Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun son zamanlarda İsraillə bağlı açıqlamaları və qərarları diqqət çəkir. Parisin Səudiyyə Ərəbistanı ilə birlikdə Fələstin dövlətinin tanınması üçün hərəkətə keçdiyi bildirilir. Məlumata görə, hətta bir neçə ölkə HƏMAS-ın yer almadığı Fələstini müstəqil dövlət kimi tanımağa razılaşıb.

İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahunun Emmanuel Makrona zəng edərək bu addımdan çəkindirməyə çalışdığı iddia olunur. Son olaraq Təl-Əvivin 22-24 aprel tarixlərində İsrail və Fələstin ərazisinə səfər etməli olan 27 fransız solçu deputatın vizalarını səfərə 48 saat qalmış ləğv etməsi birmənalı qarşılanmadı.

Fransa-İsrail gərginliyinin səbəbi nədir? Fələstin məsələsində Parisin bu qədər aktiv və kəskin çıxış etməsi nədən qaynaqlanır?

Globalinfo.az-a danışan politoloq Rüstəm Tağızadə deyib ki, dekolonizasiyadan sonra Fransa Marseldən Məşriqə qədər uzanan təsir dairəsini saxlamağa çalışır:

“Fransanın Cibuti, BƏƏ və Livandakı hərbi bazaları şəbəkəsi və Əlcəzair, Mərakeş və Tunisdəki dərin mədəni əlaqələri, onu həm Vaşinqtonun birqütblü imkanlarına, həm də Ankaranın yenidən canlanan Osmanlı iddialarına qarşı bir çəki kimi yerləşdirir. Hərbi əməliyyatlarda təmkinsiz və daha güclü tərəf olan İsrail müəyyən risklər daşıyır.

Təl-Əviv nəzarətsiz hərəkət azadlığı nümayiş etdirərsə, Parisin atəşkəs və münaqişənin danışıqlar yolu ilə həll edilməsi çağırışları boşa səslənmiş olacaq. Bu da onun “Hizbullah”, Fələstin hökuməti və Körfəz ölkələri arasında danışıqlar aparmaq qabiliyyətini zəiflədir.

Fransa Türkiyə, Misir və Körfəz monarxiyalarını əhatə edən Aralıq dənizi “sabitlik halqasını” müdafiə edir. Qəzzada və ya Livanda birtərəfli hərəkət edən İsrail, Fransanın başçılıq etdiyi terrorla mübarizə və enerji təhlükəsizliyi təşəbbüslərini pozaraq, Məğrib və Məşriqdə ictimai rəyi alovlandıra bilər”.

Politoloq əlavə edib ki, Fransanın Körfəzlə iqtisadi əlaqələri, xüsusən də BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanına silah satışı hər il 12 milyard dolları ötür və bu, Parisi ABŞ-dan sonra regiona ikinci ən böyük adi silah ixracatçısı edir:

“Bu ölkə eyni zamanda Avropanın çox sayda müsəlmana ev sahibliyi edən ölkələrindən biridir. Bu kontekstdə Parisin “Planetimizi Yenidən Möhtəşəm Et” adlı yaşıl enerji müəssisələri və yüksək texnologiyalı birgə müəssisələri üçün Körfəz investisiyalarına ehtiyacı var. Fransanın İsrailin həddini aşmasına “göz yumması” anlayışı Körfəz paytaxtlarını gələcək müdafiə və infrastruktur müqavilələri üçün Vaşinqton və Pekin arasında seçimə sövq edə bilər.

Fransa müsəlmanları, yəni ölkə əhalisinin təxminən 13%-i, yəni 9 milyonu Qəzzanın taleyini yaxından izləyir. Makron və ya xarici işlər naziri Ketrin Kolonna tərəfləri “mütənasibliyə” çağırdıqda, onlar həm də Parisdə, Marseldə və qadağalarda radikallaşma, o cümlədən hökumət əleyhinə etirazları alovlandıra biləcək potensial daxili iğtişaşları idarə etmiş olurlar. Fransa Avropa İttifaqı (Aİ) daxilində Yaxın Şərq siyasətində Şərq və Qərb üzvləri arasında körpü rolunu oynayır.

Paris Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinin və MAQATE-nin səlahiyyətinin sadiq müdafiəçisidir. Qəzza və ya Livanda BMT mexanizmlərini kənara qoyan sərt xətli İsrail, özünümüdafiəni çoxtərəfli normalardan üstün tutan digər nüvə silahlı dövlətləri – Şimali Koreya və ya Pakistan üçün presedentlər yarada bilər.

Fransanın hərbi doktrinası açıq öhdəliklər olmadan “ətraf mühiti formalaşdırmaq” üçün istər Malidə, istərsə də Suriyada məhdud, dəqiq müdaxilələri nəzərdə tutur. Qərbin tərəddüdünü izləyən “Hizbullah” və İran, İsrailin hərbi güclə cavab verəcəyi təqdirdə beynəlxalq qınaqla üzləşəcəyini anlayır. Bu səbəbdən Tehran və onun proksisi transsərhəd hücumlarını gücləndirə bilər. Beləliklə Fransa özünün BMT sülhməramlılarını və ya pilotsuz təyyarələrini münaqişə spiralına çəkmiş olacaq”.

Politoloqun sözlərinə görə, Paris üçün Təl-Əvivi “mütənasib hüdudlarda özünü müdafiə etməyə” çağırmaq humanitar mövqedən daha vacibdir:

“Fransa İsrailin təhlükəsizlik tərəfdaşı, Körfəzdə silah tədarükçüsü, Aİ vasitəçisi və daxili stabilizator kimi rollarını Aralıq dənizi teatrında Ankara və ya Moskvaya güzəştə getmədən oynamalıdır.

Fransa münaqişə tərəflərini təmkinli olmağa çağırmaqla, Aralıq dənizinin əvəzedilməz balanslaşdırıcısı kimi özünəməxsus mövqeyini qoruyub saxlamağa çalışır. Burada İsrailin gücü prinsipcə təsdiqlənir, amma praktikada məhduddur, Parisin Məğribdən Məşriqə qədər sabitliyin hakimi olaraq qalmasını təmin edir. Bu mürəkkəb şahmat oyununda Qərb məhdudiyyətləri ilə bağlı olmayan İsrail, təkcə Fransanın təsirini deyil, bu ölkənin onilliklər ərzində yığdığı kövrək sülh arxitekturasını da təhdid edəcək”.