 |
|
|
Bəzən hadisələri geri çevirib baxmaq faydalıdır.
2022-ci ilin aprelində, Ukrayna müharibəsi yenicə alovlanarkən, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Ukrayna xalqına belə bir tövsiyə vermişdi:
“Birincisi, bizim təcrübəmizə əsasən, heç bir halda ərazi bütövlüyünüzün pozulması ilə razılaşmayın. İkincisi, işğal dövründə əldə etdiyim dərs budur ki, öz resurslarınıza güvənməlisiniz. Üçüncüsü, beynəlxalq təşkilatların qərar və qətnamələrinə bel bağlamayın, çünki onların heç bir dəyəri yoxdur.”
Bundan əlavə, Qərb tərəfdaşlarının illərlə Azərbaycana necə yanaşdığını da xatırlatmışdı:
“Mənə Qərb tərəfdaşları deyirdi ki, siz müharibəni uduzmusunuz, işğal faktı ilə barışmalısınız, ərazi bütövlüyünüzə dair mövqeyinizi yenidən nəzərdən keçirməlisiniz. Ancaq mən hər zaman “yox” cavabını verirdim. Məni bu məsələdə barışmaz və inadcıl olmaqda tənqid edirdilər, amma mən yenə də “yox” deyirdim.”
Bu sözlər bu gün, ABŞ Prezidenti Donald Trampın Ukrayna ilə bağlı açıqlamaları fonunda daha da aktuallaşır.
Qərbin “dəstəyi”nin bumeranq effekti
Ukrayna beynəlxalq dəstəyin qaranlıq tərəfi ilə üz-üzə qalıb. Belə bir dəstəyi almaq ilk baxışda xoş görünsə də:
1. Bu dəstək istənilən an dayandırıla bilər.
2. Bunun qarşılığında ağır ödəniş tələb oluna bilər.
3. Qərb belə hərəkətləri ilk dəfə etmir.
1956-cı ildə SSRİ Macarıstan üsyanını tanklarla əzdi. Budapeştə heç kim köməyə gəlmədi.
1968-ci ildə eyni tanklar Praqa baharını əzdi. Dünya yenə susdu.
Qorbaçov dövründə isə Qərb Bakıda 1988-ci ildə Azadlıq meydanında keçirilən dinc mitinqə qarşı tətbiq edilən fövqəladə vəziyyəti “görmədi”. 1989-cu ildə Tiflisdə sovet ordusunun qadınları sapyor kürəkləri ilə döyməsini də “görmədi”.
1990-cı ilin yanvarında Bakıda sovet ordusunun qanlı qətliamı baş verdi. 150-dən çox dinc sakin öldürüldü, şəhər avtobusları, təcili yardım maşınları atəşə tutuldu. Dünya yenə susdu.
Bir il sonra Vilnüsdə və Riqada sovet ordusunun eyni cəza tədbirləri həyata keçirildi. Baltikyanı ölkələr dünya ictimaiyyətinin misilsiz dəstəyini almışdılar, lakin yenə də ciddi reaksiya olmadı.
Qərbin ikili standartları və Azərbaycan
SSRİ dağılandan sonra Qərb hələ də keçmiş sovet respublikalarının müstəqilliyini ciddiyə alıb-almamaq barədə tərəddüd edirdi. Onlar nə Xocalıda 366-cı alayı, nə Laçində Pskov desant diviziyasını “görə bildilər”. Əksinə, erməni təcavüzü dövründə Azərbaycana qarşı 907-ci düzəlişi qəbul etdilər.
1993-cü ildə Abxaziyada Gürcüstan ordusunun mövqelərini formal olaraq “naməlum” qırıcılar bombaladı. Əslində, bu, Rusiyaya məxsus təyyarələr idi. O dövrdə Gürcüstan prezidenti Edvard Şevardnadze idi – SSRİ xarici işlər naziri olmuş, Berlin divarının yıxılmasında iştirak edən bir siyasətçi.
2008-ci ildə Rusiya Gürcüstana qarşı yeni bir müharibə başlatdı. O vaxt Gürcüstanın prezidenti Mixeil Saakaşvili idi – Qərbin “islahatçı lider” kimi tanıdığı bir şəxs. Amma dünya yenə susdu. Hətta Qərbin Talyavini adlı hesabat müəllifləri belə, Rusiyanın birinci atəş açdığını yazmağa cəsarət etmədilər.
Bundan sonra isə Lavrov və Klinton “reset” (yenidən yükləmə) düyməsinə basaraq münasibətləri sıfırlamağa qərar verdilər.
2014-cü ildə Krımın ilhaqına cavab olaraq Qərb nəhayət “ərazi bütövlüyü” və “sanksiyalar” ifadələrini xatırladı. Lakin Budapeşt Memorandumu daha ciddi addımlar nəzərdə tuturdu. Bunun əvəzinə, məsələ “Minsk prosesi”, “Normandiya formatı” və “Ştaynmayer formulu” çərçivəsinə salındı – yəni separatçılar üçün “imtiyazların” müzakirəsinə.
Ukrayna müharibəsinin ilk günlərində Qərb müdaxilə etməkdə tələsmirdi. Bəzi dövlətlər Kremlə “üzqoruma” şansı verməyə çalışırdılar. Hətta Ukraynanın əks-hücum ərəfəsində ABŞ “bürokratik maneələr” səbəbilə yardımını ləngitdi.
İllüziyalara qapılmaq lazım deyil
Buna görə də, Trampın açıqlamalarına görə əsəbiləşmək yox, Azərbaycan Prezidentinin tövsiyələrinə qulaq asmaq lazımdır.
Və unutmamalıyıq ki, İlham Əliyev həqiqətən də müharibəni qazandı.
Nurani Qasımova, Minval.az
ABŞ və İsrailin Azərbaycandan faydalanması üçün bədnam qərar aradan qaldırıla bilərmi?
“The Jerusalem Post” qəzeti Azərbaycan prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyevlə İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu arasında fevralın 19-da baş tutan görüşü “regional siyasətdə dönüş nöqtəsi” adlandırıb. “Yeni Müsavat”ın xəbərinə görə, nəşr yazır ki, Netanyahunun ABŞ dövlət katibi Marko Rubio ilə strateji dialoqundan cəmi 48 saat sonra baş tutan yüksək səviyyəli görüş və müzakirələrlə tanış olan diplomatik mənbələrə görə, bu, Azərbaycanın potensial olaraq “İbrahim Sazişləri”nə daxil edilməsi üçün artan sürətdən xəbər verir.
İsrailin yüksək rütbəli rəsmisi “The Jerusalem Post”a bu xüsusda deyib: “Azərbaycan 30 il ərzində müsəlman dünyasında İsrailin ən etibarlı tərəfdaşlarından biri olub. Onların regional təhlükəsizlik arxitekturası üçün strateji əhəmiyyəti layiqincə qiymətləndirilməlidir”. Qeyd olunur ki, görüş günü Begin-Sadat Strateji Araşdırmalar Mərkəzi “Azərbaycanı Trampın regional planlarına və İsrailin maraqlarına necə effektiv şəkildə cəlb etmək olar: praktik tövsiyələr” adlı xüsusi perspektiv hesabat dərc edib.
Orada bildirilir ki, İsrail və ABŞ-dakı İsrailyönlü qüvvələr Azərbaycanın ABŞ-İsrail regional inkişaf, investisiya və texnologiya tərəfdaşlıqlarına daxil edilməsini fəal şəkildə müdafiə etməlidir. Hesabatda həmçinin deyilir: “ABŞ və İsrail yeni ”Böyük Yaxın Şərq" arxitekturası çərçivəsində Azərbaycanın üstünlüklərindən tam şəkildə istifadə edə bilməsi üçün 907-ci maddə ləğv edilməlidir".
“The Jerusalem Post” sonda vurğulayıb: “Tramp administrasiyası regional ittifaqları bərpa etməyə çalışdığı bir vaxtda Azərbaycan İsrailin ”Böyük Yaxın Şərq"ə inteqrasiyasına kömək edə, xüsusilə digər müsəlman ölkələri ilə təhlükəsizlik və iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsində həlledici rol oynaya bilər". Qəzetin H.Hacıyevin İsrail səfərinə bunca önəm verməsi nə ilə bağlıdır? İddialar doğrudurmu?
Qabil Hüseynli
Professor Qabil Hüseynlinin “Yeni Müsavat”a bildirdiyinə görə, sözügedən sanksiyanın müəlliflərindən biri keçmiş ABŞ prezidenti Cozef Bayden olub. Onun fikrincə, indi hakimiyyətdə olan Donald Tramp isə Azərbaycana münasibətində sələfindən fərqlənir: “Biz nəzərə almalıyıq ki, Tramp yevangelistlərə çox yaxındır və Amerika yəhudiləri onu yüksək səviyyədə dəstəkləyir. Biz onu da diqqətdən qaçırmamalıyıq ki, ABŞ Yəhudi Komitəsi ilə Azərbaycanın əlaqələri kifayət qədər yaxşıdır. Həmçinin, Netanyahunun bizə şəxsi münasibəti yüksəkdir. Yəhudi baş nazirin də Trampla görüşdə necə qarşılanmasını bura əlavə etsək, böyük ümid var ki, həmin qərar ləğv edilə bilər. Sadəcə, Konqresin mövqeyi bəlli olmalıdır”.
Q.Hüseynli Konqresdə respublikaçıların üstün olduğunu deyərək məsələnin həllini mümkün sayır: “Azərbaycan Tramp iqtidarından jest gözləməkdədir. Təbii ki, ABŞ və İsrailin regional proyektdə Azərbaycanın potensialından faydalanması bilməsi üçün qarşı tərəf də hansısa addımlar atmalıdır. Söhbət burada İrana qarşı hansısa planlarda ölkəmizin iştirakından getmir. Sadəcə olaraq, Azərbaycan ABŞ və İsraillə strateji tərəfdaş ölkələr kimi regional layihələrdə yer ala bilər. Bunun üçün bizim də öz istəklərimiz var. Əvvəla, hərbi dəstəyi qadağan edən həmin qərar ləğv olunmalıdır. Əgər İsrail mediası və eləcə də beyin mərkəzi bu haqda bəzi informasiyalar sızdırıbsa, ortalıqda bu müzakirələrin getdiyi istisna deyil. Ümumiyyətlə, hörmətli Hikmət Hacıyevin İsrail səfəri kifayət qədər mötəbər və əhəmiyyətli idi. Netanyahu ilə görüş də sübut etdi ki, əlaqələrimiz hansı səviyyədə inkişafdadır”.
Professor hesab edir ki, ona görə də İsrail ABŞ-nin müttəfiqi olaraq dost gördüyü Azərbaycan üçün bu qərarın ləğvi istiqamətində Tramp administrasiyası ilə diplomatik kanallarla danışıqlara gedə bilər: “Üstəlik, ”907-ci düzəliş"in qüvvədə saxlanması əhəmiyyətsizdir. Əvvəla, o qərar düşmənçilik idi. İşğala məruz qalan ölkəyə yardım etmək əvəzinə ona sanksiya tətbiq etmək ermənilərə dəstək sayılır. İkincisi, Azərbaycan torpaqlarını azad edib və biz silah alqı-satqısını ən yüksək səviyyədə həyata keçiririk. Eyni zamanda, Ermənistanla sülh danışıqları davam etdirilir. ABŞ bu qərarı ləğv edərək sülhə töhfə verməlidir. Hərçənd Bayden dövründə İrəvanla imzalanan xartiya, erməni hərbçilərin Almaniyadakı ABŞ bazasında təlimlər keçməsi göstərir ki, Vaşinqton müdafiə sahəsində bu ölkəni yetərincə dəstəkləyir".
Çingiz Qənizadə
Demokratiya və İnsan Hüquqları Komitəsinin sədri Çingiz Qənizadə də ümid edir ki, ABŞ və İsrail Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini layiqincə qiymətləndirəcək. Hüquq müdafiəçisi hesab edir ki, qəbul edilən qərar olduqca ədalətsizdir və bu günə qədər də ləğv edilməməsi ikiqat haqsızlıq, qərəzli münasibətin göstəricisidir: “Azərbaycan bu nifrətə son qoyulmasını tələb edir. Məhz nifrətin və düşmənçiliyin nümunəsidir ki, həmin sanksiya qüvvədən düşməyib. Biz Tramp administrasiyasının və Konqresin buna son qoyacağını gözləyirik. Sadəcə, Amerikadakı erməni lobbisinin və Konqresdəki demokratların təsirləri hələ də qalmaqdadır. Bax, bu mənada düzəlişin ləğvi qərarının olacağı haqda tərəddüd edirəm. Bütün hallarda, bu addım atılmaqla ABŞ-Azərbaycan münasibətlərində yeni bir mərhələ başlana bilər. Bundan əlavə, münaqişə keçmişdə qalıb, bu gün sülh danışıqları irəliləyir, Amerikanın bu qərarı ləğv etməməsi olduqca məntiqsizdir”.
Qeyd edək ki, “907-ci düzəliş” 1992-ci ildə ABŞ Konqresi tərəfindən “Azadlığa dəstək haqqında” akta əlavə edilən və Azərbaycana ABŞ-nin birbaşa dövlət yardımını qadağan edən düzəlişdir. Erməni lobbisinin təşəbbüsü ilə qəbul edilib. Bu qadağa Azərbaycanı iqtisadi və siyasi sabitliyi asanlaşdırmaq üçün ABŞ hökumətindən birbaşa yardım almayan yeganə postsovet dövlətinə çevirib. Senat 24 oktyabr 2001-ci ildə akta ABŞ Prezidentinə 907-ci düzəlişdən imtina etmək imkanını təmin edən düzəlişi qəbul edib. Bayden düzəlişin qəbulunda fəal rol oynayıb və dəfələrlə onun ləğvinə qarşı çıxıb. Öz-özlüyündə 907-də göstərilən yardımın, dəstəyin miqdarı o qədər cüzidir ki, Azərbaycan üçün o heç nədir. Onun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Amma rəmzi olaraq bu ABŞ-nin öz maraqlarına, dünyada, xüsusilə də Cənubi Qafqaz regionunda roluna, mövcudluğuna qarşı mənfi təsir edən ən utancverici qanunlardan biridir. Yeri gəlmişkən, Tramp prezident vəzifəsinin icrasına başladığı ilk gündə 100 sərəncam imzalanıb. O cümlədən, Baydenin imzaladığı 78 sərəncamı ləğv edib, ABŞ-ın 60-a yaxın yardım proqramının fəaliyyətini 90 günə dayandırıb. Tramp sensasiyalar gətirən dövlət başçısıdır və fəaliyyətə başladığı ilk gündə imzaladığı sənədlərlə ABŞ tarixində bir ilk yaratmış oldu. Azərbaycan Baydenin dövründə 907-ci düzəlişin müddətinin əsassız şəkildə artırılması və qərəzli yanaşmalarla üzləşib. ABŞ-da yeni siyasi hakimiyyətin fəaliyyətə başlaması bu əssasız düzəlişin də ləğv edilməsi ilə bağlı ümidlər yaradır. Əslində Tramp müharibələri və münaqişələri sonlandıracaq dövlət başçısı kimi gəlib. Bu baxımdan ölkəmizə qarşı ABŞ-ın qərəzli və ikili standartlı yanaşmalarda da dəyişikliyin olacağı gözləniləndir.
Emil SALAMOĞLU,
“Yeni Müsavat”
Ekspert: “Rusiyanın pul siyasətinə dəyişikliklər layihəsi bu, ölkənin maliyyə sisteminin böhran içində olduğunu göstərir”
“Rusiyanın ideoloji təbliğatının əsas komponentlərindən biri iqtisadi sabitlik və maliyyə müstəqilliyi illüziyasının yaradılmasıdır. Kreml həm öz əhalisini, həm də beynəlxalq ictimaiyyəti Rusiya iqtisadiyyatının sanksiyalara, müharibəyə və beynəlxalq təcrid vəziyyətinə baxmayaraq böyüməyə davam etdiyinə inandırmağa çalışır. Ancaq Rusiya Bankının faktiki iqtisadi addımlarına nəzər salsaq, vəziyyət tamamilə fərqli görünür”. Bu sözləri Ukrayna Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutunun Xarici Siyasət Araşdırmaları Mərkəzinin baş məsləhətçisi İvan Us Rusiya iqtisadiyyatının vəziyyəti barədə yazdığı analitik məqalədə qeyd edib.
Ekspert qeyd edib ki, bu yaxınlarda Rusiyanın “Telegram” kanallarında 2025-2027-ci illər üçün Rusiyanın pul siyasətinə dəyişikliklər layihəsi dərc edilib: “Bu, ölkənin maliyyə sisteminin böhran içində olduğunu, dövlətin onu ayaqda saxlamaq üçün məcburi tədbirlərə əl atmağa məcbur olduğunu göstərir. Bu tədbirlər bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinə zidd olmaqla yanaşı, həm də birbaşa hakimiyyət dairələrində panikadan xəbər verir. Çünki birincisi, Rusiya Mərkəzi Bankı maliyyə xidmətləri, xüsusən də pul köçürmələri və ödəniş infrastrukturundan istifadə tariflərini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağı planlaşdırır. Bu qərarın rəsmi əsaslandırılması əməliyyat xərclərinin artması və sistemin modernləşdirilməsinin zəruriliyidir. Maliyyə xidmətlərinin qiymətinin artması adi vətəndaşları və biznesləri vuracaq və onları hökumətin səhv hesablamalarına görə ödəməyə məcbur edəcək. İkincisi, sənəddə xaricə pul köçürmələri ilə bağlı ciddi məhdudiyyətlər var. Güman edilir ki, fiziki və hüquqi şəxslər beynəlxalq köçürmələri yalnız müəyyən edilmiş limitlər çərçivəsində həyata keçirə biləcək, bəzi əməliyyatlar isə ümumiyyətlə qadağan olunacaq. Bu, birbaşa sübutdur ki, Rusiya rejimi kapital axınından qorxur və hər vasitə ilə pulu ölkə daxilində saxlamağa çalışır. Sual olunur, iqtisadiyyat stabildirsə, o zaman belə məhdudiyyətləri niyə tətbiq etmək lazımdır?”.
“Digər mühüm məqam bankların və maliyyə qurumlarının aktivlərinin dövlət istiqrazları ilə məcburi şəkildə dəyişdirilməsidir. Bu o deməkdir ki, biznes kreditləşməsinə və ya digər investisiya layihələrinə yönəldilə bilən vəsaitlərin bir hissəsi dövlət borcunun maliyyələşdirilməsinə yönəldiləcək. Əslində hökumət maliyyə sektorunu müharibəni və büdcə kəsirini maliyyələşdirməyə məcbur edir. Bu addım yalnız iqtisadi durğunluğu artıracaq, kredit imkanlarını azaldacaq və bank sistemi üçün əlavə risklər yaradacaq”, - Us əlavə edib.
Onun sözlərinə görə, real problemləri gizlətmək üçün Rusiya Bankı bildirir ki, iqtisadiyyatı guya sabitləşdirmək üçün əsas faiz dərəcəsi dəyişməz qalacaq: “Bununla belə, praktikada bu, biznes və əhali arasında çaxnaşmadan qaçmaq cəhdidir. Çünki dərəcənin istənilən kəskin artması iqtisadiyyatda daha böyük problemlərə işarə ola bilər. Beləliklə, Rusiya Bankının yeni tədbirlərinin təhlili ölkədə iqtisadi vəziyyətin elan edilmiş sabitlikdən uzaq olduğunu göstərir. Dövlət artan tariflər şəklində yeni vergilər tətbiq edir, vətəndaşların maliyyə azadlığını məhdudlaşdırır, bankları dövlət borc öhdəliklərini almağa məcbur edir”.
“Belə siyasət uzunmüddətli ola bilməz və zaman keçdikcə onun nəticələri Rusiyanın özü üçün daha da dağıdıcı olacaq. Bunlar Ukraynanın beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmalı olduğu faktlardır. Kiyev daxili maliyyə böhranı vəziyyətində olan Rusiyanın “iqtisadi gücü” mifini məhv etməlidir”, - ekspert fikrini yekunlaşdırıb.
Müəllif: Turan Abdulla
Erməni lobbisi açıq şəkildə hücuma keçib...
“120 min xristianı erməni Artsaxda dəhşətli təqiblərə və məcburi köçürülməyə məruz qalanda Kamala Harris heç nə etmədi. Kamala Harris ABŞ prezidenti olarsa, dünyadakı xristianlar təhlükəsiz olmayacaq. Mən prezident olanda, təqib olunan xristianları müdafiə edəcəm, zorakılığı və etnik təmizləmələri dayandıracam və Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhü bərpa edəcəm”. “Newsweek” jurnalı yazır ki, Donald Tramp keçən ilin oktyabr ayında ABŞ prezidenti seçkiləri zamanı “Truth” sosial hesabında belə bəyanat verib.
Məqalədə qeyd olunur ki, Trumpın çox vaxt məntiqə və əxlaqa zidd olan digər bəyanatlarından fərqli olaraq, “onun erməni xalqı ilə bağlı qiymətləndirməsi tamamilə doğrudur”.
“Azərbaycan son dörd ildə Ermənistanı və onun Cənubi Qafqazda mövcudluğunu məhv etməyə çalışıb. Bu, 2020-ci ilin payızında mübahisəli Dağlıq Qarabağ (Artsax) ərazisi uğrunda qanunsuz və səbəbsiz müharibə ilə başladı və 120 000-dən çox erməninin bölgədən etnik təmizlənməsi ilə başa çatdı. Bu, 1915-ci il erməni soyqırımından sonra ermənilərin ən böyük köçürülməsi oldu”, – nəşr yazır. Daha sonra iddia edilir ki, Azərbaycan həmin əraziləri “ələ keçirdikdən” sonra erməni kilsələri, monastırları, xaçkarları və “min illər boyu” qorunub saxlanılan digər tarixi yerləri davamlı “mədəni məhv edilmə kampaniyasına” başlayıb.
Nəşrin köşə yazarı (erməni əsilli ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə mütəxəssis) Stefan Peçdimalci iddia edir ki, Azərbaycan “Ermənistana təzyiq göstərməyə və səmimi olmayan sülh sazişləri bağlamağa çalışıb, eyni zamanda öz əsas müttəfiqi Türkiyə ilə birlikdə Ermənistanın suveren torpaqlarını, o cümlədən iki ölkə arasında həyati əhəmiyyət kəsb edən Zəngəzur dəhlizini ələ keçirməyə cəhd edib”.
Müəllifin sözlərinə görə, Bakının ritorikası xüsusi narahatlıq doğurur. “Biz bu nifrətin erməni hərbi əsirləri ilə amansız rəftarda, işgəncələrdə və əsir götürülmüş erməni əsgərlərinin edamında özünü necə göstərdiyini gördük”, – nəşr qeyd edir. “Newsweek” əlavə edir ki, hüquq müdafiəçiləri və vəkillər onların günahsız olduqlarını bildirməsinə baxmayaraq, Azərbaycan bu ilin əvvəlində erməni “siyasi məhbuslar”, o cümlədən “filantrop” və keçmiş “dövlət naziri” Ruben Vardanyana qarşı “saxta” məhkəmə prosesi başlayıb.
Məqalə müəllifi vurğulayır ki, bütün bu “cinayətlər və insan hüquqlarının kobud şəkildə pozulması” ABŞ-ın keçmiş prezidenti Co Baydenin hakimiyyəti dövründə baş verib. Azərbaycanın “hərbi cinayətlər və vəhşiliklərə” görə məsuliyyətə cəlb edilməməsi xarici siyasətində insan hüquqlarını prioritet elan edən prezidentin bioqrafiyasında ləkə olaraq qalacaq. Onun susqunluğu və laqeydliyi Azərbaycana cəzasız qalmaq üçün yaşıl işıq yandırıb.
Nəşr vurğulayır ki, məhz bu səbəbdən prezident Trampın Baydenin edə bilmədiyini etmək və Azərbaycanı məsuliyyətə cəlb etmək kimi unikal fürsəti var.
Məqalədə bildirilir ki, Tramp aşağıdakı addımları ata bilər:
Azərbaycanın hökumətinə hər hansı xarici yardımı qadağan edən “Azadlığa Dəstək Aktına 907-ci düzəlişi” dəstəkləyə;
ABŞ-ın “erməni soyqırımını” tanıma siyasətini davam etdirə;
Hazırda Azərbaycanın həbsxanalarında saxlanılan bütün erməni məhbusların, o cümlədən hərbi əsirlərin dərhal azad edilməsini tələb edə;
Sülh prosesinə daha çox şəffaflıq və prosesdə şəxsən iştirak edə;
Azərbaycanın “Artsaxdakı erməni abidələrinə və dini məkanlarına qarşı dini təqibləri” dayandırması üçün təzyiq göstərə və Ermənistanın suverenliyinə qarşı mümkün hücumlar üçün bəhanə kimi istifadə oluna biləcək bütün tarixi revizionizmi pisləyə;
Azərbaycanın Ermənistan ərazisindən qoşunlarını çıxarmasını və ermənilərin “Artsaxa” qayıtmasını tələb edə bilər.
“Prezident Tramp bildirib ki, ikinci müddətində sülh qurucusu olmaq və bütün müharibələrə son qoymaq istəyir. O, bunu Azərbaycanın məsuliyyətə cəlb olunması və erməni xalqına qarşı zorakılığın dayandırılması ilə başlaya bilər. Məsuliyyət olmadan sülh ola bilməz”, – nəşr yazır.
Aydındır ki, Stefan Peçdimalci erməni diasporunun Qərbdə yaydığı fikirləri nüfuzlu “Newsweek” nəşrinin rəsmi mövqeyi kimi təqdim etmək üçün əlindən gələni edib. Bu isə jurnal rəhbərliyinin məsuliyyətini də artırır, çünki məqalədə Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərindəki problemlər tamamilə birtərəfli təqdim olunub. Müəllif açıq şəkildə Trampı Azərbaycan əleyhinə yönləndirmək istəyir, hazırda dünya nizamının pozulmaq təhlükəsi olduğu bir vaxtda ABŞ prezidentini hansısa separatçılar və ya Cənubi Qafqazda mübahisəli tarixi abidələrin taleyinin narahat etməli olduğunu düşünür. Halbuki belə məsələlərin ABŞ üçün ön planda olması şübhə doğurur.
Amerika ermənisinin məşhur jurnalda dərc olunan bu məqaləsini necə qiymətləndirmək olar? Bu, təsadüfi yazıdır, yoxsa məqsədyönlü fəaliyyətin nəticəsidir? Bu, köşə yazarının şəxsi fikridir, yoxsa nüfuzlu nəşrin ümumi mövqeyidir? Məqalənin məqsədi nədir və o öz məqsədinə çata bilərmi? Trampın Azərbaycan və ya Ermənistanla bağlı konkret bir mövqeyi varmı və bu mövqe dəyişə bilərmi?
Pressklub.az-ın suallarını politoloq, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Ərəstun Oruclu cavablandırıb.
O, ilk olaraq qeyd edib ki, Donald Tramp və onun komandasındakı insanlarla bağlı danışanda “məntiq”, “ağıl” və “sağlam düşüncə” kimi sözlərdən imtina etmək lazımdır. Çünki burada həmin parametrlər işləmir.
“Onun bəyanatları, o cümlədən ermənilər barədə “Newsweek”də qeyd olunan seçki bəyanatı, Trampın hər zaman istifadə etdiyi populist jestlərdir. O, bunu demokratları ittiham etmək üçün istifadə etməli idi. Halbuki, Qarabağın azadlıq üçün 2020-ci ildə müharibə başlayan zaman Donald Tramp özü prezident idi. Amma bu çəkişmələr, necə deyərlər, onların daxili işidir, qoy özləri aralarında həll etsinlər.
ABŞ-dəki ermənipərəst lobbiçilərə gəldikdə, təbii ki, onlar Trampın bu bəyanatlarından istifadə edərək onu Azərbaycanı qarşı qaldırmağa çalışırlar. Unutmayaq ki, yeni dövlət katibi Marko Rubio həmişə ermənipərəst mövqeyə sahib olub. Və burada xristian faktoruyla əlaqəli oyunlar başlayır. Xristian kartı oynanılır, çünki Tramp açıq islamofobdur. Bunu hər kəs yaxşı anlayır, bilir. Və o da bunu gizlətmir.
Bəs o, Azərbaycandan nə tələb edə bilər? Mən təsəvvür edirəm ki, Tramp istənilən şeyi tələb edə bilər. Amma mən ona da əminəm ki, Azərbaycan onun bəzi tələblərinə tüpürə də bilər. Vəssalam”, - o, deyir.
Politoloq, hazırkı şəraitdə Azərbaycana müəyyən təzyiq ola biləcəyini istisna etmir.
“Biz buna hazır olmalıyıq. Birincisi, bütün bu separatçı cinayətkarlar məhkəməyə çıxarılmalı və onlar həbs cəzasına məhkum edilməlidirlər. İkincisi, Azərbaycan Türkiyə isə əlaqələrini möhkəmləndirməlidir. Və bunu çox sürətlə və çox böyük miqyasda etməlidir.
Bəli, anlayıram ki, Ərdoğan danışıqlara asan gedən və ya tərəfdaş olan şəxs deyil. Amma bütün bunlara baxmayaraq, biz bunu etməliyik. Xüsusilə, Tramp Putinlə, Putin isə Trampla yaxınlaşanda, biz çox diqqətli olmalıyıq. Və bizim güvənə biləcəyimiz yalnız bir ölkə var, o da Türkiyədir. Azərbaycanla bağlı impulsiv, düşünülməmiş, ekstremist addımların qarşısını almaq üçün. Bunlar isə istisna olunmur. Mən bunu tam məsuliyyətlə deyə bilərəm. Xüsusilə Tramp və onun komandası barədə. Onlar hər şey tələb edə bilərlər, amma bu, o demək deyil ki, Azərbaycan bu tələbləri yerinə yetirməlidir. Bəli, ermənilər bu vəziyyətdən öz maraqları üçün, öz faydaları üçün istifadə etməyə çalışacaqlar. Amma bu, o demək deyil ki, biz əllərimizi qoynumuza qoyub oturmalıyıq. Düşünürəm ki, belə məqalələr çox olacaq. Onlar bu üsullarla Trampa təsir göstərməyə çalışacaqlar. Amma düşünmürəm ki, Tramp mətbuat vasitəsilə təsir altına alınacaq bir insandır. O, hətta bunları oxumur. İnanıram ki, onun mətbuat xidməti onun yalnız öz şəxsiyyətinə aid olan media xülasələrini toplayır və o, yalnız bunları oxuyur. Onun eqosuna təsir edən şeyləri. Onun üçün bundan vacib heç nə yoxdur.
Amma yenə də deyirəm, biz diqqətli olmalıyıq. Çünki bugünkü Vaşinqton liderindən hər cür absurd addım gözləmək olar.
Xoşbəxtlikdən, Türkiyə bu gün Vaşinqtonun dostları arasında deyil. Çünki Qəzza məsələsi var. Tramp Fələstin əhalisini oradan deportasiya etmək istəyir. Türkiyə üçün isə buna qarşı dayanmaq nüfuz, şərəf və regiondakı təsir məsələsidir. Düşünmürəm ki, Türkiyə buna razı olsun.
Və görünür, Ərdoğanın bu məsələ ilə bağlı sərt bəyanatı Vaşinqtonda düzgün qəbul olunub. Ən azından oradan heç bir reaksiya gəlməyib.
Türkiyə, Böyük Yaxın Şərqdə öz sözünü deyən ölkədir. Azərbaycan da bu regionun bir hissəsidir. Buna görə də, biz Türkiyə ilə maksimum yaxınlaşmağa ehtiyac duyuruq. Bununla da bütün bu potensial fəlakətləri önləyə bilərik. Demirəm ki, bu mütləq olacaq. Amma Tramp impulsiv bir insandır, o, spontan olaraq hərəkət edir və onun düşünülmüş addımları yoxdur.
Amma Tramp birdən Azərbaycana qarşı nəsə etməyə başlasa, ona sərt cavab vermək lazımdır. Mən onun ilk prezidentlik dövrünü izləmişəm, indi də izləyirəm. Belə bir nəticəyə gəlmişəm ki, ona hörmət edilməyəndə, ona qarşı tənqidlər olanda, çox qorxur. Ümid edirəm ki, Azərbaycanın rəsmi şəxsləri bu şərhi oxuyacaq və nəzərə alacaqlar. Sadəcə olaraq onu aqressiv və sərt şəkildə görməzdən gəlmək lazımdır. O, bunu sevir. Bilmirəm, bu nə ilə bağlıdır, amma bu faktdır. Mənim şəxsən müşahidə etdiyim şeydir. Yuxarıda dediyim parlaq nümunə - Ərdoğanın Qəzza ilə bağlı sərt bəyanatı və Tramp susdu, bir kəlmə belə demədi”, - Oruclu bildirib.
Rauf Orucov
Əhməd bəy Ağaoğlu deyirdi ki, “İnkişaf etmiş bir milləti demokratiyasız idarə etmək çox çətindir. İqtidar üçün də əsl şərəf, sərbəst düşünən və sərbəst fikir söyləyən bir milləti idarə etməkdir. Yoxsa ağzı qapalı, əli bağlı bir sürünü hər kəs idarə edər. Hürrüyyət demokratiyanın əsas əlamətidir. Hürriyyət olmayan yerdə ədalətdən, qayda-qanundan danışmaq olmaz”.
Millətin taleyində, idarəçiliyində rol alan hər kəs onunla ədalət, hürriyyət duyğusu ilə rəftar etməyə borcludur. Özünə və qaşısındakına hörmət edən insanın əsl dəyəri də məhz millətinin övladlarına münasibətdə verdiyi dəyərdir, onun böyüklüyü millətinə münasibətilə ölçülməlidir.
Bizim bu gün hamı tərəfindən qəbul edilən bu böhranlı halımız bir çox məsələlədən qaynaqlansada onlardan biri də müəllim anlayışı və statusu ilə bağlı ölkə miqyasında tətbiq edilən idarəetmədir.
Əslində müəllimin Azərbaycan cəmiyyətində funksiyası, statusu nədir? Onun dediyi dərs anlayışına nələr daxildir? Biz nəyə dərs deyirik? Niyə hamı müəllimin üzərinə gəlir, onu saxtakarlıda suçlayır, şəxsiyyətini aşağılayıb, cəmiyyətdə gözdən salır?
Axı müəllim “keçmişi öyrədən, gələcəyi quran” idi. İndi müəllimi biz gələcəyimizi dağıdan statusunda rahatca cəmiyyətə təqdim edirik. Niyə bizdə müəllimlik bu hala gəldi?
Bizi Direktor, Rektor, Nazir olaraq idarə edənlər bu dediklərimin mahiyyətini bilirmi?
Dostlar əslində son bir ayda çalışdığım təhsil müəsissində UNEC nəzdində Sosial-İqtisadi Kollecində üzləşdiyim vəziyyət məni Azərbaycan təhsilində baş verənləri az da olsa araşdırmağa məcbur etdi. Aydın olur ki, indi təhsil müəssisələrinə rəhbər təyin edilənlərin əksəriyyətinin təhsillə aşağı-yuxarı əlaqəsi yoxdur və bir gün belə müəllim kimi sinifə girməyənləri, dərs deməyənləri rəhbər təyin edirlər.
Fəaliyyətlərində əsas prioritet isə təhsil müəssissələrinin büdcəsini yazıq millətin balalarını imtahanlarda kəsərək, kəsir imtahanları hesabına ödənişlər etdirməyə məcbur etdirməklə doldurmaq durur. Xüsusən kolleclərdə bu hal geniş vüsət alıbdır. Rüşvəti, kütləvi kəsir ödənişləri, çərimələr əvəzləyibdir.
Ardı var
Qelender Muxtarli
TEREF
`Bu, 30-cu illərdə almanların yahudilərlə rəqabət apara bilməyib, onların mağazalarının güzgülərini sındırmağına bənzəyir” deyən Ayaz Salayev əşyanın tarixini bilmir, təbliğata yenik düşüb. Rus dilinin müdafiəsini yaraşmaz şəkildə aparır.
Dediyidən belə çıxır ki, alman xalqı yahudidən ağılca geri qalır, o üzdən rəqabət edə bilməyib o illərdə, yahudinin güzgülərini daşa basıb.
Kökündən yanlış bir yanaşmadı.
Bilmir və bilmədiyini də bilmir.
30-cu illərdə Almaniyada almanlar fəhlə, yahudilər fabrikant idilər. O nifrət boşuna formalaşmamışdı toplumda. Ciddi ictimai, sosial səbəblər vardı. Almaniya sənayesinin bütün sahələr üzrə 90% dən yuxarı nəzarət yahudilərin əlində idi. Alman iqtisadiyyatında, sənətində elə bir yahudi şəbəkəsi yaranmışdı ki, almanlar yüksək biznesə, sənətə, sənayeyə yaxın buraxılmırdı. Alman öz ölkəsində ikinci sinif vətəndaş olmuşdu.
Bu acı tarixi yaşamış, dəfələrlə, hətta kral fərmanları ilə yahudi sürgünü həyata keçirmiş Avropa ölkələri bu gün də ehtiyatı əldən vermirlər. Çünkü istər elmdə, istər biznesdə, sənətdə yüksək mənsəbə yetişmiş yahudi öz yahudisindən başqa heç kəsə yol verməz. Bu, daşdan keçmiş təcrübədir.
Yabançı dil deyil, işğal aləti olan bir dili bu şəkildə müdafiə etmək, sadəcə ayıbdır.
Mehriban Vezir
TEREF
Bakıda ayı, dovşan, maral ətindən hazırlanan məhsullar satılır.
TEREF ATV-yə istinadən xəbər verir ki, Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) əməkdaşları plandankənar yoxlama zamanı paytaxtın Nərimanov rayonundakı mağazaların birində ayı, dovşan, maral ətindən hazırlanmış konservlər aşkarlayıblar.
Mağaza sahibi isə AQTA-nın əməkdaşlarını görüb, dükanı bağlayaraq ərazidən uzaqlaşıb.
Ətraflı süjetdə:
İndi mən diplomlarımı hara aparım?
Neynəyim?
İkisini də hamının gözü önündə yandırım?
Niyə ali təhsil haqqında diplomlarım hökumətin elektron portalında görünmür?
Neçə gündür əziyyət çəkirəm. Bu sonuncu yoldur?
Yaxşı, mən sizə mane oluram, bir az savadlıyam....
Amma inanın yorulmuşam. Sizi məhkəməyə verib, ali təhsil haqqında sənədlərimi təsdiqlədə bilərəm.
Açığı maddi durumum da imkan vermir məhkəməyə müraciət edim. Bilirəm məhkəmə hüququmu bərpa edəcək. Ortada mən xərcə düşəcəm. Ona da maddi imkanım yoxdur.
Cənab Emin Əmrullayev! Mən MİQ imtahanında iştirak etmişəm. Araşdıra bilərsiniz. Mən Dövlət Qulluğunda "müsahibə"dən kəsilmişəm.
Həm də ali təhsil haqqında diplomlarımdan biri ilə.
İndi sual verirəm sizə mənim Azərbaycanda Dövlət Universitetlərində(!) aldığım ali təhsili təsdiqləyən sənədlərim niyə elektron hökumət portallarında görünmür? Bunu kim edir? Bəlkə biləsiniz?????
Dostlar sizdən ricam Elm və Təhsil Nazzirliyini, onun yanında İctimai Şura üzvlərini, Cənab nazir, Emin Əmrullayevi tag edin. Bəlkə yardımınız toxundu....
Razi Abasbəyli
TEREF
“Müharibə 2022-ci ilin fevralında başlayandan bəri ilk dəfə Zelenski danışıqlardan kənarda qaldı”. Britaniyada nəşr olunan “The Telegraph” qəzeti Birləşmiş Ştatların yeni prezidenti Donald Trampın Rusiya-Ukrayna müharibəsinin dayandırılması ilə bağlı yürütdüyü siyasətin ilkin nəticələrini təhlil edərkən bu qənaətə gəlib. ABŞ lideri dünənki bəyanatı ilə Ukraynanın müttəfiqlərini möhkəm qəzəbləndirib, Rusiya rəhbərliyini sevindirib, dünya ictimaiyyətini isə çaş-baş qoyub...
Fevralın 18-də ABŞ dövlət katibi Marko Rubio və Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov arasında Ər-Riyada keçirilən görüşə Ukrayna prezidenti dəvət edilməmişdi. Avropa İttifaqı liderləri də ABŞ-Rusiya danışıqlarından kənarda saxlanılmışdı. 5 saata qədər davam edən görüş bir nəticə ilə bitib: tərəflər danışıqları davam etdirməklə bağlı razılığa gəliblər. Rusiya XİN rəhbəri Sergey Lavrov isə təfərrüatlara varmadan bildirib ki, işğal olunmuş ərazilərin qaytarılması, Qərb ordularının Ukraynaya gətirilməsi, Kiyevə təhlükəsizlik zəmanətlərinin verilməsi və onun NATO-ya inteqrasiyası birmənalı olaraq qəbuledilməzdir. Beləliklə, Rusiya tam güzəştsiz mövqe nümayiş etdirdi və Trampın atəşkəs, sülh təşəbbüsünün indiki mərhələdə mümkün olmadığını anlatdı. Bəs ABŞ lideri köhnə-yeni tərəfdaşının bu reaksiyasına hansı reaksiyanı verdi? Bu barədə bir qədər sonra...
Üç ildir davam edən müharibənin bilavasitə və əsas iştirakçılarının prosesdən kənarda saxlanması kəskin narazılıq doğurub. Prezident V.Zelenski Ər-Riyad görüşünün nəticələrini tanımadığını elan etdi, Avropa liderləri də eyni mövqeni bölüşərək, Parisdə toplaşıb vəziyyəti müzakirə etdilər. Zirvədə konkret qərarlar qəbul edilməsə də ABŞ-sız Ukraynaya hərbi, siyasi, iqtisadi dəstəyin davam etdirilməsi barədə ilkin razılıq əldə olunub.
Dünən nüfuzlu “Politico” jurnalı diplomatik mənbələrə istinadla yazıb ki, Avropa İttifaqı Ukraynaya 6 milyard avroluq hərbi dəstək verə bilər. Vurğulanır ki, böyük hərbi yardım paketi liderlərin bazar ertəsi Parisdə keçirilən fövqəladə toplantısında hər hansı konkret qərarın əldə olunmamasından sonra Aİ-nin Ukraynanı dəstəkləmək əzminin bariz nümayişi olacaq. Güclü hərbi dəstək Ukraynaya silahlı qüvvələrini gücləndirməyə, Rusiyanın cəbhə xəttində hücumlarının qarşısını almağa və Kiyev sülh danışıqlarına hazırlaşarkən şəhərlərini hava hücumundan qorumağa kömək edə bilər. Bu, həmçinin Aİ-nin öz nümayəndə heyətini danışıqlara əlavə etmək üçün iddiasını gücləndirə bilər. “Politico” iki diplomatik mənbəyə istinadən qeyd edir ki, 6 milyard avro başlanğıc rəqəmdir və zaman keçdikcə 10 milyard avroya və ya daha çox arta bilər.
Trampın reaksiyasına gəldikdə, o, Moskvanın sülh üçün qoyduğu baryerləri qınamaq əvəzinə, gözlənilmədən Ukrayna lideri Zelenskini hədəfə aldı. Prezident mətbuat konfransında “Üç il davam edən döyüşlərdən sonra Səudiyyə Ərəbistanında ilkin danışıqlarda yer almadıqları üçün özlərini xəyanət edilmiş kimi hiss edə biləcək ukraynalılara mesajınız varmı” sualına belə cavab verib:
“Baş verənlərdən həqiqətən məyus oldum. Mən bunu üç ildir müşahidə edirəm. Bu, prezident olsaydım heç vaxt baş verməyəcək bir müharibədir. Bilirsiniz, İkinci Dünya Müharibəsindən bəri nadir hallarda gördüyünüz çox sayda insanlar ölür. Deyirsiniz, ukraynalılar məyusdurlar ki, onların yerləri yoxdur, danışıq masasında. Amma üç ildir, ondan xeyli əvvəl də yerləri var. Bunu çox asanlıqla həll etmək olardı. Alababat bir danışıqçı illər əvvəl çoxlu torpaq itirmədən, insan həyatını itirmədən və sadəcə olaraq xarabalığa çevrilmiş şəhərləri itirmədən həll edə bilərdi bunu. Deməli, onlar masada yerləri olmamasından narahat olurlar, demək istəyirəm ki, kimsə çoxdan gedib sövdələşmə aparmalı idi. Mən prezident olsaydım, Putin bunu heç vaxt etməzdi. Yeri gəlmişkən, bizdə oktyabrın 7-si (HƏMAS-ın İsrailə hücumunu nəzərdə tutur - müəl.) də olmazdı”.
Tramp Ukrayna hakimiyyətini qınaqdan bir qədər də uzağa gedərək, Kremlin təbliğat maşının tezislərinə açıq dəstək verib. O, jurnalistin “Biz eşidirik ki, Rusiya istənilən sülh sazişini imzalamaq üçün Ukraynanı yeni seçkilər keçirməyə məcbur etmək istəyir. ABŞ bunu dəstəkləyəcəkmi” sualına müsbət cavab verib:
“Vəziyyət belədir ki, Ukraynada seçkilər olmayıb, hərbi vəziyyət elan olunub, Ukrayna lideri, - mən bunu deməyə nifrət edirəm, amma onun reytinqi 4%-ə düşüb və ölkə bərbad vəziyyətdədir. Böyük bir söküntü kimi görünür ölkə. Yəni, Rusiya Kiyevə qıymadı, bunu etmədi, çünki oraya çoxlu raket atmaq istəmirlər. 20% etdilər, amma 100% etmək istəsəydilər, yəqin ki, çox tez baş verərdi Kiyevin dağılması. Amma elə şəhərlər var ki, onlar tamamilə dağılıb. Bəli, mən deyərdim ki, onlar masa arxasında oturmaq istəyəndə Ukrayna xalqı desin ki, bilirsiniz, bizdə çoxdandır seçki yoxdur? Bu, Rusiyanın işi deyil. Mən bunu deyirəm, bir çox başqa ölkələr də belə deyir. Bilirsiniz, Ukrayna sadəcə olaraq məhv edilir”.
Ağ Evin sahibi bununla kifayətlənməyib, Bayden hakimiyyəti dövründə Ukraynaya verilən hərbi, iqtisadi yardımların hesabını da soruşub: “Prezident Zelenski keçən həftə dedi ki, ona verdiyimiz pulun yarısının harada olduğunu bilmir. Yaxşı, biz onlara, məncə, 350 milyard dollar verdik. Bəs verilən bu qədər pul haradadır? Hara gedir? Mən heç vaxt belə bir hesabat görməmişəm. Ona görə də sülh görmək istəyirəm, daha bütün bu insanların öldürüldüyünü görmək istəmirəm. Amma bu gün eşitdim, yaxşı, yaxşı, bizi dəvət etməyiblər. Amma üç il orada idin. Bunu üç il əvvəl dayandırmalı idin. Heç başlamamalıydın. Razılaşa bilərdiniz”.
Maraqlıdır, Trampın 350 milyard dollarlıq yardım barədə məlumatları haradan aldığı məlum deyil. Təqribi hesablamalara görə, Birləşmiş Ştatların Ukraynaya bütün yardımlarının həcmi 100 milyard dollara çatmayıb.
Mətbuat konfransında Trampa sual verilib ki, Ukraynada Avropa sülhməramlılarının yerləşdirilməsi ideyasını dəstəkləyirmi?
Cavabında deyib: “İstəyirlərsə, dəstəkləyirəm. Mən bilirəm ki, bunu Fransa, Böyük Britaniya və başqa ölkələr qeyd edib. Əgər bizim sülh müqaviləmiz olarsa və orada hərbi qüvvələr olacaqsa və Avropa bunun zəruri olduğunu görsə, onda qoy olsun. Biz oraya hərbi qulluqçular yerləşdirməyəcəyik, amma onların hərbçiləri orda olsun, buna etiraz etmirəm. Əsas odur ki, sülh və ya atəşkəs olsun. Atəşkəs də bir variantdır. Bilirəm ki, Fransa çox gözəl jest etmək istəyir”.
Belə məlum olur ki, Tramp Ukraynanın çox istədiyi, amma Kremlin qətiyyətlə qarşı çıxdığı Kiyevə təhlükəsizlik zəmanəti də vermək niyyətində deyil. Ümumiyyətlə, ABŞ liderinin Ukrayna ilə bağlı niyyəti aydın deyil, dediklərindən belə nəticə çıxarmaq olar ki, o, Ukraynanın kapitulyasiyası hesabına müharibəni bitirib, Rusiyanı sanksiyalardan azad etmək istəyir.
Sonda yenidən “The Teleqraph” qəzetində dərc olunan məqaləyə qayıdaq. Müəlliflər vurğulayır ki, Zelenskinin vəzifəsindən kənarlaşdırılması Putinin əsas məqsədidir. Çünki heç kim Kremlin Ukraynanı əsarət altına almaq və onun ruhunu sındırmaq ambisiyalarının qarşısını almaqdan ötrü Zelenski qədər iş görməyib: "Rusiya FSB-sinin onu öldürə bilməməsi biabırçılıq hesab olunur. İndi Kreml hesab edir ki, əsas ümid Ukraynanı seçkilərə sövq etmək, seçkiyə həmişəki adi sxem üzrə müdaxilə etmək və hakimiyyətə Zelenskinin heç zaman imzalamayacağı alçaldıcı sülh müqaviləsini imzalayan moskvapərəst “marionetka” gətirməkdir".
Qəzetin yazdığına görə, Zelenskini vəzifədən uzaqlaşdırmaq cəhdləri ciddi çətinliklərlə üzləşəcək. Çünki Rusiya üçün indi Ukrayna seçkilərinə təsir etmək müharibədən əvvəlki kimi asan deyil: "Əhalinin əksəriyyəti Putinin adı gələndə tüpürür. Dezinformasiya ilə cəmiyyətdə Zelenskiyə qarşı nifrət oyandırmaq olmaz. Ukrayna əhalisinin ən çox moskvayönlü təbəqəsi onsuz da ruslar tərəfindən işğal olunmuş və buna görə də Ukraynadakı seçki prosesində iştirak edə bilməyən Donbasda yaşayır".
Qəzet qeyd edir ki, Putin və Tramp Zelenskini seçki yolu ilə səhnədən çıxarmaq istəsə də, onların bu planının müvəffəqiyyət qazanacağına heç kim təminat verə bilməz.
Yekunda qeyd edək ki, ABŞ lideri Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşünün fevralın sonuna qədər baş tuta biləcəyi ehtimal edir. Şübhəsiz bu görüş baş tutarsa, dünya təkcə onların danışığından yox, “bədən dili”ndən də çox şeyi anlayacaq...
Turqut
Ötən əsrdə xalqımızın tarixinə yazılan faciəvi hadisələrin bir çoxu məhz ermənilər tərəfindən törədilib. Ermənilərin türklərə, azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqırımı cinayətlərinin tarixi 1905 və 1918-ci illər qətliamları ilə başlayır, 1948-53-cü illərin zorakı deportasiyası və 1988-ci ildən başlayan proseslərlə, 1992-ci il Xocalı qətliamı ilə davam edib.
1992-ci il fevral ayının 25-dən 26-a keçən gecə Ermənistan hərbi birləşmələrinin Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayının köməyi ilə Xocalıda törətdiyi soyqırımından 33 il keçir. Xocalı soyqırımı Azərbaycan tarixinə ən dəhşətli və faciəli səhifələrdən biri kimi daxil olub. Bu soyqırımı aktı insanlıq tarixinin ən qorxulu kütləvi terror aktlarından biri sayılır.
Ermənilərin Xocalı şəhərini hədəfə almaqda məqsədi Qarabağın dağlıq hissəsində azərbaycanlılardan ibarət olan, strateji əhəmiyyətli maneəni aradan qaldırmaq idisə, digər tərəfdən ümumiyyətlə Xocalını yer üzündən birdəfəlik silmək məqsədi idi. Çünki Xocalı elə bir yaşayış məskəni idi ki, Azərbaycanın qədim dövrlərindən müasir dövrə qədər tarix və mədəniyyət ənənələrini özündə əks etdirirdi. Erməni işğalından sonra Xocalıda bütün maddi mədəniyyət abidələrinin məhv edilməsi və dünyanın ən qədim məzarlıqlarından sayılan Xocalı qəbiristanlığının texnika vasitəsiylə darmadağın edilməsi erməni vandalizminin bariz nümunəsi olmaqla yanaşı, dünya mədəniyyətinə qarşı zorakılıq aktıdır.
1992-ci il fevralın 26-da Ermənistan hərbi birləşmələrinin şəhərə hücumu zamanı Xocalıda 3 minə yaxın insan olub. Mühasirədə qaldığı 4 aydan artıq zaman ərzində blokadada olduğu üçün əhalinin xeyli hissəsi şəhərdən çıxmaq məcburiyyətində qalıb. Xocalı soyqırımı zamanı 613 nəfər ödürülüb. 106 qadın, 63 azyaşlı uşaq, 70 qoca öldürülüb. 8 ailə isə tamamilə məhv edilib, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq isə valideynlərindən birini itirib. 1000 nəfər müxtəlif yaşlı dinc sakin aldığı güllə yarasından əlil olub. Faciə baş verən gecə 1275 nəfər dinc sakin girov götürülüb, onların 150-nin taleyi indi də məlum deyil.
Tarixi abidələri ilə fərqlənən, Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edən qədim mədəniyyətə, strateji önəmə malik Xocalı şəhəri, sözün əsl mənasında, işğalın nəticəsində xarabalığa çevrilib. Ermənilərin insanlığa sığmayan dəhşətli cinayət əməlləri nəticəsində Xocalı şəhərində 105 sosial-məişət obyekti, 3200 fərdi yaşayış binası, 14 məktəb, 21 klub, 29 kitabxana, üç mədəniyyət evi və bir tarix-diyarşünaslıq muzeyi dağıdılıb. Bununla yanaşı, şəhərdə XIV-XV əsrə aid türbələr, günbəzlər, məzarlar yerlə-yeksan olunub, qəbiristanlıq vandallara xas üsullarla dağıdılıb, ümumiyyətlə, bu torpağın ən qədim sakinləri olan azərbaycanlılara aid bütün izlər silinib.
XX əsrin sonunda ermənilərin Xocalıda törətdikləri soyqırımı indiyədək bəşəriyyətə qarşı yönəldilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi qiymətləndirilir. Xocalı faciəsi tarixi yaddaşlardan heç vaxt silinməyən Xatın, Liditsa, Oradur, Xolokost, Sonqmi, Ruanda və Srebrenitsa kimi dəhşətli faciələrdən heç də fərqlənmir. Adı çəkilən hadisələr müharibələr tarixinə dinc əhalinin soyqırımı olaraq daxil olmuş və bütün dünyada geniş əks-səda doğurmuşdur.
Bütün dünyanın gözü qarşısında baş verən bu dəhşətli soyqırımının əsl mahiyyəti yalnız ümummilli lider Heydər Əliyev 1993-cü ildə siyasi hakimiyyətə yenidən qayıtdıqdan sonra açıqlanmış, 1994-cü ilin fevralında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Xocalı soyqırımına siyasi-hüquqi qiymət vermişdir.
Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə başladılan “Xocalıya ədalət!” beynəlxalq kampaniyası dünyanın 40-dək ölkəsində həyata keçirilir və məramı ona siyasi-hüquqi qiymət verilməsini təmin etməkdir.
Qürurverici haldır ki, Müzəffər Azərbaycan Ordusunun qəhrəmanlığı sayəsində Xocalı şəhidlərinin qanı yerdə qalmadı. 2020-ci il Vətən müharibəsində Azərbaycan Ordusu 30 il işğal altında qalan torpaqlarımızı azad etməklə yeni reallıq yaratdı, “dəmir yumruq” qalib gəldi. 44 günlük müharibədə misilsiz igidlik nümunələri göstərən qəhrəman ordumuz Müzəffər Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə Xocalı faciəsi qurbanlarının da qisasını aldı. Xocalı şəhəri 2023-cü il sentyabrın 19-20-də Azərbaycan Ordusunun Qarabağda keçirdiyi lokal xarakterli antiterror tədbirləri nəticəsində separatçılardan təmizləndi və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2023-cü il oktyabrın 15-də Xocalı şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldı.
Vahid İsmayılov
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru