Hökumətin təqdim etdiyi inflyasiya göstəriciləri həmişə şübhə doğurur. Çünki rəqəmlər gerçək mənzərəni əks etdirmir. Hökumətin deməyindən belə çıxır ki, illik inflyasiya səviyyəsi heç vaxt iki rəqəmlə ifadə oluna bilməz. Amma qiymətlərin azı 20 faiz artdığı göz qabağındadır. Bir növ həqiqət etiraf olunmur, gizlədilir. Sosial-iqtisadi portret heç xoş görünmür.
Bizimyol.info xəbər verir ki, 2023-cü ildə Azərbaycanda toplam pərakəndə ticarət dövriyyəsi 59 milyard manat olub. Əvvəlki illə müqayisədə 13 faiz artım diqqət çəkir. Yəni əhali daha çox pul xərcləmək məcburiyyətində qalıb. Ümumiyyətlə, son iki ildə Azərbaycanda insanlar ərzağa görə 50 faiz artıq ödəməli olub.
Əhalinin ərzağa daha çox pul xərcləməyə ehtiyac duyduğu xüsusi nəzərə çarpır. Bunu da səbəbi bəllidir. Adətən, yoxsulluğun səviyyəsinin yüksək olduğu cəmiyyətlərdə belə mənzərə yaranır. Əhali çarəsizlikdən dərman xərclərini azaldıb. Çünki real gəlirlər azaldığından, yalnız ərzaq barədə düşünmək lazım gəlir.
Elə Dövlət Statistika Komitəsinin özünün araşdırması göstərir ki, gəlir səviyyəsi daha aşağı olan ailələrin ərzağa xərclədiyi vəsait və həmin əhali qrupunun hiss etdiyi inflyasiya səviyyəsi ölkə ortalamasından aşkar yüksəkdir. Ümumiyyətlə, komitənin hesabatları ildən-ilə pisləşməni ortaya qoyur. 2023-cü ildə pərakəndə ticarətdə əhalinin bir nəfəri orta hesabla ayda 484 manat xərcləyib. Aylıq adambaşına düşən ərzaq məhsulları alışı isə 271 manat olub.
Ərzaq xərclərinin payının ümumi xərc balansında əhəmiyyətli yer tutması əhalinin yoxsulluğunu göstərir. Bunu heç mübahisələndirməyə də dəyməz. Normal ölkələrdə insanlar aylıq gəlirinin heç 10 faizini ərzağa xərcləmir. Bizdə göstərici 50 faizi keçir. Vəziyyət çox acınacaqlıdır. Hökumət pafoslu çıxışları daha çox xoşlayır. Amma əhalinin durumu hər il bir az da ağırlaşır. 2024-cü illə bağlı gəlir artımı nəzərdə tutulmayıb. Deməli, gələn ilin statistikasında daha eybəcər mənzərə görəcəyik.

Bu ilin əvvəlinə olan məlumata görə, ölkədə pensiyaçıların sayı ölkə əhalisinin 10,8 faizini təşkil edib.

Bu barədə Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatında bildirilir. Həmin dövrə 443,8 min nəfər aylıq sosial müavinət, 395,2 min nəfər isə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqaüdünü alıb. 2023-cü il ərzində məcburi dövlət sosial sığorta haqları hesabına təyin olunmuşlar da daxil olmaqla birdəfəlik müavinət alanların sayı 169,6 min nəfərdir.

Göstərilən faizə görə, ortada 2 variant qalır.

Ya yaş həddi çoxdur ki, faiz bu qədər aşağıdır, ya da ki ölkədə o yaşa qədər artıq insanlar yaşamır. Ölkəmizdə orta ömür uzunluğu 70-dən yuxarıdır. Qadınlarda bu 78, kişilərdə isə 73 yaşdır.

Ekspert Akif Nəsirli “Cebhe.info”-ya açıqlamasında bildirib ki, pensiya öhdəliyi yerinə yetirilmir:

“BMT-nin məlumatına görə, Azərbaycanda orta ömür uzunluğu 72 yaşdır. Azərbaycanda isə vətəndaşlar 65 yaşında təqaüdə çıxır. Qadınlar 63 yaşında təqaüdə çıxır, amma 2027-ci ilə qədər bu 65 yaşa qaldırılacaq. Göründüyü kimi, hökumət pensiya öhdəliyini yerinə yetirmir. Azərbaycan hökuməti qanunvericiliyə uyğun olaraq, hər bir Azərbaycan vətəndaşına 12 il pensiya verməyi özünə öhdəlik götürüb. Bu gün 65 yaş pensiya yaşıdırsa, üstünə 12 gələndə 77 yaş edir. Azərbaycan hökuməti vətəndaşlarına ortalama 77 yaşına qədər pensiya verməyi öz üstünə götürüb. Amma özü bəyan elədiyi rəqəmlərə görə, orta ömür uzunluğu 75,5 yaşdır. Bu gün Azərbaycan hökuməti öz bəyan elədiyi rəqəmlərə uyğun olaraq, öz üzərinə götürdüyü 12 illik öhdəliyi yerinə yetirmir. Yəni bir 75,5 yaş yarımdan sonra il yarım da pensiya verməlidir, amma vermir”.

O qeyd edib ki, pensiya yaşının artması ədalətsiz qərar idi:

“Digər bir tərəfdən, Azərbaycanda ölüm də gəncləşib. İnsanlar bir çox xəstəliklərdən dünyasını erkən dəyişirlər. Bunu Statistika Komitəsinin rəqəmlərinə baxmaqdansa, qəbiristanlığa baxmaqla müəyyən etmək çox asandır. Dünyasını dəyişənlərin böyük əksəriyyəti 60 yaşa qədərdir. Amma bu gün pensiya yaşı 65-ə qaldırılıb. Bunu Avropa ölkələri ilə müqayisə edirlər. Amma Avropa ölkələrində insanların orta ömür uzunluğu 81-83 yaş arasında dəyişir. Yəni arada 5,5 il fərq var. 75 yaşla 83 yaş arasında 8 il fərq var. Orta ömür uzunluğu səndən 8 il öndə olan ölkələrlə niyə özünü eyni sayırsan? Orada insanlar 83 il, səndə 73,5 il yaşayır. Bizdə 75 yaşdan o tərəfə çox az adam keçir. Buna görə də pensiya yaşının artması ədalətsiz qərar idi. Bu da pensiya alan əhalinin sayının azalmasına gətirib çıxardı”.

Ali məktəblərə daxil olmaq istəyən abituriyentlərin əksəriyyəti müstəqil şəkildə ixtisas seçimi edə bilmirlər. Onlar ya valideynlərinin, ya da ətraflarının təsiri altında qərar qəbul edir ki, bu da öz ixtisasları üzrə iş tapmaqlarına mane olur.

TEREF xəbər verir ki, ixtisas və peşə seçiminin əmək bazarının öyrənilmədən edilməsinin yaratdığı problemlərlə bağlı konkret.az-a açıqlama verən təhsil ekperti Kamran Əsədov durumu aşağıdakı kimi dəyərləndirib:

"Statistik göstəricilərə görə, ölkəmizdəki 4432 orta ümümtəhsil məktəblərində 1,6 milyon şagird təhsil alır. İl ərzində 85 min şagird orta təhsil müəssissələridən məzun olur. Onların təxminən 60 mini ali təhsil müəssisələrinə qəbul olunmaq üçün sənəd verir. Eyni zamanda, 51 universitetdə 187 min tələbə təhsil alır və 55 minə yaxını təhsilini bakalavr pilləsində davam etdirir. Cox təəssüf ki, dörd illik təhsildən sonra yalnız gənclərdən 42 faizi ixtisasa uygun işlə təmin olunur".

Ekspert hazırda tələbatın yüksək olduğu ixtisaslardan da danışıb:

"Fövqalədə Hallar Nazirliyi, Polis Akademiyası və digər hərbi təhsil müəssisələrinin məzunları birmənalı olaraq işlə təmin olunurlar. Bundan əlavə, əmək bazarında tibb işçilərinə də ehtyac böyükdür. Mühasib və müəllim peşələrinə gəldikdə isə, düzdür, onlara da ehtiyac var, amma onlar işə müasibiqələr yolu ilə qəbul olunurlar".

Ürək dağlayan mənzərədir, amma yazmalıyıq ki, bəlkə insafa gələrlər. Vətən müharibəsindən sonra səhhətində ciddi problemlər olan hərbi qulluqçu ehtiyata buraxılır. Təcili əməliyyata ehtiyac yaranır, maddi imkansılıqdan ailə bankdan 5000 (beş min) manat məbləğində kredit götürür. Hərbçi əməliyyat olunur, bir müddət krediti ödəyir və ikinci əməliyyatdan sonra dünyasını dəyişir.
Qanunvericiliyə görə bu cür hallarda əgər borclunun şəxsi iştirakı olmadan icra mümkün deyilsə, onun ölümü öhdəliyin xitamına səbəb olur.Yəni, bank istəsəydi borclu - hərbi qulluqçu vəfat etdiyinə görə krediti silə, öhdəliyə xitam verə bilərdi. Lakin, başqa yol seçiblər, problemli kredit kimi sənədləri ötürüblər Məhkəmə Deparatmentinə, onlar da Ədliyyə Nazirliyinin saytına daxil olub baxıblar ki, mərhumun ailə üzvlərinin adına vərəsəlik işi açılıb. Qanunla vəfat etmiş şəxsdən miras əmlak vərəsələrə keçirsə öhdəlik miras əmlaka yönildilə bilər.
Lakin, indiki halda vəfat etmiş hərbçidən ailəsinə hər hansı daşınar, daşınmaz əmlak, yaxud da bankda pul depoziti qalmamışdır. Yeganə olaraq xidmət yoldaşları ailəyə kömək məqsədilə Müdafiə Nazirliyindən 1587 manat məbləğində istifadə olunmamış əşya əmlakı əvəzi pul kompensasiyasını, yəni “paltar pulunu” almaqda kömək ediblər. Bu halda da notarius vərəsəlik işi açıb və ailə də mərhum hərbçinin azyaşlı qızına jest etmək üçün vərəsələyi onun adına rəsmiləşdirib. Bank da şəhadətnaməni görüb dərhal məhkəmədə iiddia qaldırıb ki, ödənilməmiş krediti və cərimə faizlərini, cəmi 5150 manat məbləğində pulun ailədən tutulmasına dair qətnamə çıxarılsın.
Dəhşətlisi odur ki, bank əməkdaşları şəhadətnamənin 10 yaşlı qızın adına açıldığını və həmin “paltar pulun”un mərhum hərbçidən ailəyə qalan yeganə miras olmağına fikir verməyiblər və iddia qaldırılıb. Şübhəsiz ki, 10 yaşlı qız məhkəmədə cavabdeh ola bilməz və iddia anaya qarşı qaldırılıb.
Dəhşətdir: gəncliyini, sağlamlığını bu ölkəyə, dövlətə həsr et, pensiyaya çıxandan sonra əməliyyata ehtiyac yaransın, əməliyyat üçün pul tapa bilməyəsən, bankdan kredit götür və əməliyyatdan sonra vəfat et, bank da vicdancızcasına sənin 10 yaşlı qızından pul tələb etsin. Allah heç kimə göstərməsin.
PS: Ailəyə kömək məqsədilə iddia ərizəsinə Etiraz yazıb verdik, eyni zamanda kreditin silinməsində kömək məqsədilə Bankın İdarə Heyətinin sədrinə və Prezident Aparatına müraciət hazırlayıb verdik. Baxaq görək necə olur. Nəticə olmasa məsələni ictimailəşdirəcəyik ki, qoy cəmiyyət bu vəziyyəti bilsin, bankı da tanısın. Adam söz tapıb deyə bilmir.
İlqar Allahverdiyev
TEREF: Xocanın Blogu

Quba rayonunun sakini İskəndərov Qürbət Şahbəddin oğlu tərəfindən Hurriyyet.az saytının redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. Şikayətçi iddia edir ki, onu haqsız yerə işdən çıxarıblar.

“Mən, İskəndərov Qürbət Şahbəddin oğlu, yazaraq sizdən xahiş edirəm ki, problemimi işıqlandırasınız.

Məlumat üçün bildirim ki, 18 il Quba DSMF-də müxtəlif vəzifələrdə çalışmışam. 2020-ci ildə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tərkibində “Dövlət Sosial Müdafiə Fondu” publik hüquqi şəxs yaradılmışdır. İşlədiyim dövrdə heç bir töhmətim olmamışdır. Həmişə dövlətimizə və dövlətçiliyimizə xidmət etmişəm. Lakin 2021-ci ilin avqust ayında işdən azad olunmuşam. Səbəb isə publik hüquqi şəxslə 3 aylıq əmək müqaviləmin bitməsidir. Budurmu, dövlət qulluqçusuna qoyulan hörmət?!

Halbuki, ƏƏSM naziri Sahil Babayev, DSMF-nin sədri Himalay Məmişov insanlarin sosial yönlü məsələləriylə maraqlanan dövlət orqanlarıdır. İşlədiyim dövrdə əmək haqqımla “Kapital Bank” ASC-dən kredit götürmüşəm, işdən azad olunduqdan sonra ödəyə bilmədim. Bank məni məhkəməyə verdi, ölkədən cıxışıma qadağa qoydu. Budurmu, Sahil Babayevin apardığı sosial yönümlü islahatlar?!

3 ildir işsizəm. İşləmədiyim tarixdən evdə anamdan qalan xalçanı, bahalı əşyaları və yoldaşımın qızıllarını lombarda qoyaraq dolanmışam. Bu iki orqanın dovlət qulluqçusuna bəxş etdiyi “hədiyyə” bu olub. Həyat yoldaşımdan ayrılmaq, cəmiyyətdən ayrılmaq, psixoloji travma və s. problemlərim oldu.

İşlə bağlı bir necə orqana müraciət etməyimə baxmayaraq, 59 yaşda insanlara hec bir yerdə iş olmadığını bildirirlər. Bəs, bu haqsızlıq deyil, bəs nədir?”

Jalə FAMİLQIZI

“Özəl pensiya fonduna ödəniş könüllü olacaq”.

Bu fikri Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) İdarə Heyətinin sədri Himalay Məmişov deyib.

Belə ki, vətəndaş məcburi sosial sığorta haqqı ilə yanaşı, belə fonda da vəsait ödəyə bilər. Bəs özəl pensiya fondları əhaliyə nə qazandıracaq?

İqtisadçı Xalid Kərimli isə bildirib ki, özəl pensiya fondu işləyən şəxslər üçün nəzərdə tutulub:
“Burada işləyən şəxslərin əlavə pensiya təminatının formalaşmasından söhbət gedir. Bu fondun maliyyə mənbəyi işləyən şəxsin könüllü surətdə öz əməkhaqqısından əlavə ödənişləri əsasında formalaşacaq. Burada məcburilik yoxdur. Fond həmin pulları risksiz dövlət sənədlərinə yatıracaq. Vətəndaş təqaüdə çıxanda artıq dövlətin kəsdiyi pensiyadan əlavə vəsait almaq imkanlarına malik olacaq”.

İqtisadçı Rəşad Həsənov hesab edir ki, qanunun hazırlanması hələ özəl fondun yaradılacağı demək deyil. Onun sözlərinə görə, ölkədə özəl pensiya fondlarının yaradılması üçün şərait formalaşmayıb.

Ətraflı Baku TV-nin süjetində:

Şəmkir rayonu, Qaracəmirli kənd sakini, 44 günlük Qarabağ savaşının qazisi Paşayev Şahniyar Sulduz oğlu tərəfindən “Hürriyyət”in redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. Hazırda səhhətində ciddi problemlər olduğunu deyən Ş.Paşayev, bu səbəbdən iş tapa bilmədiyini, üstəlik qanunsuz olaraq 539 manat cərimə olunduğunu bildirir.

Qarabağ qazisi onu da vurğulayır ki, ona II qrup əlillik dərəcəsi verilməli olduğu halda, III qrup veriblər və sənədinə də “iş qabiliyyətinin olduğu” yazılıb.

Məsələ ilə bağlı Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə əlaqə saxladıq. Nazirlikdən “Hürriyyət”ə bildirildi:

“Şəmkir rayon sakini Paşayev Şahniyar Sulduz oğlu 18.06.2021-ci il tarixində Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyinin ekspert-həkimləri tərəfindən əyani müayinə olunub. Tibb müəssisəsi tərəfindən rəsmiləşdirilən göndəriş və əyani müayinə zamanı şəxsin faktiki vəziyyəti ümumi xəstəlik səbəbilə III dərəcə əlilliyə əsas verib.

20.12.2023-ci il tarixində Şahniyar Paşayevin əlilliyinin qiymətləndirilməsinə dair Şəmkir Rayon Mərkəzi Xəstəxanası tərəfindən yeni göndəriş rəsmiləşdirilib. Göndərişdə qeyd edilən əsas dizanoz və ağırlaşmalara əsasən, mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq orqanizm funksiyalarının 40% pozulması barədə qərar verilib”.

Qeyd edək ki, şikayətçinin redaksiyamız göndərdiyi video-müraciəti olduğu kimi oxuculara təqdim edirik:



Jalə FAMİLQIZI

Sabirabad rayonu Azadkənd kəndinin sakini, 23 yaşlı Orxan Quliyev hərbi xidməti bitirməyinə 6
ay qalmış başlayan İkinci Qarabağ müharibəsində Ağdamda gedən döyüşlər zamanı
yaralanmışdı. O, müharibənin ortalarına doğru sağ ayağından qəlpə yarası alaraq, Bakıdakı
hospitalda əməliyyata göndərilmiş, 14 gündən sonra isə ayağı sağalmamış təkrar döyüşə
qayıtmışdı.
Daha sonra ayağındakı şiş toxumasının böyüməsi səbəbindən keçən il aprelin 18-də Milli
Onkologiya Mərkəzində əməliyyat olunub və ayağı amputasiya edilib. Yatağa məhkum olmuş
müharibə veteranı Orxan Quliyevin valideynlərinin sözlərinə görə, onlar dövlət qurumlarına
müraciət etsə də, yardım edən olmayıb. Hətta təcili tibbi yardım və yerli xəstəxanalardakı tibb
işçiləri Orxanın yarasına qulluq etməkdən imtina ediblər.
“Hospitala gələndə ayağında qəlpə qalmışdı. Müalicəsi də yanlış getdi. Sağalmamış yenidən
xidmətə apardılar. Gələndən sonra həmin şiş ağciyərində problem yaratdı. Nə sağlığında, nə də
dəfnində heç kim baş çəkmədi. Bircə ölümünün üçüncü günündə İcra Hakimiyyətinin
nümayəndələri baş çəkdi. Bütün aidiyyəti qurumlara müraciət etdik, heç kim baxmadı.
Nazirliyə və digər qurumlara da sənədləri vermişik. Dedilər, nə vaxt zəng etsək, gələrsiniz.
Hələ də gözləyirik, xəbər yoxdur”.
Qazi Orxan Quliyevin atası Cümşüd Quliyev Pressklub.az saytının əməkdaşı ilə söhbətində
dövlət qurumlarının onlara laqeyd yanaşmasından gileylənib.
Hələ Orxan Quliyevin sağlığında Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyi
mətbuata bildirmişdi ki, əlilliyin qiymətləndirilməsini aidiyyəti qurumlar vətəndaşla bağlı müvafiq
sənədlər təqdim edildiyi halda həyata keçirir.
O. Quliyevin də əlilliyin qiymətləndirilməsi ilə bağlı qeydiyyatda olduğu tibb müəssisəsinə lazımi
sənədləri təqdim etməsinə baxmayaraq, “Forma-88” sənədi əlillik altsisteminə daxil edilməyib.
Yeri gəlmişkən, qurumdan bildirilmişdi ki, əlilliyi müəyyən olunmuş şəxslər reabilitasiya
xidmətləri və ehtiyac duyduqları reabilitasiya vasitələri ilə təmin olunurlar. Tibb müəssisəsinin
həkimləri tərəfindən şəxslə bağlı yeni göndəriş rəsmiləşdirildikdən sonra onun əlilliyi
qanunvericiliyə uyğun olaraq qiymətləndiriləcək.
Qazimizin valideyni isə deyir ki, məsələ hələ də həllini tapmayıb.
Pressklub.az məsələni aydınlaşdırmaq üçün Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya
Agentliyinin İctimaiyyətlə əlaqələr və daxili kommunikasiya şöbəsinin müdiri Tural Qurbanovla
əlaqə saxladı. Qurbanov açıqlamasında bildirdi ki, qazimizə müddətsiz əlillik təyinatı verilib.
“Qazi agentliyə ilk dəfə müraciət etdikdə Təbib “Forma-88” sənədini sistemə daxil etməmişdi.
Ona görə də biz onun əlilliyi ilə bağlı qiymətləndirmə edə bilmirdik.
Müraciətdən bir neçə gün sonra sənəd sistemə daxil edilib və Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza
və Reabilitasiya Agentliyinin həkim-ekspertlərinin qərarı əsasında qazimizə hərbi xidmət
dövrü ilə əlaqədar orqanizm funksiyalarının 90% pozulmasına görə müddətsiz əlillik təyinatı
aparılıb. Qazimizə Allahdan rəhmət diləyirik!”.
Mərhum Orxan Cümşüd oğlu Quliyev dekabr ayının 17-də dünyaya gözlərini yumdu. Səssizsədasız, heç bir dəstək almadan yaşadığı ağrılı günlərinə elə səssizcə vida etdi…
Vətən uğrunda sağlamlığını, canını qurban verən igidimiz nur içində yat!
Günay Elşən

İşçilərin və işəgötürənlərin nəzərinə!
İşçilərin təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək hüququ Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 35-ci maddəsində, Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində, Avropa Sosial Xartiyasının təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Qanununda, Azərbaycan RespublikasıNazirlər Kabinetinin Qərarlarında və digər normtiv hüquq aktlarla təsbit edilir.
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində, Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xatalar Məcəlləsində və Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsində İşçilərin təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək hüququnu pozan müəssisə və təşkilat rəhbərlərinə qarşı: maddi, intizam, inzibati və cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulur.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 35-ci maddəsinə və Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 207-ci əsasən: İşçilərin təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək hüququ vardır.
Hər il əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan yüzlərlə işçi, iş yerlərində bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəliyi nəticəsində sağlamlığını və əmək qabliyyətini itiririr və ya bu hadisələr nəticəsində həyatı ilə vidalaşmalı olur. İş yerlərində bədbəxt hadisənin baş vermə səbəbləri aşağıdakılardır:
İşçilərə qanunvericiliklə nəzərdə tutulan qaydada təhlükəsiz və sağlam iş şəraiti yaradılmamasına görə müəssisə rəhbərlərinin məsuliyyətə cəlb olunmaması. Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 215, 217, 222, 239-cu maddələrinin və Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 2000-ci il tarixli 27 saylı Qərarının pozulması nəticəsində, İşəgötürənlər tərəfindən işçilər üçün təhlükəsiz iş şəraiti yaradılmaması, əmək xəsarətinin qeydə alınmaması və sağlamlığa dəymiş ziyanın əvəzinin ödənilməməsi ilə əlaqədar cavabdeh şəxslərin maddi, intizam, inzibati və cinayət məsuliyyətə cəlb olunmaması. Praktikada belə hallara nadir hallarda rast gəlininr ki, əməyin mühafizə qaydalarını pozmuş müəssisə rəhbərləri məsuliyyətə cəlb olunsunlar.
İşəgötürənlər tərəfindən: təhlükəsiz və sağlam iş şəraiti ilə əlaqədar əmək kollektivi və ya Həmkarlar İttifaqları Təçkilatları ilə müvafiq məsləhətləşmələrin aparılmaması.
Təhlükəsiz və sağlam iş şəraitinə dövlət nəzarətinin həyata keçirən Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinin nəzarətinin zəif olması və ya ümumiyyətlə olmaması. Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti işçilər üçün təhlükəsiz və sağlam iş şəraiti yaratmayan müəssisə rəhbərlərinin müvafiq məsuliyyətə cəlb olunması üçün müvafiq tədbirləri görməməsi. Praktikada belə hallara nadir hallarda rast gəlininr ki, əməyin mühafizə qaydalarını pozmuş müəssisə rəhbərləri Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti tərəfindənn məsuliyyətə cəlb olunsunlar.
Təhlükəsiz və sağlam iş şəraitinə ictimai nəzarəti həyata keçirən Həmkarlar İttifaqının ictimai nəzarətinin zəif olması və ya ümumiyyətlə olmaması. Xarici ölkələrdən fərqli olaraq fəaliyyət göstərən Həmkarlar təşkilatları, digər sahələrdə olduğu kimi əməyin mühafizəsi sahəsində müstəqil fəaliyyət göstərə bilmirlər, bu sahəyə ictimai nəzarət yoxdur, belə hadisələrin qarşısını almaq üçün real qüvvəyə və səlahiyyətə malik deyillər.
Müəssisənin mülkiyyətçisi və ya işəgötürəni tərəfindən:
• əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan işçilərin, iş yerlərində əməyin mühafizəsi normalarına və qaydalarına əməl etməmələri, əməyin mühafizəsi üzrə standartların, normaların və qaydaların bütün tələblərinə əməl edilməməsi,
• binaların, qurğuların, texnoloji proseslərin və avadanlığın təhlükəsizliyinə riayət edilməməsi,
• bilavasitə iş yerlərinin sağlam sanitariya-gigiyena şəraitinin və əməyin mühafizəsinin qüvvədə olan normativlərə uyğunlaşdırılmaması, işçilərə lazımi sanitariya-məişət və müalicə-profilaktik xidmətinin təşkil edilməməsi,
• əmək şəraiti zərərli, ağır olan və yeraltı işlərdə çalışan işçilərə pulsuz müalicəvi profilaktiki yeməklər, süd və ona bərabər tutulan digər məhsulların verilməməsi,
• normal əmək və istirahət rejiminə riayət edilməməsi,
• işçilərə müəyyən edilmiş müddətlərdə və tələb olunan çeşidlərdə pulsuz xüsusi geyim, xüsusi ayaqqabı və digər fərdi mühafizə vasitələrinin verilməməsi,
• işçilərin əməyin mühafizəsi normaları və qaydaları üzrə təhsilinin, təlimatlandırılmasının, biliklərinin yoxlanılmasının təşkil edilməməsi və əməyin mühafizəsinin təbliğ edilməməsi,
• kollektiv müqaviləyə əməyin mühafizəsi üzrə qaydaların daxil edilməməsi və onlarda nəzərdə tutulmuş öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi,
• müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi müddətdə və formada əməyin mühafizəsi, əmək şəraiti və onların qüvvədə olan normalara uyğunlaşdırılması üçün görülən tədbirlərin nəticələri haqqında statistik hesabatın verilməməsi.
Əməyin mühafizəsi üzrə mütəxəssislərin hazırlanmaması və ya bu mütəxəssislərin kifayət qədər savadlı və məsuliyyətli olmaması.
İşəgötürənlər tərəfindən əməyin mühafizəsi ilə əlaqədar müvafiq bukletlərin hazırlanmaması, treninq, seminar və digər marifləndirmə tədbirlərinin keçirilməməsi və ya formal olaraq keçirilməsi.
İşəgötürənlər tərəfindən işçilərin onlarla bağlanmış vəzifə və ya peşənin əmək funksiyasına daxil olmayan digər vəzifə və ya peşələrdə qanunsuz olaraq işlədilməsi.
İş vaxtında, o cümlədən ağır, zərəli və insan həyatı üçün zərərli olan iş yerlərində işçilərin Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində təsbit olunmuş normadan artıq işlədilməsi.
İşçilərin istirahət hüququnun, o cümlədən məzuniyyət hüququnun pozulması və ya məhdudlaçdırılmasış
İşçilərə aşağı və yuxarı temperatur və şiddətli külək şəraitində açıq havada, habelə ilin soyuq vaxtlarında qızdırılmayan qapalı binalarda işləyərkən onlara qızınmaq üçün fasilələrin verilməməsi və ya işlərin dayandırılmaması.
Yuxarıda qeyd olunan və Azərbaycan Respublikasının əmək qanunvericiliyində təsbit olunan hüquq normalarının pozulması istehsalatda, əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan yüzlərlə işçinin, iş yerlərində bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəliyi nəticəsində sağlamlığının və əmək qabliyyətinin itirilməsi və ya həyatlarının itirilməsi ilə nəticələnir. Bunlarla bərabər bu hadisələrin baş verməsində əsas səbəblərdən biri və daha çox vacib olanı işçilər üçün təhlükəsiz iş şəraitinin yaradılmaması, əmək xəsarətinin qeydə alınmaması və sağlamlığa dəymiş ziyanın əvəzinin ödənilməməsi ilə əlaqədar cavabdeh şəxslərin maddi, intizam, inzibati və cinayət məsuliyyətə cəlb olunmamasıdır.
Mirvari Gahramanli
TEREF: Xocanın Blogu