“İnsanlar bölgələrdə iş tapa bilmir və paytaxta axın edirlər”

Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) yeni iş yerləri ilə bağlı son məlumatları məşğulluq bazarında ciddi disbalans və paytaxt regionuna əhəmiyyətli meylin olduğunu üzə çıxarıb. Hesabatlardan aydın olur ki, işlə təmin olunanların ən böyük payı ölkənin əsas şəhərindədir.

DSK bildirir ki, bu ilin doqquz ayında, yəni yanvar-oktyabr aylarında respublikada 60,9 min yeni iş yeri yaranıb ki, bu vakant iş yerlərinin 92,6 faizi paytaxt rayonunun payına düşür. Sadəcə olaraq, hər beş yeni iş yerinin dördü paytaxtdadır.

Yeni iş yerləri portfelində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının payı müvafiq olaraq 1,2% və 0,9% təşkil edir.

Statistika bu müddət ərzində bağlanan iş yerləri barədə də məlumat verir: hesabat aylarında qeyd olunan rəqəm 10,8 min təşkil edib ki, burada da ixtisarların demək olar ki, yarısı - 43,6 faizi dövlət sektorunun payına düşüb.

“Ekonomiks” Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar Cəmiyyətinin sədri, keçmiş maliyyə naziri Fikrət Yusifov AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, respublika regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı çərçivəsində dövlət tərəfindən bir sıra proqramların həyata keçirilməsində uğur qazanılıb: “Ötən il ərzində regionların inkişafında ciddi irəliləyişlər olub. İndi işğal olunmuş ərazilər geri qaytarıldıqdan sonra regionlara diqqətin artırılmasının, eləcə də bu istiqamətdə qəti addımların atılmasının vaxtı çatıb: kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına sərmayələrin cəlb edilməli, yeni istehsal və emal müəssisələri yaradılmalıdır. Biznesi və istehsalı inkişaf etdirməklə işsizlik və qeyri-neft büdcə gəlirləri problemi həll olunur”.

“Ölkənin regionlarında qeyd-şərtsiz artım və inkişafa baxmayaraq, əhali iş tapmaqda çətinlik çəkməsi səbəbindən yenə də paytaxta can atır. Paytaxt rayonuna gələn kənd sakinlərinin monitorinqi və sorğular işsizliyin mənzərəsini yaradır. İnsanlar əsasən iş dalınca ölkənin əsas şəhərinə üz tuturlar. Bu isə ciddi problemdir, çünki insanlar yaşadıqları yerlərdə iş tapa bilmirlər”, - deyə alim bildirib.

Yusifovun sözlərinə görə, problemin konturlarını Azərbaycanın ümumi daxili məhsulunun formalaşmasının coğrafi strukturu və dövlət büdcəsinə daxilolmalar cızır: “Orta hesablamalara görə, ölkə iqtisadiyyatının 90 faizə qədəri Abşeronda cəmləşib. Dövlət xəzinəsinə proqnozlaşdırılan 34 milyard 173 milyon manat gəlirin yalnız 773,1 milyon manatı və ya 2,3 faizi yerli mənbələrdən əldə olunan gəlirlərdir. Dövlət xəzinəsinin 36 milyard 763 milyon manatlıq xərclərinin 782,5 milyon manatı və ya 2,2 faizi həmin sahələr üzrədir. Dövlət büdcəsinin gəlir və xərclərinin bu mənzərəsi regionlarda niyə iş yerlərinin az olması sualına real cavabdır. Problemin həllinin əsas yolu regionlarda kiçik və orta biznesin maliyyə inklüzivliyini təmin etməkdir, çünki bu, iqtisadiyyatın mühərrikidir”.

Ekspert qeyd edib ki, kreditlərin alınmasında çətinliklər və ya həddindən artıq yüksək bank faizləri biznesin həyata keçirilməsinə mane olur: “Maliyyə strukturları 15-18 faizlə kredit verir, istehsal və ya emal müəssisələrinin orta gəlirliliyi ən yaxşı halda 10-12 faiz təşkil edir. Ölkənin illik ÜDM-i 134 milyard manat olduğu halda, bir neçə yüz milyon manat güzəştli kreditlər milli iqtisadiyyatın əsasını təşkil edən kiçik və orta biznes üçün kifayət deyil. Eyni zamanda, ölkənin ÜDM-dən artıq olan valyuta ehtiyatları var ki, bu ehtiyatlardan respublikanın regionlarında biznes layihələrinin həyata keçirilməsi, istehsal və emal müəssisələrinin təşkili üçün güzəştli və uzunmüddətli kreditlər şəklində istifadə oluna bilər”.

Mövzu barədə AYNA-ya danışan iqtisadçı ekspert Akif Nəsirli əmək bazarındakı disbalansı özəl biznesin zəif inkişafının nəticəsi hesab edir: “Ona görə də məşğulluq bazarında vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün ən yaxşı variant sahibkarlığın inkişafı üçün şəraitin təşkil edilməsidir. Bunun üçün isə mülkiyyət hüquqlarının təminatları təkcə qanunlarda deyil, həm də reallıqda olmalıdır”.

“İş yerləri biznes tərəfindən yaradılır, ona görə də ilk növbədə onun inkişafı üçün şərait yaratmaq lazımdır. Bunun üçün bazarın inhisarlaşdırılması problemini həll etmək və əlverişli biznes mühitini təşkil etmək, qanunların aliliyini, məhkəmələrin müstəqilliyini təmin etmək, mülkiyyət hüquqlarına təminat vermək lazımdır. Sahibkarlar bu hüququn toxunulmazlığına arxayın olmalıdırlar”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.

Nəsirlinin sözlərinə görə, sahibkarlarımızın xarici ölkələrə üstünlük verməsinin əsas səbəbi orada bütün bu şərtlərin təmin olunmasıdır: “Bu arada, müstəqil məhkəmələr biznesə lazımdır ki, lazım gələrsə, öz hüquqlarının pozulmasını sübut etsin və ədaləti bərpa etsin. Burada yerli və xarici iş adamları arasında yaranan əsas problemləri aradan qaldırmaqla respublikamız qısa zamanda Avropanın qabaqcıl ölkələrindən birinə çevrilə bilər”.

Müəllif: Emma Rzayeva