Hollandiyanın ən böyük maliyyə qrupu “ING Group” bu il və gələn il ərzində Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) uçot dərəcəsini azaldacağını gözləyir. Beynəlxalq şirkətin analitikləri iddia edirlər ki, yerli tənzimləyici bu il iqtisadiyyat üçün pul xərclərini 7,5 faizə qədər azaldacaq. Gələn ilin birinci rübündə bu göstərici 7,25 faizədək azalacaq, ilin sonunda isə 6,5 faiz təşkil edəcək. “ING Group”un cari proqnozu yanvar ayı ilə müqayisədə 0,5 faiz bəndi aşağı olub.
AMB inflyasiyanın özünün elan etdiyi azalma fonunda vaxtaşırı olaraq faiz dərəcəsini aşağı salır. Maliyyə tənzimləyicisi bu il illik inflyasiyanın hədəf dəhlizindən (4±2%) kənara çıxmayacağına əmindir. İllik inflyasiyanın səviyyəsi, Mərkəzi Bankın məlumatına görə, hətta əsas bankın idarə heyətinin pul siyasətinə həsr olunmuş son iclasından sonra azalıb.
"Ötən il 12 aylıq inflyasiya 2,1% təşkil edərək hədəfin aşağı hissəsində (4±2%) formalaşıb. İstehlak səbətinin bütün qrup komponentlərində azalma müşahidə olunub", - deyə AMB rəhbəri Taleh Kazımov bildirib.
Bunun fonunda tənzimləyici qurum sərt qərarlardan daha çevik pul siyasətinə keçərək, ötən ilin son aylarında uçot dərəcəsini iki dəfə aşağı salıb - 0,25 faiz bəndi azalaraq 7,75 faiz təşkil edib.
Maliyyə tənzimləyicisinin uçot dərəcəsi ilə bağlı davamlı tədbirlərinə baxmayaraq, ekspert dairələri pul siyasətinin bu alətinin istehlak qiymətlərinə praktiki olaraq heç bir təsir göstərmədiyini iddia edirlər. İqtisadçıların fikrincə, Azərbaycanda qiymət davranışı qeyri-monetar xarakter daşıyır. Bu səbəbdən faizin yüksəlməsi və ya azalması istehlakçı inflyasiyasına təsir etmir.
Üstəlik, faiz dərəcələrinin dəyişməsi bank kreditləri və depozitlər üzrə faiz dərəcələrinə az təsir edir. Məsələn, ötənilki son enişdən sonra kommersiya bankları müddətli depozitlər üzrə gəlirliliyi artırmağa başlayıb. Xarici valyutada sığortalanan əmanətlər üzrə faiz dərəcəsinin aşağı olmasına baxmayaraq, dollar investisiyaları üzrə dividendlər də artıb.
Bəzi məlumatlara görə, ölkənin sistem əhəmiyyətli banklarında müddətli depozitlər üzrə dərəcələr yerləşdirmə müddətindən asılı olaraq 8 faizdən 9,5 faizə yüksəlib. Amma buna qədər yerli kredit-maliyyə strukturları 5-6%-dən çox olmayan əmanətləri qəbul edirdi. Bütün bunlar borc maliyyələşdirməsinin borc vəsaitlərinin dəyərindən asılılığını nəzərə alaraq, kreditlər üzrə faiz dərəcələrinin artması riskləri yaradıb.
Milli Məclisin deputatı, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, AMB-nin qiymətli kağızlarının gəlirliliyinin artması bank faizlərinin artmasına səbəb olub: “Nəticədə banklar bazardan əlavə likvidlik cəlb etməyə başladılar və bununla da müddətli depozitlər üzrə tələb və faiz dərəcələrini artırdılar. Baş bankın qiymətli kağızları üzrə gəlirliliyin azalmasından sonra kommersiya maliyyə təşkilatlarının məzənnələri də aşağı düşməyə başlayıb”.
İnflyasiyaya qayıtsaq, iqtisadçıların açıqlamalarına əsasən, inflyasiyanın səbəbləri pul dövriyyəsi ilə bağlı deyil, bazar mexanizmlərinin səmərəsizliyinin nəticəsidir. İqtisadçı ekspert Akif Nəsirli AYNA-ya şərhində deyib ki, yerli iqtisadiyyatın təbiətinə uyğun olaraq qiymətlər mütəmadi olaraq yüksəlir.
“Yuxarı dinamika daha güclü və ya zəif görünə bilər, lakin adətən həmişə mövcuddur. Qiymətlər yalnız yüksəlir, biz adətən eniş meyllərini görmürük. Bu, monopoliyaya görə baş verir, dövlətin müəyyən tədbirləri də artıma təsir göstərir. Məsələn, Dövlət Gömrük Komitəsinin illik statistikasına diqqətlə baxsanız, görərsiniz ki, rüsumlar 30, 40, bəzən hətta 50 faiz artır. Oxşar vəziyyət vergilər sahəsində də müşahidə olunur. Vergi yığımları bəzən 60-70 faiz artır. Dövlət yığımlarının artması istehlak qiymətlərində də özünü göstərir”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.