 |
|
|
Bütün İranda olduğu kimi, Güney Azərbaycanda da rejimə qarşı etirazlar davam edir və bu fonda milli kimlik məsəsləsinə artlq getdikcə daha çox diqqət edilir.
Belə bir vaxtda xüsusi diqqət çəkən hallardan biri də Təbrizin “Traktor” futbol komandasının azarkeşlərinin bir müddətdir stadionda səsləndirdikləri ənənəvi “Türk dilində mədrəsə” və “Azərbaycan var olsun” kimi şüarlardan əlavə yeni şüarlar səsləndirməyə başlamalarıdır. Belə ki, Təbrizin 70 min nəfərlik stadinonunda “Traktor” komandası ilə “Tehran Peykan” komandası arasında keçirilən matç zamanı minlərlə azarkeş milli-mədəni şüarları səsləndirmə ənənəsini davam etdirib.
Sosial şəbəkələrdə paylaşılan videolarda azarkeşlərin “Nə şahçıyam nə şeyxçi, millətçiyəm millətçi!”, “Azadlıq, ədalət, milli hökümət”, “Türk dilində mədrəsə, olmalıdır hərkəsə” və “Azərbaycan var olsun, istəməyən kor olsun!” kimi şüarların səsləndirildiyi eşidilir. 2022-23 İran proliqa oyunları çərçivəsində keçirilən matçda “Traktor” komandası “Tehran Peykan”ı 1:0 hesabı ilə məğlub edib. İranda “türk kimliyinin simvolu” kimi tanınan “Traktor” futbol komandasının azarkeşləri keçən illərdən bəri stadionlarda şüarlar səsləndirib və plakatlar nümayiş etdirərək, türk dilində təhsil tələbini gündəmə gətirib, siyasi məhbuslara dəstək bildirib, “Urmiyə gölünün qurudulması” və İranda qadınların stadiona giriş yasağına etiraz ediblər. Belə vəziyyətdə İranda ötən ildən başlayan kütləvi etiraz aksiyalarının müxtəlif yerlərdə davam etdiyi də diqqətdən yayınmır. Məlumata görə, Tehran, Kirman, Gilan, Mazandaran, İlam və başqa vilayətlərdə kütləvi aksiyalar keçirilib. Kirmanda keçirilən aksiyada etirazçıların şüarı fərqli olub. Onlar uşaqların, qızların qətlə yetirilməsinə etirazlarını bildiriblər. İranın qəhrəmanı hesab olunan və İraqda ABŞ kəşfiyyatı tərəfindən məhv edilən general Qasım Süleymaninin Kirmandakı banneri etirazçılar tərəfindən yandırılıb. Aksiya iştirakçıları “İstər edam, istər həbsxana-biz sona kimi dayanacağıq” şüarları səsləndiriblər. Bəllidir ki, Məşhəd şəhəri İranın dini mərkəzi və müqəddəs hesab olunan məkandır. İmam Rzanın mavzoleyinin bu şəhərdə yerləşməsi və hər il minlərlə dindarın şəhəri ziyarət etməsinə baxmayaraq, burada da vəziyyət gərgin olaraq qalır. Şəhərin divarlarında böyük hərflərlə və qırmızı boya ilə İslam inqilabı və hakimiyyət əleyhinə şüarlar yazılır. Sari şəhərində isə etirazçılar inqilabı dəstəkləyən və guya könüllülərdən ibarət olan “Bəsic” təşkilatının bazasını yandırıblar. Aksiyaların davam etməsinin digər səbəbi beynəlxalq sanksiyaların tətbiqi nəticəsində ölkədə yaranan iqtisadi çətinliklər, inflyasiya, qiymətlərin hər gün daha çox artması nəticəsində əhalinin səbir kasasının dolmasıdır. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bu günlərdə ABŞ İrana yardım edən 6 şirkətə və 1 nəfər fiziki şəxsə qarşı sanksiyalar tətbiq edib. Bu şirkətlərin adları Amerikanın Maliyyə Nazirliyinin rəsmi saytında yerləşdirilib. Həmin şirkətlər yeni texnologiyalar əsasında istehsal etdikləri elektron cihazları İrana satıblar. İran isə bu cihazlardan istifadə edərək hərbi yönümlü pilotsuz uçan aparatlar istehsal edir. Belə bir vaxtda yenidən böyük siyasətə qayıtmaq istəyən keçmiş prezident Həsən Ruhani baş örtüyü və idarəetmə sistemi barədə referendum keçirməyi və xalqın istəyinin nəzərə alınmasını təklif edib. Ruhani növbəti parlament seçkilərində iştirak etmək niyyətini də ifadə edib.
Hazırda İranda baş verən hadisələr onu göstərir ki, vəziyyət tezliklə düzələnə oxşamır. Elə bundan irəli gəlir ki, İranın neft sənayesində çalışan işçilər ölkənin bir sıra şəhərlərində əmək haqlarının qeyri-adekvat artımına etiraz olaraq həyata keçirdikləri tətili davam etdirirlər. İranda inflyasiya səviyyəsinin artması və vətəndaşların gəlir və xərcləri arasında fərqin böyüməsinin ardınca işçilər, müəllimlər və təqaüdçülər də daxil olmaqla müxtəlif həmkarlar ittifaqları və qruplar son həftələrdə kütləvi etiraz və tətillərə başlayıblar. Tətil edən neft sənayesin işçilər bu yaxınlarda sənaye və qeyri-sənaye zavodlarında müqavilə əsasında işləyən işçilərin əmək haqqının 79% artırılmasını tələb ediblər. İran prezidenti İbrahim Rəisinin hökuməti əmək haqlarında 27% artım təklif edib və 2023-cü ildə inflyasiyanı azaltmağa söz verib. Tətil edən işçilər bu təklifi rədd ediblər. Etirazlara daha bir səbəb həbs edilənlərə qarşı tətbiq olunan işgəncələrdir. Elə bu fonda İranın tanınmış din və dövlət xadimi Hüseyn Ənsarian ölkə həbsxanalarında məhbusların mənəvi və fiziki işgəncələrə məruz qalmasına etiraz edib. Hakimiyyətə yaxın din xadimlərindən olan Hüseyn Ənsarian gözlənilmədən həbsxanalarında məhbuslara verilən işgəncələrə işarə edərək bu cür davranışları tənqid edib. O, çıxışında müxaliflərin və ya siyasi məhbusların adlarını çəkmədən İranda onların ruh və cisimlərinə verilən zülmləri tənqid edərək deyib: "Bir cinayətkar həbs olunubsa, yalandan sabah səhər edam olunacağını deməyin! Allahın bəndələrini qorxutmayın!”. H.Ənsarian İranın təhlükəsizlik qurumlarının əməkdaşlarına da müraciət edib: “Məni həbs edib zindana salsanız, mənə hörmət edin! Tələb olunan həcmdə istədiyim hər şeyi ver! Məni söymə, təhqir etmə, başıma vurma, lazımsız yerə vurma! Bütün bunlar Allah tərəfindən qadağan edilib. Bunlar yasaqlardır”. Hesab edilir ki, bütün bunlar İranın hakim elitasında artıq parçalanmaların olmasının təzahürüdür.