“Azərbaycanın Ermənistan Konstitusiyasının guya sülh müqaviləsinin imzalanmasına mane olması ilə bağlı iddiaları iki ölkə liderlərinin ən azı ilkin səviyyədə razılaşdığı prinsipləri təkzib edir”.

Ermənistan parlamentinin vitse-spikeri Ruben Rubinyan Antalyada keçirilən diplomatik forumun sessiyasında Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyevə cavab verərkən belə deyib.

Qeyd edək ki, Hikmət Hacıyev öz çıxışında Azərbaycan tərəfinin Ermənistan Konstitusiyasının məzmununa aydınlıq gətirilməsini gözlədiyini bildirib.

“Ermənistanın Konstitusiyası və hüquqi bazası bizim daxili işimizdir. Bunun sülhə nail olmaq üçün gedən proseslərlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Ermənistanın Azərbaycana qarşı heç bir ərazi iddiası yoxdur və bu, hətta Azərbaycan Prezidenti ilə Ermənistanın Baş nazirinin birgə bəyanatlarında dəfələrlə qeyd edilib.

Danışıqlar gedən sülh sazişi layihəsində ikitərəfli səviyyədə razılaşdırılmış ən azı ilkin iki məqam var. Birincisi, ağ-qara yazılıb ki, ölkələr bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, bir-birinə qarşı ərazi iddiası yoxdur və gələcəkdə də olmayacaq. İkincisi, ölkələr bu sazişə əməl etməməkdə öz daxili qanunvericiliklərinə istinad etməyəcəklər. Ərazi məsələlərində bir-birimizdən heç nə tələb etmədiyimizə və etməyəcəyimizə inandırmağın ən yaxşı yolu sülh müqaviləsi imzalamaqdır”,-Rubinyan belə deyib.

Qeyd edək ki, Rubinyanın açıqlaması Azərbaycan-Ermənistan sülh danışıqlarının siyasi və hüquqi mahiyyətinə ziddir. Çünki Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının olmadığına dair Paşinyan hakimiyyətinin verdiyi bəyanatlar şifahi xarakter daşıyır. Ermənistanın ali hakimiyyət orqanlarının Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını qadağan edən hər hansı rəsmi qərarı yoxdur.

Üstəlik, iki ölkə arasında sülh müqaviləsi imzalanmadığına görə Ermənistan Azərbaycan qarşısında ərazi iddialarının qarşısını alan siyasi və hüquqi öhdəliyə də malik deyil. Bu baxımdan, Rubinyanın söylədiyi fikirlər sadəcə, şifahi məzmun daşıyır və hüquqi qeyri-müəyyənlik yaradır.

Reallıqda isə Ermənistanın konstitusiyası və digər hüquqi-normativ aktları həm Azərbaycana, həm də Türkiyəyə qarşı ərazi iddialarını nəzərdə tutur. Ermənistan Ali Sovetinin və keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Milli Şurasının Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi barədə 1989-cu il 1 dekabr tarixli qanunsuz qərarı Ermənistanın Müstəqllik Bəyannaməsinin 11-ci bəndində yer alıb. Hazırda Ermənistan konstitusiyasının preambula hissəsində həmin bəyannaməyə istinad edilir. Yəni Ermənistanın ali qanunu Azərbaycana qarşı ərazi iddiasını nəzərdə tutur. Ona görə də Ermənistan konstitusiyası artıq bu ölkənin daxili məsələsi olmaqdan kənara çıxaraq regional sülhə və sabitliyə təhlükə yaradan problemə çevrilib.

Ermənistan Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmaq üçün ilk növbədə, Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad hissəsini konstitusiyanın mətnindən çıxartmalıdır. Ermənistanın konstitusiya islahatından yayınması Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanmasını qeyri-mümkün edir. Bu isə Ermənistanın özünü təcrid vəziyyətində saxlaması deməkdir. Lakin Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları yalnız Müstəqillik Bəyannaməsi və Konstitusiyanın preambula hissəsi ilə yekunlaşmır.

Konstitusiyanın 47.8-ci maddəsində qeyd edilir ki, Ermənistan Respublikasından kənarda yaşayan ermənilər Ermənistan Respublikasının müdafiəsindədir. Bu maddə 1995-ci ildə Ermənistanın Azərbaycana qarşı işğalına hüquqi əsas yaratmaq üçün konstitusiya mətninə daxil edilib. Halbuki, Azərbaycanda yaşayan bütün milli azlıqların, o cümlədən erməni vətəndaşların müdafiəsi və təhlükəsizliyi məhz Azərbaycan Konstitusiyası ilə təmin edilir. Ona görə də Ermənistan həmin maddəyə düzəliş etməlidir.

Bundan başqa, Ermənistanın Hərbi Doktrinası və Milli Təhlükəsizlik Strategiyasının xeyli hissəsi Azərbaycana qarşı ərazi iddialarından ibarətdir. Hərbi Doktrinada qeyd edilir ki, Ermənistan Respublikası “Dağlıq Qarabağ Respublikası xalqı”nın təhlükəsizliyinin təminatçısıdır və onun seçdiyi inkişaf yolunu təmin edir. Yəni Ermənistanın işğalçılıq siyasəti qanunvericilik səviyyəsində rəsmiləşdirilib və bu, mürtəce arqumentlərlə əsaslandırılıb. Məsələn, Hərbi Doktrinada Ermənistanın Qarabağı və digər əraziləri işğal etməsini əsaslandıran belə ifadələr yer alıb:

- müasir Azərbaycan ərazisində “soyqırım” yaşamış erməni xalqının yeni “etnik təmizləmə”lərinin təzahürünün reallıqları (1980-90-cı illərdə Sumqayıtda, Bakıda və başqa yerlərdə);

- 1988-1994-cü illərdə Dağlıq Qarabağ “xalqı”nın qanuni və sülh yolu ilə öz müqəddəratını təyin etmək istəklərinə qarşı Azərbaycan Respublikasının hərbi gücdən istifadə etmək və onları məcburi müharibəyə cəlb etmək siyasəti;

- daimi “fiziki məhv” təhlükəsi ilə üzləşən Dağlıq Qarabağ əhalisinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi zərurəti. Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ münaqişəsini güc yolu ilə həll etmək istəyi;

- Ermənistan Respublikasının və “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın və onların əhalisinin tarixi-ərazi, mənəvi-dini, etnik və mədəni kimliyi;

- Dağlıq Qarabağ “xalqı”nın öz tarixi vətənində öz müqəddəratını təyinetmə faktının mübahisəsiz siyasi və hüquqi əsasları;

- “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın demokratik, sosial, hüquqi dövlət kimi formalaşması reallığının dönməzliyi;

- Ermənistan Respublikası və “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın təhlükəsizliyini təmin etmək vəzifələrinin qarşılıqlı əlaqəsi və ümumi qəbul edilməsi.

Göründüyü kimi, Ermənistanın Hərbi Doktrinası Azərbaycana qarşı ərazi iddiasını nəzərdə tutmaqla yanaşı, ölkəmizdə separatçılığı dəstəkləməyə yönəlmiş və birbaşa müharibəyə səbəb ola biləcək sənəddir. Bu halda, hər hansı sülhdən danışmaq mümkün deyil.
Yaxud Ermənistanın Milli Təhlükəsilik Strategiyasında Azərbaycanın Ermənistana və “Dağlıq Qarabağ Respublikası”na qarşı silahlı qüvvədən istifadə ilə bağlı açıq tədhdidlərin səsləndirildiyi qeyd edilir.

Ermənistanın Milli Təhlükəsilik Strategiyasının “Dağlıq Qarabağ Respublikası” adlı 3-cü hissəsi xüsusilə diqqəti cəlb edir. Orada qeyd edilir:

“Hər hansı yekun razılaşmanın və ya yekun sənədin Qarabağ tərəfinin də razılığını alması prinsipindən daima çıxış edərək Ermənistan yalnız “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın faktiki mövcudluğunun dönməz reallığını möhkəmləndirməyə yönələcək həll variantlarını məqbul hesab edir. “Dağlıq Qarabağ”ın Ermənistanla ərazi əlaqələri olmalıdır. Təhlükəsizliyə zəmanət verilməlidir”.

Ermənistanın Milli Təhlükəsilik Strategiyası da Azərbaycanda separatçılığın dəstəklənməsi və ərazi iddialarını özündə əks etdirir.
Həmiçinin, Ermənistan Ali Sovetinin 1992-ci il iyul ayının 8-də qəbul etdiyi qərarda qeyd edilir:

““Dağlıq Qarabağ Respublikası”nı Azərbaycan Respublikasının tərkib hissəsi kimi tanıyan istənilən beynəlxalq və daxili sənəd Ermənistan Respublikası üçün qəbuledilməzdir”.

Bu qərar hələ qüvvədə qalır və Azərbaycana qarşı ərazi iddialarına hüquqi əsas yaradır.

Ona görə də Ruben Rubinyanın dedikləri reallığa ziddir. Ermənistan konstitusiyasını və digər qanunvericilik bazasını yeniləməyənə qədər ərazi iddialarının ortadan qalxmasından danışmaq mümkün deyil. Vyana Konvensiyasının 27-ci maddəsinə görə, Ermənistan beynəlxalq müqavilənin yerinə yetirməməsi üçün öz daxili qanunvericiliyinə istinad edə bilməz. Bunu Nikol Paşinyan da deyir. Amma Ermənistanın konstitusiyasında və qanunvericiliyində həm Azərbaycana, həm də Türkiyəyə qarşı ərazi iddialarının qalması perspektiv üçün təhlükədir.

Çünki Ermənistanda perspektivdə hakimiyyətə gələcək başqa bir siyasi qüvvə həmin hüquqi bazaya istinad edərək, sülh sazişinin imzalanmasından və ya müqavilə üzrə öhdəliklərin icrasından yayınaraq Azərbaycana ərazi iddiası irəli sürə bilər. Bu səbəbdən Ermənistan konstitusiyasının preambula hissəsi ilə yanaşı, 47.8-ci maddəsinə, Türkiyəyə ərazi iddiası təsvir edilmiş dövlət gerbi haqqında 21-ci maddəsinə, Ermənistanın Dövlət Gerbi haqqında qanunu və digər hüquqi-normativ sənədlərə yenidən baxmalıdır.