Ardını oxu...
Azərbaycanda yaxın müddətdə Mənzil-Tikinti Kooperativlərindən (MTK) mənzili yalnız elektron platforma vasitəsilə almaq mümkün olacaq.

“Cebhe.info”nun məlumatına görə, bir müddət əvvəl bununla bağlı açıqlama verən Daşınmaz Əmlakın Dövlət Kadastrı və Reyestri (DƏDKR) publik hüquqi şəxsin İdarə Heyətinin sədri Nigar Alimova bildirib ki, mənzil alan şəxsin korporativə üzvlük mərhələsindən başlayaraq sonda ödənişlərini tam ödədikdən sonra ona ödənişə dair maliyyə sənədinin verilməsinə qədər bütün proseslər vahid elektron sistem üzərindən həyata keçiriləcək.

Bəs bu platforma vətəndaşlara nə qazandıracaq?

Əmlak məsələri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev “Cebhe.info”-ya müsahibəsində maraqlı məqamlara aydınlıq gətirib.

- Elnur bəy, hazırda ölkəmizdə çoxmənzilli binalardakı mənzillərin satışı ilə bağlı durum necədir?

- Ölkəmizdə 25 ildən çoxdur ki, çoxmənzilli binalar tikilərək istifadəyə verilir. Lakin alqı-satqı MTK ilə vətəndaş arasında baş verir. Burada bir sıra dələduzluq halları olurdu. Lakin yeni qaydalara əsasən çoxmənzilli binaların alqı-satqısı onlayn qaydada olacaq. Bu, bir evin bir neçə nəfərə satışının qarşısını alacaq. Bu baxımdan qərar çox gözəldir. Eyni zamanda, yeni qərarın əmlak bazarına müsbət təsir edəcəyi gözlənilir.

- Bu qərar mənzillərin qiymətinə necə təsir edəcək?

- Yeni qaydalara görə, elektron platformada mənzil alan vətəndaşlar qeydiyyatdan keçəcək. Bu da daşınmaz əmlak bazarında alıcıların sayının artmasına gətirib çıxaracaq. Alıcı sayı artdığına görə mənzil bazarına müsbət təsir edəcək. Qiymətlərə gəlincə isə bahalaşmaya gətirib çıxartmayacaq.

- MTK-ların törətdiyi özbaşnalığın qarşısını almaq üçün bu qərar yaxşı üsuldur, ancaq praktikada özünü doğruldacağmı?

- Əlbəttə, özünü doğruldacaq. Bu qərar əmlak bazarında şəffaflığın yolunu açacaq. MTK-lar tərəfindən aldadılan vətəndaşların sayı 5 mindən çoxdur. Bu da yeni tikili binalarda mənzil almaq istəyən vətəndaşlar arasında narahatlıq yaradır, MTK-lara güvəni azaldırdı. Lakin yeni qərar bu bazarda şəffaflığın yolunu açacaq və alıcı kütləsini artıracaq.

- Çıxarışsız mənzillərin taleyi necə olacaq?

- Yeni binalar pilot layihə ilə tikilir. Yeni elektron platformada ev alan mənzil sahibləri qeydiyyatdan keçəcəklər. Aldıqları ev də tam qanuni şəkildə olduğuna görə çıxarışla təmin olunacaq. Eyni zamanda, elektron platformada mənzillə bağlı bütün məlumatlar öz əksini tapacaq.

 

Ardını oxu...
Krım Ali Müftisi Ayder Rustemov: “Rusiya müsəlmanları artıq deyirlər ki, onlar terrorçu deyillər. İndi onlar “vətən uğrunda” ölməyə məcbur olacaqlar”

Moskvada “Crocus City Hall”da baş verən terror aktı ruslar arasında ksenofobiya və şovinizm dalğasını artırıb. İstər sosial şəbəkələrdə, istərsə də siyasətçilərin açıqlamalarında nifrət çağırışları müşahidə olunur. Məsələn, Rusiya Dövlət Dumasının ilhaq edilmiş Krımdan olan deputatı Mixailo Şeremet bildirib ki, Qərb kəşfiyyat orqanları Rusiyada terror aktları törətmək və ölkədə sabitliyi pozmaq üçün miqrantlardan istifadə edir.

Proqnozlaşdırılır ki, siyasətçilərin “miqrantlara sıfır tolerantlıq” haqqında belə bir konsepsiyası milyonlarla insanı təqib obyektinə çevirə bilər. Ekspertlər onu da bildirirlər ki, Rusiyada ksenofobiya və dözümsüzlük məsələsi yeni deyil, bunun uzun tarixi var.

Məsələn, işğaldan sonra müsəlmanların Kremlin repressiv maşınının təzyiqini tam hiss etdiyi Krımda baş verənlər nümayişkaranə və faciəvidir.

Krımın Ali Müftisi, Krım Muxtar Respublikası Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin rəhbəri Ayder Rustemov UNİAN-a müsahibəsində Rusiyadakı müsəlmanlara terrordan sonra münasibətin necə olacağını şərh edib. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:
Ardını oxu...
- Ayder bəy, Kremlin uzun müddətdir ki, müsəlmanların müdafiəçisi maskası taxdığını, lazımi təbliğata pul xərclədiyini, bu ikiüzlülüyü İslam dünyasında təbliğ etməyə çalışdığını görmək çətin deyil. Digər tərəfdən, “Crocus City Hall”dakı terror aktından sonra başlayan və müsəlmanlara qarşı tüğyan edən dözümsüzlüyü görürük. Sizcə, Rusiya müsəlmanları özlərini təhlükəsiz hiss edə bilərlərmi?

- Patriarx Kirillin olduğu bir dövlətdə müsəlmanlar özlərini necə təhlükəsiz hiss edə bilərlər? Bu yaxınlarda, hətta terror aktından əvvəl Kirill "təhlükə" elan etdi: sanki Rusiya çoxəsrlik tarixində ilk dəfə olaraq pravoslav dövlətindən İslam xilafətinə çevrilə bilər. Patriarx İstanbuldakı Aya Sofiya ilə paralel gətirərək, “Məbədlərimizdəki xaçı İslam ayparasına dəyişdirmək kimi ölümcül risklə üz-üzəyik” dedi. Və onun müraciətində ruslara birbaşa müraciət var ki, “müsəlmanları mədəniyyətə və imana çatdırmaq üçün səy göstərmək lazımdır”. Bunlar çox təhlükəli fikirlərdir, lakin bu, hamısı deyil.

Kirill deyir ki, bütün miqrantlara vətəndaşlıq vermək və onları “böyük vətəni qorumaq” üçün Ukrayna ilə döyüşə göndərmək lazımdır. Əslində, onlar artıq buna başlayıblar.m Hələ 2022-ci ildə bir Dağıstandan olan azərbaycanlı və bir adıgeyin “bu, bizim müharibəmiz deyil” deyərək xidmətdən imtina etmək istəməsi ilə bağlı səs-küylü hadisə var idi. Əvəzində onlar və digər müsəlman əsgərlər polkovnik Andrey Lapindən təhqirlər eşitdilər. Müsəlmanlar arasında mənim üçün qəhrəman olan üç tacik var idi. Onların adları: Bykzot, Anuşe və Ami idi. Komandir güllələdi. Sonradan məlum oldu ki, onlar çoxdan Rusiya vətəndaşı deyillər: onlara sadəcə olaraq vətəndaşlıq verilib və tez səfərbər olunublar.

Başqa bir hadisə: Biloqır rayonunun bir kəndində yüz Krım tatarı sadəcə olaraq “toplanıb” səfərbər edilib. Və məncə, Rusiyada keçirilən “seçkilərdən” sonra yeni kütləvi səfərbərlik dalğası başlayacaq. Ona görə də, Rusiyada müsəlmanların hər hansı təhlükəsizliyindən danışa bilmərik.

- Müsəlmanların günahlandırıldığı terror hadisəsindən sonra vəziyyət daha da pisləşəcək?

- Kirillin Rusiyanın “islamlaşması” təhlükəsi və müsəlman mühacirlərin “vətənin qorunması üçün” səfərbər olunması ilə bağlı bəyanatından sonra terror aktı gözlənilən idi. Rusiya bu faktordan ilk dəfə deyil ki, öz ərazisində istifadə edir: Rusiya-Çeçenistan müharibəsi zamanı da, ruslar daxili problemləri əlaqələndirmək üçün öz şəhərində partlayış törətdilər.



Baş verən və yüzdən çox insanın həlak olduğu irimiqyaslı terror aktından sonra nə görürük? Əvvəlcə Rusiyada yaşayan müsəlmanlar sosial şəbəkələrdə ölən və yaralananlara başsağlığı verir, sonra terrorçu olmadıqlarına görə özlərinə haqq qazandırmağa başlayırlar. Hətta sonradan müsəlmanların evlərini tərk etməmələri ilə bağlı çağırışlar da oldu. Eyni zamanda, biz Kremlin müəyyən mesajlar verdiyi neonasist bəyanatının necə yayıldığını görürük: rus kimliyi ilə qürur, vətəni qorumağa çağırış və dolayısı ilə terror aktına görə qisas almağa çağırış. Nəticədə Kreml nə əldə edir? Rusiya müsəlmanları bəhanə gətirir və - müsəlmanlar istəsələr də, istəməsələr də, artıq "vətəni qorumağa” məcburdurlar. Yəni demək olar ki, Kirillin ideoloji ideyalarının praktikada həyata keçirilməsinin şahidi ola bilərik.

- Rusiyadan olan hansısa ruhani lider müharibəyə qarşı çıxmağa cəsarət edə bilərmi?

- Əslində, müxtəlif konfessiyaların ruhani liderlərinin müharibəyə qarşı çıxdığı bir çox hallar var. Amma bunu artıq Rusiya daxilində yox, xaricdə edirlər. Birbaşa Rusiyada, təbii ki, vəziyyət tamam başqadır.

İnquşetiyada səfərbər olub cəbhədə həlak olan müsəlmanın dəfn mərasimində belə bir hal olub. Adı açıqlanmayan imam bu müharibədə iştirakın haram olduğunu bildirib. Bundan sonra İnquşetiyanın Baş naziri birbaşa bu imamı təqib etməyə başlayıb, onun haqqında Ekstremizmlə Mübarizə Baş İdarəsinə müraciət ünvanlayıb.

Rusiyada genişmiqyaslı işğal başlanandan sonra hətta müsəlman təşkilatlarının bütöv bir qurultayını topladılar. Orada vahid kollektiv fətva verilib ki, guya Rusiya özünü müdafiə edir, guya ona hücum edilib... Krımın müftisi deyilən Əmirəli Ablayevin ictimaiyyət qarşısında çıxışları var. Rusiya Federasiyasının silahlı qüvvələrinin sıralarına qoşulan və Ukraynaya qarşı Rusiya tərəfində döyüşməyə gedənlərə xeyir-dua verir...

- Və burada sual yaranır: Rusiyada ruhani lider olmaq, eyni zamanmda, Kremlin marioneti olmamaq mümkündürmü?

- Xeyr, mümkün deyil. Dövlət dini qurumları sıxışdırır. Krımda hər şey bütün dini qurumların məcburi yenidən qeydiyyata alınması ilə başladı. Onların da təxminən beş yüz nəfəri bu təkrar qeydiyyatdan keçməyib - bəziləri imtina etdi, bəziləri isə keçə bilmədi.

Növbəti addım “imam vəsiqəsi” oldu. Yalnız belə “akkreditasiya” ilə dini təcrübə ilə məşğul olmaq olar. Bir də kimsə, hardasa, kimin üçün “şəhadətnamə”siz hansısa namaz qılıbsa, bu müftiyyətin işçiləri onun haqqında hesabat verirlər. Bundan sonra repressiv maşın işə düşür, axtarışlar başlayır, çox çirkli mexanizmlərdən istifadə olunur.

Hər şey müşahidədən başlayır. İnsanların evinə soxularaq gizli kameralar quraşdırdıqları hallar olur. Deyirlər ki, adamlar sadəcə olaraq interneti kəsirlər, sonra “provayderdən” gəldiklərini bəhanə edərək nəsə quraşdırırlar ki, evdə baş verənləri dinləsinlər...

- Bu, fərdlərə aiddir, yoxsa sistemli bir hadisədir?

- Çox böyük bir problem var. Krımın qondarma müftisi Əmirəli Ablayev çıxışında bildirib ki, müftiyyətə tabe olmayan on məscid var. Ruslar isə onları güc yolu ilə tabe etmək üçün bütün mexanizmlərdən istifadə edəcəklər. Daha doğrusu, çox çirkin üsullarla bunu etməyə çalışıblar. Bir neçə il əvvəl Ramazan ayında bu məscidlərin işığını və suyunu kəsmişdilər. İçəri girdilər, pəncərələri sındırdılar. Eyni zamanda, mətbuatda Katedral məscidinin açılışından danışırdılar. Yəni biri açılır, onu bağlanacaq. Mən buna “şeytanın oyunu” deyirəm. Rusiyanın bu gün dinlə etdiyi də budur...

Ümumiyyətlə, hazırda işğal olunmuş Krımda yaşayan və müftiyyətdə işləyən istənilən imam FSB ilə əməkdaşlıq edəcəyini bildirən “kağız”a imza atmağa məcbur olub. Hər şey elə qurulub ki, imamlar camaat haqqında hesabat versinlər. Əslində bu sistem Sovet İttifaqı dövründə mövcud olan sistemdən heç də fərqlənmir. Əvvəllər hər şey eyni şəkildə işləyirdi. SSRİ total danonsasiyalar ölkəsi idi. Hamı qorxu mühitində yaşayırdı. İndi ruslar da din amilindən istifadə edərək insanları özlərinə tabe etdirirlər, onlara tam nəzarəti əllərinə götürürlər.

- Siz Krımın adını çəkirsiniz, bəs indi rusların işğal etdiyi digər ərazilərdə nə baş verir?

- Onlar hər yerdə eyni addımı atırlar. Yəni Zaporojye və Xerson vilayətlərinin işğal olunmuş hissələrində də eyni işlər görülür. Dnepr çayının sol sahilində yerləşən icmalarımız artıq bu problemlərlə üzləşiblər.

İmamlarımızdan biri Rüstəm Asanov işgəncələrə məruz qalıb. Hər şey “klassik janra” uyğun həyata keçirilib: başına torba keçirib aparıblar. Yarım gün onunla ünsiyyət olmayıb və demək olar ki, bütün bu müddət ərzində döyülüb. Onunla eyni vaxtda saxlanılanlar da olub. Və əmindir ki, onunla aparılan bir nəfəri döyərək öldürüblər.

Rüstəm Asanov hər şeyə imza atmağa məcbur olduğunu deyir. Konkret olaraq, ona deyiblər: “Bu gündən işğal altında olan Krımda müftiliklə işləməyə başlayırsınız”. O, bu sənədləri götürüb Krıma, oradan Türkiyəyə gedib və bundan sonra Ukraynaya qayıda bildi. İndi bizimlə işləyir.

- İşğal olunmuş Krımda məhkum olunmuş müsəlmanların sayı ilə bağlı statistikanız varmı?

- Biz yüz on yeddi nəfərin saxta ittihamlarla məhkum edildiyini bilirik. Amma real rəqəm daha yüksək ola bilər. Əksəriyyəti “Hizb-ut-Təhrir”dən danışır. Amma təbii ki, adın Rusiya prokurorları üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Bu gün “Hizb-ut-Təhrir”, sabah başqa ad ola bilər.

Saxlanılanlara 14 ildən 19 ilə qədər həbs verilib. Krım prokuroru İqor Ponoçovnının açıqladığı dəhşətli bir rəqəm var: işğal olunmuş Krımda siyasi və etnik zəmində məhkumların ümumi müddəti 1230 ildir. Və bu illərin sayı demək olar ki, hər həftə artır.

Həbslər dalğası davam edir. Martın 5-də Krımda on Krım tatarının evində kütləvi axtarışlar aparılıb. Simferopol şəhərinin Vsk rayon məhkəməsi Memet Lyumanov, Əziz Əzizov, Rustem Osmanov və Mustafa Abduramanovu istintaq təcridxanasına göndərib.

- Kadırov haqda soruşmaya bilmirəm. Sizcə o, səmimi müsəlmandır, yoxsa sadəcə olaraq İslamdan istifadə edən biri?

- Kadırov Rusiyanın Ukrayna ilə müharibəsinin “xristian və müsəlmanların satanizmə qarşı müharibəsi” olduğunu bəyan edən adamdır. O çoxdan İslamdan qovulmuş adamdır. Amma bütün bunları məhkəmə müəyyən etməlidir – İslam hüququ belə deyir...

Ən azından mənim üçün dəqiq olan odur ki, Kadırov dindarlıq maskası taxan, Kreml nə deyirsə, onu da edən ikiüzlüdür. Hətta Çeçenistan vətəndaşlarını Ukraynaya ölümə göndərmək kimi axmaq iş görür. Əsir düşən çeçenlərlə əlaqə saxladım. Onlar kamera qarşısında bunu deməkdən imtina etsələr də, şəxsi söhbətlərdə “Döyüşməyə getməsəydik, öldürüləcəkdik” deyirdilər. Çeçenistanda hamı hər şeyi mükəmməl başa düşür. Mən belə düşünürəm və ümid edirəm. Amma insanlar qorxu içində, totalitar rejimin ağırlığı altında yaşayırlar.

Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az
 
 
 
Ardını oxu...
Anar Həsənov: “Əsas olan ortadakı versiyalar deyil, Moskvanın ipi kimin boynundan asacağıdır”

Moskvada yaşayan azərbaycanlı politoloq, Rusiyanın Xalqlar Dostluğu Universitetinin dosenti, filologiya elmləri namizədi Anar Həsənov AYNA-ya müsahibəsində Moskvanın “Crocus City Hall” ticarət mərkəzində baş verən terror aktı, hadisənin səbəb-nəticə əlaqəsi və bundan sonra gözlənilən prosesləri təhlil edib. Beləliklə:

- Nə baş verdi Moskvada? Bu faciəyə nə ad vermək olar?

- Mənim üçün nə baş verdiyi deyil, baş verənin dövlət tərəfindən necə təqdim olunması önəmlidir. Əsas olan dövlətin baş vermiş hadisəni kimlərlə və nələrlə əlaqələndirəcəyi və kimi günahkar görəcəyidir. Hələlik dövlət bu məsələdə yekdil qərar qəbul etməyib, istintaq davam edir, versiyalar və işarələr var ki, bu işarələr də Ukraynaya aparır.

Hesab edirəm ki, bu, təkcə bir faciə deyil, bu, böyük bir siyasi hadisədir. Moskva bu hadisəyə siyasi qiymət verəcək. Burada da əsas olan günahkar axtarmaq deyil, faktın özünü siyasətlə əlaqələndirməkdir. Təkcə Rusiyada deyil, bütün dünyada hakimiyyətlər böhran vəziyyətlərini öz xeyirlərinə həll etməyə çalışırlar. Əgər dövlətin düşməni varsa, hakimiyyət hadisəni həmin düşmənlə, yaxud düşmənə xidmət edən “beşinci kolon”la əlaqələndirməyə çalışır. Bu baxımdan düşünürəm ki, Rusiya dövləti bu hadisənin köklərini Ukraynaya bağlayacaq və bunu da əsaslandıra biləcək.

- Öncə erməni faktoru, sonra İŞİD izi, ardınca taciklər və nəhayət, diqqətlər Ukraynaya yönəldi. İndi Moskva ipin ucunu harada axtarır?

- Gəlin məntiqi ardıcıllığa nəzər salaq. Terror aktının radikal dini qruplaşma tərəfindən törədildiyi bəyan edilib. Amma qruplaşma bunun icraçısı ola bilər. Deməli, qruplaşmanın arxasında sifarişçi qüvvə var. Həmin qüvvə Ukrayna ola bilər, çünki Ukrayna ABŞ-ın forpostudur. İndi diqqət edin: İŞİD-i kim yaradıb? Rusiyada birmənalı fikir var ki, İŞİD-i Amerika yaradıb və himayə edir. Zəncir beləcə tamamlanır: hadisəni radikal terror təşkilatı törədib, onun arxasında Ukrayna dayanır, onun da arxasında ABŞ. Amerika harda varsa, orda İsrail də var. Eyni zamanda, ipin digər ucu Avropa dövlətlərinə aparıb çıxara bilər. Bilirsiniz, vacib olan bizim üzərində dayandığımız versiyalar deyil, əsas olan Moskvanın bunu kimin boynundan asacağıdır. Hesab edirəm ki, Moskva hadisənin səbəbkarı kimi Kiyevi göstərəcək.

- Və bu, nələrə səbəb olacaq?

- Bu, Avropaya münasibətdə yeni vəziyyətin yaranmasına səbəb olacaq. Rusiyanın Avropa dövlətlərini vurması üçün ciddi imkanlar yaradır. Bildiyiniz kimi, hazırda bəzi Avropa dövlətləri Ukraynaya əsgəri yardım göstərilməsini müzakirə edir. Məsələn, Fransa 2 min nəfərlik qruplaşma hazırlayıb, sabah bu rəqəm 12 minə, 22 minə qaldırıla bilər, vəziyyət nəzarətdən çıxa bilər. O zaman artıq Avropa şəhərlərinə atom bombası atılması üçün bu hadisədən istifadə oluna bilər. Yəni, Fransa bizim ölkəmizdə terror aktı törədirsə, onu bombalamalıyıq. Qısası, Moskvada baş vermiş hadisə Avropanı vurmaq üçün çox gözəl bir zəmindir.

- Belə düşünənlər var ki, “Crocus City” hadisəsi Kremldə ssenariləşdirilib – Ukraynaya qarşı daha ağır metodlardan istifadə etmək üçün...

- Mən belə güman etmirəm. Onsuz da Rusiya Ukraynanı dağıdır, yerlə yeksan edir. Bu gün Rusiyanın Lvovu, ya da başqa bir Ukrayna şəhərini vurmaq üçün əlavə hansı bəhanəyə ehtiyacı var ki? Yaxud atom silahını Lvova niyə atsın? Lvov Moskvanın burnunun ucundadır. Yəni, hədəf Ukrayna deyil, Avropadır. Ukraynaya yardımları kəsmələri üçün Avropa şəhərləri vurulmalıdır. Konkret olaraq, zənnimcə, hədəf Fransadır, onun şəhərləridir. Əgər Fransanın şəhərləri bombalanarsa, o zaman Paris Kiyevə yardımları dayandıra bilər.

- Putinin sözçüsü Peskov xüsusi hərbi əməliyyatın müharibəyə çevrildiyini bildirdi. Bu məqam da dediyiniz kimi, müharibənin Avropa şəhərlərinə daşınacağı anlamına gəlir?

- Peskov sonradan izahat verdi ki, sizin qeyd etdiyiniz fikri təhrif olunub. O demək istəyib ki, “bizim xüsusi hərbi əməliyyatın qarşılığında bizimlə bütün dünya vuruşur”. Bu, o deməkdir ki, Rusiya xüsusi hərbi əməliyyatın statusunu dəyişməyib. Amma dəyişmək, müharibə elan etmək mümkündür. Bu da o halda ola bilər ki, Rusiya cəbhə boyu uğursuzluğa düçar olsun. Belə olarsa, müharibə elan oluna və proses atom müharibəsinə qədər gedib çıxa bilər. Təbii ki, müharibə zamanı hədəf Ukrayna deyil, Avropa əraziləri olacaq.

- Yuxarıda sözügedən terror aktının Kreml tərəfindən ssenariləşdirilməsi versiyasını istisna etdiniz. Yaxşı, xaricdən sifariş edilibsə, o zaman Rusiya xüsusi xidmət orqanları, polisi, mühafizə sistemi hara baxırdı?

- Bu hadisə o halda Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının səriştəsizliyi kimi qiymətləndirilə bilər ki, 11 sentyabr hadisəsi ABŞ xüsusi xidmət orqanlarının səriştəsizliyi kimi qiymətləndirilsin, İspaniya qatarın partladılması və 193 nəfərin həlak olması bu ölkənin xüsusi xidmət orqanlarının səriştəsizliyi kimi qiymətləndirilsin və ilaxır. Sözsüz ki, Rusiya xüsusi xidmət orqanları haradasa səhv buraxıb, təhlükəsiliyi yetəri səviyyədə təmin edə bilməyiblər. Amma bu, o demək deyil ki, rus xüsusi xidməti səriştəsiz adlandırılmalıdır. Terrordan hansı dövlət sığortalanıb ki? Ötən ilin oktyabrında İsraildə baş verənləri heç kim unutmayıb.

- Bəlkə, Rusiya dövləti özü bunda maraqlı idi..?

- Niyə Rusiya bunda maraqlı olmalıdır? Məgər Rusiya cəmiyyətində hakimiyyətə qarşı etiraz dalğasımı var, hökumətin qərarlarına mane olmaq iqtidarında olan siyasi qüvvəmi var ki, bunu etsinlər? Kim Kremldə qəbul olunan qərarları şübhə altına ala, hakimiyyət daxilində problem yarada bilər? Yaxud hakimiyyət hansı siyasi qüvvələrin səsini kəsmək üçün belə bir addım atmalıdır? Bütün bu versiyalar mövcud deyil. O zaman Moskva heç bir halda bu cür hadisənin baş verməsində maraqlı ola bilməz!

Müəllif: İsmayıl Məmmədli
 
Ardını oxu...
Üç gün əvvəl Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (DTX) ölkəmizdə terror hazırlığının qarşısının alınması barədə məlumat yaydı. Məlumatda qeyd edilir ki, aparılmış araşdırmalar zamanı Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı, Rusiya Federasiyasının Murmansk şəhərində yaşamış, 1988-ci il təvəllüdlü Əskərov Bəhruz Əliməmməd oğlunun digər şəxslərlə əlaqəyə girərək ölkə ərazisində ictimai təhlükəsizliyi pozmaq, əhali arasında vahimə yaratmaq, dövlət hakimiyyət orqanları və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən qərar qəbul edilməsinə təsir göstərmək məqsədilə insanların həlak olması və başqa ictimai təhlükəli nəticələrin baş verməsi təhlükəsi yaradan hərəkətləri etməklə müşayiət olunan terror aktı törətməyə hazırlıq görməsinə əsaslı şübhələr yaranıb.

Müəyyən edilib ki, Bəhruz Əskərov respublikanın müxtəlif rayonlarında yaşayan şəxsləri gizli əlaqəyə cəlb edərək, onlara Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının həyatına sui-qəsdin təşkil olunması barədə tapşırıqlar verib. Həmçinin Bəhruz Əskərovun əlaqəsində olan şəxslərə Azərbaycanın bəzi rayonlarında fərdi qaydada ingilis dili müəllimi kimi fəaliyyət göstərən xarici ölkə vətəndaşına qarşı sui-qəsd həyata keçirməyi tapşırması da təsbit edilib.

Keçirilmiş kompleks əməliyyat-istintaq tədbirləri nəticəsində Bəhruz Əskərovun tutularaq Cinayət Məcəlləsinin 28, 214.2.1 (terrorçuluğa hazırlıq) maddələri ilə Azərbaycan Respublikasında cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi təmin olunub, məhkəmənin qərarı ilə barəsində həbs qətimkan tədbiri seçilib.

Eyni zamanda, müəyyənləşdirilib ki, Bəhruz Əskərov sövdələşərək əlaqə yaratdığı şəxslərin xarici dövlətin ərazisində hərbi təlimlər keçməsini təşkil etməyi planlaşdırıb, lakin DTX tərəfindən görülən tədbirlər nəticəsində bu cinayət əməllərini həyata keçirə bilməyib. Hazırda cinayət işi üzrə bütün xüsusatların araşdırılması istiqamətində kompleks istintaq-əməliyyat tədbirləri davam etdirilir.

Məsələ ilə bağlı AYNA-ya danışan Azərbaycan Demokrat Partiyasının (ADP) sədri, siyasətçi Sərdar Cəlaloğlu deyib ki, bəzi beynəlxalq qüvvələr terrordan mübarizə vasitəsi kimi istifadə edirlər:

- Terrordan ayrı-ayrı dövlətlər və təşkilatlar istifadə edə bilər. İstisna deyil ki, maraqlı qüvvələr Azərbaycanda terror aktları törətmək istəsinlər. Ölkəmiz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra dəfələrlə terror aktları həyata keçirilib. Və həmin terror aktlarının aşağı-yuxarı kimlər tərəfindən həyata keçirildiyini də biz bilirik.

Mən DTX-nın terror təhlükəsi ilə saxladığı şəxsin istintaqa verdiyi ifadənin videosuna baxdım, dinlədim. Açığını deyim ki, bu adam o qədər sərbəst, rahat, sakit danışırdı ki, sanki böyük cinayətə hazırlaşmırmış, böyük cinayəti planlaşdırmırmış. Söhbət bu adamın cinayətkar dəstə yaratmaq istəklərindən gedirsə, onun təmkinli davranışı qəribədir. Adətən terrora hazırlaşan şəxs, terror törədən şəxs psixoloji cəhətdən anormal olur.

Elmi psixologiyada təhlillər aparılıb və “terrorçu kimlərin sırasından çıxa bilər?” sualına cavab axtarılır. Cavabın əksəriyyəti göstərir ki, adətən terrorçuların heç biri normal psixoloji vəziyyətdə olmur. Onların hansısa problemi olur ki, onları terrora, cinayət törətməyə cəlb etmək asan olur. Amma DTX-nın həbs etdiyi şəxs o qədər sakit, təmkinli danışır ki, sanki özünə aid olmayan məsələ barədə söhbət edir. Bu, mənə qəribə gəldi. Hər halda DTX-nın apardığı istintaqın nəticəsini gözləməkdə fayda var.

- Saxlanılan şəxs terroru necə planlaşdırdığını, kimlərin hədəf götürüldüyünü bildirir və etiraflar edir...

- Hüquqda vətəndaşın etirafı dəlillərdən biridir, amma yeganə dəlil deyil. Etiraf varsa, bu, adamın həbs edilməsi üçün yeganə dəlil deyil. Məsələn, sabah bir cinayət törətmiş şəxs desə ki, cinayət törətməyib, o zaman bu, dəlil kimi götürülə və o, sərbəst buraxıla bilməz. Eləcə də cinayət törətdiyini etiraf edirsə, o zaman tək bunu dəlil kimi qiymətləndirmək düzgün deyil. Əlavə dəlillər, sübutlar olmalıdır, istintaq tədbirləri həyata keçirilməlidir, məsələnin digər tərəfləri aydınlaşmalıdır ki, ondan sonra kimisə cinayətdə ittiham etmək mümkündür.

Mən demirəm ki, DTX-nın saxladığı şəxs terror planlaşdırmırmış. Sadəcə demək istədiyim odur ki, terror şübhəsi ilə saxlanılan şəxsin davranışları qəribə görünür. Hər halda DTX əməliyyat keçirib, bu şəxsi saxlayıb. Görünür, bu adamın fəaliyyəti izlənilib, haradan gəlməsi, hara getməsi, kimlərlə təmas qurması araşdırılıb. Görünür, bu adam hansısa əməli ilə terror törətmək, terror planlaşdırmaq niyyətində olub. Bu adama kim, hansı qüvvə, hansı təşkilat terror əməli törətməyi tapşırıb, bunlar qaranlıq qalır. İndi DTX istintaqı davam etdirir, yəqin ki, nəticəsi barədə ictimaiyyətə məlumat veriləcək.

- Ekspertlər bildirirlər ki, Lənkəranın icra başçısına sui-qəsd planı, ABŞ vətəndaşı olan bir ingilis müəlliminin öldürülməsi niyyəti əslində Azərbaycanda terror törətmək istəyən ölkənin hansı olması təəssüratını yaradır. Və bu anda cənub qonşumuz İranın adı çəkilir...

- Təbii ki, İran Azərbaycanda belə hadisələrdə maraqlı ola bilər. Bir neçə il əvvəl yazıçı Rafiq Tağının öldürülməsində də İranın əli olduğu ehtimal edilirdi. Ekstrasens ata-oğulun öldürülməsində də “İran izi” güman edildi. Alim Ziya Bünyadova qarşı sui-qəsd hadisəsində də İran ittiham olundu. Söhbət rəsmi yox, qeyri-rəsmi mülahizələrdən gedir. Bir il bundan əvvəl deputat Fazil Mustafaya qarşı sui-qəsd hadisəsində də oxlar İranı göstərirdi. Bununla yanaşı, Tehranda günün günortasında Azərbaycan səfirliyinə silahlı şəxs daxil oldu, terror törətdi. Bu mənada ekspertlərin gümanlarında İran adının hallandırılması təsadüfi deyil.

Təbii ki, İranın bu hadisələrin arxasında dayanması ehtimalı çox yüksəkdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, son vaxtlar İrandan Azərbaycana qarşı ağılagəlməz ittihamlar səsləndirilir. İran özünü bizə düşmən görən, Ermənistanı özünə qardaş hesab edən bir dövlətdir, hər nə desən, gözləmək olar. Amma istintaqın nəticəsi vacibdir. Sübut olunmalıdır ki, saxlanılan şəxs terror təlimatını İrandan alıb, İranın hansısa kəşfiyyat orqanı ilə əməkdaşlıq edir və s. Əks halda, terror hazırlığında İranı ittiham etmək doğru olmazdı. Çünki bu, çox ciddi və ağır ittihamdır.
Ardını oxu...
Cənubi Qafqazda yenidən gərginlik baş verərsə, Ermənistan nəinki heç nə qazanmayacaq, hətta hərbi güclərin ayaqları altında qalacaq.

Bunu Gununsesi.info-ya açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Azər Badamov deyib.

Onun fikrincə, Ermənistan regionda formalaşmış geosiyasi konfiqurasiyanın dağılmasına və Cənubi Qafqazın yeni gərginlik məkanına çevrilməsinə xidmət edən addımlar atır:

“Belə ki, Avropa İttifaqının Ermənistandakı missiyasının statusunun parlamentdə ratifikasiya olunması ABŞ hərbçilərinin də gəlməsinə imkan yaradacaq və Cənubi Qafqazı nüfuz rəqabəti məkanına çevirəcək. Ermənistan parlamentinin bu addımı aprelin 5-də Brüsseldə Paşinyanla Blinken və Ursula fon der Lyayen arasında keçirilməsi nəzərdə tutulan üçtərəfli görüşünə hazırlıqla bağlıdır. Bu görüş zamanı hətta Ermənistanın təhlükəsizliyinə zəmanət adlı sənədin qəbul olunacağı da bildirilir. Təbii ki, Qərbin bu hərəkətləri Cənubi Qafqazda baş verən prosesləri birtərəfli həll etmək niyyəti daşıyır. Bu isə Azərbaycanın maraqlarına ziddir. Çünki bütün bu proseslər sərhədlərimizdə baş verir”.

Deputat bildirib ki, Azərbaycan Ermənistana sülh və əməkdaşlıq təklif etdiyi halda İrəvan regionda ABŞ və Aİ-nın hərbi bazasını yaratmağa çalışır: “Burda sual olunur ki, ABŞ və Ai-nin hərbçiləri Ermənistana kimdən qorumaq üçün zəmanət vermək istəyir. Təbii ki, Azərbaycan müharibənin başa çatdığını və Ermənistanın ərazilərində gözü olmadığını açıq şəkildə bəyan edib. Qərbə isə Cənubi Qafqazda sülhün və əməkdaşlığın yaranması maraqlı deyil və ona görə də Ermənistanı silahlandırır. Qərbin bu addımları Cənubi Qafqazı yenidən müharibə meydanına çevirmək niyyətindən irəli gəlir”.

A.Badamov vurğulayıb ki, Qərbin hərbi bazasının Ermənistanda yerləşdirlməsi Rusiya və İranın maraqlarına da ziddir. Çünki uzun illərdir ki, Rusiya Ermənistanda 102-ci hərbi bazasını saxlayır və sərhədlərini qoruyur:

“ABŞ-nin hərbi bazasının Ermənistanda yerləşməsi Rusiyanın 102-ci bazası ilə Qərbin üz-üzə gəlməsinə gətirib çıxaracaq. Beləliklə, Rusiya hərbçiləri ilə Qərbin hərbçiləri arasında Ermənistanda toqquşmanın baş verməsi qaçılmaz olacaq. İran-ABŞ münasibətlərində də uzun illərdir ki, gərginlik yaşanır. O cümlədən ABŞ-nin müəllifliyi ilə Qərbin İrana sanksiyalar təbiq olunmuşdur. ABŞ-nin İranda da öz maraqları var. ABŞ maraqlarını həyata keçirmək üçün Ermənistan ərazisini hərbi plasdarm kimi istifadə edəcək. Bu baxımdan ABŞ-nin Ermənistanda hərbi bazasının yaradılması İranın təhlükəsizliyinə böyük zərbədir”.

“Ermənistanın ABŞ hərbçilərini gətirmək planı İran, Rusiya və Qərb arasında müharibənin alovlanacağı yeni bir ocağı əmələ gətirəcək. Baş verən proseslər hətta Üçüncü Dünya müharibəsinin Cənubi Qafqazdan başlayacağı ilə bağlı proqnozların verilməsinə zəmin yaradır. Ermənilərin tarixi ölkələrarası gərginliklər yaratmaqla zəng olub. Onlar həmişə gərginlik yaratmaqla özlərinə qazanc əldə etməyə öyrəşiblər. Amma zaman dəyişilib, bu gün Cənubi Qafqazda yenidən gərginlik baş verərsə, Ermənistan nəinki heç nə qazanmayacaq, hətta hərbi güclərin ayaqları altında qalacaq”, – millət vəkili qeyd edib.
 
 
 

Ardını oxu...
Yazıçı, şair Murad Köhnəqalanın Kult.az-a müsahibəsi:

- Bir zamanların məşhur Murad Köhnəqalası deyəsən, artıq yoxdur. Onu heç bir ədəbi hadisə ilə görə bilmirik. Bunun adı tükənməkdir?

- Yaxşı yadıma saldın, nə vaxtdı o Köhnəqalanı mən də görmürəm. Bir ara eşitdim, avtobuslarda iynə-sap, sənəd qabı, qələm-dəftər satır, ancaq bu yaxınlarda xəbər gəldi ki, biznesinin janrını dəyişib, “28 May” tərəfdə bərbər işləyir. Alovlu bir gənc şair bu yaxınlarda mənə dedi ki, Murad Köhnəqalanı yuxusunda görüb. Deyirdi, arxasına kotan qoşulmuşdu, asfaltı şumlaya-şumlaya gedirdi, ancaq işıqforun qırmızı işığında dayanır, yaşıl yanan kimi yenə şumlamağa davam edirdi…

İndi, əzzim Orxan, bunun adı tükənmişlikdirmi? Onda Murad tükənib!

- “Murad Köhnəqala ev də verildi, susdu” kimi iddialara Murad Köhnəqala özü nə cavab verir?

- Hə, bu cür vitaminli suala görə sənə təşəkkür edirəm. Bu əhvalatı gərək uzaqdan başlayam. Günlərin bir günü Vahid Çay Evində oturub – o vaxt Filarmoniyanın böyründəki bağda çayxana vardı, ölkənin bütün şairləri ora yığışardı - təkcənə çay içirdim. Hə, yaşadığım mənzilin kirayə pulunu hardan alacağım barədə düşünürdüm. Yanımdan ötüb keçən adamlar uzaqdan mənimlə salamlaşır, bəziləri yaxınlaşıb əl verir, hal-əhval tuturdular. Və əlbəttə ki, məni alqışlayırdılar: “Şair, o gün bir şeirini oxudum, dəhşət idi, yaz-yarat, eşq olsun! Gedirəm “Gelandevagen”imi gömrükdən gətirməyə, vaxt eləyib, bir görüşərik”; “Şair, eşq olsun, yaz-yarat, biz də feyziyab olaq! Bağ evimin lifti xarab olub, usta işləyir, tələsirəm, mütləq bir çay içərik səninlə”; “Eşq olsun vətənimizin şairinə! Şair, indicə zəng elədilər, super marketimdə bir uşaq oğurluq eləyib, tələsirəm, vaxtım olsa, qayıdıb sənə bir çay alacam!” Əlbəttə, bu sözlər qarşımdakı çaynikə dəyib ayağımın altına tökülürdü. Beynimdə fırlanan ruletkanın üstündəki “kirayə pulunu hardan alım?” sualı tez-tez gəlib önə çıxırdı…

Bu yerdə bir dənə lirik ricətə çıxmalıyam. Demək, mən 1990-cı ildə M.Qorki adına Ədəbiyat İnstitunu əyani bitirib Bakıya gəlmişəm. Bizim institut SSRİ Yazıçılar İttifaqının nəzdində olduğuna görə işlə təmin olunması üçün məzunları öz ölkəsinin Yazıçılar Birliyinə göndərirdilər. Həmin dövrün qanununa görə xaricdə əyani təhsil alan hər bir məzun gənc mütəxəss kimi mənzillə təmin edilirdi. Məsələn, məndən iki il əvvəl bitirmiş məzunlar: Səfər Alışarlı, Saday Budaqlı, Umud Rəhimoğlu, Nazim Əhmədli, Maarif Soltan Bakıda mənzillə təmin olunmuşdular. Mən məzun kimi Bakıya gələndə artıq soydaşlarımız Ermənistandan qaçqın düşmüşdü, özlərinə sığınacaq axtarırdılar. Bütün yataqxanalar, pioner düşərgələri, uşaq bağçaları, müxtəlif inzibati binalar qaçqınlarımızın sığınacağına çevrilmişdi. Bir yandan da Qarabağdan köç başlamışdı. Belə bir vaxtda mən Səbail İcra Hakimiyətindən mənzil tələb etməyə utandım. Subay adam idim, fikirləşirdim, qoy bu problemlərimiz həll olunsun, şəxsi məsələləri sonra yoluna qoyarıq. O vaxtdan düz 30 il keçdi. Beləcə, bu qədər vaxtdan sonra əziz dostum Əsəd Cahangirin həmin müraciətini saytlarda çap elədik. Prezidentə ünvanlanmış müraciətə nüfuzlu deputatlar, tanınmış ictimai şəxslər, yazıçı-şairlər, KİV rəhbərləri imza atdılar. Və nəhayət mən ikiotaqlı evlə təmin olundum. Taleyin ironiyasına bax ki, mənə mənzil verilən binanın adı “Gənc mütəxəssislərin binası”dır. Bu millət pulunu Namiq Qaraçuxurluya, Seyid Taleh Boradigahıya, Baləliyə, Manafa, Üzeyirə xərcləyir, hərəsinin altında yarım milyonluq maşın var. Ancaq dövlət bir yazıçıya mənzil verəndə “satqın” damğası üstündə hazırdı. Nolub, xarici dövlət ev verib mənə?

Bir vaxtlar Aqşin Yenisey serrozun ölüm həddinə çatanda xəstəxanalar onu götürməmişdi. Hadisəni Kəmaləddin Heydərov eşidən kimi təcili onu xəstəxanaya yerləşdirmişdi. Şair diriləndən sonra elə öz qələm dostları dedilər ki, Aqşin gərək öləydi, ancaq Kəmaləddinin dəstəyini qəbul eləməyəydi. Birincisi, onda heç Aqşinin ağlı üstündə olmamışdı, ikincisi də kiminsə hansısa məmura kini varsa, Aqşin niyə ölməlidi? Bu da məmurun yaxşılığının əvəzidi?..

- Sizin adınız AYB-AYO davasının əsas təşkilatçısı kimi hallanır. Konkret danışaq, necə oldu ki, AYO-nu AYB-yə dəyişdiniz?

- 2000-ci ilin əvvəlləriydi, artıq bir neçə il idi ki, Rusiyadan yığışmışdım, Rasim Qaraca da işlədiyi Şimali Qafqazdan Bakıya qayıtmışdı. Həmid də həmişəki kimi Bakıda yaşayırdı. Biz üç yaradıcı dost kimi tez-tez görüşürdük. Nəysə, bir gün Rasimlə bulvarda gəzişəndə dedim, gəlin yeni bir ədəbi təşkilat yaradaq. Rasim dərhal “kiminlə yaradacaqsan?” deyib razılaşmadı. Dedim, mən Moskvada avanqardların, modernistlərin poeziya dərnəklərində olmuşam, belə təşkilatlar yaradıcı adamı yeniləyir. Ətrafda xeyli sayda istedadlı gənc var, ancaq baxıram, dünyagörüşləri dardı, səhv estetikadadırlar, onlara elə gəlir, insanı yalnız kədər və ağlaşma ilə təsirləndirmək olar. Yığılmalıyıq, söhbətləşməliyik, biri-birimizdən öyrənməliyik. Nəhayət ki, Rasim razılaşdı. Dedim, gedək Həmidlə də görüşək, onu razı salmaq mənim boynuma. Həmid onda elə bulvar tərəfdə bacısıgildə yaşayırdı. Fikrimi söylədim, Həmid dərhal razılaşdı. Demək, mənim əsas ideyam nədən ibarət idi: 1. Təşkilatı rəsmi qeydiyatdan keçirmək; 2. Təşkilatın mətbu orqanını yaratmaq; 3. İstedadlı adamları təşkilat ətrafında toplamaq. Ancaq hansısa ədəbi təşkilatın üzvü olan şəxsi təşkilata qəbul etməmək; 4. Yaradıcılığımızı tərcümələrlə dünya mətbuatına çıxartmaq; 5. Təşkilat üzvlərinin xarici səfərlərini təşkil etmək; 6. Təşkilatın Bakıda tədbirlərini düzənləmək və müxtəlif ölkələrdən yaradıcı şəxsləri dəvət etmək və s. Onda mən böyük tirajla çıxan “Azadlıq” qəzetində köşələr yazırdım. Buna görə təşkilat haqda olan bütün məlumatları qəzetdə verə bilirdik. Başımıza xeyli gənc yazar toplaşdı. Təşkilatı Azad Yazarlar Ocağı (AYO) adlandırmağı təklif etdim və qəbul edildi. Mənim təşəbbüsüm və təşkilatçılığımla iki böyük toplantı keçirdik, məram-məqsədimizi açıqladıq. Bax, indi sualının nüvəsinə gəlib çıxdıq. O zaman mən bütün AYO üzvlərinə demişdim, müsahibələrimdə də bəyan etmişdim ki, biz heç bir təşkilata alternativ deyilik. Uşaqları başa saldım ki, biz AYB ilə ziddiyətə başlasaq, bütün enerjimiz onlarla didişməyə sərf olunacaq.

- Amma özünüz ən böyük AYB tənqidçilərindən idiniz…

- Mən AYO yaranana qədər AYB-nin üzvü idim. AYO rəsmi elan olunduqdan sonra ərizəmi yazıb AYB sıralarını tərk etdim. Çünki AYO üzvü olan şəxs digər ədəbi təşkilatın üzvü ola bilməzdi. Bu qanunu mən özüm israrla AYO-nun hələlik yazılmamış nizamnaməsinə salmışdım. Sonra biz yavaş-yavaş əməli işlərə başladıq. Mən AYO üzvlərinin kitablarını “Adiloğlu” nəşriyatında “AYO-nun kitabxanası” seriyası ilə çap etdirirdim. Eləcə də AYO-çuların yazılarını, fikirlərini “Azadlıq” qəzetində dərc elətdirirdik. Beləcə, işə başladıq, bəzi qəzetlərin əlavəsi kimi “Alatoran” (bu adı Azad Yaşar qoymuşdu) adında ədəbi səhifələrimizi çap elətdirdik. Mənim fikrim bu idi ki, AYO qeydiyatdan keçsin və öz ədəbi orqanımızı dövriyəyə buraxaq. İnternetdən standart nizamnamə surəti çıxarıb özümüzə uyğunlaşdıraraq Ədliyyə Nazirliyinə müraciət etməli idik. Bu iş Rasimə həvalə edilmişdi. Rasim də hər dəfə “bu gün-sabah eləyəcəm” deyib, nədənsə, işi uzadırdı. Beləcə xeyli zaman keçdi. Günlərin bir günü biz Cəlilabada, Aqşinin atasının dəfninə getdik, üç mərasiminə gələn Zahir Əzəmət “Alatoran” adlı bir jurnal gətirib dedi ki, bu jurnalı Rasim Qaraca dərc edib. Baxdım ki, tez-tələsik ağ-qara basılmış jurnal bərbad haldadı. Jurnalda hərəmizin yazımıza bir barmaq eləyib. Yadımdadı, Seymur öz hekayəsinə baxıb dedi, bilsəydim, elə süjeti Rasimə danışardım, biryolluq hamısını özü yazardı. Nə isə, Bakıya qayıdanda Həmid, Rasim və mən oturduq söhbətə. Dedim, Rasim, bizi burda idarə heyətinə yazmısan, içində gedən yazıları bizimlə razılaşdırmamısan, bu heç. Nərmin orda ah çəkir, Sevinc burda inciyir ki, Rasim bizim şeirlərimizi qayçılayır, bu da heç. Bəs, niyə jurnala “AYO-nun orqanı” sözünü yazmamısan? Rasim heç gözləmədiyimiz bir tərzdə, “Bu, AYO-nun orqanı deyil ki, bu mənim öz jurnalımdı” dedi. Həmidlə ikimiz də mat qaldıq. Elə oradaca dedim ki, Rasim, onda mənim adımı ordan çıxararsan. Həmid də dedi, mənim də adımı çıxart. Sonra Rafiq Tağı eşitdi, o da etiraz elədi. Beləcə, məlum oldu ki, Rasim gözünə döndüyüm, AYO-nun ədəbi orqanını qeydiyata vermək əvəzinə özü üçün şəxsi jurnal təsis eləyib. Bir gün yığıldıq, uşaqlar dedi bəs, AYO-nun rəhbəri kim olsun? Mən dedim, AYO-da uzunmüddətli sədr olmasın deyə, sədrlik müddəti 6 aylıq olsun. Həm də təklif elədim ki, icazə verin, sədr gənclərdən olsun, yaşlılar öz növbələrindən imtina etsin. Yəni, hər dəfə AYO-nun bir gənc üzvü sədr olsun. Nəysə, çoxluq buna razılaşdı. Günlərin bir günü Elxan Zal gəlib mənə dedi ki, bəs, Rasim deyir, mən sədr olmaq istəyirəm, Muradı razılaşdır, sədr olmasam həyəcanlanacam, təzyiqim düşəcək. Gülüb dedim, sən canın ona denən, sabahdan AYO-nun sədridir. Düzdü, sonralar AYO-nun genişlənməsində Rasimin çox əməyi oldu, “Adiloğlu”da AYO-nun bir dənə də almanaxını buraxdıq. Beləcə, Rasim sədrlikdən düşəsi olmadı. Bir gün rayona gedib bir həftə kəndimizdə qaldım. Qayıdanda gördüm aləm dəyib biri-birinə! Həmid intervü verib ki, biz bayrağımızı AYB-nin binasına sancacağıq-flan. Elə həmin gündən AYO-AYB münaqişəsi başladı, nə başladı! Qarşı tərəfdə özünü Anara sırımaq istəyənlərə geniş üfüqlər açıldı. Bir dəfə boğaza yığılıb dedim, mən artıq AYO-nu tərk edirəm. Rasim Həmidi üstümə göndərdi ki, xahiş elə, qoy belə eləməsin. Nə isə, bunların mənasızlığından bezmişdim artıq. Aradan xeyli zaman keçdi. Bir dəfə Qanturalı gəldi ki, səninlə müsahibə eləmək istəyirəm. Dedim, mən bu müsahibədə AYO-dan çıxdığımı elan edəcəm, ancaq xahiş edirəm, çapa getməmiş, Rasimə demə. Razılaşdı. Beləcə söhbətimiz dərc olundu və mənim AYO-dan canım qurtardı.

- Bəs niyə yenidən AYB-yə, Anarın dili ilə desək, “Tövbə qapısı”na gəldiniz?

- Günlərin bir günü Kəramət Böyükçöllə oturub (indi olmasın) vururduq. AYO-dan da söz düşdü. O da elə sənin kimi soruşdu ki, bəs niyə davam eləmədiniz. Mən ona AYO-da özümə ən yaxın bildiyim Rasimin, bir də Həmidin mənə qarşı olan namərdliyindən danışdım. Dedim, belə adamlarla uzun getmək olmazdı. Sonra da dedim, indi gəl bəyənmədikləri Anara baxaq, görək mərd, ziyalı, yazıçı kimdi, namərd kim? Dedim, hər şey bir yana, məsələn, Yusif Səmədoğlu ölənə qədər Anarın yanında oldu. Qabil ölənə qədər Anarın yanında oldu. Anar qələm yoldaşlarının hamısı ilə dost kimi davrandı, hamısına vəfa göstərdi. Abbas Abdulla elə, Səyavuş Məmmədzadə elə, Fikrət Sadıq elə, Fikrət Qoca elə. Anar hamısı ilə mehriban dolanıb, hamısına dəstək olub, dayaq durub. Dedim, məsələn, mən AYO yaradıb AYB-dən çıxanda ailəmlə AYB-nin Şüvəlandakı Yaradıcılıq evində yaşayırdım. Bizim AYO-çular, elə özüm də Anar haqda nələr yazırdıq, ancaq heç vaxt eşitmədim, Anar o ev haqda bir kəlmə söz desin, başıma qaxsın. Həmin söhbətdə Kəramətə demişdim ki, Anarın yaradıcılığı haqda heç vaxt tənqidi söz deməmişəm, çünki Anarı bir yazıçı kimi yüksək tutmuşam həmişə. Mən yalnız onun sədrlikdə uzun müddət qalmasına ironiya eləmişəm. Ancaq ətrafımdakıları dərindən tanıdıqdan sonra bu qərara gəlmişəm ki, yenə Anar yaxşıdı. İndi də o fikirdəyəm. Neçə ki Anar sağdı, mən onu ədəbiyyatımızın böyüyü kimi görmək istəyirəm. Tələbə vaxtı Moskvada Anarın rusca çıxan kitablarından alıb fəxrlə tələbə yoldaşlarıma bağışlamışam. Yadımdadı, Volqoqraddan nasir dostum vardı, Andrey, Həmid də tanıyırdı onu. Oxuduqdan sonra Anarın nə qədər böyük yazıçı olduğunu heyrətlə söyləmişdi və “Kontakt” (Əlaqə) kitabı tələbələr arasında əl-əl gəzmişdi. Beləcə, söz-sözü çəkir, danışırdıq. Bir də Kəramət dedi, maraqlı söhbət oldu bu, gərək bayaqdan diktofonu qoyaydım, bunu müsahibə eləyəydik. Nəysə, razılaşdım, Kəramət diktofonu qurdu, söhbətə yenidən qayıtdıq. Onda sual verdi ki, bəs, yenidən AYB üzvü olardınmı? Dedim, nə mənim AYB-yə ehtiyacım var, nə də AYB-nin mənə. Təxminən belə bir söhbət və müsahibə, deyəsən, elə sizin saytda getmişdi. Aradan təxminən bir həftə keçərdi ki, Elçin Hüseynbəyli mənə zəng elədi, müsahibə üçün xoş sözlər dedi. Və mənə “bəlkə səni Anarla görüşdürüm?” dedi. Düşündüm ki, ola bilsin bunu Anar istəyib, imtina etmək etik çıxmaz. Vədələşdik, Elçinlə birgə Anar müəllimlə görüşdük. Çox təsirli bir görüş idi. Orda Anar müəllim mənə dedi, bəlkə ərizəni yazıb geri qayıdasan? Dedim, siz istəyirsinizsə, məmnuniyətlə qayıdaram. Sonra dedi, “Ədəbiyyat qəzeti”ndə də yazmağını istərdim. Dedim, o da baş üstə! Bütün bu olanlara görə və Anarla barışdığıma görə çox sevinirəm. Küsülü qalsaydıq, özümü günahkar və narahat hiss edərdim.

- Ədəbi mühitdə belə bir fikir də var ki, Murad gənc nəslin bəzilərini “bədbəxt” edib, onları yazmağa qoymayıb, həvəsdən salıb…

- Mənim haqımda çoxlu yalan hədislər gəzir, ancaq bunu eşitməmişdim. Səni inandırıram ki, bu da səhih hədis deyil. Heç Buxaridə də tapa bilməzsən.

Əlbəttə, Rasimlə Həmidin haqqımda quraşdırdığı iyrənc hədislərə baxanda, bunlara min şükür. Ən iyrəncini onlar eləyib ki, burada deyiləsi deyil.

- Murad bəy, yeni əsər necə, yazırsınızmı? Yoxsa, “Bulud pinəçisi” ilə bitdi, daha gənclərə dediyiniz kimi hobbitək baxırsınız?

- Yazıram, əlbəttə, ancaq az yazıram. Deyim ki, mən həmişə az yazmışam. Məsələn, 1993-cü ilə getmişəm Rusiyaya, bir də 1996-cı ildə qayıtmışam. Bu üç il ərzində əlimə qələm almamışam. Adıma şair deyirlər, ancaq indiyə qədər şeir kitabım çıxmayıb. Belə baxanda, nəsr daha çox yazmışam. Məsələn, “Gümüş kuzə” adlı sufi pritçalı povestimi, bir də “Bulud pinəçisi” rəngli povestimi bir iş adamı dostum yazdırıb mənə. Bir gün bir məclisdə hələ yazmadığım “Gümüş kuzə”dən bir neçə epizod danışdım, həmin dostum çox təsirləndi. Dedi, bu hardandı? Dedim, povestimdi. Dedi versənə, biz də oxuyaq. Dedim, yazmamışam hələ, sadəcə, beynimdədi. Dedi, dəlisənmi, bəs, niyə yazmırsan? Dedim, yazmaq üçün gərək beynimi kartof-soğan problemlərindən azad edəm. Dedi, neçə aya yazarsan? Dedim, bir aya. Dedi, sənə üç ayın qonorarını verirəm, özünə də üç ay vaxt verirəm, yaz gətir, özüm də kitabı “Adiloğlu”nda çap elətdirəcəm. Onda “Adiloğlu”nun da kağızını xaricdən həmin dostum gətirirdi. Dedim, baş üstə. Getdim, iki ay yeyib-içib kef elədim. Düzdü, yazı üçün material da toplayırdım. Bir də baxdım ki, üçüncü ay yarı olur. Oturdum yazdım! Təxminən iki həftəyə povest hazır oldu. Povesti həmin dostuma ithafla çap elədim. Povest kiçik həcmli olduğuna görə kitabda şeirlər bölməsi də verdim. “Bulud pinəçisi”ni də həmin dostumun təkidi və dəstəyi ilə yazmışam.

İndi dövlətimiz mənə yaşamaq üçün bir mənzil verib, ta, arxamcan danışmayan qalmayıb. Deyirəm, adamı onda qınayarsınız ki, aranızdan bir iş adamı çıxıb yazıçı-şair haqda düşünər, ziyalının maddi ehtiyaclarını qarşılayar. İmkan verin heç olmasa, hərdən dövlət baxsın da yaradıcı adamlara. Sən kitab alıb yazıçıya ev tikənsən? Yadınızdan çıxıbmı, Nizamiyə sultan böyük bir elat bağışlamışdı. Gərək elə, hamımız Füzuli kimi 9 axçanın dalınca sürünək? Deyəsən bu xalqa kübar, səliqəli yazıçı-şair, ziyalı lazım deyil. Buna elə vağzalda gecələyən əyyaş qəzəlxan lazımdı ki, hərə arxasınca bir əfsanə uydura.
 

Ardını oxu...
Bu gün Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, şair, yazıçı Seyran Səxavətin 78 yaşı tamam olur. Bu münasibətlə Seyran müəllimi təbrik etdik, onun 78 illik həyat yoluna nəzər saldıq.

-Seyran müəllim, yaşayıb-yaradan bir yazar üçün 78 yaş ömrün hansı mərhələsidir?

-Deyirlər ömür mərhələlərdən ibarətdir. Amma əslində mərhələ-falan uydurmadır. İnsanın bir ömrü var, o da şərtidir - uşaqlıq, yeniyetməlik, cavanlıq, qocalıq... Bu ömrün fövqündə bir şey dayanır - insan.

- Nədir bəs ondan yuxarı?

-İnsandan da yuxarı onun ruhudur. Ruhun da yaşı olmur. Özümü ruhumun yaşı ilə nizamlayıram. Ruh da məni nizamlayır.

- O ruhla yola gedirsinizmi?

- Bəzən... Ruha böyük hörmətim var. Münasibətimiz də yaxşıdır. Elə böyük bir münaqişəmiz də olmayıb, əl-ələ verib bir-birimizi yola vermişik. Məni də yola vermək elə asan deyil. Ruhuma minnətdaram ki, məni yola verir. Mən də çətin adamam. Bir az kövrək, bir az da kobud... Amma çox həssasam, məni ağlatmaq heç də çətin deyil.

-Yerli telekanallara verdiyiniz müsahibələrdə bəzən həmkarlarımın sizi ağlatdığının şahidi olmuşuq.

- Əslində, özüm də bir az ağlamağa meyilliyəm. Bilirsən, qızım, bu nədən qaynaqlanır? Dostlarım hamısı gedib, mən tək qalmışam. Vay o axıra qalanın halına...

- Onlar üçün darıxırsınız?

- Darıxmaq məsələsi deyil. Mən 1964-cü ildən Bakıda yaşayıram və elə hesab edin ki, birdən-birə bu şəhəri sənin əlindən alırlar. Qadağan da etmirlər ha, əlindən alırlar. Ümumiyyətlə, şəhərini yox edirlər. O dostlarım var ha, mənsiz bir tikə çörək də yeməz, mənsiz heç yana getməzdilər. Amma bu dəfə aradan çıxdılar, məni aparmadılar. Tək qalmışam, çox çətindir... Bilirsən, qızım, qalmışam uşaq-muşaq əlində.

- Ən çox kimin üçün darıxırsınız?

- Hamısı üçün. Dostlarımla biz bir insan idik. Sadəcə, bizi bir neçə adam şəklinə bölüb atmışdılar bu dünyaya. Yəni bu, darıxmaq deyil. Bir dəfə verilişlərin birində dedilər ki, Fuad Poladovu necə xatırlayırsınız? Dedim ki, mən Fuad Poladovu heç vaxt xatırlamıram. Olmayan adamı xatırlayırlar. Fuad mənim üçün bu gün də var, dostluğumuz hələ də davam edir.

- Müsahibələrinizin birində demişdiniz ki, Fuad Poladov gəlib sizin oxuduğunuz universitetə, sizə salam verdikdən sonra tələbə yoldaşlarınızın yanında hörmətiniz artıb.

- “Blatım” qalxmışdı e. Mən Şərqşünaslıqda oxuyurdum. Azərbaycan şöbəsi olsa da, orada tələbələr rus dilində danışırdılar. Mən də rayondan gəlmiş, saf kənd uşağı. Özümü burada qərib hiss edirdim. Tamam başqa bir mühit idi. Baxmayaraq ki, onlar rus dilində danışırdılar, sonra onların hamısı ilə yaxın oldum. Amma dünyanın məşhur dillərindən başqa, bir dili də var. Hər fərdin öz dili var. Elə şeylər var, onları fərdin öz dilində demək lazımdır ki, birbaşa onluğa dəysin. Həyat son dərəcə qəlizdir... Biz çox əziyyət çəkdik. Xüsusən də son 30 ildə. Dostlarımla Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrına yığışırdıq. Ağır günlər idi, Qarabağı itirmişdik, başıaşağı gəzirdik, dili gödək, üzüqarayıq...

- Qeyd etdiniz ki, 30 il başıaşağı, üzüqara gəzirdiniz. Bəs indi necə?

- Başıaşağı gəzirdik ona görə ki, erməni dığası gəlib oturmuşdu evimin içində, stolmun yuxarı başında. İndi onları məhv etdik, Ali Baş Komandanımız demişkən, onları iti qovan kimi qovduq. 28 il bundan qabaq Qarabağ işğal olunanda dedim nə qədər ki, Qarabağ erməni işğalı altındadır lap aşağıdan yuxarıya qədər kim özünü kişi hesab edirsə, etsin, mən özümü kişi hesab eləmirəm. Kişilikdən istefa verirəm. Amma məlum hadisələrdə mənə zəng gəldi, dedilər ki, sizə Şuşadan zəng edirik. Kişilikdən istefa barədə ərizənizə baxıldı və ərizəniz qəbul olunmadı.

- Bu gün 18 yaşlı rayondan gələn saf, təmiz Seyran Səxavətlə qarşılaşsaydınız, ona nə deyərdiniz?

- Mərhum sənətkarımız Qədir Rüstəmovdan ilk və son müsahibəni mən almışam. Bir dəfə ona sual verdim ki, “səsiniz batsa, nə edərsiniz?”. Dedi ki, səsim batanda gələrsən deyərəm. İndi bu 18 yaşında Seyranla görüşməyim çətin məsələdir. O Seyran xeyli səhvlər edib, aydan arı, sudan duru olmayıb. Odsuz yaşaya bilmərik, amma odun bir ucu həyatdırsa, bir ucu da ölümdür. İnsan da bunlara oxşayır.

- Özünüz haqqında danışarkən qeyd etmisiniz ki, “İçimdə bir Seyran Səxavət ssenarisi var. Allahın mənə yazdığı ssenariləri oxuyuram”. Adətən ssenariləri siz yazırsınız. Allahın yazdığı bu ssenariyə hər hansı şikayətiniz yoxdur ki?

- Bu elə bir ssenaridir ki, onu redaktə etmək, yenidən yazmaq... İlahinin yazdığı ssenarini dəyişməyə kimin nə haqqı var? İndi başa düşürəm ki, mən o ssenaridə baş rolu - Seyran Səxavəti çox oynamamışam.

- Əlinizdə redaktə imkanı olsaydı, nələri dəyişərdiniz?

- Qələmim o qüdrətdə olsaydı, bizə kimi qonşu verirsə-versin, ermənini qonşuluqdan çıxarmasını yazardım. Onları hara salırsa- salsın, bizim qonşuluğumuzda salmasın.

Daha sonra 1813-1828-ci illərdə “Gülüstan və Türkmənçay” müqavilələrini yazmağa qoymazdım. O müqavilələr bizi iki hissəyə parçaladı.

- Demisiniz ki, təəccüblənməyən adamdan heç nə çıxmaz. Bu gün Seyran Səxavəti nə təəccübləndirir?

- Təəccüblənməyən adam ölüdür, tabutdur. Bu gün bir şeyə təəccüblənirəm ki, indi insalar heç nəyə təəccüblənmirlər. Bu, bəşəriyyətdə öz-özünə tormuzlanma yaradır. İnsan beynində iki milyondan artıq hüceyrə var, hər dəfə təəccüblənəndə onlardan 5-6-sı açılır. Açılmayanda sən olursan bir meyit, yaxşı qoyun əti.

- Bu gün telekanallarda bayağı verilişlər, ailə-məişət mövzuları tez-tez təqdim olunur. Bu məsələyə münasibətiniz necədir?

- Bu mövzuya heç mənim münasibətim yoxdur. Bunun özü də bir münasibətdir. Mən iyərnirəm, ürəyim bulanır onları görəndə. Ailə nədir, nə zaman ailə olur? Ailə sirri deyilən bir şey var. Reytinq xatirinə, pul xatirinə... Mən o pulu onlara halal eləmirəm. Azərbaycan televiziyasında antisanitariya ilə məşğuldurlar. Onları bağışlamıram. Onların qazandıqları pul burunlarından gəlsin, haramları olsun. Həmin verilişlərə də elə adamları ekspert kimi çıxarırlar ki, özünün min problemi var. Durub rayondan gələn bir avam insana ağıl verir. O rayondan gələnə də deyən lazımdır, oradan bura bax nəyə gəlmisən, nə gəzirsən verilişdə? Bizdə milli şüur sıfırdan aşağıdır. Milli şüuru tənzimləyən, cilalayan təhsildir. Təhsil isə milli şüurun özündən də aşağıdır. Onun özünün köməyə ehtiyacı var. Darmadağın olub. Ümumiyyətlə, bizdə bütün dəyərləri vururlar. Bəzən düşünürəm ki, sanki bizdə bir təşkilat var, ancaq Azərbaycan dəyərlərini vurmaqla məşğuldur.

- Bir dəfə Ailə, Qadın, Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinə qarşı çıxmısınız.

- Komitəyə qarşı çıxmamışam. Komitənin adına qarşı çıxmışam, yaxşı da eləmişəm. Ailə, Qadın, Uşaq Problemləri üzrə... Bəs biz kişilərin ailəyə aidiyyəti yoxdur? Kişinin ailəyə aidiyyəti yoxdur? O qədər absurd və gülməli addır ki... Kim qoyub bu qurumun adını? Elə ad olar? Elə “Ailə” komitəsi olsun də. Ailəyə qadın da gedir, uşaq da.

- Bu gün əsas mövzulardan biri Qarabağın işğaldan azad olunmasıdır. Niyə Qarabağdan bəhs edən ssenari yazmırsınız deyəndə qeyd etmisiniz ki, “Qarabağ artıq ədəbiyyat mövzusu olmaqdan çıxıb. Xalqa kitabda alınan Qarabağ lazım deyil”. Bəs bu gün necə düşünürsünüz?

- Biz Qarabağı kitabda yox, həyatda azad etdik. O vaxt bu fikri çox hikkə ilə demişdim ki, Qarabağ ədəbiyyat mövzusu deyil, onu döyüşərək, döyüş meydanında almaq lazımdır. Kitabda, romanda alınan Qarabağ mənə lazım deyil. Hələ ki, bu fikirdəyəm, bəlkə sabah başqa bir fikirdə olacam, bilmirəm. Azərbaycan əsgəri, Ali Baş Komandan elə bir ssenari yazdı ki... Mən hərifəm? Oturum ssenari yazım, onun yanında adi görünsün?

- Ötən ay dünyaca məşhur alimimiz Rafiq Əliyevlə söhbətimizdə qeyd etdi ki, coğrafi ərazilərimizi işğaldan azad edə bilsək də, mənəvi ərazilərimiz hələ də işğal altındadır. Bu fikirlə razısınızmı?

- Rafiq Əliyev dünya masştablı şəxsiyyətdir. Dostum olduğu üçün demirəm, düz deyir. Mənəvi ərazilərimizi azad edib müəyyən səviyyəyə qaldırmaq üçün bizim yaxşı təhsilə ehtiyacımız var.

- Maraqlı söhbət üçün təşəkkür edirik. Seyran müəllim, son olaraq yeni yaşınızda özünüzə nə arzu edirsiniz?

- Allah onu nəzərə almır. Gərək insanlar sənə nəsə arzu etsin. O kişidən bir diləyim var ki, mən həmişə at belində, hərəkətdə olmuşam. Məni o tərəfə aparanda bir anın içində, yuxudan aparsın. Bu zamana qədər heç kimə əziyyət verməmişəm, vermək də istəmirəm.

- Doğum gününüzü necə qeyd edəcəksiniz?

-Dostlarım əlaqə saxlayır. Hərə bir yerə dəvət edir. Mən plan qurmuram, nə plan quracam? Ən böyük plan odur ki, dünyaya gəlmişəm.

Moderator.az
 
 
 

Ardını oxu...

Faktdır ki, Abşeron rayonun­un kənd və qəsəbələrində bu gün də sosial problemlər aşıb daşmaqdadır. Belə ki, yerli sakinlərin yaşadıqları ərazilərin bir çoxunda kanalizasiya boru xətləri olmadığından, sakinlər ağır, dözülməz vəziyyətdə yaşamağa məhkum olmuşlar. Qeyd edək ki, redaksiyamıza Abşeron rayonu, Mehdiabad qəsəbəsi, "Bakı Gecəsi" küçəsində yaşayan bir qrup sakinlərin adından təqdim olunan müraciət əsasında, əməkdaşlarımız həmin ünvanda olmuşlar və ərazidə lazımi video- çəkiliş də həyata keçirmişlər. Bir sözlə, gundemxeber.az xəbər portalı əməkdaşlarının ərazidə yaşanan problemlə bağlı hazırladıqları video- reportajı izləyicilərimizə təqdim edirik:

 

 

GundemXeber.Az

 
 
 

Ardını oxu...
“Mən heç kimlə barışmamışam. Mənim Xalq artisti Flora Kərimova ilə münasibətim çox gözəl idi. Sadəcə medianın bundan xəbəri yox idi. 8 Mart – Beynəlxalq Qadınlar Günündə evinə gedib onun bayramını təbrik etdim”.

Bizim.Media xəbər verir ki, bu sözləri Xalq artisti Röya Ayxan “Balkanla gecə turu” verilişinə müsahibəsində deyib.

Sənətçi 8 Mart – Beynəlxalq Qadınlar Günündə Xalq artisti Flora Kərimovanın evinə gedərək onu təbrik etməsindən söz açıb. Röya bildirib ki, F.Kərimova ilə küsülü olmayıb:

“Bu, barışıq deyil! Flora xanımı harada görmüşəmsə, salamlaşmışam, öpmüşəm, qucaqlamışam və bayramdırsa, bayramını təbrik etmişəm. Bu mənim ürəyimdən keçdi, etdim. Valideynlərim və əzizlərim Bakıda olmadığına görə onların yerinə Flora xanımı seçdim. Hamının adından onu təbrik etdim. Əsla belə düşünməyin ki, mən Flora Kərimova ilə danışmırdım və barışdıq. Xeyr! O mənim hər zaman sevdiyim və istədiyim insan olub. Sadəcə aramızda anlaşılmazlıqlar olmuşdu. Bu da olan şeydir”.
Ardını oxu...
Volodimir Omelçenko: “Neft emalı zavodlarının yarısını məhv etsək belə, onların ehtiyatı daxili ehtiyacları ödəməyə kifayət edəcək”

Ukrayna ordusu martın 13-də Rusiya neft emalı zavodlarını hədəfə almaq üçün dronlardan istifadə edərək Ryazan bölgəsindəki əraziyə ziyan vurub. Ryazan vilayətinin qubernatoru Pavel Malkov oradakı neft emalı zavoduna hücumun yanğına və bəzi xəsarətlərə səbəb olduğunu deyib. Leninqrad vilayətinin rəsmiləri Rusiyanın hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin neft emalı zavoduna yaxınlaşan Ukrayna pilotsuz təyyarəsini vurduğunu və heç bir zərərin olmadığını bildirib.

Hücumlar ardıcıl ikinci gündür Rusiya ərazisinə endirilən Ukrayna pilotsuz təyyarələrinin dalğasının bir hissəsi olub.

Ukrayna ilə həmsərhəd olan Voronej vilayətinin qubernatoru Aleksandr Qusev çərşənbə günü hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin bir gecədə 30-dan çox Ukrayna pilotsuz təyyarəsini vurduğunu bildirib.

Çərşənbə axşamı Ukrayna pilotsuz təyyarələri Rusiyanın iki yanacaq obyektinə ziyan vurub.

Ekspertlər hesab edirlər ki, Ukrayna Rusiyanın neft sənayesinə zərər verməklə bir çox üstünlüklərə nail olur.

Ukraynan Razumkov Mərkəzinin Enerji Proqramları üzrə direktoru Volodimir Omelçenko UNIAN-a mövzu ilə bağlı müsahibə verib. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:

- Cənab Volodimir, ehtimal etmək olarmı ki, Rusiya neft bazalarına və neft emalı zavodlarına edilən hücumlardan sonra, yaxın gələcəkdə, heç olmasa, Rusiya Federasiyasının Avropa hissəsində yanacaq çatışmazlığı və qiymətdə artım ola bilər?

- Hələlik nəticə çıxarmağa tələsməzdim. Bu vəziyyəti təhlil etmək üçün, məsələn, məndə olmayan çox detallı kəşfiyyat məlumatlarını təhlil etmək lazımdır. Yəni bilmək lazımdır ki, zavodlar dəqiq nə qədər dağıdılıb, hansı avadanlıqlar sıradan çıxıb, sıradan çıxan avadanlıqları tez təmir etmək mümkündürmü, yaxud Çindən yenisini almaq olarmı və s. Suallar çoxdur.

Amma bütövlükdə götürsək, Rusiyada neft məhsulları bazarındakı problemlərin əsas amili ondan ibarətdir ki, onlar prezident seçkiləri öncəsi neft məhsullarına qiymət həddi adlanan məhdudiyyətlər tətbiq ediblər. Onlar bunu qiymətləri saxlamaq üçün ediblər. Nəticədə Rusiya neft şirkətləri üçün neft məhsullarını daxili bazarda satmaq sərfəli deyil. Bu da müəyyən problemlər yaradır, müəyyən kəsir ehtimalı var. Yəni ki, neft məhsullarını daxildə satmaqdansa, xam neft ixracına daha çox meyillidirlər.

Əslində, əgər Rusiya neft şirkətləri marketinq strategiyalarını dəyişsələr və daha az neft məhsulları və daha çox xammal neft ixrac edərlərsə, onlar neft emalı zavodlarına pilotsuz təyyarələrin hücumu nəticəsində yaranan itkiləri kompensasiya edə bilərlər. Yəni ixrac edilməli olan o neft məhsulları daxili bazarda satıla bilər. Bu mühüm amildir. Ona görə də hesab edirəm ki, yaxın həftələrdə və aylarda Rusiyada neft məhsulları bazarında kollapsın baş verməsi ehtimalı azdır.

- Sizcə, bu prosesi sürətləndirməyə nə kömək edə bilər?

- Ən əsası, xüsusilə ixrac gəlirləri baxımından sanksiyaların gücləndirilməsidir. Neft və neft məhsulları Rusiya büdcəsinin əsas gəlir sahəsidir. Hazırda neft və neft məhsulları var ki, heç bir sanksiya olmadan ixrac olunur, çünki müəyyən boşluqlar var. Və bu boşluqlar bağlanmalıdır. O zaman Rusiya büdcəsinə gəlirlər azalacaq.

Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, bu, ölkədaxili çatdırılma üçün maneə olmayacaq. Yəni heç kim onlara neft məhsullarını öz ölkəsində istehsal edib istədikləri yerə, nə qədər, hətta cəbhəyə çatdırmağı qadağan etməyəcək.

- Bəs, Rusiya neft şirkətlərinə pilotsuz təyyarələrin hücumundan danışsaq, bu, Rusiya üçün hələ də problem yaradırmı?

- Rusiyada neft məhsulları bazarında ciddi problemlər yaratmaq çox çətin məsələdir. Onların ümumilikdə 330-350 milyon ton neft məhsulları istehsal edən 72 neft emalı zavodu var. Bazarda isə təxminən 150-160 milyon ton istehlak var. Yəni, böyük ehtiyat mövcuddur. Neft emalı zavodlarının yarısını məhv etsək belə, onların ehtiyatı daxili ehtiyacları ödəməyə kifayət edəcək. Dediyim kimi, onlar sadəcə olaraq bu neft məhsullarını ixraca verməyəcəklər. Bu da, prinsipcə, yaxşıdır, çünki bu, böyük gəlir itkisidir, lakin ümumi kəsir yaratmır.

Həm də nəzərə almağa dəyər ki, emaldan əlavə, bir çox fərqli qurğu var, hamısını dağıtmaq mümkünsüzdür. Ruslar təchizat sxemlərini, logistikanı dəyişə bilərlər.

- Yəni neft emalı zavodlarını dağıtmağın o qədər də mənası yoxdur?

- Bəlkə də bu təsirli bir yoldur. Amma məncə, neftin neft emalı zavodlarına və limanlara getdiyi kəmərləri dağıtmaq daha məntiqlidir. Axı hər neft kəmərinin üstündə onlarla neft emalı zavodu “otura” bilər. Və əsas obyektə, məsələn, neft nasos stansiyasına və ya qaz kompressor stansiyasına bir zərbə onlarla zavodun işini dayandıra bilər.

Düşünürəm ki, onlarla belə obyekt var, ən vaciblərini hədəf almaq olar. Əgər həqiqətən də onları məhv etmək mümkün olacaqsa, deməli, əslində Rusiya iqtisadiyyatı tamamilə məhv olacaq.

Təchizat olmadan, neft kəmərlərinin istismarı olmadan və qaz kəmərlərinin istismarı olmadan Rusiya iqtisadiyyatının çöküşü sürətlə ola bilər. Hesab edirəm ki, bu, neft emalı zavodlarını vurmaqdan daha optimal sxemdir.

Müəllif: Turan Abdulla

Dünyapress TV

Xəbər lenti