BAXCP sədri, millət vəkili Qüdrət Həsənquliyevlə müsahibəni təqdim edirik:

- Qüdrət bəy, Rusiyalı milyarder Ruben Vardanyanın Qarabağa köçməsi və Azərbaycan dövlətinə meydan oxumasını necə qarşıladınız?

- Biz kamera qarşısında başından böyük danışan, insanları ağır cinayətlərə sürükləyən, bizi tanklarla Bakıya gələcəyi ilə hədələyən, sonra isə ağlayan çox erməni görmüşük. Onunla xüsusi xidmət orqanları məşğul olmalıdır. Çünki cəzasızlıq mühiti həm də digərləri tərəfindən oxşar, daha ağır cinayətlərin baş verməsinə, insanların həyatını itirməsinə səbəb olan hərbi əməliyyatların keçirilməsinə gətirib çıxarır. Ümid edirəm, onun bu çıxışı müvafiq dövlət orqanlarının diqqətindən kənarda qalmayıb.
Ətraflı

- Son günlər uşaqlarını rusdilli məktəblərə qoymağa çalışan valideynlər, həm də rusdilli məktəbləri bağlamadığı üçün hökumət bir qrup vətəndaşlarımız tərəfindən ciddi tənqid olunur. Sizin bu məsələyə münasibətiniz necədir?

- Rus məktəblərinə axını rus dilində daha yaxşı təhsilin verilməsi, yaxud "iqtidarın rusiyayönümlü olması" ilə bağlamaq cəhdlərini yanlış hesab edirəm. Öncədən qeyd edim ki, hər bir Azərbaycan vətəndaşı həm ana dilini, həm də dövlət dilini mükəmməl bilməlidir. Amma onu da nəzərə almalıyıq ki, 10 milyonluq əhalimizin təqribən iki milyonu Rusiyada, 500 yüz mini Ukraynada və digər keçmiş sovet respublikalarında yaşayır. Çox az sayda ailə tapmaq olar ki, onların qeyd etdiyim ölkələrdə qohumları olmasın. Bu isə o deməkdir ki, hər beş nəfərdən biri qohumlarına baş çəkmək istəyəcəksə, rus dilinə ehtiyac hiss edəcək. Gənclərimizin böyük bir qismi hərbi xidmətdən sonra iş dalınca Rusiyaya gedir və onlara sərbəst ünsiyyət üçün rus dili lazımdır. Etiraf olunmalıdır ki, Azərbaycan dilində təhsil almaqla rus dilinə yiyələnmək olduqca çətindir. Şübhəsi olanlar kiçik bir araşdırma aparmaqla buna əmin ola bilər. Ona görə valideynlər uşaqlarına rus dilində təhsil vermək istəyirlər ki, uşaqları daha böyük coğrafiyada sərbəst hərəkət edib iş tapa, iqtisadi, mədəni əlaqələr qura bilsin. Hazırda bizim keçmiş sovet respublikaları ilə əlaqələrimizdə əsas ünsiyyət vasitəsi rus dilidir. Türkiyə istisna olmaqla digər türk toplumları ilə hansı dildə əlaqə qururuq? Ortaq türk dili yaranana qədər geniş əlaqələr yalnız rus dili vasitəsilə mümkündür. O da etiraf olunmalıdır ki, ingilis dili nə bizdə, nə digər türk respublikalarında, nə də Rusiyada geniş yayılmayıb. Azərbaycanda rus və ingilis dillərində təhsil almadan bu dilləri akademik səviyyədə öyrənmək müşkül məsələdir. Rus dili BMT-nin altı rəsmi dilindən biri olmaqla həm də Avropada geniş yayılıb.

Vaxtilə Rusiyanın koloniyası və bu gün qonşu olmağımız bizi qorxutmamalıdır. Rus dilini bilməklə insanlarımız Avropa təşkilatlarında sərbəst çıxış etmək imkanı əldə edir, Avropada otellərdə, restoranlarda, sanatoriyalarda, butiklərdə rahat ünsiyyət qura bilirlər. Rus dilinə olan münasibəti Rusiya hökumətinə olan münasibətlə də eyniləşdirmək olmaz. Bu dil bu gün də azərbaycanlılar üçün dünya elminə və ədəbiyyatına əsas çıxış vasitəsi olaraq qalır. Tarixi və qonşuluq əlaqələri baxımından bizim bu dilə ehtiyacımız həmişə olacaq. Biz orta məktəblərdə rus və ingilis dillərinin tədrisini elə təşkil etməliyik ki, uşaqlarımız dövlət dilində təhsil alarkən ingilis və rus dillərini də mənimsəyə bilsin. Valideynlər onları tənqid edən bəzi ictimai-siyasi fəallardan daha yaxşı başa düşürlər ki, bizim regionda türk dövlətləri və qonşularla sərbəst ünsiyyət üçün rus dilinə, dünyaya çıxış üçün isə ingilis dilinə böyük ehtiyac var. Hesab edirəm məktəblərimizdə rus və ingilis dillərinin öyrədilməsinə dair xüsusi dövlət proqramının qəbuluna ehtiyac var. Bu halda rus və ingilis dilli məktəblərə ehtiyac qalmayacaq. Həm də yalnız rus və ingilis dilli məktəblərdə təhsil alanlar yox, digər şagirdlər də rus və ingilis dillərini öyrənəcəklər. Hay-küylə bu məsələ öz həllini tapmayacaq, çünki insanların sadəcə bu dilə ehtiyacı var.

Sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov bir müddət əvvəl verdiyi açıqlamada ATƏT-in Minsk qrupunun keçmiş həmsədrlərindən danışarkən, Rusiya Prezidenti Vladimir Putini bir sıra Qərb liderlərinə nümunə göstərib.

Zülfüqarov qeyd edib ki, ABŞ və Fransa prezidentləri ən azı Rusiya lideri kimi “Qarabağ Azərbaycandır” fikrini ifadə etməyi belə bacarmırlar.

Əgər həmin dövlətlər Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyırsa, ərazimizin bir hissəsinin bizə məxsus olduğunu deməkdən niyə çəkinirlər?


Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan Demokratiya və İnsan Hüquqları Komitəsinin sədri, hüquq müdafiəçisi Çingiz Qənizadə qeyd edib ki, Minsk qrupu 30 il ərzində münaqişənin sülh yoluyla həllinə dəstək olmayıb:

“Əksinə separatçılara dəstək olub, Qarabağı Azərbaycandan uzaqlaşdırmaq, yadlaşdırmaq istiqamətində addımlar atıblar. Nəticədə Azərbaycan Ordusu BMT-nin qətnamələrini yerinə yetirməli oldu.

Amma müharibə dönəmində həmsədrlər müharibə dönəmində savaşın dayandırılması üçün çağırışlar edərək, yenə də separatçılara dəstək göstərdilər. Müharibədən sonra öz təşəbbüslərilə Bakıya gəldikdə isə Cənab Prezident onlara kifayət qədər layiqli cavab verdi.

Təəssüflər olsun ki, son vaxtlar yenə də Ermənistanın istəyinə uyğun olaraq Minsk qrupunu dirçəltmək istəyən qüvvələr var. Bir həftə bundan öncə ABŞ-ın Minsk qrupuna həmsədr təyin etməsi və Fransanın məlum mövqeyi yolverilməzdir və narahatedicidir”.

Müsahibimiz bir neçə gün öncə ABŞ və Fransa səfirinin Şuşa səfərindən imtina etmələrinin narahatlığa əsas verdiyini də diqqətə çatdırıb:

“Bir tərəfdən ABŞ və Fransa deyir ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyirik. Digər tərəfdən bu dövlətlər 30 ildir ki, ərazi bütövlüyünü pozan Ermənistana və separatçılara dəstək verirlər. Bu əxlaqsız siyasətdir və indi də bunu davam etdirirlər.

Onlar “Qarabağ Azərbaycandır” şüarından çəkinirlər. Bu onların öz işidir. Amma unutmasınlar ki, minlərlə kilometr kənarda oturub, Azərbaycanın daxilində hansısa proseslərə təsir etməklə öz çirkin niyyətlərinə nail olacaqları düşüncəsindədirlərsə, bu mümkün deyil.
Rusiya da artıq ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətsizliyini görüb və Lavrovun dilindən açıqlama verilib ki, həmsədrlər uzun müddətdir görüşmürlər. Bu, təbii ki, Ukrayna münaqişəsi səbəbindən Rusiya və Qərb arasında gedən soyuq müharibənin nəticəsidir.

Belə bir halda, həmsədrlərdən birinin qrupu tərk etdiyi vəziyyətdə digər ölkələrin istəyi bizə məlumdur. Onlar nə beynəlxalq hüquqa, nə də BMT nizamnaməsinə hörmət edirlər. Çünki Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan dövlətlər bu yaramaz qurumun dirçəlməsində maraqlı olmamalı idilər”.

Könül Şahbazova: “Uşaqlara bir az azadlıq verməyi sevirəm, çalışıram ki, istədiklərini yerinə yetirim.

Amma Niyaz əksinə, bir az tələbkardır. Düşünürəm ki, ailədə biri elə, biri belə olmalıdır ki, sağlam düşüncəli uşaqlar böyüsün”.

Niyaz Qasımov: “Mən emosionalam. Məsələn, kompüterdə oyun oynamaq istəyirəm, otururam ki, başlayım, Könül nə üçünsə çağırır. Durub gedirəm, qayıdıb otururam, yenə də çağırır. Bax onda dəli oluram”.

Ailə və sənət elə bir əks qütblərdir ki, onların ortaq nöqtəsini tapıb yaşamaq, bəzən günəşə toxunmaq qədər əlçatmaz görünür. Bəzən isə iki sənət adamının ailə qurması, bir-birini başa düşüb yaşaması evlərində günəş doğurur. Müsahiblərim Bakı Uşaq və Gənclər Teatrının aktyorları Niyaz Qasımov və Könül Şahbazovadır. Onları bir-birinə sənət bağladı, bir-birlərinə həyat yoldaşı deyib uzun bir yola çıxdılar. Və mən də 7 il əl-ələ yürüdükləri ailə, sənət yolu haqda onlarla həmsöhbət oldum.

“Kaspi” qəzetinin Könül Şahbazova və Niyaz Qasımovla olan müsahibəsini təqdim edirik:

Anlamaq, danışaraq bir yerə çıxmaq

Könül xanımın fikrincə, ailədə anlayış olmalıdır: “Məncə, məni dünyada Niyazdan yaxşı heç kim anlamaz, elə Niyazı da məndən yaxşı heç kim baş düşməz”. Niyaz bəy də dərhal başını tərpətməklə təsdiqləyir və əlavə edir: “Olmamalıdır da!”

Könül xanım gülümsəyib davam edir: “Biz öncə bir-birimizi başa düşməyə çalışırıq. 7 ildir ki, ailəliyik, arada söz-söhbətlərimiz də olub. Amma hamısını danışaraq həll etmişik. Ən çox uşaqların üstündə savaşırıq. Əsas bir-birini anlamaqdır. Hərdən olur ki, Niyaz əsəbiləşir, mən susuram, danışmıram. Keçirəm o biri tərəfə. O dəqiqə gəlir ki, danış, de. Biz danışa-danışa bir yerə çıxırıq. Ya küsürük, ya barışırıq, amma danışa-danışa”. Niyaz bəy də əlavə edir: “Ailənin içində danışmadınsa, fikrini demədinsə, istər-istəməz soyuqluq yaranır. Fikirlərimiz üst-üstə düşməyə bilər. Amma danışaraq bir yerə çıxmalısan! Biz ən böyük davaların ortasında belə zarafat edə bilirik. Bu, mənim çox xoşuma gəlir. Davanın şirin yerində mən qışqırıram, Könül də ağzımı əyir. Özümü saxlaya bilmirəm, gülmək tutur məni. Adam bilmir gülsün, yoxsa əsəbiləşsin”.

Qəfil verilən sual

Niyaz bəy deyir ki, əvvəlki nəsil ailələr daha konservativ, daha qapalı idi: “İndi bütün dünyada qloballaşma gedir, qapana bilməzsən. İstər-istəməz sən də dövrlə ayaqlaşmalısan. Bu sənətin içindəsənsə, cəmiyyətə də inteqrasiya etməlisən”. Könül xanım da fikrini bildirir: “Bizim vaxtımızda atam televizora baxırdısa, həddimiz nə idi ki, kanalı çevirək?! Amma indi elə deyil. Biz oturub televizora baxırıq, qızımız gəlib kanalı dəyişir”.

Niyaz: “Belə məqamlarda mən əvvəlki nəslin tərəfdarıyam. O, icazə almalıdır”. Könül: “Mən uşaqlara bir az azadlıq verməyi sevirəm, çalışıram ki, istədiklərini yerinə yetirim. Amma Niyaz əksinə, bir az tələbkardır. Düşünürəm ki, ailədə biri elə, biri belə olmalıdır ki, sağlam düşüncəli uşaqlar böyüsün. Niyaz həm də tənbəldir. Bəzən nəyisə etmək lazımdır, harasa getməlidir, amma həvəsi olmur. Mən deyirəm ki, yox, sən mütləq ora getməlisən. Ona dəstək göstərirəm, stimul verirəm. İstəyirəm ki, daha çox üzdə olsun, daha çox görünsün”. Və müsahibənin bu yerində müsahiblərim mənə qəfil sual verirlər: “Sizcə, hansımız od, hansımız suyuq?” İkisinin də üzünə diqqətlə baxıram. Nə yalan deyim? Təəccübləndim. Amma bir qərar verməliydim və cavabım: “Mənə elə gəlir ki, məqama görə dəyişirsiniz. Bəzən Niyaz od olur, Könül su, bəzən də əksinə. Amma görünüşcə Könül daha aktiv olsa da, hiss edirəm ki, daha çox sudur. İkisi də gülür və sözümü təsdiqləyirlər.

Ət yeməsə, ac qalır

“Niyaz daha çox hansı yeməyi sevir” sualıma ikisi də bir ağızdan “qızardılmış toyuq” cavabını verir və gülürlər. Könül: “Niyaz ət yeməsə, ac qalır. Mən tərəvəzlə də dolanaram. Amma Niyaz ət olmasa, elə bil heç nə yeməyib”. Niyaz bəyə “Könül xanım üçün məxsusi yemək hazırlayıbsınız” sualını verirəm, yenə də ikisi bir ağızdan cavab verir: “Bir dəfə səhər yeməyi!” Və yenə də gülürlər. Könül: “Evlənəndən sonra bircə dəfə mənim üçün məxsusi səhər yeməyi hazırlayıb. Və deyib ki, bu, elə bir dəfə olacaq. Doğrudan da, bu, elə bir dəfə oldu”. Niyaz söhbətə qarışır: “Necə yəni bir dəfə? O qədər olub ki, sən çəkilişdə olubsan, mən hazırlamışam”. Könülün cavabı: “Onu hamı üçün, ümumi edibsən. Mənim üçün məxsusi isə bircə dəfə!” Könül xanım deyir ki, Niyaz zarafatcıldır, deyib-güləndir, amma tərs üzü dönəndə görməyəsən! Niyaz isə özünün belə xarakterizə edir: “Mən emosionalam. Məsələn, kompüterdə oyun oynamaq istəyirəm, otururam ki başlayım, Könül nə üçünsə çağırır. Durub gedirəm, qayıdıb otururam, yenə də çağırır. Bax onda dəli oluram”. İkisi də gülür. Qısqanclıqla bağlı sualıma Könül xanım belə cavab verdi: “Niyaza sosial şəbəkələrdə çox yazırlar. Düzdür, qısqanıram, amma əhəmiyyət vermirəm. Niyaza etibar edir, inanıram. Niyaz heç vaxt o həddə çatdırmır ki, o söhbət böyüsün, şişsin, aramızda problemə çevrilsin”.

“Yıxılmaqdan qalxmaq” dövrünün insanları

Heç özümüz də bilmədən ailə söhbətindən sənət söhbətinə keçdik. Niyaz Qasımov deyir ki, serial sektorunda əsasən maliyyə çatmır: “Əsas odur ki, inkişaf mərhələsindədir. Bu, elə bir sferadır ki, hər şey görüntüdən asılıdır. Baxanda bilirsən ki, serial “kasıbdır”, yoxsa “imkanlı”. Son zamanlarda Türkiyədə çəkilən seriallarla müqayisə olunur bizim seriallar. Mən bunu düzgün hesab etmirəm. Çünki çox şey maddiyyata bağlıdır. Çəkiliş kamerasından, drondan, lentdən tutmuş hər şey pula bağlıdır. Mən hələ aktyorların qonorarından danışmıram. Bu, başqa bir məsələdir, amma əsas odur ki, inkişaf gedir. Bizdən əvvəlki nəsil 90-cı illərdə potensiallarını göstərə bilmədilər. Çoxu sənətdən uzaqlaşdı getdi. Amma kifayət qədər istedadlı idilər. Onlara bəzən “məhv olmuş nəsil” deyirlər”. Könül xanım da söhbətə qoşulub bildirir ki, müqayisəni düzgün hesab etmir: “Türklərin çəkdiyi seriallardan danışırıqsa, onların da bundan 30 il əvvəl çəkdiyi seriallara baxsaq, elə də keyfiyyətli deyil. Sadəcə onlar inkişaf ediblər, bu sənayenin üstündə işləyiblər deyə bu gün bu səviyyədədir. Bizdə də bu sektor hələ təzəlikcə fəaliyyətə başlayıb. Aşağı-yuxarı 10 ildir ki, mütəmadi olaraq seriallar çəkilir bizdə. 1-ci Qarabağ savaşından sonra, SSRİ dağılandan sonra incəsənət aləmi sıfıra endi və hər şey yenidən yavaş-yavaş başladı. Hesab edirəm ki, biz hələ bir az xoşbəxt nəsilik ki, o inkişafda varıq. Bizdən sonrakı nəsil isə lap xoşbəxtdir, onlar o inkişafı tam görəcəklər. Biz “yıxılmaqdan qalxmaq” dövrünün insanlarıyıq. Mən karyeraya başlayanda özümü serialda, filmdə yox, ancaq teatrda görürdüm. Çünki yox idi. Amma bu gün teatrdan başqa filmlərə, seriallara, reklamlara da çəkilirəm. Ona görə də Türkiyə ilə müqayisəni bir o qədər də doğru hesab etmirəm. Çox adam mövcud şərtləri bilmədən danışır”. Niyaz bəy əlavə edir: “Türklər bir şeyi düzgün ediblər ki, serial işini sənaye kimi formalaşdıra biliblər. Yəni bu işdən maliyyə əldə etməyin yolunu tapıblar. İşə pul qoyur, satır və beləcə, pul qazanırlar”.

“Romeo və Cülyetta”nı ya daş dövründə qur, ya da kosmosda

Könül xanım həm aktrisa, həm də rejissordur. O deyir ki, hazırda teatrda yaxşı pyes yazan gənc nəsil çatmır: “Teatr yaxşı pyesdən başlayır. Dramaturgiyamız var, amma daha da güclü olmasını istərdim. Klassik dramaturgiyamız əladır, müasirimiz bir az zəif. Stimullaşdırmaq lazımdır ki, gənclər yazsın. “Filankəsdən bir də gəlməyəcək” deyirlər. Gəlməsin. Qoy o olduğu kimi qalsın, klassikamızdır. Amma yenilərini də inkişaf etdirmək lazımdır. Bundan başqa, klassik əsərlərin dekonstruksiyası da maraqlıdır. Hər bir rejissorun baxışı var. Əsərin ana xətti, ideyasını saxlamaqla, formasını dəyişmək gözəldir. Mən rejissor kimi müasirliyin tərəfdarıyam. Aktrisa kimi də bu cür rejissorlarla işləyəndə sevinirəm”. Niyaz bəyin fikrincə isə indi də yaxşı yazanlar var: “Bəzən deyirlər ki, daha əvvəlki kimi yaxşı əsərlər yazılmır. Elə şey yoxdur. Azərbaycanın suyu, torpağı həmişə istedadlar yetişdirib, yetişdirəcək də. Kimsə yeniliyi qəbul etmirsə, məsələn, elə Şekspiri kitabdan oxusun. İnsanın təxəyyülü bütün tamaşalardan gözəldir. Bilirsiniz, rejissorun öz yozumu olmalıdır. Köhnəni məhv etməmək, əlaqəni itirməmək şərtilə əsərlərə yeni baxış mütləq olmalıdır”. Və Könül xanım da əlavə edir: “İstəyirsən “Romeo və Cülyetta”nı daş dövründə qur, istəyirsən kosmosda. Əsərin məğzini saxlamaqla istənilən cür tamaşa qurmaq olar. Əsas odur ki, tamaşaçıya maraqlı olsun”.

“Rejissor kimi zəhlətökəndir”

Niyaz bəy deyir ki, xarakterik obrazları oynamağı sevir: “Bəyaz Şedevr” tamaşasında Könül narkomanın anasını, mən də bariqanı oynayırdım. O bariqa xarakterik obrazdır. “Yuxu kimi” serialında da Cövdət bu cür obrazdır. Hər ikisini çox sevirəm. Bu cür obrazlar yaratmaq, sevdirmək zövq verir mənə. Tamaşaçıların Cövdətə xüsusi marağını duyuram. Xoşuma gəlir.

Könül çox rahat aktrisa olduğunu, istənilən rejissorla işləyə biləcəyini deyir. Niyaz bəysə narazı sifətlə, həm də zarafatyana əlavə edir: “Amma rejissor kimi zəhlətökəndir (ikisi də gülür). Adamın suyunu çıxardır. Mən teatr məşqlərində çox zarafat edirəm, deyirəm, gülürəm, o da cırnayır. Hirsini çıxmaq üçün deyir ki, bir də əvvəldən! Biz də dəli oluruq. Amma işdə olan heç bir problemi, söz-söhbəti evə gətirmirik.” “Bəs “evdə rejissor kimdir” sualıma Könül xanım belə cavab verdi: “Bir-birimizlə bütün işlərimizi razılaşdırıb edirik. Mən hara gedirəmsə, ona mütləq deyirəm. Harasa “getmə” deyirsə, bunun da bir səbəbi olur. Amma aramızda xüsusi qadağalar yoxdur. Onun da bir işi olsa, amma eyni zamanda mənə də lazım olsa, oz işini mənə görə təxirə sala bilər. Mən də ona görə”.

Uşaqlar üçün oynamaq

Uşaqlar üçün oynamaq daha çətindir. Çünki uşaq gördüyünün dovşan, tülkü, qoğal və s. olmasına inanmasa, baxmayacaq. Hər ikisinin də uşaq teatrının aktyoru olduğunu nəzərə alıb bununla da maraqlandım. Niyaz deyir ki, uşağın xoşuna gəlmədisə, onun diqqətini cəlb edə bilmədinsə, o səhnəyə baxmayacaq, darıxacaq, ora-bura vurnuxub səs salacaq. Könül də fikri tamamlayır: “Fidan qoğal” tamaşasında Balış obrazındayam. Hamısı gözlərini bərəldib baxır. 3 dəqiqədən sonra uşaqlar artıq inandılar ki, mən balışam. Orada oyundan çox səmimiyyət göstərmək lazımdır. Olur ki, birdən uşaq yerindən nə isə deyir. Mən onun sözünə hörmət edirəm, ünsiyyətə girirəm. O anlayır ki, fikirləri mənə maraqlıdır”.

Bloggerlərlə bir meydançada

Niyaz bəy deyir ki, indi seriallarda aləm dəyib bir-birinə: “Son vaxtlar dəb halına düşüb, bloggerləri də seriallara çəkirlər. Onların əziyyətini yerə vurmuram. Onların öz işi var. Çəkib paylaşdıqları videolar maraqlıdır, sevilir də”. Könül xanım fikrin davamını gətirir: “Aktyorlarla bloggerlər bir çəkiləndə meydançada problem yaranır, əziyyət olur. Mən onun üçün oynayıram, o isə mənim üçün oynamır. Verdiyimi ondan ala bilmirəm. Onları reklam, reytinq xətrinə gətirirlər seriala. Bəlkə də “sitkom”da, komediyada gedər, alınar, amma dramatik janrda alınmır. Bloggerlər, məsələn, teatrda işləyə bilməz. Oradakı məşqlərə, əziyyətə tab gətirə bilməzlər. Aktyor plastilin kimi olmalıdır. O qədər potensiallı olmalıdır ki, lazım olanda Ezopu oynasın, lazım olanda Dərviş Məstəli şahı”.

Xalq artisti Nəzakət Teymurova Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Nəzakət xanım, yay fəsli başa çatmayıb. Necə istirahət edirsiniz?

- Özəl bir istirahətim yoxdur. Ailəmizlə bir yerdə istirahət edirik.

- Hər zaman formadasınız. Buna necə nail olursunuz?

- Heç vaxt bu suallarla gündəmə gəlmirəm. Çünki bu mövzunu qapalı saxlamağı xoşlayıram. Amma onu deyim ki, səhnə adamı həmişə özünə fikir verməlidir və özünə baxmalıdır.

- Formada qalmağınızı pəhrizə borculusunuz?

- Ümumiyyətlə, hər bir qadın özünə baxmalıdır. Yürüşə çıxıram, qidama fikir verirəm. Onu da deyim ki, gün ərzində çox işləyirəm. 15-20 gündür ki, istirahətə çıxmışam. Adam özünü tərifləməz, amma vaxtımı çox işgüzar keçirməyi xoşlayıram. Elə olur ki, axşama qədər su içmirəm, yemək yemirəm.

Gözəllik gəldi-gedərdir. Ona görə insan olmağı seçdim. İnsan olmağı hər şeydən üstün tuturam. İnsanın qəlbi gözəl olanda hər şey gözəl görünür. Dedi-qodudan uzaq olanda insanın simasına vurur, insan sevdiyi işlə məşğul olanda, neqativdən uzaq olanda həyatda hər şey gözəlləşir.

Rusiya və Türkiyə daimi siyasi qeyri-sabitlik vəziyyətində olan Ermənistanda getdikcə daha çox bütün problemlərın səbəbkarı olaraq görülür. Ermənistan müxalifəti xüsusilə fəaldır və sülh gündəmini inkar edir. Radikalların nümayəndələri “300 illik erməni-rus dostluğunun əsl mənzərəsi”ni əks etdirən videoçarxlar çəkirlər. Həmçinin iddia edirlər ki, Moskva və Ankara növbəti dəfə Ermənistanı pis vəziyyətdə qoydular, Rusiya isə heç vaxt ermənilərlə dost olmayıb və ermənilər üçün yaxşı heç nə etməyib.

Tanınmış rusiyalı jurnalist və yazıçı Nadejda Kevorkova bununla bağlı kiçik müsahibə verib. O qeyd edib ki, əksinə, Rusiya həmişə Ermənistanın yanında olub, 100 il boyu bütün erməni demarşlarının təşəbbüskarı olub.

– Türkiyə ilə Rusiyanın bu məsələdə müttəfiq olması ilə bağlı fikirlər isə tamamilə yanlışdır. Liberal Rusiya müxalifəti antitürk, anti-Azərbaycan və antiislam yönündə köklənib. Böyük və səs-küylü erməni lobbisinin təsirinin güclü olduğu “patriot” Rusiya mühitində də vəziyyət eynidir. Və onlar hər yolla anti-Azərbaycan və antitürk xətti ilə getdiklərini nümayiş etdirirlər.

Ancaq ikinci bir məqam da var ki, bu da Kremlin özünəməxsusluğudur: Maydan hərəkatı, küçə etirazları, “narıncı” inqilab nəticəsində hakimiyyətə gələn hər bir şəxs hər zaman potensial düşməndir. Yeri gəlmişkən, Nikol Paşinyana Moskvada xoşagəlməz münasibət də bundan irəli gəlir.

Ermənilər indi pis vəziyyətdədirlər. Onlar boşluqdadırlar, onlara heç kim kömək etmir. Rusiya nəyin bahasına olursa-olsun, orada hakimiyyəti dəyişmək istəyir. Və orada Moskvanın hansısa himayədarı peyda olsa, onda hər şey əvvəlki kimi olacaq, hərbi baza yenidən canlanacaq, hərbi yardımlar artacaq, təxribatlar daha çox olacaq. Ancaq indi Rusiya hərbi qüvvələrinin başı tamamilə Ukraynaya qarışıb, Moskva hazırda Cənubi Qafqazla bağlı məsələlərdə maraqlı deyil.

Amma Bakı indi güclü və sərfəli mövqeyə malikdir. İki il əvvəl çox adamın gözləmədiyi (İkinci Qarabağ müharibəsində qələbə – red.), lakin Heydər Camal və Orxan Camalın (Rusiya ictimai xadimləri – red.) inandıqları və haqqında danışdıqları hadisə baş verdi. Azərbaycan hakimiyyəti tam qüsursuz şəkildə davrandı. Prezident İlham Əliyev xalqın dəstəyinə sahibdir.

Burada Ankara faktoru da var. Həmçinin hazırda Türkiyədə iqtisadi sahədə də vəziyyət yaxşı deyil, milli valyutada sıçrayışlar olur, inflyasiya mövcuddur. Amma Ankara açıq şəkildə özünü Bakının çox yaxşı hərbi-siyasi müttəfiqi kimi göstərdi. Türkiyə Azərbaycanla çiyin-çiyinə dayanır və hər kəs də bunu nəzərə almaq məcburiyyətində qalır.

– Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin perspektivləri haqqında nə düşünürsünüz?

– Biz hamımız bilirik ki, ermənilərin dünyada nə qədər böyük lobbi qrupları var. Erməni diasporu rəsmi İrəvandan güclüdür. Bunu Ermənistanın üçüncü prezidenti Serj Sarqsyanın rəhbərliyi dövründə sülhə doğru irəliləmək cəhdləri də göstərdi – onların sadəcə olaraq lobbi qrupları tərəfindən kökündən qarşısı alındı.

Və başqa məqam da var – Rusiya tamamilə zəifləməyənə qədər Qafqazda sülh olmayacaq.

– Bəs Nikol Paşinyan sülhə can atan şəxsdir? Yoxsa başqası daha yaxşı olacaq (mən Moskvanın bəzi mümkün himayədarlarını nəzərdə tutmuram)?

– Ermənistanın daxili işlərindən danışmaq mənim üçün çətindir, mən həyatımda heç vaxt Ermənistanda olmamışam və üstəlik, Paşinyanla görüşməmişəm. Mən Yer üzünü gəzən müxbirəm. Mən Ermənistanın daxili “mətbəx”i ilə o qədər də tanış deyiləm. Amma mütləq şəkildə deyə bilərəm ki, Nikol Paşinyan hakimiyyətə Qarabağ ətrafında vəziyyəti nizamlamaq ideyası ilə gəlmişdi və əvvəllər işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərinin geri qaytarılmasına daxilən hazır idi. Lakin onun müxtəlif daxili qruplardan, siyasi birləşmələrdən asılı olduğu ortaya çıxdı.

Bundan əlavə, nəzərə alın ki, bu il fevralın 24-dən (Rusiyanın Ukraynanı işğal etdiyi tarixdən – red.) dərhal sonra çoxlu sayda Rusiya vətəndaşı Ermənistana köçüb. Rusiyalılara bunun üçün xarici pasport lazım deyil, daxili pasportla da gələ bilərlər. Bəli, onların arasında sadəcə olaraq adi insanlar, çağırışdan və ya başqa bir şeydən qaçan qorxmuş yoldaşlar da ola bilər. Lakin əksər hallarda bunlar siyasi yüklü insanlardır və onların sayı o qədər çoxdur ki, hətta Ermənistanın daxili siyasətində bir faktora çevrilirlər. Həmçinin onların əksər hissəsi ermənipərəstdir və müvafiq olaraq anti-Azərbaycan və antitürk yönündə kökləniblər. Bu, tədqiq edilməmiş, lakin kifayət qədər güclü sahədir. Ola bilsin ki, məhz bu səbəbdən Paşinyanın ətrafındakılar onu daha sərt bəyanatlar verməyə inandırırlar.

Ermənistanın daxili siyasətində Paşinyanı əvəz edə biləcək digər fiqurlara (Rusiya Federasiyasının himayədarı olmayan – red.) gəldikdə, mən onları görmürəm, çünki bu məsələ ilə məşğul deyiləm. Mənə elə gəlir ki, erməni cəmiyyətinin gənc təbəqəsi 2018-ci il inqilabına özünü həsr etdi ki, bu da Nikol Paşinyanı hakimiyyətə gətirdi. Sonra isə müəyyən çaşqınlıq içində qalmağa başladılar…

Bildiyimiz kimi, “ermənilik” çox ağır bir mirasdır. Bu, o qədər güclü millətçilikdir ki, dünyanın qalan hissəsi bunu bilmir. Bunun nə ilə müqayisə oluna biləcəyini təsəvvür belə edə bilmirəm.

Ermənistanın həmişə yanında İran olub ki, bu da onun “sağ qalmasına” zəmanət verib. İranlılar, doğrudan da, Ermənistana, bir də Qarabağa (işğal zamanı – red.) sərmayə qoyublar. Amma indi İran Ermənistana marağını itirib. İranlıların nüvə proqramının inkişafında ermənilərin köməyinə ehtiyacı var idi, onlar artıq istədikləri hər şeyi alıblar. İndi bu səs-küylü və olduqca narahat kütlə onların nəyinə lazımdır?

– İranın nüvə proqramı məsələsində Metsamor atom elektrik stansiyasından hansısa radioaktiv materialları və ya texnologiyaları aldığını nəzərdə tutursunuz?

– Texnologiyalar və elm adamları.

– İkinci Qarabağ müharibəsindən iki ilə yaxın vaxt keçir. Danışıqlar gedir, lakin müəyyən irəliləyişlər ancaq o zaman əldə edilir ki, Azərbaycan Ermənistan tərəfinin təxribatlarına cavab olaraq güc tətbiq edir. Bu, sizin çox yaxşı tanıdığınız Heydər və Orxan Camal konsepsiyalarına uyğun gəlirmi?

– Mütləq! Mən Heydər Camalla birlikdə Azərbaycan hökumətinin dəvəti ilə Bakıda olmuşam. O vaxt Azərbaycanda çoxları bizə deyirdilər ki, heç bir halda Qarabağ münaqişəsinin hərbi yolla həlli olmayacaq. Heydər Camal isə həmişə deyirdi ki, Qarabağ məsələsinin danışıqlar yolu ilə həlli mümkün deyil. Yeganə yol hərbi güc tətbiqidir. Biz Azərbaycana həmin səfərimizdə də bu variant üzərində israr edirdik.

– Belə çıxır ki, güc təzyiqi uzunmüddətli sülhə gətirib çıxara biləcək yeganə faktordur?

– Bilirsiniz, mən dünya haqqında heç nə deyə bilmərəm, onun parametrlərini o qədər də başa düşmürəm.

– Azərbaycan tərəfdən Ermənistana ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması, sülh sazişinin imzalanması, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası, kommunikasiyaların açılması və s. ilə bağlı təkliflər olub. Amma nədənsə Ermənistan bu təklifləri o qədər bəyənmir, lakin formal olaraq onlardan imtina etmir.

– Məsələ burasındadır ki, Qafqazın üzərindən asılmış Rusiya əsrlər boyu müxtəlif sərhədlər təyin edib, xalqların köçü ilə məşğul olub ki, bunda da məqsəd gələcəkdə hərbi qarşıdurma və qeyri-sabitlik ocaqları yaratmaq olub.

Daha çox deyəcəyəm: yaxın gələcəkdə heç bir yerdə sülh görünmür. Mənə elə gəlir ki, Qafqazın indi aldığı ən böyük mükafat (hanniballıq kimi səslənsə də, bu, doğrudur) Ukraynadakı müharibədir. Bu, nəhəng qeyri-sabitlik dalğasının növbəti mərhələsinin Qafqaza sıçrama ehtimalını gecikdirdi və nəticədə Avropa buna məruz qaldı. Lakin fevralın 24-dən əvvəl çoxları məhz Qafqazda genişmiqyaslı kəskinləşmənin başlayacağını gözləyirdilər. İndi burada bir “nəfəsdərmə” intervalı var və sülh danışıqları da məhz bununla bağlıdır.

– Belə çıxır ki, müasir dünyada güc hüququ hüququn gücündən daha yüksəkdir…

– Bu, həmişə belə olub. Bəşəriyyət tarixi mövcud olduğu müddətcə belə olub. Hər şey hərbi yolla həll olunur. (oxu.az)

Narkotik satışı ilə məşğul olanların və istifadəçilərinin sayının artması cəmiyyət üçün təhlükəli hal alıb.

Həmçinin narkotik istifadəçilərinin sosial şəbəkələrə ayaq açması, öz məşğuliyyətlərini açıq-aydın təbliğ etmələri vəziyyəti daha da ağırlaşdırır.
Məsələ ilə bağlı Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin üzvü, millət vəkili Elman Məmmədov Bakupost.az -a açıqlama verib.
Millət vəkili qeyd edib ki, bir gündə 15 nəfər narkotik satan və istifadə edən şəxsin saxlanılması SOS vəziyyəti deməkdir:

“Narkomaniya kimi bəlanın qarşısını almaq üçün Daxili İşlər Nazirliyi, eyni zamanda nazirliyin Narkomaniyaya qarşı Mübarizə Baş İdarrəsi çox ciddi işlər görür. Təkcə nazirlik yox, digər qurumlar da bu istiqamətdə ciddi gücləndirilmiş tədbilər həyata keçirməlidir. Hesab edirəm ki, bu bəlanın törədə biləcəyi fəsadlarla bağlı televiziyalar maarifləndirmə çarxları, verilişlər hazırlmalıdır. Çox təəssüf ki, bizim televiziyaların əksəriyyətinin efirini çox lazımsız, narkotik qədər zərərli olan verilişlər əhatə edir. Narkotikin açıq-aşkar yayılması bəzi xarici mərkəzlər tərəfindən dövlətçiliyimizə qarşı təşkil olunmuş məqsədyönlü əməliyyatdır”.
E. Məmmədov qeyd edib ki, narkotiklərin yayılmasına qarşı ümümxalq mübarizəsi aparılmalıdır:
“Vətəndaşlarımızın ayıq-sayıqlığı vacibdir. Narkotiki satanlar da, qəbul edənlər də bu cəmiyyətin üzvləridir. Bunlar cəmiyyətin gözünün qarşısında narkotikdən istifadə edir, satır və gəncləri zəhərləryirlər. Ona görə cəmiyyətin narkotikə və narkotik istifadəçilərinə qarşı barışmaz mövqeyi olmalıdır. İctimai qınaq məsələsi gündəmə gəlməlidir. Bütün KİV vasitələri bu məsələdə maarifləndirmə işinə qoşulmalıdır”.
Deputat narkotik bəlasının hətta məktəblərə də sirayət etdiyini deyib:
“Çox təəssüf ki, bu hallar təkcə paytaxtda deyil, eyni zamanda bölgələrdə də yaşanır. Bu adamlara qarşı həm cəmiyyət, həm də qanun sərt mövqedə olmalıdır. Cinayət Məcəlləsində bu məsələlərlə bağlı maddələr daha da sərtləşdirilməldir. Narkomaniya gənc nəslin gələcəyini təhlükə altında qoymaqla, dövlətçiliyimizə ciddi zərə vuran bəladır. Hətta bu bəla məktəblərimizə də ayaq açıb. Ona görə narkomaniya ilə mübarizənin çox kəskinləşdirilməsi hədsiz vacibdir”.
Millət vəkili bölgələrdə narkomanların sağalması üçün müvafiq mərkəzlərin yetərli olmadığını da diqqətə çatıdırıb:
“İlk vaxtlardan bu bəladan qurtulmaq istəyənlər də var. Onlar Azərbaycan vətəndaşlarıdır və kənara atmaq olmaz. Biz bu insanların müalicə olunması, sağalması, normal insan kimi cəmiyyətə qayıtması üçün tədbirlər görməli, müalicə mərkəzlərini çoxaltmalıyıq. Həm maarifləndirmə, həm də müalicə ilə bu işi görmək olar. Bölgələrdə narkomanların müalicə məsələsi qaneedici deyil. Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB zəhmət çəksin, xəstəxanalarda, poliklinikalarda bu sahəyə aid şöbələri genişləndirsin, işçilərin sayını artırsın. Təhsil Nazirliyi bu məsələlərlə bağlı tədbirləri gücləndirməlidir. Bu mübarizə komplekls şəkildə aparılmalıdır”.

"Bir günlük bəy rolu oynayacq şəxsə qadın 400 manat ödəniş edəcək..." İki gündür sosial şəbəkələr bu elanla bağlı bir-birinə dəyib. Bütün şəbəkələrdə müzakirə olunan bu məlumat cəmiyyəti əməlli-başlı silkələyib.

TEREF.AZ-ın məlumatına görə, hadisənin şahidlərindən "Toy tələsi” filminin rejissoru Faiq Nağıyev Qaynarinfo-ya açıqlamasında bildirib ki, sosial şəbəkələrdə gündəmə gələn məsələ real həyatda baş verib:

- Bildiyiniz kimi, bir günlük bəy olacaq şəxsə qadın 400 manat ödəniş edəcək elanı sosial şəbəkədə yayıldı. Bu məlumat cəmiyyətdə rezonans doğurdu, mənfi fikir bildirənlərin sayı da çox idi. Görünən və reallıq odur ki, hadisəni qınayanlar üstünlük təşkil edir. Mən üzümü həmin adamlara tutub deyirəm, nə yazıq ki, bu hadisə real həyatdan götürülüb.

- Hadisə harada baş verib?

- Azərbaycanın rayonlarının birində...

- Hansı rayonda?

- Onu deyə bilməyəcəyəm.

- Yəni, bir gecə üçün qadının 400 manata tutduğu bəyin kimliyinin açılmasından ehtiyatlanırsınız, yoxsa qadının kimliyini bildirmək istəmirsiniz?

- Hadisə yaşanıb. 2020-ci ildə yazıçı Yeganə Kərimzadə də bunu qələmə alıb. Bütün bunlar mənim ekranlaşdırdığım "Toy tələsi” filmində yer alıb. Hazırda filmin çəkilişləri başlanılıb. İki gündür, sosial şəbəkələrdə müzakirə olunan 400 manatlıq bəy axtaran qadının məsələsi bizim filmin mövzusudur. Oktyabrda efirə çıxacaq filmdə həmin kadrları görəçəyik. Filmin təqdimatı oktyabr ayında baş tutacaq. Bununla bağlı bütün aktyor heyəti də seçilib və filmdə peşəkar aktyorlar yer alıb.

- "Toy tələsi” filimi hazır olmamış onun senarisi sosial şəbəkəyə neçə çıxıb?

- Filmdə 33-34 nəfər aktyor çalışır. Filmdə rol alacaq aktyorların seçim turuna çox aktyorlar dəvət olunmuşdu. Biz orada mövzunu açıqladıq. Görünür, seçim turundan keçə bilməyənlər bizim filmin senarisini qəsdən yazıb sosial şəbəkədə yayırlar. Şəxsən onu kimin yaydığını deyə bilmərəm. Amma bunu mənim filimimi gözdən salmaq üçün etdilər. Paxıllıqdan. Bizim qanımızda var bu, kimsə qabağa çıxanda sevinmək əvəzinə, paxıllıq edirik. Məni istəməyənlər də bundan istifadə edib filmi gözdən salmağa çalışdılar.

- Kimdir düşməniniz?

- Düşmənim çoxdur. Mənim bu filmi çəkdiyimdən çoxları xəbardar idi. Ətrafımda olan adamların çoxu Yeganə xanımın yanına gedib senarini ondan almaq istəyib. Yeganə xanım senarini verməyib. Deyib ki, filmim real həyatdakı şahidi Faiq olub, bu senari onun istəyi ilə yazılıb. Mən senarini ancaq onun icazəsi ilə kiməsə verə bilərəm.

- Sosial şəbəkədə qızın atasının xarici ölkədə olduğu bildirilib. Siz də deyirsiniz ki, hadisələr real həyatda baş verib. Deyilənlər nə dərəcədə düzgündür?

- Qızın atası həbsxanada olub, anasının isə qızının yaşadıqlarından xəbəri olmayıb. Qızın münasibətdə olduğu adam adam isə iş adamı olub. Qızın adını təmizə çıxartmaq üçün məcbur olub qıza toy etdirib. Öz yerində başqa bir saxta bəy otuzdurub və bunun qarşılığında ona pul verib.

- İş adamı bir gecəlik toya görə saxta tutduğu bəyə 400 manat verib?

- Pul verib. Amma bir gecəlik toya görə bəyə veriləcək 400 manatı isə biz simvolik götürmüşük. Biz həmin qızın taleyini sınaq çəkilişinə dəvət olunacaq aktyorlara tam açıqlamamışıq. Qızın sonrakı taleyi gizlin qalıb, onu ancaq mən bilirəm. Nə yaxşı ki, deməmişik, yoxsa düşmənlər bunu da yayacaqdı.

- Bəs, toyun sonu necə nəticələnib, yəni saxta cütlük bir yerdədir?Sirr deyilsə, 400 manatlıq toy harada olub? Bakıda, yoxsa...

- Toy rayonların birində baş verib. Toy olandan sonra həmin 400 manata tutulan saxta bəy gəlini götürüb Bakıya gətirib. Toydan sonra qız iş adamına ev də aldırıb.

Milli Məclisin komitə sədri Musa Quliyev bu günlərdə Zəngəzur mövzusunda çox maraqlı araşdırma materialları ilə çıxış etdi, tarixi torpaqlarımızla bağlı silsilə yazılar sosial mediada və mətbuatda maraqla qarşılandı. Əslən Zəngəzurdan olan millət vəkili, yazıçı-publisistin xüsusi əmək sərf etdiyi materialları məhz indiki dönəmdə, Qərbi Zəngəzur, Göyçə, İrəvan müzakirələrinin aparıldığı məqamda ortaya qoyması, şübhəsiz ki, təsadüfi deyildi, həm də zərurətdən doğurdu. Musa müəllimlə budəfəki söhbətimiz isə Azərbaycanın növbəti zəfərlərə doğru atdığı inamlı addımlardan bəhs edir. Öncə M.Quliyevin dedikləri:

- Azərbaycan gündən-günə, addım-addım Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında öz hökumətini, öz hakimiyyətini möhkəmlətmək üzrə fəaliyyətini aparır. İki ilə qədər olan müddətdə artıq yenidənqurma, dağıntıların aradan qaldırılması, yeni məskunlaşma, şəhərlərin və kəndlərin layihələrinin hazırlanması və icrası böyük infrastruktur layihələrinə başlanılması, xüsusilə, yol, elektrik enerjisi, qaz, su və digər xətlərin çəkilişi sahəsində kifayət qədər işlər görülübdür. İndi Azərbaycan vacib məsələlərdən biri olan 10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli bəyanatında irəli sürülən müddəaların həyata keçirilməsi ilə bağlı çox ciddi addımlar atmaqdadır. Üçtərəfli bəyanatdakı əsas müddəalardan biri qısa müddət ərzində Azərbaycan ərazisindən qeyri-qanuni erməni silahlılarının çıxarılması və Azərbaycanın tam hakimiyyətinin bərpa olunması məsələsi idi. Digər bir məsələ sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası, eyni zamanda Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsi idi. 2 ilə yaxındır ki, bu məsələ üzərində müxtəlif platformalarda danışıqların getməsinə baxmayaraq, ermənilər müxtəlif bəhanələrlə öhdəsinə düşən bu vəzifələrin icrasından yayınırlar.

- Sizcə, rəsmi İrəvanın geridönüşünü stimullaşdıran faktorlar hansılardır və ümumiyyətlə, kapitulyasiya sənədini imzalayan ölkənin revanş cəhdi sərgiləməsində məqsəd nədir?

- Burada da məqsəd aydındır: bir tərəfdən Paşinyan hakimiyyətinin Ermənistanda güclü dayaqları, siyasi nüfuzu və iradəsi o səviyyədə deyil ki, öhdəsinə götürdüyü vəzifələri yerinə yetirsin. Digər tərəfdən Paşinyan hakimiyyətinin özü də bu münasibətlərdə səmimi deyil. Eyni zamanda Ermənistandakı revanşist qüvvələr və müxtəlif ölkələrdəki erməni diasporu və ermənipərəst qüvvələr bölgədə daimi sülhün və sabitliyin olmasının əleyhinədirlər və istənilən bəhanələrlə bu üçtərəfli bəyanatdan irəli gələn müddəaların həyata keçirilməsinə qarşıdırlar. Amma Azərbaycan özü müstəqil qaydada təkbaşına bəyanatda irəli gələn müddəaların icrası ilə məşğuldur. Necə ki, BMT-nin 4 qətnaməsinin 30 ilə yaxın müddətdə icra olunmadığını görən Azərbaycan 2020-ci ilin sentyabrında 44 günlük müharibəyə başladı və BMT-nin də öhdəliyini yerinə yetirmiş oldu və qətnamələrdəki irəli sürülən məsələləri özü həll etdi. İndi də görünür Azərbaycan ordusu, siyasəti, xalqı üçtərəfli bəyanatın bütün müddəalarının həyata keçirilməsi ilə özü və təkbaşına şəkildə məşğul olacaqdır.

- Amma erməniçiliyin iflasa uğradığı göz qabağındadır və biz, bəlkə də, bir neçə saat, yaxud gün sonra Laçının azadlığını rəsmən qeyd edəcəyik. Qarşıda isə digər hədəflərimiz var...

- Əlbəttə, ermənilər artıq Şərqi Zəngəzuru tamamilə tərk etmək üzrədirlər. Yəqin ki, bu həftə artıq Şərqi Zəngəzurun ermənilərdən qeyri-qanuni məskunlaşmış bu toplumdan tamamilə təmizlənməsi həftəsi kimi tariximizə düşəcəkdir. Laçın, Sus və Zabux kəndləri məlumdur ki, Suriyadan və Livandan gələn ermənilər tərəfindən məskunlaşması nəticəsində 2-ci dəfə işğala məruz qalıb və cənab Prezidentin bu günlərdə İsmayıllı rayonunun Lahıc qəsəbəsində verdiyi müsahibədə də söylədiyi kimi, bu bir hərbi cinayətdir və beynəlxalq konvensiyalara, o cümlədən, Helsinki Protokollarına ziddir ki, işğal olunmuş ərazilərdə qeyri-qanuni məskunlaşma aparmaq hərbi cinayət sayılır. Şübhəsiz ki, oradakı məskunlaşan insanlar oranı tərk edib getməlidirlər və əks təqdirdə Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanları qarşısında da cavab verəcəklər və bizdə olan başqa məlumatlara görə də artıq Sus, Laçın, Zabux yaşayış məntəqələrində ermənilər yığışıb getməkdədirlər. Hal-hazırda Laçının, Zabuxun və Susun boşalması ilə əlaqədar olaraq əvvəllər “Laçın koridoru” deyilən yol tamamilə Azərbaycanın nəzarəti altına keçəcəkdir. Yeni yolda isə artıq yəqin ki, yeni qaydalar tətbiq olunmağa başlayacaqdır. Mən hesab edirəm ki, bu qaydalar Zəngəzur dəhlizinin açılması və Laçın dəhlizi ilə eyni statusda qaydalar müəyyən edilməlidir.

- Əks halda necə davranmalıyıq? Yəni Zəngəzur dəhlizinin açılmasına qarşı olan Ermənistana öz ərazimizdən yol verməliyikmi? Üstəlik də ermənilər yenə də onlara vaxt verilməsinin qarşılığında vandal hərəkətlər törətməkdə davam edirlər...

- Əgər Zəngəzur dəhlizi olmayacaqsa, düşünürəm ki, Ermənistanla bizim aramızda hər hansı bir yolun olmasına da zərurət qalmayacaq. Əgər Zəngəzur koridorunda hər hansı bir gömrük nəzarət buraxılış məntəqələri qurulacaqsa, Ermənistanla Azərbaycan arasındakı yeni yolda da həmin şərait, həmin rejim tətbiq olunacaq. Digər tərəfdən, Azərbaycanın gücünün və iradəsinin göstəricisi artıq Fövqəladə Hallar Nazirliyinin bölmələrinin Laçında fəaliyyətə başlaması ilə bağlıdır. Mən bu xəbəri eşitdim və çox sevindim. Bu da Azərbaycanın gücünün və iradəsinin ifadəsidir. 2020-ci ilin danışıqlarına görə ermənilər Kəlbəcərdən və Laçından çıxmaq üçün onlara vaxt verilərkən onlar meşələri, evləri yandırdılar, tar-mar edib getdilər, minaladılar və hesab edirəm ki, artıq acı təcrübədən biz lazımi nəticə çıxardarıq, ermənilərin də oradan köçüb getməsini də öz nəzarətimiz altında həyata keçirməliyik və yəqin ki, belə də olacaqdır. Cənab Prezidentin son müsahibəsində çox ciddi məqamlardan biri də Qarabağdakı ermənilərin hər hansı bir statusa iddia etmələrinin mənasız olduğunu göstərməsi idi. Cənab Prezident onu təkcə erməni ictimaiyyətinə və erməni hökumətinə demədi. Bütün beynəlxalq ictimaiyyətə bir daha bəyan etdi ki, ermənilərə hər hansı bir özünüidarəetmə forması, hər hansı mədəni muxtariyyət, hər hansı bir idarəetmə muxtariyyəti verilməyəcək. Əgər Azərbaycan Konstitusiyasını və qanunlarını qəbul edən keçmiş Azərbaycan vətəndaşı olan ermənilər Qarabağ ərazisində qalıb yaşamağa davam edəcəklərsə, digər Azərbaycan vətəndaşları kimi onlar da hüquq və imtiyazlara malik olacaqlar. Odur ki, artıq onlar heç nəyə ümid etməsinlər. Əslində də belə olmalıdır, bütün Azərbaycan vətəndaşlarının hüquq bərabərliyi bizim konstitusiyamızla təmin olunur və ermənilər üçün ayrıca konstitusiya yazmaq fikrimiz də yoxdur. Digər bir məsələ radikal müxalifətin xüsusilə xaricdə olan bloggerlərin bu məsələyə münasibətilə bağlıdır. Mən üzümü onlara tutub söyləmək istəyirəm ki, hələ onlarda 1 damcı da olsa azərbaycanlı, türk, müsəlman qanı varsa, heç olmasa bu ərəfələrdə Azərbaycan əleyhinə uydurma təbliğatlarını, böhtanlarını, şərlərini dayandırsınlar. Əgər onların çörəyi təkcə ermənilərdən gəlmirsə, onlar da bu məsələdə heç olmasa sussunlar. Demirəm ki, Azərbaycanın təbliğində bir iş görsünlər və biz onlardan bunu gözləmirik. Amma heç olmasa, burada da yenə də erməni dəyirmanına su tökməyi dayandırsınlar və ən azı Azərbaycana bu haqq işini qısa müddət ərzində yerinə yetirməyə mane olmasınlar. Digər bir məsələ, şübhəsiz ki, ermənilərin Qarabağda ondan sonrakı həyatı ilə bağlıdır. Artıq onlar öz talelərini özləri müəyyən etdilər və dəfələrlə də “Biz azərbaycanlılarla birgə yaşaya bilmərik” dedilər. Amma biz heç də bu fikirdə və antihumanist mövqedə dayanmırıq ki, biz hər hansı bir toplumla, irqlə, millətlə bir yerdə yaşaya bilmərik. Azərbaycan öz tarixi və ənənələrinə sadiq qalan tolerant həyat tərzinə üstünlük verən bir dövlətdir. Azərbaycanda müxtəlif dövlətlərin nümayəndələri yaşayır və bundan sonra da biz hamımız bir vətənin övladları olaraq yaşamağa da davam edəcəyik. Amma onlara hesab edirəm ki, xüsusi münasibət göstərməkdə xalqımız haqlıdır. Çünki 30 il ərzində onlar bütün körpüləri yandırmış oldular, Xocalı soyqırımını, digər qətliamları törətdilər və hətta 44 günlük müharibədə də Bərdəni, Tərtəri, Gəncəni raketlə vuraraq, dinc sakinləri qətlə yetirərək, bir daha bizimlə birlikdə yaşamağa haqlarının olmadıqlarını ortaya qoydular. Amma ermənilər bir toplum, bir dövlət olaraq da dərk etməlidirlər ki, onların Qafqazda mövcudluğu Türkiyə və Azərbaycanla inteqrasiyadan keçir. Başqa cür onların mövcudluğu mümkün deyil. Bir tərəfdən onlar onsuz da köçüb gedirlər, Ermənistan boşalır, onların heç bir nə faydalı qazıntıları, nə təbii sərvətləri, nə digər resursları yoxdur ki, bundan sonra bir dövlət kimi öz fəaliyyətlətini davam etdirsinlər. Əgər onlar bundan sonra da Cənubi Qafqazda qalıb yaşamaq istəyirlərsə, azad bölgənin titul xalqları olan türk xalqları ilə inteqrasiyaya getməlidirlər. Bəlkə də, onların xilas yolu yalnız bundan ibarət olacaq.

- Bəs, Qarabağda birgəyaşayış mümkün olacaqmı? Sizin də bu günlərdə müraciət etdiyiniz Qərbi Zəngəzur faktoru və Ermənistanın yaradıldığı digər tarixi Azərbaycan əraziləri var ki, oradan yüz minlərlə insanımız qovulub. Azərbaycanlıların öz dədə-baba yurdlarına qayıtmaması halında ermənilərin Qarabağda birtəfəli qaydada rahat yaşaması nə dərəcədə ədalətli ola bilər?

- Bölgədə, xüsusən, Qarabağdakı müəyyən yaşayış məntəqələrində qalan ermənilərin inteqrasiyası müəyyən zaman kəsb edəcək. Çünki qərarlar hələ təzədir, şəhidlərimiz və qazilərimizin ruhları, onların xatirələri hələlik bizə bu imkanı verməyəcək ki, ermənilərlə qısa müddət ərzində inteqrasiyada olaq. Amma bunların hamısı zamana bağlı məsələlərdir. Böyük siyasətlərdən müəyyən güzəştlər də olur. Bütövlükdə götürəndə isə bölgədəki bütün proseslər Azərbaycanın nəzarəti altındadır, Azərbaycanın diktəsi altında həyata keçirilir və artıq bölgənin bütün siyasətini Azərbaycan müəyyən edir. Hesab edirəm ki, cənab Prezident özünün söylədiyi kimi nəyi, nə zaman və necə etməyi hamıdan yaxşı bilir. Başqa bir məsələ şübhəsiz ki, əgər ermənilərin azərbaycanlılarla birlikdə inteqrasiyasından, birgəyaşayışından söhbət gedirsə, bizim Zəngəzur və Göyçə bölgələrində də eyni şəraitin yaradılması və oradan zamanında 1988-1989-cu illərdə deportasiya olunmuş və etnik təmizliyə məruz qalmış 300 minə yaxın soydaşımızın ora qayıtmalarını və orada eyni şəraitdə yaşamalarını təmin etməyi də Ermənistan göz önünə gətirməlidir. Şübhəsiz ki, digər vacib məsələ təzminat məsələsi olmalıdır və təzminat məsələsi də böyük sülh danışığının əsas predmetlərindən biri olmalıdır. Yəni 30 il ərzində Azərbaycana yüz milyard dollardan çox zərər vurmuş bir dövlətlə bizim inteqrasiyamız şübhəsiz ki, bizə vurulan zərər ödəndikdən sonra gündəmə gələ bilər. Dünya praktikasında təzminatın müxtəlif formaları var, o cümlədən də ərazi ilə təzminat formaları da var, düşünürəm ki, Ermənistanda da bu məsələləri kifayət qədər bilirlər.
“Yeni Müsavat”

Mehman Əliyev: “Artıq Rusiya dövlət səviyyəsində Duqinin ideologiyasının formalaşmasında və inkişafında maraqlı deyil”

“Rusiya Ukraynanın öz nəzarətindən çıxması və Qərb orientasiyasına keçməsi prosesini sürətləndirmək üçün müharibəyə getdi”


Məlum olduğu kimi, Ukraynada davam etdirdiyi işğalçılıq müharibəsi qətiyyən əvvəldən hazırlanmış plan üzrə getməyən Rusiyanın daxilində də vəziyyət getdikcə gərginləşməyə başlayır. Moskvada “rus dünyası” ideyasının müəlliflərindən olan, Ukraynaya qarşı qəddar müharibənin tərəfdarı və təbliğatçısı Aleksandr Duqinin qızı Darya Duqinanın qətli bunun bariz nümunəsi sayıla bilər. Bəzi ekspertlər ümumiyyətlə, zaman keçdikcə Rusiyada gərginliyin daha da artacağını proqnoz edirlər.

“AzPolitika.info” bu mövzunu “Turan” İnformasiya Agentliyinin direktoru, siyasi analitik Mehman Əliyevlə müzakirə edib:

- Mehman bəy, Ukrayna müharibəsinin yeddinci aya keçməsi fonunda Rusiyada nə baş verir?

- Rusiya keçid mərhələsini yaşayır. Rusiyada daxili və xarici yenidənqurma prosesi gedir və bunlar bir-birilə bağlıdır. Birincisi, Putin SSRİ dağılandan sonra formalaşan yarı bürokrat, yarı oliqarx sistemini təkmilləşdirir. Daha dəqiq desək oliqarxları sıradan çıxarır və daha çox dövlət kapitalizmini nəzərdə tutan Çin modelinə keçməyi fikirləşir. Strateji olaraq oliqarxlarla Qərb arasında qurulan əlaqələri dövlətlə xarici qüvvələr münasibətinə keçirir. Çünki Rusiyadakı bürokratik oliqarx sistemi getdikcə bu ölkənin çökməsi və dağılmasına gətirib çıxarır. Putin 1999-cu ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra çalışdı ki, bu prosesə başlasın. Lakin müəyyən işlər görsə də, son nəticəyə çata bilmədi. Ona görə Ukrayna müharibəsinin əsaslarından biri də odur ki, dövlətin idarəetməsi və münasibətlərin qurulması yenilənir. Bu, Rusiyadaxili məsələdir və hazırda Rusiyada bu proses baş verir.

- Xarici yenidənqurma dedikdə nəyi nəzərdə tutursunuz?

- Bu, daha çox müharibə ilə bağlıdır. Hesab edirəm ki, Rusiya Ukraynanın öz nəzarətindən çıxması və Qərb orientasiyasına keçməsi prosesini sürətləndirmək üçün müharibəyə getdi. Ukrayna sürətli formada Rusiyanın təsiri altından çıxaraq Qərbin təsir dairəsinə düşür. Bunun da başqa yolu yoxdur. Uzun illər dinc yolla buna çalışılırdı, amma nəticə olmurdu. Əksinə, geriləmə baş verirdi. Ona görə də müharibə qaçılmaz oldu. Çünki Ukraynanın Rusiyadan ayrılması digər postsovet ölkələrinin də Rusiya təsirindən çıxmasına səbəb olacaq. Ehtimal edirəm ki, bu, Rusiya-ABŞ münasibətlərində çox konseptual məsələdir. Ona görə də müharibədən sonra Rusiya dövlət olaraq ABŞ və Qərb ölkələri ilə münasibətlərini aktiv şəkildə quracaq. Bu proses gedəcək. Əslində, Rusiyanın Qərbin bir hissəsinə çevrilməsi qaçılmazdır.

- Sizcə, “avrasiyaçılıq nəzəriyyəsi”nin əsas simalarından biri, “rus dünyası” ideyasının təbliğatçısı Aleksandr Duqinin qızının öldürülməsi Kremlə, Kiyevə, yoxsa Qərb dünyasına sərfəlidir?

- Açığı, indi bu məsələ ilə bağlı fərqli mülahizələr irəli sürülür. Rusiyada bəziləri deyirlər ki, bunu Ukrayna tərəfi təşkil edib, Ukrayna ekspertləri isə bildirirlər ki, bu, Putinin əməlidir, bununla Duqini çərçivəyə götürmək məqsədi güdür. Mən deyərdim ki, Duqin son illər millətçi, bir az da şovinist nasisit ideologiyasını aktiv formada qabardırdı. Özü də indiki müharibə və Rusiyaya qarşı sərt sanksiyalar şəraitində fikirlərini yayırdı. Əslində isə Rusiyada dövlət özü bu tipli ideyanın formalaşması və inkişaf etməsində maraqlı deyil. Nəzərə almaq lazımdır ki, belə ideologiya Rusiyada vətəndaş müharibəsinə gətirib çıxara bilər. Ona görə də bu sui-qəsdin arxasında Duqinin ideologiyasının yayılması və rusların əsas ideologiyasına çevrilməsinin qarşısını almaq məsələsi ola bilər. Bunu kimlərin etməsi başqa məsələdir. Rusiya hökumətində yüksək səviyyədə bu ideologiyanın inkişafında maraqlı olmayıblar. Bu, hakimiyyətin özü, elə dövlət üçün də kifayət qədər təhlükəli ideologiyadır.

- Demək istəyirsiniz ki, onu Rusiya dövləti aradan götürmək istətyib?

- Məsələn, deyirlər ki, onu FTX aradan götürüb. Sual ortaya çıxır ki, niyə? Mən onu deyə bilərəm ki, müharibə və senzura şəraitində bu ideologiya kifayət qədər təhlükəli görünür. Ona görə də dövlət bu ideologiyanın güclənməsində maraqlı olmayıb. Amma sui-qəsdə gəlincə, burada müxtəlif motivlər ola bilər. Yaxın adamları ilə Duqinin problemi ola bilər, pulun düzgün bölüşdürülməməsi və s. məsələlər də ola bilər. Deyilənlərdən belə anlaşılır ki, avtomobilə Duqin özü minməli imiş, son anda başqa avtomobilə minib.

- Amma Rusiya hüquq-mühafizə orqanları bu terrorun sifarişlə həyata keçirildiyini deyir və Ukraynanın adını çəkir...
Ətraflı

- Rusiya hüquq-mühafizə orqanları ilk olaraq bu hadisəni araşdırsın, ortaya sübutlar gətirsin və sonra elan etsin ki, bütün bunlar kimin sifarişi əsasında olub.

- Aleksandr Duqin Rusiya üçün nə dərəcədə əhəmiyyətli fiqurdur ki, onunla bağlı belə sərt addımlara gedilir?

- Ayrı-ayrı zamanlarda Duqin gah fəallaşır, gah geri çəkilir. Adətən o, böhran dövrlərində aktivləşir. Mən əvvəllər onu oxuyur, konsepsiyası ilə tanış olurdum. Amma son dövrlər Rusiya mediasını və televiziyalarını izləmirəm. Çünki mənim üçün aydındır ki, bu, təbliğatdır və orada başqa əhəmiyyətli bir şey yoxdur. Amma müharibəyə və oradakı iştirakçılara baxsaq görərik ki, onların arasında çoxlu qəddar rəftara yol verən adamlar var. Buna da səbəb odur ki, belə insanların beyni doldurulub, Ukraynanın düşmən obrazı yaradılıb, o, Rusiyaya təhdid kimi göstərilib. Bu aparıcı ideoloji vasitə müharibədə iştirak edən bir çox rusları özlərini qəddar aparmağa vadar edib. Bunun da arxasında qeyd etdiyimiz ideologiya dayanır. Biz rus əhalisinə baxsaq, görərik ki, rusların böyük hissəsi müharibəni alqışlayır, Ukraynanın dağıdılmasına dəstək verir. Yəni, anormal vəziyyətdir. Bu, onu göstərir ki, bəhs edilən ideologiya işləyib. Bütün bunlar ideologiyanın əks-sədasıdır. Əslində, dövlət belə şeylərlə oynayır, lazım olanda istifadə edir, milləti harasa istiqamətləndirir, lazım olmayanda isə bunun qarşısını alır. Duqin isə bu ideologiyanın əsas təmsilçilərindən biridir. Əslində, Duqinin cürbəcür konsepsiyaları var. Amma son vaxtlar daha çox ifrat millətçi səviyyəsində çıxış edirdi.

- Darya Duqinanın həm də Ukrayna müharibəsinin qurbanı olduğunu nəzərə alsaq, hazırda müharibənin gedişini necə qiymətləndirirsiniz?

- Rəcəb Tayyib Ərdoğan Lvova səfəri zamanı bildirdi ki, danışıqlar olmalıdır. Əslində, Ərdoğan Putinin mesajını çatdırırdı. Yəni, Putin danışıqlar istəyir, çalışır ki, hansısa yolla müharibəni dayandırsın və yekunlaşdırsın. Ona görə də radikal ideologiya və çıxışlarda maraqlı deyil. Məsələn, Sergey Strelkov var, bu şəxs 2014-cü ildə Donbasın işğalında aparıcı fiqur olub. O, son zamanlar Putini və onun Ukrayna siyasətini aktiv tənqid etməyə başladı. Getdikcə də radikallaşırdı. Onu faktiki neytrallaşdırdılar. İndi nə çıxış edir, nə də görünür. Söhbət nədən gedir? Bu gün Rusiya radikal çıxışlarda maraqlı deyil. Rus hökuməti danışıqlar, dialoq üçün yollar axtarır. Ona görə də, insanları daha çox radikallaşdırmaq, ukraynalılara qarşı aqressiv yöndə saxlamaq sərfəli deyil. Odur ki, belə xətti aparanlar prosesdən kənarlaşdırılır.

- Kreml təşəbbüsün daha radikal mövqedə duranların əlinə keçməsindən ehtiyat edir?

- Bəli. İş ondadır ki, rus millətinə uzun illər belə zərərli ideyalar yedizdirilib. İndisə dövlət bunda maraqlı deyil. Odur ki, bu kampaniyanın aparıcıları tədricən neytrallaşdırılacaq və yeni simalar ortaya çıxacaq. Bunlar daha çox yaxınlaşma, dialoq tərəfdarı kimi çıxış edəcəklər.

- Bundan sonrakı mərhələdə Rusiyanın radikallaşmadan imtina etməsini proqnozlaşdırırsınız?

- Əslində, məsələn, Qarabağ müharibəsinə baxsaq görərik ki, müharibənin baş verməsi və indiki nəticə Rusiya birbaşa prosesə müdaxilə etmədən baş tutub. Bu, onu göstərir ki, indiki mərhələdə Rusiya öz qonşuları ilə praqmatik, öz xeyrinə olan münasibətlərdə maraqlıdır. Burada Rusiya tək deyil, ABŞ da var. Biz görürük ki, Rusiya öz qonşuları ilə münasibətləri dəyişməyə başlayıb. Bu dəyişikliklər nəticəsində dövlətlər daha çox müstəqil olacaqlar, Rusiyadan əvvəlki asılılıq aradan qalxacaq.

- Bu halda Rusiya Təhlükəsizlik Şurası katibinin müavini, sabiq prezident Dmitri Medvedevin, eləcə də Müdafiə naziri Sergey Şoyqunun sosial şəbəkələrdə SSRİ-nin bərpası haqqında yazdıqlarıının, dediklərinin arxasında hansı məqsədlər dayanır?

- Bu, maraqlı məsələdir. Özləri bilirlər ki, SSRİ-nin bərpası mümkün deyil, çünki resurs yoxdur. Bununla göstərirlər ki, bizim aramızda ortaq tarix, münasibətlər, mədəniyyət var. Rusiya yeni qurulan münasibətləri dəstəkləyir. Mən görmürəm ki, SSRİ-ni bərpa etmək istəyirlər. Kremlin SSRİ-ni bərpa etmək planı yoxdur, çünki bunun üçün onun imkanları və şərait yoxdur. Moskvanın SSRİ-ni bərpa etmək niyyəti vardısa, əslində müharibəyə başlamamalı, gözləməli idi ki, reytinqi düşən Zelenski zəifləsin. Bununla paralel olaraq Ukraynada Rusiyanı dəstəkləyən, SSRİ-nin bərpasını istəyənlər gücləndirilməli idi. Amma biz gördük ki, Rusiya qərbi Ukrayna ərazilərini vurmaq əvəzinə Donbasa zərbələr endirdi. Halbuki, burada yaşayan əhalinin çoxu rusdur. Rusiya onları özündən incik salır, yurd-yuvasından edir. Qərbi Ukraynaya isə 3-5 raket ataraq dayanıb. Nəzərə alınmalıdır ki, Donbasda rus çoxluğu var. Ukraynanın mərkəzi ərazilərində az qala nisbət yarının-yarıyadır. Amma ruslar bu əraziləri vurur, dağıdır, sanki əhaliyə deyir ki, Qərbə gedin, birləşin, həmrəy olun. Normalda bunlar olmamalı idi.

Rasim Əliyev

“AzPolitika.info”