 |
|
|
Hər bir ölkənin öz “uğur düstüru” var, uzun illər, məsələn, ABŞ-da “amerikan arzusu” deyilən anlayış var, mənası da odur ki, istənilən şəxs, miqrantlar da daxil ABŞ-da uğur qazana, yoxdan var ola, varlana bilər. Amma elə ABŞ-ın özündə uzun illər qaradərili vətəndaşlar ancaq idmanda uğur qazana, idman, və ya şou-biznes sahəsində varlana bilirdilər, çünki təhsilə çıxışları məhdud idi, ABŞ-da təhsil həmişə böyük pul tələb edirdi. Son 30-40 ildə bu dəyişdi, qaradərililər təhsil almağa hüquqşünas, həkim, siyasətçi kimi öz uğur hekayələrini yaratmağa başladılar.
Bizim məmləkətdə uğur qazanmağın hələ də iki yolu inhisara alınmayıb – idmançı, çempion olursan, Dövlət Baba sənə ev, maşın, pul, formal, amma yüksək vəzifə verir, ya da, müxtəlif üsullarla şou-biznesə daxil olursan, Dövlət tədbirlərində mahnı oxuyub şeir deyirsən, buna görə də Dövlət sənin vergi vermədiyinə, leqal fəaliyyət göstərmədiyinə göz yumur, əvəzində sən də toya gedirsən, məclis aparırsan, ya da Dövlətin kreslolarında oturanların yatağında uzanırsan – vəssalam, ev, maşın, hörmət, Azərbaycansayağı “uğur hekayəsi” qurursan.
İdaman, incəsənət çox gözəl sahələrdir, “sağlam bədəndə sağlam ruh”, prinsipi yaradır, amma hansısa məmləkətdə istrarla “uğur hekayəsi” ancaq idman və şou-biznesdə mümkünlüyü haqqında hər gün TV-lərdə təbliğat gedirsə, o zaman idmanın da, incəsənətin də zayı çıxır, bir çox valideynlər uşaqlarını elmdə, biznesdə, siyasətdə deyil də, bu sahədə görmək üçün çalışırlar. Hətta öz övladlarına yaxşı təhsil verənlərin çoxu da öz uşaqlarına gələcəkdə elə Dövlət işində, məmur kimi görməyi arzulayırlar, çünki idamanda, incəsənətdə bacarıq, istedad da lazımdır, amma görünən odur ki, məmur olmaq üçün ingilis dili bilmək, hansısa Avropa ölkəsindən diplom almaq bəs edir.
Natig Cəfərli
Teref.az
Rusiya prezidenti Vladimir Putin sözçüsü Dmitri Peskov vasitəsilə Azərbaycana və Ermənistana xəbərdarlıq mesajı göndərib: “Qarabağla bağlı vəziyyətin həlli üçün Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin imzaladıqları üçtərəfli bəyanatların alternativi yoxdur. Problemlərin həlli və gərginliyin azaldılması ancaq üçtərəfli sənədlər əsasında mümkündür”.
Putin bu mesajıyla demək istəyir ki, Bakı və İrəvan Vaşinqtonun və ya Brüsselin vasitəçiliyi ilə sülh sazişi imzalamamalıdır. Kreml açıq-aşkar ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Vaşinqtonda xarici işlər nazirlərinin üçtərəfli görüşündən və müzakirələrindən narahatdır. Ancaq Kreml məsələləri qarışdırır.
Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin 2020-ci ilin 10 noyabrında imzaladıqları üçtərəfli bəyanat Qarabağla bağlı məsələləri tənzimləyir. Vaşinqtonun hazırki vasitəçiliyinin isə Qarabağa dəxli yoxdur, əsas məqsəd Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanmasıdır.
Rusiya bu prosesə ona görə mane olmaq istəyir ki, sülh sazişi Vaşinqtonun vasitəçiliyi ilə imzalanarsa, Rusiyanın Cənubi Qafqaza təsir imkanlara daha da azalacaq.
Elxan Şahinoğlu
Teref.az
İsrail parlamentinin 32 deputatı Güney Azərbaycanla bağlı ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinə müraciət edib. Onlar İsrail Xarici İşlər Nazirliyindən İran müxalifətinə və Tehranın cənubi azərbaycanlılara qarşı repressiv addımlarının güclənməsinə diqqət yetirməyi xahiş ediblər. Deputatların müraciətində bu cümlələr var: “Azərbaycanlılar İranda sayı 20 milyondan çox olan ən böyük millətdir. Rejim mədəni soyqırım siyasəti yürüdür, azərbaycanlıların təhsil almaq və irsini ötürmək, Azərbaycan dilini öyrətmək və hətta uşaqlarını qeydiyyata almaq hüquqlarını məhdudlaşdırır”.
İsrail parlamentinin 32 deputatı Güney Azərbaycanla bağlı ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinə müraciəti tarixi hadisədir. Birincisi, 32 deputat İsrail parlamentinin bütün üzvlərinin dörddə biridir. Bu say arta da bilər. İranda İslam inqilabından bu yana İsrail düşmən dövlət elan edilib. Halbuki, İranda şah rejimi dövründə Tehranın İsraillə sıx münasibətləri var idi. İran və İsrail ABŞ-ın bölgədəki iki əsas müttəfiqi idi. İrandakı rejim İsraili düşmən ölkə elan etdikdən sonra İsrail də İrandakı rejimə qarşı mübarizəni gücləndirib. İranın nüvə çalışmaları ilk növbədə İsraili narahat edir. Çünki İran nüvə silahı əldə edərsə İsrail hədəf götürüləcək. Buna görə də İsrail hökuməti və israilli deputatları İrandakı rejimin dəyişməsini və bu ölkədə xalq hakimiyyətinin formalaşmasını istəyirlər. İkincisi, İsrail İrandakı prosesləri diqqətlə izləyir və haqlı olaraq bu qənaətə gəlib ki, İranda yaşayan azərbaycanlılar əsas güclərdən biridir. Bu güc İrandakı teokratik rejimi laxladacaq səviyyədədir. İrandakı rejim ən çox azərbaycanlı fəallardan qorxur və ən çox həbs olunanlar da məhz azərbaycanlılardır. Buna görə də İsrai Güney Azərbaycan mövzusuna diqqət ayırmağı lazım bilib.
İsrailin Güney Azərbaycana artan diqqəti İran rejimi ilə yanaşı ona müxalif olan şah tərəfdarlarını da narahat edib. İranın keçmiş şahı Məhəmmədrza Pəhləvinin oğlu Rza Pəhləvi Tvitter hesabında İsrail parlamentinin 32 deputatının Güney Azərbaycanla bağlı ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinə müraciəti qəbulolunmaz hərəkət adlandırıb. Pəhləvi İsrailin Knesset üzvlərinin bu müraciətini İranın ərazi bütövlüyünə qarşı addım kimi dəyərləndirib: “Belə ağılsız bəyanatlar İsrail liderləri və yüksək rütbəli rəsmilərinin onlarla keçirdiyim görüşlərdəki mövqeləri ilə tamamilə ziddiyyət təşkil edir. Bu gün mən Yerusəlimdəki dostlarımıza özümün və həmvətənlərimin bu məsələ ilə bağlı narahatlığımı bildirdim. Deputatların müraciəti İran hakimiyyətinin maraqlarına xidmət edir”. Pəhləvi İsrail dövlətinin məsələyə aydınlıq gətirməsini, İran-İsrail xalqları arasındakı dostluğa kölgə salan hərəkət barədə açıqlama verməsini xahiş edib.
Rza Pəhləvinin atası və babası azərbaycanlılara İrandakı rejimdən az zülm etməyib. Şahın hakimiyyəti dövründə minlərlə azərbaycanlı qətlə yetirilib, həbsxanalar günahsız insanlarla doldurulub. Nəvə Pəhləvinin ilk növbədə şah rejimi dövrünün yumşaq desək səhvlərini etirafı və bir daha bunların gələcəkdə təkrarlanmamasını vurğulaması lazımdır. Ancaq o bunu etmək əvəzinə Güney Azərbaycan amilinə önəm verən İsrailə qəzəblənib. Halbuki, bir müddət əvvəl Pəhləvi İsrailə səfər etməyi lazım bilmişdi. Yəqin Pəhləvi yanlış olaraq düşünüb ki, əgər onu İsrailə dəvət ediblərsə, İran rejiminə əsas alternativ kimi məhz onu qəbul edirlər. Pəhləvi və onun tərəfdarları son aylarda fəallaşıblar, özlərini İrandakı indiki rejimə əsas alternativ kimi göstərməyə çalışır, müxtəlif forum və konfranslarda iştirak edirlər. Buna rəğmən, Qərb ölkələrində siyasi sığınacaq tapan və illərdir İran rejiminə qarşı mübarizə aparan Güney Azərbaycandan olanlar da fəallıqlarını artırıblar və onlar Pəhləvini İrandakı rejimə alternativ kimi görmürlər. İsrail və Qərb ölkələri Pəhləvi ilə dialoqlarına baxmayaraq, İran rejiminə müxalif olan bütün qüvvələrlə təmas qurmağı lazım bilirlər. Bu doğru strategiyadır. Çünki İranda rejimə qarşı mübarizə aparan fərqli millətlər, o cümlədən azərbaycanlılar demokratiya, insan və milli hüquqlar uğrunda mübarizə aparırlar. Onlar ona görə mübarizə aparmırlar ki, Pəhləvi sülaləsi yenidən hakimiyyət başına keçsin.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
Teref.az
Fransanın KTMT ölkəsi olan Ermənistanı silahlandırmasına nə qədər ehtimal vermək olar?..
Politoloq: “Fransanın Ermənistan üçün edə biləcəyi heç bir iş yoxdur. Bütün çağırışların sözdən başqa əməli faydası mümkün deyil”.
“Ermənistanı silahlandırmağa cəhd edilməsi onun dövlət kimi yox olmasını istəmək deməkdir”.
Bu sözləri politoloq Azər Qasımov Fransanın Ermənistanı silahlandırması ilə bağlı artan çağırışları Poliqon-a şərh edərkən qeyd edib.
Ötən həftə Ermənistana səfər edən Fransanın xarici işlər naziri Katrin Kolonna bildirib ki, Fransanın Ermənistandakı səfirliyində müdafiə missiyası açılıb. Bundan əlavə son günlər Fransadan Ermənistana silah verilməsi ilə bağlı çağırışlar daha da artıb.
NATO-nun əsas ölkələrindən biri olan Fransanın KTMT ölkəsi olan Ermənistanı silahlandırmasına nə qədər ehtimal vermək olar və Fransanın Ermənistana silah verməsi Cənubi Qafqazda hansı proseslərə səbəb ola bilər?
Fransanın yeni Ermənistan “sevgisi”ni Poliqon-un əməkdaşı politoloq Azər Qasımov ilə müzakirə edib.
Azər Qasımov: “Fransa Ermənistana kömək etməsi üçün ona nüvə silahı versə belə, Ermənistan onu nə edəcək? Sərhəddinin yanına atacaq?”.
Fransanın Ermənistana silah verməsinin Cənubi Qafqazda erməni adlı toplumun yox olması anlamına gələcəyini vurğulayan politoloq əlavə edib ki, Fransanın ağlı özünə getməsin:
“Fransanın Ermənistan üçün edə biləcəyi heç bir iş yoxdur. Bütün çağırışların sözdən başqa əməli faydası mümkün deyil. Fransa bu günə kimi Ermənistana ona zərbə vurmaqdan başqa hansı köməyi edə bilib ki, bundan sonra da nəsə etsin. Fransa Ermənistana kömək etməsi üçün ona nüvə silahı versə belə, Ermənistan onu nə edəcək? Sərhəddinin yanına atacaq? Sərhəddinin bu başı ilə o biri başı arasında məsafə 2 saat olduğu halda, o ki qala başqa silah verməsi.
Ermənistanı silahlandırmağa cəhd edilməsi onun dövlət kimi yox olmasını istəmək deməkdir. Ermənistanın haradansa silah tədarük etməsi hələ o demək deyildir ki, onu rahatlıqla Ermənistana gətirə biləcək. Hindistandan aldığı deyilən silahları belə hələ ölkəyə gətirə bilmirlər. Rusiya İrana icazə vermir ki, ərazisindən keçirsinlər. Ümumiyyətlə silahlanmaya meyl Ermənistan üçün ən pis yoldur. Unutmasınlar ki, Azərbaycan onların aldığı hər bir silah növünün əvəzinə dəfələrlə çoxunu və müasirini alır və ya ala bilmə imkanı çoxdur.
Fransanın Ermənistana silah verməsi Cənubi Qafqazda erməni adlı toplumun yox olması anlamına gələcək. Fransanın ağlı özünə getməsin. Erməni toplumunun nə imperiya keçmişi, nə də Napoleon Bonapart kimi qəhrəmanları olmayıb ki, ondan həvəslənib yeni avantüralara yelkən açsınlar. Ermənilərin bu durumda yelkən açacağı məkan ancaq “Erablur” qəbiristanlığı olacaq”.
Nərminə UMUDLU
Poliqon.info
Artıq bir neçə gündür uzun zamandır Azərbaycan əleyhinə təbliğat aparan, “Kərimə dövlət” adlı bir qondarma “dövlət” qurmaq üçün çalışdıqlarını bəyan edən, habelə Gəncə hadisələrində adları keçən və bununla bağlı Bakı tərəfindən beynəlxalq axtarışa verilən Tohid İbrahimbəyli və Orxan Məmmədovun İran hüquq mühafizə orqanları tərəfindən həbs olunduğuna dair məlumat yayılıb.
Qeyd edim ki, hər iki şəxs vaxtıyla general Qasim Süleymaninin təşəbbüsü ilə yaradılmış, Yaxın Şərq və bölgə dövlətləri üçün nəzərdə tutulan “Hüseyniyun” təşkilatının aparıcı liderləri hesab olunurlar. Lakin İran tərəfi rəsmi olaraq bu şəxslərin həbs olunduğunu hələ də təsdiqləməyib. Yalnız bir neçə sayda bu barədə məlumat gedib ki, onun da mötəbərliyinə tam əmin olmaq mümkün deyil.
Amma bu halın baş verməsi mümkün görünə bilər. Buna səbəb də son zamanlar İran və Azərbaycan arasında ciddi problemlər baş qaldırıb. Hər iki tərəf “cəsus axtarışları”na start verib. Azərbaycan hüquq mühafizə orqanlarının son bir ayda keçiridikləri əməliyyatlar zamanı 400-dən çox İranla bağlı olan şəxsi saxlayıb. Elə İran da boş oturmayıb. Sadəcə, Tehran Bakıdan fərqli olaraq, bu ölkəyə ticarət məqsədi ilə səfər etmiş şəxsləri saxlamağa başlayıb. Yəni, heç bir əsas və hüquqi zəmin olmadan, ağına-bozuna baxmadan Azərbaycan vətəndaşlarını saxlamaqla məşğuldur.
Son günlər Tehranın təşəbbüsü ilə Bakı ilə bəzi təmasların bərpa olunması münasibətlərin düzələ biləcəyinə müəyyən ümidlər yaradıb. Belə ki, İran XİN başçısı Hüseyn Abdullahian və Azərbaycanın XİN başçısı Ceyhun Bayramov arasında bir neçə telefon danışıqları olub. Həmin danışıqlarda münasibətlərin yenidən qurulması məsələsi müzakirə edilib. Ardından isə İranın Ali Təhlükəsizlik Şurasının sədri Əli Şəmxaninin Bakıya səfər etməsinin mümkünlüyü bildirilir.
Bütün bunlar, parçalar birləşdirlərsə, vəziyyətin kritik dönəmdən yeni mərhələyə çıxış üçün zəmin olduğunu deməyə imkan verir. Bu fonda Tohid və Orxanın saxlanılması belə deməyə əsas verə bilər ki, İran uzun zamandır Azərbaycanın israrla ekstradasiyasını tələb etdiyi hər iki şəxsi qurban verməyə hazırdır. Təki, münasibətlər normallaşsın. Ancaq məsələyə bu qədər bəsit baxmaq da olmaz.
Əvvəla nəzərə alaq ki, Tohid və Orxan uzun zamandır İranda yaşayır, bu ölkənin xüsusi xidmət orqanları tərəfindən hazırlanmış şəxslərdirlər. Onların İran vətəndaşı olmaları də qəti şübhə doğurmur. Çünki İran kəşfiyyatı öz yetişdirdiyi adamları belə bir pasportla təmin etməmiş, bu cür oyunların içinə daxil etməz. Belə olan halda, İranın onları həbs etdikdən sonra Azərbaycana təhvil verməsi də indnaıdırcı deyil. Ona görə ki, Tohid və Orxanın İran vətəndaşı olmasını əsas gətirib, onlarla bağlı tədbiri özləri görəcəyini bildirəcəklər.
Təsəvvür edin ki, İran uzun illərdən bəri özünə agent yetişdirib. Onlar üçün xeyli xərc çəkib. Təlimlər, təlimatlar, hazırlıqlar və bir sıra əməliyyatlara salıblar. Paralel olaraq, Tohid və Orxan həm də sirr daşıyıcılarıdır. Onlar ETTELAT və ya SEPAH-ın kəşfiyyat qolunun “mətbəxindən” müyyən qədər xəbərdardırlar. Əllərində kifayət qədər qiymətli məlumatların olması da şübhəsizdir. Üstəlik, onlar Azərbaycandakı şəbəkənin hansı miqyasda və kimlərdən təşkil olunduğunu da bilirlər. Belə olan halda, İran həmin sirr daşıyıcılarını Azərbaycana verərmi? Nəinki İran, heç bir ölkə belə bir addım atmaz. Belə bir addım atmaq, həmin ölkənin başqa bir ölkələrdəki bütün agent şəbəkəsində etimadsızlıq yaratmaqla yanaşı, həm də cəsusluqdan və ya İrana işləməkdən imtinalara gətirib çıxara bilər. Ona görə də, İran heç vaxt bu riski gözünə almayacaq və Tohidlə Orxanı Azərbaycana ekstradasiya etməyəcək.
Amma hər iki adamın həbsindən manipuliyativ vasitə kimi istifadə edəcək. Azərbaycana “sizə qarşı təbliğat aparan, təxribatçılıqla məşğul olan adamları həbs etdik, onları özümüz cəzalandıracağıq” deyəcəklər. Ekstradasiya isə olmayacaq.
Tohid və Orxanın həbsi təkcə, İran-Azərbaycan münasibətlərini normallaşdırmaq üçündürmü? Nəzərimcə, İranın başqa bir problemi daha var. Bu problem barədə indiyə qədər müəyyən qədər danışılıb. Lakin qalmaqal səviyyəsinə çatmayıb. Amma Laçın-Xankəndi yolu üzərində Sərhəd Nəzarət Məntəqəsi və Gömrük xidmətinin təşkil olunmasından sonra durum daha ağır şəkil ala bilər. Söhbət İranın Qarabağa göndərdiyi hərbi instruktorlarından gedir.
Xatırladım ki, Azərbaycan tərəfi hələ bir müddət əvvəl bildirmişdi ki, İrandan Qarabağa xeyli sayda adam göndərilib. Hətta onların bir çoxunun pasport görüntüləri belə yayılmışdı. Həmin şəxslərin Qarabağa nə üçün getdikləri barədə təfsilatı ilə bağlı heç nə deyilmirdi. Lakin Bakının narazılığından aydın olan o idi ki, İran SEPAH-ın Bəllucistandakı bazasından Qarabağa göndəridyi həmin şəxslər nə fəhlə, nə də mühəndislərdir. Onlar Qarabağdakı separatçılara dağlıq ərazidə döyüşməyi, habelə İran istehsalı olan silahlardan istifadəni öyrətməklə yanaşı, beton bunkerlərin (ermənilər bundan köhnə cəbhə xətti boyunca geniş istifadə etmişdilər) inşasını həyata keçirən mütəxəssislərdirlər.
Niyə məhz Bəllucistandakı bazadan? Bəllucistan dağlıq ərazidir, orada Bəlluc Azadlıq Ordusuna qarşı davamlı əməliyyat keçirildiyindən SEPAH-ın sözügedən məntəqədəki bazası bu istiqamətdə yaxşı təcrübəyə malikdir. İkincisi, bu bazanın hərbçiləri olduqca qəddar adamlar hesab edilirlər.
Bəs, İranın narahatlığı nədir? Özəl mənbələrdən əldə etdiyim məlumatlarda qeyd edilir ki, hal hazırda Qarabağda İran tərəfindən göndərilmiş “mütəxəsisslərin” sayı 120 nəfərdir. Onlar Qarabağdakı separatçıların qondarma “müdafiə ordusu”nun geyimində dolaşırlar. Davamlı təlimlər keçməklə bərabər, həm də Qarabağda beton istehkamlar qurulması prosesinə nəzarət edirlər.
Problem odur ki, həmin 120 nəfər Qarabağdan çıxarıla bilmir. Hazırda da Xankəndidədirlər və İran onları çıxarmaq üçün bütün imkanlarından istifadə etməyə başlayıb. Laçın dəhlizi bağlandıqdan sonra isə əlavə problem də yaranıb ki, SEPAH-ın 120 nəfərlik qrupu Ermənistana çıxmaq imkanlarından məhrum olublar.
İranı indi narahat edən əsas məqam odur ki, əgər həmin 120 terrorçu Azərbaycanın əlinə keçərsə, bu onlar üçün ciddi başağrısı olmaqla yanaşı, həm də əlavə problemlərə yol açacaq. Söhbət təkcə, Azərbaycan və İran arasındakı gərginliyin daha şiddətli şəkil almasından getmir. Həm də İranın bölgə ilə bağlı bir çox planlarının iflasa uğraması reallaşacaq, həm də beynəlxalq qalmaqala səbəb olacaq.
Görünən və bilinən, həm də odur ki, İran Tohid və Orxanı təkcə, münasibətləri düzəltmək üçün deyil, həm də 120 SEPAH terrorçusunu Qarabağdan çıxarmaq üçün həbs edib və onları qurban verməyə hazırlaşır.
Bir daha qeyd edirəm ki, İran bu prosesdə bir çox öhdəliklər üzərinə götürməyə razı olacaq, lakin Tohidlə Orxanı ekstradasiya etməyəcək.
Bir sözlə, indi bazarlıq vaxtıdır. Azərbaycan və İran nəyi alacaq, nəyi verəcəklər, bunu masa arxasında həll edəcəklər.
Fikrət Fəraməzoğlu //jamaz.info//
Ermənistan rəhbərliyi qarabağlı erməniləri siyasi alver hədəfinə çevirərək onların taleyi ilə oyunu tam normal gediş sayır. Bu mənəviyyatsız taktikanın məqsədi isə Rusiyaya təzyiq göstərmə və Qərbdən imtiyazlarla dəstək almaqdır.
Azərbaycanla danışıqlarda Ermənistana təzyiq göstərilir, İrəvan prosesin uzadılması kursunu götürüb.
Bu barədə erməni politoloq Suren Surenyants deyib. O bildirib ki, həm Moskva, həm də Vaşinqton tərəfindən Ermənistana güclü təzyiq var:
“Erməni tərəfinin danışıqları ləngitməsinin səbəblərini açıqlamayacağıq. Niyə belə etdiyi aydındır. Çünki istənilən halda, hansı ölkənin moderator kimi çıxış etməsindən asılı olmayaraq, qərar Ermənistanın xeyrinə olmayacaq. Brüssel meydanının həyat qabiliyyətini itirməsi fonunda Vaşinqton-Moskva rəqabəti açıq-aydındır. Rusiya üçtərəfli görüşü (XİN rəhbərləri) artıq elan edib və ləğv edəcək tərəf üçün ciddi problemlər yarana bilər”.
Surenyants Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryanın Laçın dəhlizinə Fransa missiyasının göndərilməsi ilə bağlı aparılan danışıqlarla bağlı açıqlamasına da münasibət bildirib:
“Qriqoryan hələ də uşaq nağıllarına inanır. Əgər Azərbaycan Rusiya sülhməramlılarının regionda təsirini azaltmağa səy göstərirsə, o zaman Laçında beynəlxalq missiyaya razı olarmı? Əlbəttə, yox! Bu məsələ ATƏT, yaxud BMT-də müzakirə oluna bilər. Azərbaycan ATƏT-də birmənalı olaraq veto hüququndan istifadə edir və BMT Təhlükəsizlik Şurasında isə Rusiya bu hüquqdan istifadə edəcək. Görünür, Qriqoryan tam anlamadığı şeylərdən danışır və onun sözləri çox ciddi qəbul etməməlidir”.
Xankəndindəki separatçı rejimin rəhbəri Araik Arutyunyanın "Antiböhran Şurasının rəhbəri" təyin etdiyi Tiqran Petrosyan da Rusiyanın Sülhməramlı Kontingentinin (RSK) komandanlığını və eyni zamanda, rəsmi Moskvanı təhdid etməyə çalışıb.
Onun dediyinə görə, RSK komandanı, general-polkovnik Aleksandr Lentsovla görüşdən narazı qalıb.
"Onunla görüşdük, sərt danışdıq. Dedim ki, qarabağlı ermənilərdə rusiyalı sülhməramlılara olan etibar xeyli azalıb. Əgər belə davam edərsə, deməli, Rusiya da üçtərəfli bəyanatın şərtlərini kobud şəkildə pozur. Söylədik ki, əgər Laçın yolunda azərbaycanlıların nəzarət-buraxılış məntəqəsi ən qısa zamanda götürülməzsə, BMT-yə və beynəlxalq təşkilatlara müraciət hüququmuzu özümüzdə saxlayırıq. Onu da dedi ki, belə olarsa, istədiyimiz kimi hərəkət edəcəyik", - T.Petrosyan söyləyib.
Onun sözlərinə görə, A.Lentsov əsas vəzifəsinin Azərbaycanın sərhəd-nəzarət buraxılış məntəqəsinin götürülməsi olduğunu və bu məqsədlə Azərbaycan tərəfi ilə üç-dörd saat danışıqlar apardığını söyləyib: "Ən yaxın günlərdə hər şey bəlli olacaq. Rusiyalı sülhməramlılar öhdəliklərini yerinə yetirməsələr, Rusiyaya qarşı aksiyalar təşkil edəcəyik".
Daha sonra Ermənistan İctimai Televiziyasına müsahibəsində o, Xankəndindəki rejimin Həkəri üzərindəki SNBM-də yüklərin, nəqliyyat vasitələrinin və şəxslərin yoxlanması üçün rentgen skanerlərinin quraşdırılmasına etiraz etmədiklərini vurğulayıb. Amma "bir şərtlə": "Məntəqədə rusiyalı sülhməramlılar olmalı, azərbaycanlılar isə prosesi yalnız onlayn izləməlidir".
Xankəndində Araik Arutyunyanın çantadaşıyanı və "Dombagöz" ləqəbi ilə tanınan, özünü ciddi siyasi fiqur saysa da, maksimum təlxək rolunu bacara biləcək Tiqran Petrosyan deyəsən, hesab edir ki, rusiyalı sülhməramlıların qarşısında hansısa aksiya keçirməklə Moskvanın qərarlarına təsir etmək, yaxud Azərbaycan sərhədçilərinin SBNM-i tərk etməsinə nail olmaq mümkündür.
Aşkar şizofreniya və ya primitiv propaqanda təzahürü kimi dəyərləndirilə biləcək belə açıqlamalarla Xankəndindəki separatçı rejimin digər mənsubları, habelə həmin rejimi devirərək "hakimiyyət"ə gəlmək istəyən hərbi cinayətkar Samvel Babayan, Rusiyanın Xankəndinə yolladığı Ruben Vardanyan və s. də çıxış edirlər.
Onlar taktiki baxımdan aqressiv ritorikanı seçməklə strateji müstəvidə Rusiya Federasiyasının hakimiyyətini RSK-ya "müvafiq göstəriş" verməyə sövq edəcəklərini düşünürlər.
Xankəndindəki isterikanın idarə edildiyi İrəvandakı hakimiyyətlə yanaşı, müxalifət də eyni məcrada hərəkət edir.
Belə ki, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşiyanın arvadı Anna Hakopyanın idarə etdiyi "Haykakan Jamanak" ("Erməni vaxtı") qəzetində "Meyvə bağında dayanan sülhməramlı müqəvva"" başlıqlı böyük məqalə dərc olunub.
Yazı İrəvanın rəsmi mövqeyi də sayıla bilər, çünki bu qəzet birmənalı olaraq N.Paşinyanın mövqeyini əks etdirir.
"Haykayan Jamanak" Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin (RSK) hərbçilərini bostan müqəvvasına bənzədib: "Sülhməramlı qoşunların fəaliyyəti meyvə bağındakı müqəvvanı xatırladır. Başqa müqayisə mümkün deyil. Müqəvva quşları qorxutmalı və ağacların meyvələrini dimdikdlənməkdən qorumalı idi. Lakin quşlar müqəvvanın sadəcə, bostan oyuğu olduğunu anladıqları üçün ona əsla fərq qoymurlar, istədiklərini edirlər. Bir sözlə, müqəvvaya əhəmiyyət vermirlər və hətta onun başını murdarlayırlar".
Paşinyanın arvadı RSK-nın qarabağlı ermənilərin təhlükəsizliyini təmin etdiyinə və ya edə biləcəyinə inanmır.
Daha sonra isə Rusiya hədələnir, Qərbə tərəf reverans edilir: "Əgər Rusiya qarabağlı ermənilərin hüquqlarının və təhlükəsizliyinin qarantı ola bilmirsə, onda BMT Təhlükəsizlik HŞurasının mandatına uyğun olaraq yerlərini beynəlxalq sülhməramlı qüvvələrin gəlişi üçün boşaltmalıdırlar".
Müəllif Rusiyanı birbaşa, açıq şəkildə suçlamasa da, yazının ümumi məzmunu və süjeti "Rusiya pis, Qərb yaxşıdır" narratividir.
O da maraqlıdır ki, Rusiyanın və rusiyalı sülhməramlıların sərt tənqid olunduğu yazı "Haykakan Jamanak"ın saytının rus dilindəki versiyasında yox, sadəcə, ermənidilli versiyadadır.
Anna Akopyanın "baş redaktor" olduğu qəzetin yazı ilə məhz daxili auditoriyaya, ermənilərə xitab etməsi də təsadüfi deyil. 44 günlük İkinci Qarabağ Müharibəsi başa çatan gündən bəri Ermənistan sakinləri arasında Rusiyanı "ermənilərə xəyanətdə və Azərbaycana tam dəstək vermək"də ittiham edənlərin sayı fasiləsiz artır.
Paşinyan administrasiyası da ölkəni Qərbə meylləndirməyə yönəlmiş kursunda zəruri sosial və elektoral baza, habelə ictimai dəstək qismində həmin ermənilərdən yararlanmağa çalışır.
"Haykayan Jamanak"dakı yazı Rusiyada birmənalı mənfi reaksiya doğurub.
Rusiyanın sosial şəbəkələrdəki ən populyar və effektiv təbliğatçılarından olan "Rıbar" baş vermiş olayla yazır: "Əhalinin təqribən 50 faizinin yalnız televiziyaya baxdığı Ermənistanda ənənəvi kütləvi informasiya vasitələrinin çox böyük təsir imkanlarını nəzərə alsaq, belə məqalələr sosiumdakı parçalanmanı daha da gücləndirir. Onlar Rusiyadan şübhələnən, Rusiyaya bədgüman olan insanların sayını artırır və Qərbdə də bunu gözəl anlayırlar. Yaranmış situasiya adi ermənidə Rusiyanın qarabağlı erməniləri qoruya bilməməsi təəssüratı yaradır, Rusiyanın Cənubi Qafqazdan sıxışdırılıb çıxarılması istiqaməğdə proseslərin davamı üçün gərəkli informasiya fonu yaradır".
Rəsmi İrəvanın təbliğat maşını, siyasətçilər, dövlət mənsubları və s. ilk əvvəl qarabağlı erməniləri, sonra da Ermənistan vətəndaşlarını inandırmağa çalşıırlar ki, Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin komandanlığı Azərbaycanın öz ərazisində inşa etdiyi sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsiniin "təcili götürülməsi"nə nail ola bilər.
Qarabağlı erməniləri siyasi məqsədlərinin qurbanı statusundan xərclənmələri əsla təəssüf doğurmayacaq ünsürə çevirməyə başlamış Ermənistan rəhbərliyi mənəviyyatdan çox uzaq strategiyanı reallaşdırmaq istəyir.
Rusiyalı sülhməramlıların müvəqqəti yerləşdikləri ərazilərdəki ermənilər Nikol Paşinyanla komandası üçün arzuolunmaz insanlara çevriliblər.
Xankəndindəki xunta isə bu istiqamətdə İrəvan üçün adi mexanizmdən savayı heç nə deyil.
Vəziyyəti daha da gərginləşdirmək niyyəti isə Ermənistan üçün baha başa gələ bilər.
Elçin Alıoğlu
Trend
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin qeyd etdiyi kimi, hər bir xalqın dili onun milli sərvəti, xalqın mövcudluğunun əsas göstəricilərindən biridir. Buna görə də hər bir xalqın ana dili onun qürur mənbəyidir. Ana dilimiz də dövlət rəmzlərimiz olan gerbimiz, bayrağımız, himnimiz kimi müqəddəsdir.
Azərbaycan dili zəngin və qeyri-adi gözəlliyə malik bir dildir. Əcdadlarımızın bizə miras qoyub getdikləri bayatılarımızdan, nağıllarımızdan, laylalarımızdan, dastanlarımızdan, bizə gəlib çatan qədim abidələrimizdən başlayaraq, İmaməddin Nəsimi, Şah İsmayıl Xətai, Məhəmməd Füzuli, Molla Pənah Vaqif, Mirzə Fətəli Axundzadə, Səməd Vurğun kimi dahi yazıçılarımızın yaradıcılığı dilimizin zənginliyinə sübutdur.
1978-ci ildə SSRİ-nin son Konstitusiyasının qəbulundan sonra milli dillərin sıxışdırılması prosesi daha da gücləndirildi. Belə bir şəraitdə, bütün qadağa və təhlükələrə baxmayaraq, həmin illərdə Azərbaycan Respublikasının rəhbəri olan Ulu Öndər Heydər Əliyev dil məsələsində öz mövqeyini çox cəsarətlə, qətiyyətlə bildirdi. 1978-ci il aprelin 2-də IX çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr olunmuş VII sessiyasında məruzə ilə çıxış edən Ulu Öndər Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü maddənin “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir” redaksiyada vermək təklif olundu və Heydər Əliyevin bu təşəbbüsü 1978-ci il 21 aprel tarixində qəbul olunmuş Azərbaycan SSR Konstitusiyasında öz əksini tapdı. Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir. Ulu Öndər bununla gələcək müstəqil dövlətçiliyin milli rəmzlərindən birini məharətlə qorudu.
Müstəqillik illərində Azərbaycan dili tarixinin öyrənilməsi, tədqiqatı geniş vüsət almışdır. Dilimizin inkişaf etdirilməsi ilə bağlı müxtəlif tarixlərdə bir sıra addımlar atılmışdır. 1995-ci il noyabrın 12-də qəbul edilən müstəqil dövlətimizin Konstitusiyasında Azərbaycan dili dövlət dili kimi öz təsdiqini tapdı. Konstitusiyanın 21-ci bəndində belə deyilir: “Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir. Azərbaycan Respublikası Azərbaycan dilinin inkişafını təmin etməlidir.”
2018-ci il noyabrın 1-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev “Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” imzaladığı Fərman dilimizin, onun tarixinin, mənşəyinin öyrənilməsinə daha çox diqqət yetirilməsi məsələləri öz əksini tapdı.
Dilimiz tarixi boyunca müxtəlif dəyişikliklərə məruz qalıb. Bu dəyişikliklərə baxmayaraq müstəqil dövlətimiz dilimizin saflığının qorunması üçün ciddi addımlar atır və müsbət nəticələr görür. Dövlətimizlə yanaşı biz də dilimizin saflığını qoruyub saxlamalıyıq. Müasir dövrümüzdə sosial şəbəkələrdən istifadədə virtual məkanda, radio və televiziyada, mətbuatda və dövlət idarələrində dilimizdən istifadə edərkən, həmçinin dilimizin saflığının qorunması da düşündürücü məqamlardan biridir. Bunun üçün də biz doğma dilimizin qrammatik, leksik qaydalarına riayət edərək ondan istifadə etməliyik ki, doğma dilimizin saflığı pozulmasın. Biz ana dilimiz olan Azərbaycan dilinə qayğı göstərməli, onu sevməli və qorumalıyıq.
İsrafil Kərimov – Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü,
“Qızıl qələm” mükafatı laureatı
Ata Zori Balayana cavabı ilə siyasətə gəlib, oğul ermənilərin Xocalı soyqırımını törətməkdə özlərinə “haqq” qazandırdıqları qondarma “soyqırımı” iddiasını tanıyır, Qarabağın işğalında hədəf olaraq gördükləri “dənizdən dənizə Ermənistan” (film ermənilərin bu iddialarının təsdiqi üzərində qurulub) ideologiyasına film həsr edir.
Bu İsa Qəmbərin faciəsidirmi, yoxsa milli bəladırmı? Anlamaq çətindir.
İsa Qəmbərin mövqeyinə gəlincə, oğlu İlkin Qəmbərlə razılaşmadığını deyir, lakin açıqlamasındakı iki məqamın qəbul edilməsi mümkün deyil.
Biri “İlkin və digər gənclərlə söhbət etməyə ehtiyac var” sözləridir. Ki, 40 yaşlı birisi ilə indiyə qədər söhbət edilməli idi. Bir ailədə fikir ayrılıqları hətta ideoloji müstəvidə də ola bilər, amma milli məsələlərdə bu qədər ziddiyyətin olması dəhşətlidir, həm də İsa Qəmbərin özü üçün.
Digər fikri filmin yayımlandığı, İlkin Qəmbərin də həmmüəllifi olduğu “Kings and Generals” kanalı ilə bağlıdır. İsa Qəmbər bu kanalı uğur adlandırır və Azərbaycanla bağlı da filmlərin yer aldığını deyir.
Youtub platformasında 3 milyondan çox abunəçisi olan kanal doğrudan da uğurdur, amma azərbaycanlı müəlliflər bu “uğurdan” Azərbaycan adına yox, Ermənistan adına istifadə edib. Kanalda yüzlərlə video arasında Azərbaycan tarixi ilə bağlı film, yaxud videoya rast gəlinmir. Əslində “Ermənistan Krallığı: Roma ilə Parfiya arasında - Qədim tarix. Sənədli film”in olduğu kanalda bunun olmaması da təccüblü deyil.
Bir azərbaycanlının qondarma “erməni soyqırımı”nı tanıması və tarixi ermənilərin gözü ilə görməsinin təkcə belə düşündüyündən qaynaqlandığı da şübhəlidir.
Asif Nərimanli
Teref.az
2022-ci ildə dünyada hərbi xərclər rekord həddə yüksələrək 2.24 trilyon dollara çatıb. “Soyuq müharibə” dövründən bəri Mərkəzi və Qərbi Avropada ən böyük illik sıçrayış qeydə alınıb. Ötən ilin fevralından Rusiyanın işğalına məruz qalan Ukraynanın hərbi xərcləri isə görünməmiş səviyyəyə qalxıb.
Birləşmiş Ştatlar, Rusiya və Çin dünyada hərbiyə ən çox vəsait xərcləyən ölkələrdir, qlobal hərbi xərclərin 56 faizi onların payına düşür. Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) yaydığı hesabatda o da deyilir ki, Ukraynaya hərbi yardım və Rusiyadan təhdidin artması bir çox başqa ölkələrin xərclərinə təsirini göstərib. Şərqi Asiyada gərginlik də sözünü deyib.
SIPRI-nin Hərbi Xərclər və Silah İstehsalı Proqramının aparıcı tədqiqatçısı Nan Tian qeyd edir: “Son illər qlobal hərbi xərclərdə davamlı artım dünyamızın getdikcə daha təhlükəli hal almasının əlamətidir. Ölkələr pisləşən təhlükəsizlik mühitinə cavab olaraq hərbi güclərini artırırlar, yaxın gələcəkdə yaxşılaşma gözləmirlər”. SIPRI-nın hesablamasına görə, ötən il Rusiyanın hərbi xərcləri 9.2 faiz artaraq 86.4 milyard dollara çatıb. Bu, ölkənin ümumi daxili məhsulunun (ÜDM) 4.1 faizi deməkdir. 2021-ci ildə isə bu göstərici ÜDM-nin 3.7 faizi qədər idi. SIPRI-nin Hərbi Xərclər və Silah İstehsalı Proqramının direktoru Lüsi Bero-Sudro qeyd edir: “Rusiyanın 2022-ci ildəki büdcə planları və faktiki hərbi xərcləri arasındakı fərq onu göstərir ki, Ukraynanın işğalı Rusiyaya proqnozlaşdırıldığından daha baha başa gəlib”. Ukraynanın ötənilki hərbi xərcləri isə 44 milyard dollara çatıb k, bu da 640 faizlik artım deməkdir. Hesabata görə, bu, SIPRI-nın məlumat bazasına düşən, bir ölkənin hərbi xərclərində ən yüksək illik artımdır. 2021-ci ildə Ukraynanın hərbi xərcləri ÜDM-nin 3.2 faizini təşkil edirsə, ötən il bu 34 faizə yüksəlib. ABŞ yenə də hərbi məqsədlər üçün xərclər üzrə dünyada birinci yerdədir. 2022-ci ildə Birləşmiş Ştatların müdafiə xərcləri 877 milyard dollar olub ki, bu, ümumdünya xərclərinin 39 faizi və Çinin xərclərindən üç dəfə çox vəsait deməkdir. Çin əvvəlki kimi, hərbi məqsədlər üçün xərclərə görə dünyada ikinci yerdədir. 2022-ci ildə Pekin bu məqsədlər üçün təqribən 292 milyard dollar ayırıb. Bu, 2021-ci il ilə müqayisədə 4,2 faiz, 2013-cü illə müqayisədə isə 63 faiz çoxdur. Hindistanın hərbi xərcləri 81,4 milyard dollara çatıb və bu, dünyada dördüncü göstəricidir. Beşinci yeri tutan Səudiyyə Ərəbistanı hərbi məqsədlər üçün 75 milyard dollar ayırıb ki, bu, 2018-ci ildən bəri birinci artımdır. Mərkəzi və Qərbi Avropa ölkələrinin hərbi xərcləri 345 milyard dollara çataraq “Soyuq müharibə”nin bitdiyi 1989-cu ilin səviyyəsini keçib. SIPRI-nin aparıcı tədqiqatçısı Dieqo Lopez da Silva məsələ ilə bağlı qeyd edir: “Ukraynanın işğalı Mərkəzi və Qərbi Avropanın hərbi xərclərlə bağlı qərarlarına dərhal təsir göstərib. Buraya bir sıra hökumətlərin xərclərini artırmasıyla bağlı çoxillik planlar daxildir”. O, regionda hərbi xərclərin növbəti illərdə də artacağının məntiqi olaraq gözlədiklərini söyləyib. Bu yaxınlarda NATO-nun 31-ci üzvünə çevrilmiş Finlandiya hərbi xərclərini 36 faiz, Litva 27 faiz, NATO-ya üzv olmağa çalışan İsveç 12 faiz, Polşa 11 faiz artırıb. 2022-ci ildə NATO-ya üzv ölkələrin ümumi xərcləri 1 trilyon 232 milyard dollar təşkil edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 0,9 faiz çoxdur. Asiya və Okeaniyada ümumi hərbi xərclər 575 milyard dollar təşkil edib ki, bu da 2021-ci illə müqayisədə 2,7 faiz və 2013-cü illə müqayisədə 45 faiz çoxdur. Yaponiyanın hərbi xərcləri 2021-ci ildən 2022-ci ilə qədər 5,9 faiz artaraq 46 milyard dollara və ya ÜDM-in 1,1 faizinə çatıb. 1960-cı ildən bəri bu, hökumətin orduya ayırdığı ən böyük vəsaitdir.
Hesabata görə, Azərbaycanın hərbi xərcləri ötən il ÜDM-nin 4.5 faizini təşkil edib. 2021-ci ildə bu göstərici 5.3 faiz olmuşdu. Beləliklə, diqqət yetirdikdə azərbaycan əksər ölkələrdən fərqli olaraq, ötən il hərbi xərclərini ÜDM-yə nisbətdə müəyyən qədər azaldıb. Bu, ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi ilə bilavasitə bağlıdır. Lakin Azərbaycan hərbi hazırlıq səviyyəsini daim yüksək səviyyədə saxlamağa da xüsusi diqqət edir və nəzərə alınmalıdır ki, ötən il ÜDM 2021-ci ilə nisbətən daha yükəsk olub. Elə bu səbəbdən ölkəmzin hərbi xərcləri əslində, ötən il 2021-ci ilə nisbətən yenə yüksək olub. Ümumi daxili məhsulda hərbi xərclərin payına görə Azərbaycan dünyada 8-ci yerdədir. SIPRI-nin məlumat bazasında qeyd olunub ki, Azərbaycanın hərbi xərcləri 2022-ci ildə 3 milyard dollara yaxın olub. Bu, əvvəlki illə müqayisədə 10 faizdən çox artım deməkdir. Region ölkələrindən Ermənistanda hərbi xərclər 795 milyon dollar, Gürcüstanda 360 milyon dollar təşkil edib. Bu ölkələr müvafiq olaraq ÜDM-nin 4.3 faiz və 1.4 faiz hissəsini orduya xərcləyiblər. Buradan məlum olur ki, Azərbaycanın hərbi xərcləri Ermənistandan 3.7 dəfə çoxdur. Azərbaycan bu sahədə Cənubi Qafqaz ölkələri arasında liderdir. Təbii ki, bütün bunlar ordunun hazılıq səviyyəsinə təsir edir, onun döyüş qabiliyyətini və təminat səviyyəsini daha da yüksəldir. Hər halda, Ermənistanla baş verən son toqquşmalar və onların nəticələri də bunu təsdiq edir.
Ramil QULİYEV
bakixeber
Azərbaycan Laçında, ÖZ sərhəddində ÖZ Konstitusitasına və beynəlxalq hüquqa əsaslanaraq sərhəd-keçid məntəqəsi qurmasına bəzi ölkələrdən və təşkilatlardan gələn reaksiyanı öyrəndikcə, oxuduqca aydın olur ki, çox yumşaq notlarla, "xala xətrin qalmasın", yanaşması ilə verilən bəyanatlardır.
Səbəbiləri çoxdur:
1) Əgər indi Qərb, "Qarabağ xalqı öz müqəddəratını təyin edə bilər", desə, "Xankəndinə gedən yola Azərbaycan nəzarət edə bilməz, bu humanitar məsələdir", söyləsə, həmən Kreml onların başına çökərək, "Bəs Donbas xalqı, Krım da öz müqəddəratını təyin edib də, niyə qəbul etmirsiz", deyəcək, "Bəs Krıma gedən yollara Ukrayna niyə etiraz edir, siz niyə o yolları vurursuz, axı bu da humanitar məsələdir", söyləyərək hücuma keçəcək,
2) Qərbdə də "erməni məsələsindən" yorulublar, artıq heç bir divident gətirmir, ancaq başağrısıdır - əvvəl Türkiyəyə və Azərbaycana təzyiq kimi işlək idi, indi gündə 10 dəfə "genosid" deyirlər Ankara vecinə almır, rəsmi Bakı isə Qərbin ən yaxın müttəfiqinə çevrilib, nə istəsələr imtina gəlmir, bizim öz neft-qazımız bir qırağa, hətta Qazaxstan neftinin, Türkmənistan qazının Rusiyadan yan keçirməklə Qərbə nəqlini də Bakı üzərindən həll edirlər,
3) Ukrayna xalqının qəhramanlıq mücadiləsi dünyanı sürətlə "post-Putin" və zəifləmiş Rusiya dönəminə hazırlaşmağa vadar edir. Cənubi Qafqazda və Orta Asiyada Rusiyadan boşalan yeri nə İran, nə da AB və ABŞ-dan ayrı olaraq təkbaşına Fransa tuta bilməz, artıq oturuşmuş əlaqələri və təsir mexanizmləri olan tək ölkə Türkiyədir - NATO üzvü olan Türkiyənin bu boşluğu doldurması Qərb üçün də maraqlıdır (həm də Çin məsələsimə görə),
4) Ermənistan üçün gələcəkdə böyük təhlükəsizlik "çətiri" lazım olacaq - 300 ilə yaxın, hər mənada başlarında tutduqları "rus çətiri" onlara ancaq bəla gətirdi, indi "post-Rusiya" dönəmi üçün yeni "çətir" lazımdır, bu isə ancaq NATO üzvlüyü və qonşularla normal münasibət ola bilər - ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazda bütün problemlərin köklü həlli ancaq ÜMUMİ təhlükəsizlik, iqtisadi və büquqi məkanda birləşməkdən keçir. Yəni, Ermənistanın NATO üzvlüyü digər iki Cənubi Qafqaz ölkələrsiz mənasız olacaq, deməli, konsepsiya daha geniş "çətir" yaradılmasına doğru dəyişir.
Ona görə də, xaricdən gələn reaksiyalara bənd olmadan gələcək yeni fraqmental dünyada öz yerimizi daha möhkəm təməllər üzərinə inşa etməliyik, bunun üçün isə sülh, sistem islahatları və böyük "çətir" önəmlidir - zatən Türkiyənin NATO-nun ən vacib və güclü ikinci ölkəsi olması bizim üçün artıq kiçik "çətir" effekti yaradıb - yaradır - yaradacaq...
Natiq Cəfərli
Teref.az