Münhen Təhlükəsizlik Konfransında baş verən ABŞ-Avropa “söz davası” dünyada ciddi müzakirə olunur. Artıq “Transatlantizm” sonu gəldiyini deyənlər də var. Gəlin bəsit doqmaları kənara qoyub, məsələlətin kökünə enək, yaranmış ideoloji, bəli, məhz ideoloji və dünya görüşü, hədəflərin fərqini anlamağa çalışaq.
Marşal Planı.
Ötən əsrin 1948-1951-ci illərində ABŞ Avropaya “Marşal Planı” çərçivəsində 13 mlrd. dollar yardım etdi (indiki qiymətlərlə 100 mlrd. dollardan çox). Cəmi 3 ilə bu vəsait hesabına Qərbi Avropa dirçəldi, çarxlar işə düşdü, amma yardım bununla da bitmədi. 1945-1991-ci illər arasında ABŞ, Qərbi Avropanın təhlükəsizliyinin təminatı üçün, təqribən, 50 trilyon dollar xərclədi. Təbii ki, bu xərclər SSRİ kimi monstrın və Moskvanın nəzarətində olan “Varşava Müqaviləsi Təşkilatının” qarşısını kəsmək üçün, ABŞ-SSRİ qarşıdurmasının nəticəsi idi. Amma, məsələ odur ki, ABŞ Avropanın təhlükəsizliyinə trilyonlarla dollar xərclədiyi zaman, Qərbi Avropa ölkələri hərbi xərclərini azaldıb sosial-iqtisadi problemlərin həllinə pul xərcləməyə başladılar.
1970-ci ildə məlum oldu ki, məsələn, orta statistik belçikalı, orta statistik amerikalıdan, 2 dəfə yaxşı yaşayır – çünki, Belçikanın təhlükəsizliyini ABŞ öz pulu hesabına təmin edir, həmin ölkənin hökumətləri isə müdafiə xərclətrinə qənaət edib rifah halı yüksək cəmiyyət qurur.
1980-ci ildə isə artıq Qərbi Avropanın istənilən ölkəsinin orta statistik vətəndaşı, ABŞ-ın orta statistik sakinindən daha yaxşı yaşamağa, keyfiyyətli pulsuz təhsil, səhiyyə xidməıti və s. almağa başladı. SSRİ dağılandan sonra ABŞ-ın “transatlantik-qlobalist” elitası bu yardımın əvəzinə Avropada öz siyasi tərəfdaşlarını, “psevdo-liberal klanları” hakimiyyətə gətirməyə başladı. Yəni, SSRİ dağılandan, Rusiya zəifləyəndən sonra bütün diqqəti rəsmi Moskvanı “qucaqlayıb boğmağa” yönəltməkdənsə, öz ideologiyasını Avropada hakimi-mütləq qılmağa çalışdı. Bu ideologiya isə insanlığın təməl prinsiplərinə zidd idi – iqtisadiyyatda da “aşırı tənzimləmə” metodları ilə əsl liberal bazarı, rəqabəti, demokratiyanı, fikir azadlığını boğmağa başladılar.
Tramp və komandasını “pulgir” kimi təqdim edən həmin “ideloji xətt” anlamır ki, 80 il Avropanın təhlükəsizliyinə trilyonlarla dollar xərcləmiş ABŞ, indi onlara pulsuz “çətir” olmaq istəmir. Trampın, “ÜDM-lərinizin 4-5%-ni hərbi xərclərə yğnəldin”, tələbi “pulgirlik” məsələsi deyil, adi, soyuqqanlı hesab-kitabdır. Əslində, Tramp və komandasının Avropada özlərinə ideoloji yaxın siyasi partiyaları dəstəkləməsinin əsl səbəbi də budur-obrazlı desək, “Obama-Bayden elitasını”, öz elitası ilə əvəzləmək çəhdidir və bu artıq qlobal ideoloji qarşıdurmadır.
Tramp və komadasının “sağ-sağlam” konservatizmi əsas ideoloji xətt elan etməsi Rusiyanın “dünya konservatorlarının mərkəzi” olmaq, qlobal layihəyə çevrilmək cəhdlərini də darmadağın edir ki, bu çox yaxşıdır.
İndi gələk orta-statistik, bizdə də mövcud “liboşla” virtual dialoqa:
“Liboş” – Tramp və komandası “faşistdir”, Avropada “faşist” ideologiyalı partiyaları dəstəkləyirlər!
Mən – Tamam da, bəs bu “faşizm” nədə görünür?
“Liboş” – Necə yəni, görmürsüz. Miqrantlara qarşıdırlar, insan haqlarını tapdalayırlar!
Mən – Anladım, amma, məsələn, Türkiyədə AKP və Ərdoğan miqrantlara qucaq açıq 3-4 mln. suriyalını yerləşdirmişdi, amma siz, hörmətli “liboş”, Ərdoğana da “faşist” deyirdiz, ona qarşı idiniz, o zaman, deməli, siz dəyər və prinsipləri müdafiə etmirsiniz, sizin “kuratorlarınızın” qlobal “psevdo-liberal” media vasitəsi ilə yaratdığı gündəmə sadiqsiniz, eləmi?
“Liboş” – error 404....
Mən – Yaxşı, başqa nə iradınız var?
“Liboş” – ABŞ və onların Avropada dəstəklədiyi partiyalar ölkələrin suverenliyinə və ırazi bütövlüyünə hörmət etmirlər!
Mən – Xub, əslində elə deyil, amma tutalım, siz deyəndi, bəs Avropanın ortasında “Kosovo presidenti” yarananda, sərhədlər dəyişdiriləndə sizlər bunu alqışlayırdınız axı.
“Liboş” – Əşşi, bu ayrı məsələdir.
Mən – Ayrı məsələ ola bilməz, söhbət prinsiplərdən gedirsə, dəyərlərdən gedirsə, eyni yanaşma olmalıdır axı. “Kosovo presidenti” Putin kimi caniyə, işğalçı-imperialist kafaya Gürcüstan və Ukraynaya qarşı hücuma əsas yaratdı.
“Liboş” – Ukrayna qələbə qazanana qədər müharibə davam etməlidir!
Mən – Tamam, ən böyük arzum Ukraynanın qələbəsidir, amma sizlər nədən Azərbaycan öz ərazi bütövlüyü və suverenliyini qorumaq üçün müharibə aparanda “No War” deyib hayqırırdınız?!
“Liboş” – Yenə qarışdırdız e, bu ayrı, o ayrı məsələdir.
Mən – Yox, “liboş” qardaş-bacı, prinsip və dəyərlər unversaldır, bilmirdiniz bunu?!
“Liboş” – Ukrayna öz ərazi bütövlü və suverenliyini qorumaq üçün hər şey edə bilər, Rusiyaya işləyən satqınları, separatistləri həbs və məhv edə bilər!
Mən – Əla, haqlısız, bəs nədən Qarabağ separatçılarını həbs edəndə, Xankəndi əməliyyatını edəndə Azərbaycan haqsız olur, o cani-separatçılar, az qala, “siyasi məhbusa” çevrilirlər?!
“Liboş” - error 404....
Dialoqu uzada da bilərəm, amma məğzi belədir – dəyərlər və prinsiplər unversal olmalıdır, eyni, indentik məsələlərə siyasi maraqlara görə müxtəlif yanaşmalar siyasəti məhv edir, gözdən salır və dəyərsizləşdirir. Dünən də yazdım – Dünya yeni ideoloji qarşıdurma yaşayır, diskurs ciddiləşir, sağlam diskussiya olmalıdır ki, həqiqətləri hamı görə, anlaya bilsin. Bunun üçün isə doqmatık və bəsit tezisləri kənara qoymaq lazımdır.
Tramp və komandası Avropadakı tərəfdarları ilə birgə “siyasi kəfkiri” aşırı “sağa” tərəf də apara bilər ki, bu da anormaldır, amma, indi həmin “kəfkir” o qədər “soldadlr” ki, oradan hər şey “aşırı sağ” kimi görünür – məsələ budur.
Siyasi “kəfkir” normal axışına geri dönməli, “sağ” son illərdə yaranan “psevdo-liberal solu” dəngələməli, Dünya əsl liberal dəyərlərə geri dönməlidir...
Natig Jafarli
TEREF

"Azərbaycan ikili standartlara görə Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmur". Bu sözləri Prezident İlham Əliyev Davosda Çinin CGTN (China Global Television Network) telekanalına müsahibəsində deyib. Prezident qeyd edib ki, Azərbaycan Ümumdünya Ticarət Təşkilatının üzvü deyil: "Baxmayaraq, uzun illərdir, deyərdim, bir neçə onilliklərdir ki, danışıqların aktiv mərhələsindəyik. Bu prosesin məntiqi yekunlaşmamasının səbəbi sırf sizin dediklərinizdir. Proteksionizm, ikili standartlar, tariflər - bütün bunlar Ümumdünya Ticarət Təşkilatının təməl dəyərlərinə ziddir. Biz görürük ki, ölkələr öz bazarlarını qorumaq üçün tarifləri tətbiq edir, proteksionizm üsullarından istifadə edirlər və bu da Ümumdünya Ticarət Təşkilatının prinsiplərinə tamamilə ziddir”.
İqtisadçı Pərviz Heydərov Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT) 1995-ci ildə yaradılıb və qərargahı İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşir. ÜTT-nin 166 üzvü var, bundan başqa da, 23 ölkə və bir neçə beynəlxalq təşkilat ÜTT-də müşahidəçi statusuna malikdir. Adı çəkilən qurumun əsas məqsədi beynəlxalq ticarəti maksimum liberallaşdırmaq və onu möhkəm əsaslarda yaratmaq, bu yolla iqtisadi inkişafı artırmaq və insanların həyat səviyyəsini yaxşılaşdırmaqdır.

“Ölkəmiz 1997-ci ildən ÜTT-yə üzv olmaq üçün müraciət edib. Odur ki, Prezident qeyd etmişkən, bir neçə onilliklərdir danışıqların aktiv mərhələsindəyik. Məsələ bundadır ki, sözügedən quruma üzv olmaq əslində bizim üçün hazırda sərfəli deyil. Bəlkə də bunu ertələmək daha düzgün olar. Çünki bizdə iqtisadiyyat birtərəfli inkişaf edib və edir. Yəni, iqtisadiyyatımız şaxələndirilmiş şəkildə deyil, gəlirlərimiz sırf neft və qaz sektoruna bağlıdır. ÜTT ticarətin liberallaşdırılmasından dəm vurur. Qeyri neft-qaz sektorunu inkişaf etdirməyi düşünən və yaxud da deyək ki, buna çalışan ölkə üçün isə daxili bazarı bütün məhdudiyyətlərdən azad etmək, qarşılıqlı ticarət əlaqələrində hər cür sərbəstliyə yol açmaq buna imkan yarada bilərmi? Bu çox çətin məsələdir. Dövlət başçımız da xatırlatmışdır ki, proteksionizm, ikili standartlar, tariflər - bütün bunlar ÜTT-nin prinsiplərinə ziddir”-deyən iqtisadçı qeyd edib ki, geniş şəbəkəyə sahib müxtəlif istehsal sahələrinə malik ölkələr də buna gedirlər və ən güclü proteksionist siyasət həyata keçirən elə məhz bu ölkələrdir, biz də öz bazarımıza sahiblənməliyik.

İqtisadçının fikrincə, kifayət qədər və çeşiddə qeyri neft-qaz məhsullarının istehsalı, onun ixracını həyata keçirtmək imkanı və potensialına nail olmalıyıq ki, daxili bazara qapılarımızı açanda rəqabət gücünə çataq: “ÜTT-yə üzvlük çoxlu çeşiddə qeyri-neft-qaz məhsulları istehsal və ixrac edə bilən ölkələr üçün qazanclıdır - sərfəlidir: “Biz, bazarımızı hələ qorumalıyıq. Yerli istehsalı inkişaf etdirməli, bir sıra sahələrdə geniş və güclü rəqabət imkanlarına sahib olmalıyıq”.

İradə Cəlil, Bizimyol.info

KTN deyir ki, əhali mal-qaranın axırına çıxır, ekspertlər isə bildirirlər ki...

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (KTN) ətin bahalaşması ilə bağlı iddia edib ki, buna səbəb yeyənlərin sayının artmasıdır. Nazirliyin maraqlı açıqlamasına görə, “əhali cavan heyvanların ətinə üstünlük verir və buna görə də mal-qaranın kökəlməyə vaxtı çatmır”.

KTN hesab edir ki, qiymət artımına səbəb olan qıtlığın əsas səbəbi ət istehlakının çox olmasıdır. Yəni, kəsirdə əhali günahkardır - sayımız artır.

Nazirlik təəssüflə qeyd edib ki, onların maarifləndirici tədbirləri aktual problemin həllinə heç bir şəkildə kömək etmir: “Uzun illər ərzində əhalinin artması və ətə tələbatın artması səbəbindən heyvanların sayı artmır. Bununla bağlı aparılan maarifləndirici tədbirlərə baxmayaraq, təəssüflər olsun ki, heç bir müsbət nəticə müşahidə olunmayıb”.

Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına görə, bu il yanvarın 1-nə ölkədə cəmi 6 milyon 850,2 min baş qoyun və keçi, 2 milyon 459,7 min baş iribuynuzlu mal-qara, o cümlədən 1 milyon 223,1 min baş inək və camış var. Görünür, sürətlə artan əhali təkcə qoyun, keçi və mal-qaranı deyil, donuzları da yeyib.

Rəsmi statistikaya görə, xırda və iri buynuzlu mal-qaranın sayı ötən illə müqayisədə azalıb. İnək və camışların (ötən il 1 235 100 baş olub), həmçinin qoyun və keçilərin (ötən ilin sonunda 7 060 600 baş) sayında azalma var. Donuzların sayı da azalıb (keçən il 4828 baş idi).

Artan yeyənlər ordusunun iştahı nəinki mal-qaranı məhv etdi, həm də qiymətlərin durmadan artmasına səbəb oldu. KTN artımın davam etdiyini bildirir. Hazırda mal əti 15-16 manata satılır, quzu ətinin qiyməti isə 20-24 manat arasında dəyişir. Bütün bunlar həqiqətən təsiredicidir.

Hələ 2018-ci ildə hökumət elan etmişdi ki, ixtisaslaşmış qurumların səyləri nəticəsində ətlə özünü təmin etmək 90% kimi möhkəm səviyyəyə çatıb. Düzdür, idxal yerli istehsalın cəsarətli statistikasından geri qalmırdı. Müstəqil ekspertlər isə pambıqçılığın inkişafının konkret üsullarının, otlaq sahələrinin azaldılmasının, yemin bahalaşmasının və idxalın artmasının sənayeyə mənfi təsirləri barədə həyəcan təbili çalırdılar.

Ancaq problem ən gözlənilməyən yerdən gəldi. KTN-ə inanmalı olsaq, bu sənayenin güclü yüksəlişi həddindən artıq qida üstünlükləri və mal-qara yeyənlərin sayının artması fonunda geri çevrilir. Sənaye mütəxəssisləri hesab edirlər ki, ümumilikdə əhalinin artımı mal-qaranın sayının azalmasına səbəb olur, lakin problem daha dərinə gedir.

Əslində, yüksək yerli istehsal haqqında cəsarətli hesabatlardan bir il əvvəl də heyvandarlıq sənayemizdə maraqlı hadisələr başladı. Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) məlumatına görə, 2017-ci ildə ət idxalı artmağa başlayıb. Həmin dönüş ilində idxal əvvəlki illə müqayisədə 2,5 dəfə artıb. Bunun əhalinin artımı ilə necə bağlı olması barədə tarix susur, amma DSK-nın hesabatlarından belə çıxır ki, o dövrdə ət istehsalı da artıb.

Kənd təsərrüfatı eksperti Vahid Məhərrəmli AYNA-ya şərhində deyib ki, həmin dönüş ilində heyvanların məcburi kəsimi hesabına ət istehsalı rekord həddə çatıb: “Axı, yaddaqalan pambıq kampaniyası təbii otlaqların və biçənəklərin azalmasına səbəb oldu. 2017-ci ildə iribuynuzlu mal-qaranın sayı əvvəlki illə müqayisədə 9,8 min baş, qoyun və keçilərin sayı isə 62,3 min baş azalıb. Mal-qaranın sayının azalması sonrakı illərdə də davam etdi”.

“Bu prosesi izləyən məmurlar və oliqarxlar vəziyyətdən istifadə edərək heyvandarlıq məhsullarının idxalını artırıblar. Nəticədə ötən il pambıq ixracımız 199 milyon dollar, ət idxalı isə 312 milyon dollar (56,7%) artıb. Yerli fermerlər məhz bu qədər itki verdilər və əhali qıtlığın və qiymət artımının bütün ləzzətlərini hiss etdi”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Onun sözlərinə görə, pambıq sahələrinin təbii biçənəklər və otlaqlar hesabına genişləndirilməsi Azərbaycan heyvandarlarını 311,9 milyon dollar gəlirdən məhrum edib: “Digər tərəfdən, ölkənin yerli heyvandarlıq məhsulları, xüsusilə də yüksək kalorili məhsulları ilə təminatında ciddi boşluq var. Ölkədə alıcılıq qabiliyyətinin aşağı olmasına baxmayaraq, son 10 ildə ət və süd iki dəfə bahalaşıb”.

Onu da qeyd edək ki, DSK-nın məlumatına görə, ötən il yerli istehsal 152,8 min ton mal əti, 88,9 min ton quzu və keçi əti olub. Qurumun son hesabatında mal ətinin rəsmi maya dəyəri 4,4 manat, topdansatış qiyməti isə kiloqramı 5,1 manat göstərilib. Lakin pərakəndə satışda qiymət xeyli yüksəkdir.

Müəllif: Emma Rzayeva

Bakıdakı “Rus Evi”nin rəhbəri İrek Zinnurov Rusiyanın RT kanalına açıqlamasında onun başçılıq etdiyi təşkilatın bağlanmasının “üçüncü tərəfi” sevindirdiyini deyib: “Bu hekayə həm Azərbaycan, həm də Rusiya tərəfi üçün kədərlidir. Başqası isə bir kənarda oturub əllərini ovuşdurub buna sevinir... Bu üçüncü tərəf bu məqamdan istifadə edərək, atəşə mümkün qədər barıt atmağa çalışır”.

Məlum olduğu kimi, fevralın 11-də Bakıdakı “Rus Evi” Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin tələbi əsasında fəaliyyətini dayandırdığını elan edib.

Zinnurova gəlincə, onun açıq mənbələrdə yer alan karyerasına dair məlumatlara nəzər saldıqda görünür ki, bu adamı Bakı ilə, Azərbaycanla, Azərbaycanda yaşayan ruslarla bağlayan heç nə olmayıb. Hazırda Rusiya vətəndaşı olan bu şəxsin daha öncə Ukrayna vətəndaşlığının olduğu qeyd edilir. Yakutiyada doğulan Zinnurov Krımda, Simferoplda ali məktəbi bitirib. Su polosu idman növü üzrə beynəlxalq yarışların mükafatçısı olan Zinnurov Rusiyanın əməkdar idman ustasıdır. O, 2016-cı ildən etibarən hakim “Vahid Rusiya” partiyasından VII çağırış Rusiya Dövlət Dumasının deputatı da olub. Ancaq nədənsə, Dumadakı vəzifəsindən istefa verərək, “Rossotrudniçestvo”ya keçib və Bakıdakı “Rus Evi”-nə rəhbər göndərilib.

İndi bu adamın hansısa “üçüncü tərəf” barədə danışması qəribə görünür. Rusiya Azərbaycanın sərnişin təyyarəsini öz hava məkanında vurub, onlarla günahsız vətəndaşımızı qətlə yetirib, əvəzində normal diplomatik, insan dililə üzr istəmək, günahkarları tapıb cəzalandırmaq, kompensasiya ödəmək əvəzinə özünü təkəbbürlü, yekəxana, saymazyana aparmalı, aşkar faktları təkzib etməli, dezinformasiya yaymalı, Azərbaycana qarşı heç bir mənəviyyata, insanlığa sığmayan çirkin kampaniya aparmalı, Azərbaycan isə bütün bunlara, o cümlədən “Rus Evi” kimi yuvalara göz yummalıdır? Sonra da hansısa “üçüncü tərəf”dən danışılmalıdır? Hər şey Rusiya ilə Azərbaycan arasında baş verdiyi halda, burada “üçüncü tərəf”lik nə var? Əgər həmin tərəf kimi Qərb nəzərdə tutulursa, Azərbaycan bundan öncə və sonra da ABŞ-nin USAİD təşkilatını və Qərbin maliyyələşdirdiyi digər layihələri, hətta media orqanlarını bağlayıb. Odur ki, “üçüncü tərəf” bəhanəsi yersiz və mənasızdır.

Onu da qeyd edək ki, Zinnurov yuxarıdakı açıqlamasını Kremlin ən çirkin təbliğatçılarından olan Marqarita Simonyanın “RT” kanalına verib. Əgər Azərbaycan mediası, cəmiyyəti üçün “Rus Evi” maraqlı, yaxud onun bağlanması “böyük itki” olsaydı, onun başçısından bizim media açıqlama alardı, Simonyan yox.

“Rus Evi”-nin bağlanmasının həm Rusiya, həm də guya Azərbaycan üçün “kədərli olmasına” gəlincə, bunun əslində, məhz kimlər üçün kədərli olduğunu hamı çox yaxşı bilir. Kaş elə son kədərimiz, qəmimiz Azərbaycandakı casus və yumşaq güc yuvalarının bağlanması və “rusbaşlar”ın azalması olsun…

C.Məmmədov

“AzPolitika.info”

Bu, Azərbaycan cəmiyyətində də ən çox müzakirə edilən, fikirlərin haçalandığı məsələdir. Zelenskinin siyasətçi, dövlət başçısı kimi səhvləri, yalnış qərarları ola bilər, amma baş verənlərə görə “əsas günahkar” elan olunması doğru deyil.
Birincisi, 2014-cü ildə Rusiya ilə başlanan münaqişə Zelenskiyə miras qalıb və yaranmış vəziyyəti dəyişdirmək çətin idi;
İkincisi, Qərb 2014-cü ildə Donbas müharibəsinin başlandığı dövrdən etibarən, heç vaxt Ukraynaya tam dəstək verməyib: “Normand formatı”ndakı danışıqlarda Almaniya və Fransa daha çox Rusiya ilə anlaşmaq xəttini izləyirdi, nəinki Ukraynanın ərazi bütövlüyünün bərpasını; 2022-ci ildə Rusiyanın hücumundan sonra da Qərbdən istənilən dəstək gəlmədi, hətta Avropa ölkələri Ukraynaya “onsuz da duruş gətirə bilməyəcəksiniz” deyirdilər; Qərbin əsas məqsədi müharibənin Ukrayna sərhədlərindən kənara çıxmaması, Avropaya sıçramaması olub;
Üçüncüsü, Zelenski müharibənin başlanmamasına çalışırdı, hətta Donbas məsələsinin həlli üçün alternativ platformalar da axtarıb: bunun üçün 44 günlük müharibədən sonra Cənubi Qafqazda yaranmış təcrübədən – problemin regional müstəvidə həlli variantından da istifadə etmək istəyirdi, Türkiyə ilə yaxınlaşmaq, Ankaranın vasitəçiliyindən istifadə etmək siyasəti buna hesablanmışdı, lakin imkan verilmədi.
Çünki Ukrayna müharibəsi geosiyasi hesablaşmanın tərkib hissəsi idi və Zelenski yox, başqa biri olsaydı da, bu başlayacaqdı. Müharibə başlayanda bu haqda yazmışdıq: hədəf Avropanın “güc mərkəzi” olmaq, Çinin qlobal gücə çevrilmək planlarının qarşısını alınması və ABŞ-ın lider olduğu təkqütblü sistemin qorunmasıdır; Bayden və Tramp administrasiyasının fərqli yanaşmaları olsa da, hədəf eynidir və müəyyən qədər də olsa, buna nail olunub. Rusiyanın da əsas hədəfi yeni geosiyasi şərtlərdə “regional” yox, “dünya gücü” kimi qəbul edilmək idi.
Ukrayna bu, geosiyasi hesablaşmada poliqon kimi istifadə edildi.
Asif Nerimanli
TEREF

Xəbər vedriyimiz kimi, 12 fevral 2025-ci il tarixində Ermənistan Respublikasına Azərbaycan Respublikası tərəfindən Avropanın Vəhşi Təbiətin və Təbii Yaşayış Yerinin Mühafizəsi üzrə 1979-cu il Bern Konvensiyasına əsasən başlanmış arbitraj işi üzrə iddia ərizəsi daxil olub.

Lakin Ermənistanın Azərbaycanın təzminat tələbini rədd etdiyi bildirilir.

Erməni mediasının xəbərlərinə əsasən, rəsmi İrəvan bu mübahisədə öz mövqeyini müdafiə etməyə davam edəcək.

Bəs bundan sonra nə olacaq? Ermənistan təzminat üçün pul verə bilmirsə, onun əvəzinə torpaq verilməsi gündəmə gələ bilər?

Bununla bağlı Azad Vətən Partiyasının sədri Akif Nağı "Cebheinfo.az"-a danışıb.

O bildirib ki, əslində Azərbaycan indiyə kimi rəsmi qaydada Ermənistandan təzminat olaraq torpaq istəməyib:

"Amma cəmiyyətdə belə bir fikir var ki, Ermənistan Azərbaycana təzminat ödəyə bilmirsə, onun əvəzinə torpaq verməlidir. Bu, Zəngəzur və ya başqa istiqamətə Azərbaycanın tarixi torpaqları ola bilər.

Çünki həmin torpaqlar sadəcə 100 il bundan əvvəl qeyri-qanuni şəkildə Rusiya tərəfindən Ermənistana verilib. Buna görə də onların kompensasiya kimi istəyə bilərik.

Nəzərə almaq lazımdır ki, Ermənistan tərəfindən 30 il ərzində torpaqlarımız işğal olunub və Azərbaycana həddindən artıq böyük ziyan vurulub. Ona görə də Ermənistan müharibənin qaydalarına uyğun olaraq bu təzminatı ödəməlidir. Artıq bununla bağlı rəsmi sənədlər beynəlxalq təşkilatlara da təqdim olunub".

Onun sözlərinə görə, Ermənistan təzminat ödəyə bilməsə, rəsmi Bakı tarixi torpaqlarını tələb etmək hüququna malikdir:

"Azərbaycan Ermənistandan təzminat istəyərək beynəlxalq qurumlar qarşısında üzərinə düşəni edib. Beləliklə, qarşı tərəf pul ödəyə bilmir, o zaman bunun müqabilində tarixi torpaqlarımızı geri qaytarsın.

Əgər İrəvan hakimiyyəti bu variantların hər ikisini də rədd etsə, o zaman Azərbaycan hərbi yolla özünün müəyyən etdiyi ölçüdə əraziləri təzminat əvəzi geri qaytara bilər.

Üstəlik, bu halda beynəlxalq təşkilatlar da ölkəmizə qarşı hansısa ittiham irəli sürə bilməyəcəklər. Yəni Ermənistan yaxşı düşünsün, ya təzminatı qaytarsın, ya da hərbi yolla alarıq".

Con Bolton: "Rusiyanın hərbi göstəriciləri miskin idi, lakin Tramp Putinin işğal qərarına haqq qazandırır”

Şahin Cəfərli: “Putinin imperialist təxəyyülünün məhsulu olan absurd tələblərin ABŞ tərəfindən qəbul ediləcəyinə mənim böyük şübhəm var”

ABŞ Prezident administrasiyası Avropa İttifaqı (Aİ) müttəfiqlərinə Donald Trampın Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə telefon danışığı aparmaq niyyəti barədə əvvəlcədən xəbərdarlıq etməyib. Məlumatlı mənbə “Bloomberg”ə bildirib ki, iki lider arasındakı danışıqların nəticələri Avropa paytaxtlarında çoxları tərəfindən “xəyanət” kimi qəbul edilib və onlar ABŞ-ın Rusiyaya güzəştə gedəcəyindən qorxmağa başlayıblar. Bir avropalı diplomat “Euracrtiv”ə deyib ki, ABŞ-ın siyasət dəyişikliyi Ukraynanın “qabaqcıl təslim olmasıdır”, digərləri isə “xoşagəlməz dərəcədə təəccübləndiklərini” bildiriblər.

Trampın Putinlə zəngi xəbəri çıxandan dərhal sonra Almaniya, Fransa, Polşa, İtaliya, İspaniya, Böyük Britaniya və Aİ-nin xarici işlər nazirləri birgə bəyanat yayaraq vurğuladılar: “Ukrayna və Avropa istənilən danışıqların bir hissəsi olmalıdır”. Amerikalı müttəfiqlərimizlə növbəti addımları müzakirə etməyi səbirsizliklə gözləyirik. Bizim ümumi məqsədlərimiz Ukraynanı güclü vəziyyətə salmaq olmalıdır”.

Avropa diplomatiyasının rəhbəri Kaja Kallas ayrıca bildirib ki, “Avropa istənilən danışıqlarda mərkəzi rol oynamalıdır”.

“Ukraynanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü qeyd-şərtsizdir. İndi bizim prioritetimiz Ukraynanı gücləndirmək və etibarlı təhlükəsizlik təminatları vermək olmalıdır”, - Kallas qeyd edib.

Eyni zamanda, “Financial Times”ın mənbələrinə görə, Aİ Trampın Avropadan Ukraynanın bərpası üçün pul ödəməyi və sülh sazişinə əməl olunmasına nəzarət etmək üçün sülhməramlılar yerləşdirməyi tələb edəcəyindən qorxmağa başlayıb.

“Amerikalılar müharibə ilə bağlı mühüm geosiyasi məsələlərin həllində Avropanın rolunu görmürlər. Bu, əsl birlik sınağı olacaq. Tramp bizə pul kimi baxır. Düzünü desəm, bu pulun müqabilində danışıqlar masasındakı yerimizin nə olacağı bizə aydın deyil”, - qəzet mənbələrindən biri bildirib. Onun sözlərinə görə, Aİ ABŞ-ın “atəşkəs haqqında razılığa gəldik, qalanı sizin ixtiyarınızdadır” deməsi ilə kifayətlənməyəcək.

Respublikaçının Ağ Evə qayıtmasından sonra Putinlə Tramp arasında ilk rəsmi telefon danışığı fevralın 12-də baş tutub. Amerika Prezidentinin sözlərinə görə, bu, Rusiya Prezidenti ilə “Ukrayna, Yaxın Şərq, enerji, süni intellekt, dolların gücü və digər müxtəlif mövzuları” müzakirə etdiyi “uzun və çox məhsuldar” dialoq olub.

“Biz həmçinin razılaşdıq ki, komandalarımız dərhal Ukraynadakı müharibəni bitirmək üçün danışıqlara başlasın”, - Tramp bildirib.

Daha sonra jurnalistlərlə söhbəti zamanı o qeyd edib ki, Putin Kiyevlə müvəqqəti atəşkəsə qarşı çıxış edib: “O, indi sülh istəyir. O, bunun bitməsini və altı ay sonra döyüşlərin yenidən başlamasını istəmir”.

Tramp Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə də telefon danışığı aparıb və əmin edib ki, Ukrayna lideri “eynən Putin kimi, sülh istəyir”.

Trampın Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı yanaşması Avropa ilə yanaşı, Amerikanın özündə də tənqid olunur.

Məsələn, Trampın birinci prezidentliyi dövründə müşaviri olmuş Con Bolton deyib ki, "Trampın Ukraynanın potensial itkiləri, güzəştləri barədə hələ Rusiya ilə danışıqlara başlamazdan əvvəl verdiyi açıqlamalar onun əslində Putinə təslim olması anlamına gəlir: “Rusiyaya Ukraynanın suverenliyinə qəsd etməyə, Şimali Koreya kimi düşmənləri ona döyüşməkdə kömək etmək üçün cəlb etməyə icazə verilməsi, sonra isə Ukraynanın ərazilərinin və təhlükəsizlik zəmanətlərinin, ya da NATO üzvlüyünün itirilməsini qəbul edərək ukraynalıların satılması qəbuledilməzdir”.

Siyasətçinin sözlərinə görə, danışıqlar başlamazdan əvvəl bu və digər güzəştləri etməklə Tramp Ukrayna məsələsində faktiki olaraq Rusiya Prezidenti Vladimir Putinə təslim olub.

Amerika liderinin sabiq müşaviri qeyd edib ki, o, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə Putin arasında danışıqlarda Trampın Rusiyaya üstünlük verəcəyi barədə dəfələrlə xəbərdarlıq edib: "Rusiyanın hərbi göstəriciləri miskin idi, lakin Tramp Putinin işğal qərarına haqq qazandırır. ABŞ lideri birmənalı şəkildə Ukraynanı və Kiyevi dəstəkləyən bütün NATO müttəfiqlərini dəstəkləməlidir. Kremlin Ukraynaya qarşı əsassız təcavüzünün uğur qazanmasına imkan vermək bizim milli maraqlarımıza uyğun deyil. Tramp administrasiyası buna görə utanmalıdır".

Azərbaycanlı siyasi şərhçi Şahin Cəfərli isə o qədər də bədbin deyil. Onun sözlərinə görə, Putinlə telefon söhbətinin məzmunu barədə Trampın paylaşımından sonra müharibənin elə bu günlərdə dayandırılacağı, eyni zamanda, Ukraynanın taleyinin Ukraynanın iştirakı olmadan müzakirə və həll ediləcəyi haqda təsəvvür və rəylər yaranıb: “Amma belə deyil. Sadəcə olaraq, Tramp narsist mahiyyətinə uyğun olaraq, hər hansı problemin həllində öz rolunu şişirtməyə və sövdələşmələr əldə etmə sahəsindəki məharətini hər kəsə nümayiş etdirməyə ehtiyac duyan adamdır. Təsadüfi deyil ki, telefon danışıqlarından dərhal sonra Ağ Evdən açıqlama verildi ki, Tramp Putini və Rusiyanı rəqib kimi görür. Tramp hərbi əməliyyatların tezliklə dayandırılmasını, atəşkəsə nail olunmasını istəyir və bu mövqeyini Putinə bir daha çatdırıb. Peskovun dediyinə görə, Putin belə cavab verib ki, “konfliktin ilkin səbəblərini aradan qaldırmaq vacibdir”. Yəni telefon danışığında müharibənin dərhal dayandırılmasına dair razılıq əldə olunmayıb”.

“Əvvəl də demişdim: Putin hesab edir ki, danışıqlar təkcə Ukrayna ilə məhdudlaşmamalıdır, ümumən “problemi doğuran ilkin səbəblər” Rusiya və ABŞ arasında müzakirəyə çıxarılaraq həll olunmalıdır. Rusiya məsələyə bütün Avropada təhlükəsizlik arxitekturasının yenidən qurulmasının zəruriliyi nöqteyi-nəzərindən yanaşır və bu coğrafiyada öz maraqlarının ABŞ tərəfindən tanınmasını, yəni bir növ nüfuz dairələrinin bölüşdürülməsini təklif edir. Moskva bu haqda rəsmi mövqeyini yazılı şəkildə 2021-ci ilin dekabrında ABŞ və NATO-ya təqdim etmişdi. Trampın bu gün elan etdiyi nümayəndə heyəti ilə Rusiya nümayəndə heyətinin görüşündə bütün bu məsələlər müzakirə olunacaq”, - deyə Cəfərli qeyd edib.

Analitik Tramp bu cür müzakirəyə niyə razılıq verdiyinin səbəbinə də toxunub: “Xatırlatmaq lazımdır ki, Bayden də Rusiya ilə bu mövzuda müzakirələrdən imtina etməmişdi. 2022-ci ilin yanvarında Cenevrədə iki ölkə nümayəndə heyətlərinin görüşü keçirilmiş və ABŞ tərəfi Rusiyanın ultimativ tələblərini qəbul etmədiyi üçün nəticəsiz bitmişdi. Ondan əvvəl isə CİA direktoru Berns və dövlət katibinin müavini Nuland Rusiyaya səfərlər etmişdilər. Planlaşdırılan Tramp-Putin görüşündən əvvəl nümayəndə heyətləri arasında danışıqların aparılması Trampın o qədər də sevmədiyi diplomatik praktikaya və dövlət ənənələrinə uyğun davrandığını göstərir. Bu tip danışıqlar diplomatlar tərəfindən hazırlanır, müzakirələrin stenoqramı tutulur və dövlət arxivinə verilir. Yəni bağlı qapılar arxasında çox məxfi şəkildə alverlər aparılıb, hansısa paktlar bağlanmır. ABŞ tərəfdən görüşdə dövlət katibi Rubio, milli təhlükəsizlik müşaviri Uoltz, CİA direktoru Retkliff kimi geosiyasəti, beynəlxalq münasibətləri, o cümlədən Ukrayna müharibəsinin səbəblərini bilən insanlar iştirak edəcək. Putinin imperialist təxəyyülünün məhsulu olan absurd tələblərin ABŞ tərəfindən qəbul ediləcəyinə mənim böyük şübhəm var”.

“Təbii ki, mən Ukrayna üçün hər şeyin yaxşı getdiyini iddia etmirəm. Şübhəsiz ki, Ukrayna bəzi ağrılı güzəştlərə getmək məcburiyyətindədir. O, işğal altındakı ərazilərin qeyri-müəyyən müddətə Rusiyanın nəzarətində qalmasına razı olacaq. Bununla bağlı bir təhlükə də var ki, Tramp Rusiyanı atəşkəsə razı salmaq üçün işğaldakı ərazilərin bir hissəsinin, məsələn, Krım və Donbasın Rusiya ərazisi kimi tanınmasını Zelenskidən tələb edə bilər. Bunu bir ehtimal kimi deyirəm, belə tələb olmaya da bilər. Amma Zelenski və ya hər hansı Ukrayna rəhbərinin ölkə Konstitusiyasına zidd olan belə bir məsələyə razılaşması mümkün deyil. Ukrayna indiki mərhələdə NATO üzvlüyündən də imtina etməli olacaq. Amma unutmaq olmaz ki, Bayden administrasiyası da Ukraynanın NATO üzvlüyünə razı deyildi. Ümumiyyətlə, hazırkı vəziyyətin yaranmasına görə məhz Bayden və demokratlar məsuliyyət daşıyır. Əgər 2014-cü ildəki hadisələrdən sonra NATO-ya üzvlüklə bağlı Ukraynaya tezləşdirilmiş qrafik verilsəydi, yaxud Ukrayna ciddi şəkildə silahlandırılsaydı, Rusiyanın 2022-ci ildəki xain hücumu baş verməyəcəkdi. 2014-cü ildə Krımın işğalı və ilhaqı zamanı da Bayden hakimiyyətdə idi - vitse-prezident qismində”, - deyə politoloq qeyd edib.

“Hazırkı mərhələdə Ukrayna, prinsipcə, atəşkəsə razıdır – bir şərtlə ki, ölkə ərazisinin qalan 81%-lik hissəsinə etibarlı təhlükəsizlik zəmanəti verilsin. Bu halda Ukrayna öz müstəqilliyini, milli dövlətçiliyini qorumuş olacaq: yaxın günlərdə 3-cü ildönümü tamamlanacaq müharibədə təməl hədəf məhz bu idi. Bəs Rusiya qarşıya qoyduğu siyasi məqsədlərə nail olmadan müharibəni dayandırmağa razılıq verəcəkmi? Bunu görəcəyik”, - deyə Cəfərli fikrini yekunlaşdırıb.

Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az

“Ermənistan sülh danışıqlarını süni şəkildə ləngidir. İrəvanın bu siyasəti nəticəsində sülh müqaviləsinin imzalanmasına hələ də nail olunmayıb”.

Bunu Moderator.az-a açıqlamasında politoloq İlqar Vəlizadə bildirib. Ekspert qeyd edib ki, sülhdən danışan Ermənistanın eyni zamanda sürətlə silahlanması İrəvanın qeyri-səmimiliyindən xəbər verir:

“Paşinyan sülhlə bağlı müxtəlif bəyanatlar, müsahibələr versə də, sülh üçün əməli baxımdan heç bir ciddi addım atmır. Əksinə, biz Ermənistanın silahlanması prosesinə şahid oluruq. Bu fakt bir daha sübut edir ki, Ermənistan hakimiyyətinin sülh haqqındakı bəyanatları riyakarlıqdan başqa bir şey deyil və beynəlxalq ictimaiyyətin aldadılmasına hesablanıb”.