin “Qarabağ Azərbaycandır” açıqlamasını artıq böyük ölçüdə həzm edib.
Ona görə də, baş nazir Nikol Paşinyan Avropa məkanında bəyan etdiyi açıqlamanı Ermənistan cəmiyyəti qarşısında detallaşdırmaqdan o qədər də çəkinməyib. Hər halda, erməni baş nazirin Ermənistanın tanıdığı Azərbaycanın 86,600 kv.km-lik ərazisinə Qarabağın da daxil olduğunu etiraf etməsi yekun sülh sazişinə doğru önəmli addımın atıldığını göstərir. Üstəlik, baş nazir Nikol Paşinyanın Azərbaycan tərəfindən tanınmış 29,800 kv.km-lik Ermənistan ərazisinə Naxçıvanın və Qazaxın kəndlərinin daxil olmadığını da açıq şəkildə vurğulaması həlledici mərhələnin sürətlə yaxınlaşdığını sezdirir.
Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan Azərbaycanla yekun sülh sazişini imzalamağa hazırdır. Eyni zamanda, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistan cəmiyyətini də tədricən bu önəmli regional hadisəyə hazırlayır. Əgər, Ermənistan ətrafında hər hansı fors-major situasiya yaranmazsa, yaxın vaxtlarda yekun sülh sazişinin imzalanması reallığa çevrilə bilər.
Təbii ki, əgər, Ermənistanda hansısa fors-major hadisə baş verəcəksə, bu, yalnız Kreml və Rusiyaya bağlı radikal-revanşist qüvvələr tərəfindən törədilə bilər. Rusiya mətbuatının Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın son açıqlamalarına verdiyi reaksiya da Kremlin artıq hərəkətə keçdiyini göstərir. Hər halda, Rusiya mətbuatında erməni baş nazir Qarabağın Azərbaycan ərazisi olaraq, tanınmasına görə sərt şəkildə qınanır, Ermənistana xəyanət etməkdə suçlanır. Üstəlik, iddia olunur ki, guya baş nazir Nikol Paşinyan Azərbaycanla sülh sazişini imzalamaq cəhdi ilə Ermənistan dövlətçiliyinin sonunu yaxınlaşdırır.
Təbii ki, bütün bunlar Kremlin Paşinyan hakimiyyətinə qarşı təhdidləridir. Böyük ehtimalla Moskvada keçirilməsi gözlənilən üçtərəfli görüşdə Rusiya prezidenti Vladimir Putin Vaşinqton və Brüssel anlaşmalarının pozulması üçün bütün imkanlardan istifadə edəcək. Belə ki, vaxtilə Brüssel görüşlərinin birindən sonra prezident V.Putin Paşinyan hakimiyyətini dolayısı ilə xəyanətdə suçlamaqla, öz pozuculuq potensialını sınaqdan çıxartmışdı.
Ancaq onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Ukraynada “savaş bataqlığı”na düşən Rusiyanın zəifləməkdə davam etməsi Cənubi Qafqazdakı sülh prosesini Kremlin nəzarətindən çıxara da bilər. Ola bilsin ki, Paşinyan hakimiyyəti də bu regionda baş verənlərin Rusiyanın geopolitik iradəsindən uzaqlaşdığına əmin olmağa və Qərbdən təhlükəsizlik təminatı almağa nail olub. Və bu səbəbdən də, Rusiyanın regional maraqlarına ciddi problem olan yekun sülh sazişinin imzalanmasına çalışır.(Yeni Müsavat)