Münhen Təhlükəsizlik Konfransında baş verən ABŞ-Avropa “söz davası” dünyada ciddi müzakirə olunur. Artıq “Transatlantizm” sonu gəldiyini deyənlər də var. Gəlin bəsit doqmaları kənara qoyub, məsələlətin kökünə enək, yaranmış ideoloji, bəli, məhz ideoloji və dünya görüşü, hədəflərin fərqini anlamağa çalışaq.
Marşal Planı.
Ötən əsrin 1948-1951-ci illərində ABŞ Avropaya “Marşal Planı” çərçivəsində 13 mlrd. dollar yardım etdi (indiki qiymətlərlə 100 mlrd. dollardan çox). Cəmi 3 ilə bu vəsait hesabına Qərbi Avropa dirçəldi, çarxlar işə düşdü, amma yardım bununla da bitmədi. 1945-1991-ci illər arasında ABŞ, Qərbi Avropanın təhlükəsizliyinin təminatı üçün, təqribən, 50 trilyon dollar xərclədi. Təbii ki, bu xərclər SSRİ kimi monstrın və Moskvanın nəzarətində olan “Varşava Müqaviləsi Təşkilatının” qarşısını kəsmək üçün, ABŞ-SSRİ qarşıdurmasının nəticəsi idi. Amma, məsələ odur ki, ABŞ Avropanın təhlükəsizliyinə trilyonlarla dollar xərclədiyi zaman, Qərbi Avropa ölkələri hərbi xərclərini azaldıb sosial-iqtisadi problemlərin həllinə pul xərcləməyə başladılar.
1970-ci ildə məlum oldu ki, məsələn, orta statistik belçikalı, orta statistik amerikalıdan, 2 dəfə yaxşı yaşayır – çünki, Belçikanın təhlükəsizliyini ABŞ öz pulu hesabına təmin edir, həmin ölkənin hökumətləri isə müdafiə xərclətrinə qənaət edib rifah halı yüksək cəmiyyət qurur.
1980-ci ildə isə artıq Qərbi Avropanın istənilən ölkəsinin orta statistik vətəndaşı, ABŞ-ın orta statistik sakinindən daha yaxşı yaşamağa, keyfiyyətli pulsuz təhsil, səhiyyə xidməıti və s. almağa başladı. SSRİ dağılandan sonra ABŞ-ın “transatlantik-qlobalist” elitası bu yardımın əvəzinə Avropada öz siyasi tərəfdaşlarını, “psevdo-liberal klanları” hakimiyyətə gətirməyə başladı. Yəni, SSRİ dağılandan, Rusiya zəifləyəndən sonra bütün diqqəti rəsmi Moskvanı “qucaqlayıb boğmağa” yönəltməkdənsə, öz ideologiyasını Avropada hakimi-mütləq qılmağa çalışdı. Bu ideologiya isə insanlığın təməl prinsiplərinə zidd idi – iqtisadiyyatda da “aşırı tənzimləmə” metodları ilə əsl liberal bazarı, rəqabəti, demokratiyanı, fikir azadlığını boğmağa başladılar.
Tramp və komandasını “pulgir” kimi təqdim edən həmin “ideloji xətt” anlamır ki, 80 il Avropanın təhlükəsizliyinə trilyonlarla dollar xərcləmiş ABŞ, indi onlara pulsuz “çətir” olmaq istəmir. Trampın, “ÜDM-lərinizin 4-5%-ni hərbi xərclərə yğnəldin”, tələbi “pulgirlik” məsələsi deyil, adi, soyuqqanlı hesab-kitabdır. Əslində, Tramp və komandasının Avropada özlərinə ideoloji yaxın siyasi partiyaları dəstəkləməsinin əsl səbəbi də budur-obrazlı desək, “Obama-Bayden elitasını”, öz elitası ilə əvəzləmək çəhdidir və bu artıq qlobal ideoloji qarşıdurmadır.
Tramp və komadasının “sağ-sağlam” konservatizmi əsas ideoloji xətt elan etməsi Rusiyanın “dünya konservatorlarının mərkəzi” olmaq, qlobal layihəyə çevrilmək cəhdlərini də darmadağın edir ki, bu çox yaxşıdır.
İndi gələk orta-statistik, bizdə də mövcud “liboşla” virtual dialoqa:
“Liboş” – Tramp və komandası “faşistdir”, Avropada “faşist” ideologiyalı partiyaları dəstəkləyirlər!
Mən – Tamam da, bəs bu “faşizm” nədə görünür?
“Liboş” – Necə yəni, görmürsüz. Miqrantlara qarşıdırlar, insan haqlarını tapdalayırlar!
Mən – Anladım, amma, məsələn, Türkiyədə AKP və Ərdoğan miqrantlara qucaq açıq 3-4 mln. suriyalını yerləşdirmişdi, amma siz, hörmətli “liboş”, Ərdoğana da “faşist” deyirdiz, ona qarşı idiniz, o zaman, deməli, siz dəyər və prinsipləri müdafiə etmirsiniz, sizin “kuratorlarınızın” qlobal “psevdo-liberal” media vasitəsi ilə yaratdığı gündəmə sadiqsiniz, eləmi?
“Liboş” – error 404....
Mən – Yaxşı, başqa nə iradınız var?
“Liboş” – ABŞ və onların Avropada dəstəklədiyi partiyalar ölkələrin suverenliyinə və ırazi bütövlüyünə hörmət etmirlər!
Mən – Xub, əslində elə deyil, amma tutalım, siz deyəndi, bəs Avropanın ortasında “Kosovo presidenti” yarananda, sərhədlər dəyişdiriləndə sizlər bunu alqışlayırdınız axı.
“Liboş” – Əşşi, bu ayrı məsələdir.
Mən – Ayrı məsələ ola bilməz, söhbət prinsiplərdən gedirsə, dəyərlərdən gedirsə, eyni yanaşma olmalıdır axı. “Kosovo presidenti” Putin kimi caniyə, işğalçı-imperialist kafaya Gürcüstan və Ukraynaya qarşı hücuma əsas yaratdı.
“Liboş” – Ukrayna qələbə qazanana qədər müharibə davam etməlidir!
Mən – Tamam, ən böyük arzum Ukraynanın qələbəsidir, amma sizlər nədən Azərbaycan öz ərazi bütövlüyü və suverenliyini qorumaq üçün müharibə aparanda “No War” deyib hayqırırdınız?!
“Liboş” – Yenə qarışdırdız e, bu ayrı, o ayrı məsələdir.
Mən – Yox, “liboş” qardaş-bacı, prinsip və dəyərlər unversaldır, bilmirdiniz bunu?!
“Liboş” – Ukrayna öz ərazi bütövlü və suverenliyini qorumaq üçün hər şey edə bilər, Rusiyaya işləyən satqınları, separatistləri həbs və məhv edə bilər!
Mən – Əla, haqlısız, bəs nədən Qarabağ separatçılarını həbs edəndə, Xankəndi əməliyyatını edəndə Azərbaycan haqsız olur, o cani-separatçılar, az qala, “siyasi məhbusa” çevrilirlər?!
“Liboş” - error 404....
Dialoqu uzada da bilərəm, amma məğzi belədir – dəyərlər və prinsiplər unversal olmalıdır, eyni, indentik məsələlərə siyasi maraqlara görə müxtəlif yanaşmalar siyasəti məhv edir, gözdən salır və dəyərsizləşdirir. Dünən də yazdım – Dünya yeni ideoloji qarşıdurma yaşayır, diskurs ciddiləşir, sağlam diskussiya olmalıdır ki, həqiqətləri hamı görə, anlaya bilsin. Bunun üçün isə doqmatık və bəsit tezisləri kənara qoymaq lazımdır.
Tramp və komandası Avropadakı tərəfdarları ilə birgə “siyasi kəfkiri” aşırı “sağa” tərəf də apara bilər ki, bu da anormaldır, amma, indi həmin “kəfkir” o qədər “soldadlr” ki, oradan hər şey “aşırı sağ” kimi görünür – məsələ budur.
Siyasi “kəfkir” normal axışına geri dönməli, “sağ” son illərdə yaranan “psevdo-liberal solu” dəngələməli, Dünya əsl liberal dəyərlərə geri dönməlidir...
Natig Jafarli
TEREF