İşçi: Yalnız Əmək müqaviləsində göstərilən əmək funksiyasının - yerinə yetirilməməsinə görə məsuliyyət daşıyır.Əmək müqaviləsində göstərilməyən əmək funksiyalarına görə işçi məsuliyyət daşımır, işdən çıxarıla bilməz, bu halda ona qarşı hər hansı bir intizam tənbehi tədbiq oluna bilməz. Faktiki olaraq bu iş və ya xidmətləri yerinə yetirsə belə.
Praktikada:işçinin - əmək funksiyası ilə bağlı aşağıdakı yanlışlıqlara vəya qanunsuzluğa yol verilir.
1. Qeyd etmək lazımdır ki, işçinin Əmək funksiyası-əmək münasibətlərinin ən vacib və əsas elementlərindən biridir.
2. Əmək funksiyaları nədir? Əmək funksiyası -əmək müqaviləsində nəzərdə tutulan bir və ya bir neçə vəzifə (peşə) üzrə - işçinin yerinə yetirməli olduğu işlərin və ya xidmətlərin məcmusudur.
3. Əmək funksiyasının- layiqli və peşəkarlıqla yerinə yetitiriməsi bir tərəfdən mükafat vəya əlavə ödənişlə nəticələnirsə, digər tərəfdən- işçi ilə bağlanmış əmək müqaviləsinin ləğvi və ya intizam tənbehi kimi məsuliyyətə cəlb olunma ilə də nəticələnə bilər.
4. Praktikada bir çox hallarda və haqlı olaraq ƏMƏK müqaviləsinin-AR Əmək Məcəlləsinin əlavəsində nəzərdə tutulan nümunəvi formasından istifadə edilir. Əmək müqaviləsinin bu formasının 3-cü bəndində işçinin əmək funksiyaları qeyd olunmuşdur.
5. AR Əmək Məcəlləsinin bu barədə tələbləri pozulmaqla əksər hallarda bu müqavilələrdə: işçinin əmək funksiyaları göstərilmir, boş saxlanılır, tam göstərilmir, qısa və ya ümumi formada göstərilir.
6. Bir çox hallarda isə əmək müqavilələrində: işçinin əmək funksiyaları göstərilmir və bunu sanki Vəzifə təlimatı ilə əvəz etməyə çalışılır. Halbuki, Əmək Məcəlləsinə əsasən, işçinin - Əmək funksiyaları - Vəzifə təlimatında deyil, Əmək müqaviləsində göstərilməlidir. Vəzifə təlimatı daha çox keçmiş SSRİ dövründə tədbiq olunurdu, bunun da əsas səbəbləri ondan ibarət idiki, həmin dövrdə yazılı əmək müqaviləsi bağlanmırdı və bu səbəbdən də həmin dövrdə işçinin əmək funksiyalarını əks etdirən Vəzifə təlimatından istifadə edilirdi. Hal - hazırki dövrdə isə Əmək müqaviləsi bağlanması səbəbinə görə Vəzifə təlimatına ehtiyac yoxdur, Əmək Məcəlləsində də belə bir məcburi sənəd nəzərdə tutulmamışdır.
7. Əmək Məcəlləsinın tələblırinı əsasən: İşəgötürən işçinin əmək funksiyasını- əmək müqaviləsində nəzərdə tutulan, bir və ya bir neçə vəzifə, ixtisas, yaxud peşə üzrə yerinə yetirməli olduğu müvafiq işin və göstərməli olduğu xidmətin dairəsini dəqiq, birmənalı olaraq müəyyən etməlidir.
8. Əmək funksiyasının həcmi: müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş Vahid Tarif-İxtisas Sorğu Kitabçasına əsasən və ya işəgötürən tərəfindən müəyyən edilərək əmək müqavilələrində tam təfsilatı ilə göstərilməlidir.
9. Əmək funksiyalarının dəyişdirilməsinə isə yalnız tərəflərin qarşılıqlı razılığı ilə yol verilir. Birtərəfli qaydada əmək funksiyasına əlavə, dəyişdirilməsinə və ya onun dairəsinin azaldılmasına və ya artırılmasına yol verilmir.
10. Müəyyən səbəblərdən əgər işəgötürən: göstərilən işlərlə - işçini təmin edə bilməmə səbəbinə görə ona, peşə və ya ixtisas dərəcəsinə uyğun olan başqa iş verəcəksə, bu halda işçi həmin işləri yerinə yetirməkdən yalnız orta əmək haqqı saxlanılmadıqda imtina edə bilər.
11. İşçinin Əmək müqaviləsidə dəqiq və ya birmənalı olaraq göstərilməyibsə, onunla bağlanmış Əmək müqaviləsinə: "işçi özünün əmək funksiyasını və ya əmək müqaviləsi üzrə öhdəliklərini yerinə yetirmədikdə" əsası ilə xitam verilə bilməz, əmək müqaviləsində göstərilməyən funksiyalara görə.
12. Əgər İşçinin Əmək müqaviləsidə əmək funksiyası dəqiq və ya birmənalı olaraq göstərilməyibsə bu halda işçiyə qarşı: töhmət vermək; sonuncu xəbərdarlıqla şiddətli töhmət vermək; aylıq əmək haqqının 1/4-i məbləğindən çox olmamaq şərtilə cərimə etmək; əmək müqaviləsini AR-sı Əmək Məcəlləsinin 70-ci maddəsinin «ç» bəndi ilə ləğv etmək kimi intizam tənbehi tədbiq oluna bilməz.
13. İşçiyə qarşı qeyd olunan hallarda hər hansı bir intizam tənbehi tədbiq olunarsa və ya əmək funksiyasını yerinə yetirməmə əsası ilə Əmək müqaviləsi ləğv edilərsə, işçinin məhkəməyə müraciət etməklə öz haqqını bərpa etmək üçün hüquqi əsaslar yaranır.
Azər Quliyev
Neftçilərin Hüquqlarının Müdafiə Təşkilatının
Eksperti - DİA.AZ