Dünyada ən uzun ömür sürən insanlar haqqında məlumatlar əsrlər boyu qeydə alınıb. Ancaq bu məlumatların bir çoxu qeyri-dəqiq və çox vaxt rəvayət xarakteri daşıyır. Lakin bəzi ölkələrdə uzunömürlü insanların sayı tarixin müxtəlif dövrlərində diqqət çəkib. AzPost bildirir ki, qədim dövrlərdə, bəzi əfsanələrdə insanlar iki yüz ildən çox yaşayıb, amma elmi tədqiqatlar göstərir ki, bu, çox nadir bir hallarda olub.

Elmi araşdırmalar və uzun ömrün sirlərinə yanaşmalar
Elmi tədqiqatlar, insanların uzun ömür sürməsində bir neçə amilin rol oynadığını göstərir. Bu amillər arasında genetik meyllər, qidalanma, fiziki aktivlik və psixoloji vəziyyət mühüm yer tutur. Ən uzun ömürlü insanları öyrənərkən, alimlər onların həyat tərzini və yemək vərdişlərini analiz ediblər. Məsələn, insanların az miqdarda və balanslı şəkildə qida qəbul etmələri, onların həyatlarını uzada bilər.

Müntəzəm olaraq fiziki fəaliyyətlə məşğul olmaq da sağlam bir yaşama töhfə verir. Yaşlandıqca, beyin və bədənin fiziki vəziyyətini qorumaq üçün bu fəaliyyətlər önəmlidir. Uzun ömürlü insanların çoxu, sosial əlaqələri güclü saxlayır və mənəvi olaraq müsbət bir dünya görüşünə sahibdirlər.

Günümüzdə ən uzunömürlü insan
Həyatın uzanması sahəsində son illərdə elmi tədqiqatlar və müasir texnologiyalar böyük irəliləyişlər əldə edib. Bu gün dünya üzrə ən uzun ömür sürən insanlardan biri, Yaponiyanın Okinava adasında yaşamış Jiroemon Kimuradır. O, 1897-ci ildə doğulub və 2013-cü ildə 116 yaşında vəfat edib. Kimura, ömrü boyu yüksək keyfiyyətli qidalanma, stressin az olması və müntəzəm hərəkət etməyi öz həyatının əsas prinsipləri olaraq qəbul edib. Bundan başqa, Okinava adası, “mavi zonalar” adı verilən, insanların uzun ömür sürdüyü bölgələrdən biridir. Burada əhalinin orta ömrü, dünyada ən yüksək olanlardan biridir. Okinavalıların uzun ömrü, yedikləri təbii qidalar, az kalorili pəhriz və yüksək sosial əlaqələr kimi faktorlara bağlanır.

Əlimizdə olan statistika budur - 2023-cü ilin yanvar-noyabr aylarında 49 min 476 hektar sahədə kartof əkilib. 995 min 916 ton kartof tədarük olunub. Bu göstərici 2022-ci ilin eyni dövrü ilə həm əkin sahəsində, həm də məhsul olduğunu yığımında azalma deməkdir.
Azərbaycanın kartofa olan illik daxili tələbatı 1 milyon tona yaxındır.
Məntiqlə yerli tədarük hesabına daxili bazarın təlabatını tam ödəmək olar. Lakin məhsulun bioloji olaraq saxlanması çətindir və saxlanma soyuducuları da yetərli sayda deyil. Ona görə də ölkəmizdə tədarük edilən kartof əsasən xaricə ixrac edilir.
2023-cü ildə Azərbaycandan təxminən 625 min 75 min ton kartof (38,42%artım) ixrac edilib. Yəni ölkə daxilində tədarük edilən kartofun 62 faizi Rusiya bazarları başda olmaqla xaricə satılıb.
TEREF yazır ki, bunu iqtisadçı Razi Abasbəyli deyir. Razi Abasbəyli daha sonra deyir:
Yenə də 2023-cü ilin statistikasına görə həmin il xaricdən Azərbaycana 226 min 906 ton kartof idxal edilib.
Rəqəmlərdə uyğunsuzluq əlbəttə ki, var. Ya daxildə tədarük edilən kartofun həcmi reallığı ifadə etmir, ya da ixrac və idxal edilən kartofla bağlı statistika...
Gələk əsas məqama!
"İrandan gətirilən 47 tondan çox kartof yararsız çıxdı" başlıqlı bir yazı diqqətimi çəkdi. İrandan Azərbaycana gətirilən 47 min 400 kq ərzaqlıq kartof məhsulu partiyasında uyğunsuzluq aşkarlanıb. 47 min ton kifayət qədər ciddi bir rəqəmdir. Yəni həqiqətənmi son günlər yol kənarlarında kisə ilə kiloqramı 40 qəpiyə təklif edilən kartoflar qida üçün yararsızdır. Bu haqda bir fikrim yoxdur. Lakin rəsmi açıqlamada deyilir ki, İrandan gətirilən 47 min tondan çox kartofda "Kartof gövdə nematodu" aşkarlanıb.
Deməli Azərbaycanın kartof idxalatında əsas yerlərdən birini tutuan İrandan Azərbaycana mətbəxdə istifadəyə yararsız kartofların külli miqdarda daxil olması hər zaman mümkündür.
Onu da qeyd edim ki, İran dünyada nişasta istehsal edən əsas ölkələrdən biridir. Eyni zamanda heyvan yemlərinin hazırlanması üçün də böyük ərazilərdə kartof əkilir.
İqtisadi sanksiyalar səbəbindən İran adətən sənayedə istifadə edilən nişastanı dünya bazarlarına çıxara bilmir. Bu zaman xarici bazarlara texniki məqsədlər üçün yetişdirilən kartof ixracatı artır. Azərbaycan da İrandan kartof ixrac edən əsas ölkələrdən biridir.
TEREF

Qış aylarında soyuq havaların təsirindən qorunmaq üçün balanslı və düzgün qidalanma vacibdir. Foodinfo.az bildirir ki, portağal, mandarin, limon və greyfurt kimi sitrus meyvələri C vitamini baxımından çox zəngindir. C vitamini immunitet sistemini gücləndirir, soyuqdəyməyə qarşı müdafiə edir. Eyni zamanda, bu meyvələr antioksidant xüsusiyyətlərə malikdir, bədəndəki zərərli toksinlərin atılmasını təmin edir.Bal və zəncəfil qışda çox təklif olunan təbii çarələrdir. Bal antibakterial xüsusiyyətlərə malikdir öskürəyi yumşalda bilir. Zəncəfil istilikverici təsiri sayəsində qan dövranını artırır və immuniteti gücləndirir.Quru meyvələr (qaysı, xurma, üzüm) və qoz-fındıq enerji mənbəyi kimi mövsümün əvəzolunmaz hissəsidir. Bu qidalar E vitamini, maqnezium və minerallarla zəngindir. Soyuq havada bədənin ehtiyac duyduğu istiliyi qorumağına yardımcı olur.

“50 uşağın həyatı risk altındadır. Ona görə ki, kimsə TƏBİB-də işini düzgün yerinə yetirmir. 4 aydır ki, dərman almamaq nə deməkdir?!”

TEREF “Baku TV”yə istinadən xəbər verir ki, bunu vətəndaş Günay Əsədzadə kistoz fibroz xəstəliyindən əziyyət çəkən uşaqlara hər ay dövlət tərəfindən pulsuz təqdim olunan dərmanların aylardır, verilməməsi ilə bağlı şikayətində söyləyib.

Valideynin iddiasına görə, aidiyyəti qurum bu dərmanlar üçün ayrılan birillik vəsaitin cəmi 9 aya bəs etdiyini deyir: “Biz dərmanlarımızı TƏBİB-dən ala bilmirik. Mən ərizə yazıram ki, dərmanları niyə vermirsiniz, onlar da xəstəxanadan izahat istəyir ki, niyə paylamırsınız? Sən göndərməmisən, o da paylamayıb. Xəstəxanadan deyirlər ki, dərman gəlməyib, gələndə verəcəyik”.

Nərimanov Rayon Uşaq Yoluxucu Xəstəliklər Xəstəxanasının şöbə müdiri Səbinə Əfəndiyeva isə bildirib ki, TƏBİB dərmanları göndərən kimi dərhal xəstələrə paylanılır: “Onlar bizə deyib ki, gözləyin, dərmanlar gələcək. Nə vaxt gələcəksə, o vaxt da veriləcək. Bəzi dərmanlar verilir, bəziləri hələ də verilməyib”.

TƏBİB-in Departament rəhbəri Zamirə Ədilovanın sözlərinə görə, qeyd olunan xəstəlikdən əziyyət çəkən uşaqların dərman vasitələri ilə təminatı üçün lazım olan mallar uşaqlarda kistoz fibroz genetik xəstəliyi ilə mübarizə tədbirləri ilə bağlı xərclər çərçivəsində İnnovasiya və Təchizat Mərkəzi tərəfindən satın alınıb və müvafiq tibb müəssisələri tərəfindən təminatı həyata keçirilib: “23 dekabr 2021-ci il tarixli 406 saylı Nazirlər Kabinetinin Qərarına 24 may 2024-cü il 280 nömrəli Qərarla edilmiş dəyişikliklərə əsasən, 20 adda yeni dərman preparatı daxil edilib. Əlavə edilən dərmanların, o cümlədən kistoz fibroz xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunan dərman vasitələrinin satın alınması həyata keçirilib. Podradçı şirkət ilə müqavilə bağlandıqdan sonra adıçəkilən dərman vasitələrinin təminatının yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulub”.

Daha ətraflı videomaterialda:

Terapevt Anna Sinyaeva SE-yə müsahibəsində bildirib ki, insan beyni spirtli içkilərdən ən çox əziyyət çəkir.
Onun sözlərinə görə, spirtli içki qəbul etdikdən sonra beş dəqiqə ərzində bu, şüura təsir etməyə başlayır.“Alkoqol beynə daxil olduqdan sonra onun normal fəaliyyətini pozur və bir sıra təsirlərə səbəb olur. Güclü içkilər qəbul etdikdən sonra əhval-ruhiyyənin yaxşılaşması, alkoqolun dopamin və serotoninin - "xoşbəxtlik hormonlarının" səviyyəsini artırması ilə əlaqədardır. İnsan özünü daha inamlı və xoşbəxt hiss edir, qayğıları unudur”, - deyə həkim bildirib.Həkim qeyd edib ki, spirtli içkilərin tez-tez qəbulu ilə orqanizm uyğunlaşır və bu hormonların istehsalını dayandırır. Nəticədə insan aqressiv və ya laqeyd olur. Bəzi insanlar alkoqolla əlaqəli depressiya yaşayırlar.

D vitamini sağlam sümüklər, güclü immunitet və ümumi sağlamlıq üçün vacibdir.Foodinfo.az xəbər verir ki, onun bədənə daha yaxşı yayılması üçün müəyyən qidalar mühüm rol oynayır. D vitamini yağda həll olunan bir vitamindir, buna görə yağ tərkibli qidalar onun əmilməsini artırır.
1. Sağlam yağlar: Zeytun yağı, avokado, fındıq və qoz kimi yağlarla zəngin qidalar D vitamininin bağırsaqlardan sorulmasını sürətləndirir.
2. Kalsium mənbələri: Süd, qatıq, pendir və kələm kimi kalsiumla zəngin qidalar D vitamini ilə birgə qəbul edildikdə sümük sağlamlığını dəstəkləyir. 3. Maqnezium tərkibli qidalar: İspanaq, badam, balqabaq toxumu və banan maqneziumla zəngindir. Maqnezium D vitamininin aktiv formaya çevrilməsinə kömək edir.
4. C vitamini: Portağal, limon, brokoli və kivi kimi C vitaminli zəngin qidalar D vitamininin daha təsirli olmasına dəstək verir.
5. Omega-3 mənbələri: Balıq, balıq yağı, çia toxumu və qoz tərkibindəki omega-3 ilə D vitamininin əmilməsini yaxşılaşdırır. Bu qidaları balanslı şəkildə qəbul etmək D vitamininin təsirini maksimuma çatdırır və sağlamlığı qorumağa kömək edir.

Sumqayıtda ana və övladı dərmandan zəhərlənib.

APA xəbər verir ki, hadisə şəhərin 6-cı mikrorayonunda qeydə alınıb.

1972-ci il təvəllüdlü Aybəniz Fazil qızı Orucova və övladı 2010-cu il təvəllüdlü Məhəmməd Gəncə oğlu Orucov yaşadıqları ünvanda dərmandan zəhərləniblər.

Onlar dərhal xəstəxanalara yerləşdirilib. Faktla bağlı araşdırma aparılır.

Mütəxəssislər həddindən artıq şəkər istehlakının dəriyə mənfi təsir etdiyini bildirir. Foodinfo.az bildirir ki, “şəkər üzü” termini dəridə həddindən artıq şəkər istehlakı ilə bağlı yaranan dəyişiklikləri təsvir edir. Belə ki, şəkər qanın tərkibini dəyişdirir, insulinin səviyyəsini artırır və iltihabi proseslərə səbəb olur. Bu isə qırışlar, solğunluq, səpgilər və dərinin elastikliyinin azalması ilə nəticələnir.
Şəkər kollagen və elastin liflərinin quruluşunu dəyişdirərək dərinin qocalmasını sürətləndirir. Bundan əlavə, qlikasiya prosesi nəticəsində dərinin tonusu və elastikliyi azalır, qırışlar daha tez yaranır.
Mütəxəssislər şəkər və sadə karbohidratların istehlakını məhdudlaşdırmağı, sağlam və balanslı qidalanmağı tövsiyə edir. Tərəvəz, meyvə, paxlalılar və yağsız ət kimi qidalar dərinin sağlamlığını qorumağa kömək edə bilər. Həmçinin, su istehlakını artırmaq və emal olunmuş qidalardan uzaq durmaq tövsiyə edilir.