 |
|
|
“Bir aya Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalamağa hazır olduğunu elan edən Paşinyanın Böyük Britaniyada keçirilən “Avropa Siyasi Birliyi”nin 4-cü Zirvə Toplantısında Azərbaycan Prezidenti ilə görüşdən imtina etməsi “bir aya sülh” imzalayanın hərəkəti ilə uzlaşmır”.
“AzPolitika” xəbər verir ki, bunu təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert İlham İsmayıl Baş nazirin Londondakı “peformansını” şərh edərkən deyib.
Bəs Paşinyan nəyə arxayındır? Qərbdən gələn dəstəyəmi?
Ekspert deyir ki, bu dəstək rəsmi İrəvanın gözlədiyi səviyyədə olmasa da, var və fasiləsiz olaraq davam edir: “Mariya Zaxarovanın dediyi kimi “Biz Amerika rəsmilərinin sözün əsl mənasında sonsuz cərgə ilə İrəvana necə gəldiyini müşahidə edirik”. Paşinyanın arxayınlığı yalnız Rusiyaya münasibətdə özünü göstərmir, son günlər Azərbaycanla sülh danışıqlarına etinasız yanaşması da bu qəbildəndir”.
Bu demarş, qeyd edilən arxayınçılığın tərkib hissəsi ola bilərmi?
İlham İsmayıl vurğulayır ki, arxayınçılığın arxasında daha çox Fransa Prezidentinin dayandığı açıq görünür və Britaniya sammitində Makronla Paşinyanın kənara çəkilib pıçıldaşmasının nəticəsidir ki, Baş nazir Azərbaycan Prezidenti ilə görüşdən imtina etdi: “Makronun düşüncəsinə görə, bu imtina ilə Qranadanın əvəzini çıxırdı. Qranadada görüşdən Azərbaycanın imtinasının baş səbəbinin Makron olduğunu günlər əvvəl Azərbaycan elan etmişdi, Paşinyan isə konkret səbəb bildirmədi və gecikmiş informasiya ilə Azərbaycanı imtina etməkdə ittiham etməsi “daldan atılan daş” effektindən başqa bir şeyə yaramadı”.
İ.İsmayıl xatırladıb ki, Makron Azərbaycanı 2020-ci ildə “dəhşətli müharibəyə” başlamaqda ittiham edib: “Ermənistanı silahlandırmağa haqq qazandırması bir daha sübut etdi ki, ölkəsində baş verən siyasi böhran və seçkilərdə partiyasının uduzması Fransa Prezidentinə dərs olmayıb. Doğrudanmı, Makron bu qədər informasiyasızdır ki, Azərbaycan məhz beynəlxalq hüquqla tanınmış ərazilərini işğaldan azad edib. Əlbəttə bilir. 44 günlük müharibədən sonra Fransa Senatının hər iki palatası Dağlıq Qarabağın müstəqilliyini tanısa da, Fransa dövləti tanımadı, çünki Makronu da başa saldılar ki, Qarabağ Azərbaycanın ərazisidir. Ona görə də, Azərbaycanı “dəhşətli müharibə” başlatmaqda ittiham etməsini Makronun ermənipərəstliyinin və erməni diasporasının maliyyə təsiri altında olmağının təzahürü kimi dəyərləndirmək olar”.
Ekspert hesab edir ki, görünür, Paşinyanın vacib olan tərəflə görüşdən imtinanın ardınca Çexiyanın Baş naziri ilə “Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesini müzakirə etməsi” sülhün də Qərbdən gələcəyinə hesablanıb.
Baş verənlər Azərbaycana və bütövlükdə Cənubi Qafqaza hansı prosesləri vəd edir?
İlham İsmayıl deyir ki, rəsmi İrəvanın konstitusiyanı tezliklə dəyişməsi gözlənilmir. Onun sözlərinə görə, Paşinyanın sentyabrda taleyüklü qərarlar verəcəyi barədə anonslarının daha çox Rusiya ilə bağlı olacağı ehtimal edilir: “Zvartnos”dan Rusiya sərhədçilərinin çıxarılmasından sonra KTMT ilə əlaqələrin rəsmən kəsilməsi haqda qərar verilə bilər. Rusiyanın da sentyabrda Ermənistanda vəziyyəti gərginləşdirən addımlar atacağı barədə məlumatların sızdırılmasından sonra Paşinyanın qabaqlayıcı addımlar atması mümkündür. Mariya Zaxaraovanın brifinqdə səsləndirdiyi fikirləri təsadüfi hesab etmirik: “Ümid edirik ki, Cənubi Qafqazdakı tərəfdaşlarımız Qərblə bu cür psevdodostluğun onlara nəyə başa gələcəyini, yəqin ki, başa düşürlər. Qərb dostluq etməyi bilmir, ondan yalnız istifadə edə bilər və təəssüf ki, bu cür münasibətlərdə tərəfdaşının hissləri onun üçün maraqlı deyil”. Hiss olunur ki, Putin Ermənistanın nazı ilə çox oynadığının fərqindədir. Görünür, İranın Ermənistandakı səfiri Sübhaninin “3+3” formatının yaxın vaxtlara Türkiyədə olacağını inamla səsləndirməsi bölgədə baş verəcək proseslərə yalnız regional qüvvələrin ciddi təsir göstərəcəyinə hesablanıb”.
Rusiyanın ən böyük problemi istənilən böyük hücum üçün vacib olan tanklar və piyada döyüş maşınlarıdır
Rusiya Prezidenti Vladimir Putin idarə etdiyi ölkəni Sovet İttifaqının dağılmasından sonra itirdiyi imperiya əzəmətinə qaytarmağa çalışır. O, sovet sələflərinə, xüsusən də ona böyük miqdarda hərbi texnika miras qoyduqlarına görə təşəkkür edə bilər. Minlərlə köhnə tank və zirehli texnika sayəsində Putin üç ildir Ukraynada müharibəni davam etdirir. “The Economist” yazır ki, Putinin ordusu verdiyi itkilərlə, hətta nəhəng SSRİ ehtiyatları gələn ilin əvvəlində tükənə bilər.
SSRİ-də bütün NATO ölkələrinin tanklarını birləşdirsən, daha çox tank var idi. Və ümumiyyətlə, dünyanın bütün ölkələrindən daha çox zirehli texnika mövcud idi.
Stokholm Şərqi Avropa Araşdırmaları Mərkəzinin analitiki Aleksandr Qolts qeyd edir: “Siyasi Büro başa düşürdü ki, Qərb silahları daha effektivdir, ona görə də müharibə vəziyyətində onları saymırdılar. Keyfiyyətə görə aşağı idi, amma kəmiyyətə görə çox idi. Putin də analoji yanaşmadan istifadə edir”.
Ukrayna münaqişəsi zamanı texnika itkilərini qeyd edən “Oryx” saytının iyulun 17-nə olan məlumatına görə, Rusiya ordusu artıq 16 min 906 ədəd, o cümlədən 3 min 235 tank (müharibənin əvvəlində hərəkətdə olandan çox), 1 464 zirehli texnika itirib. Personal daşıyıcıları, 4288 piyada döyüş maşını və s. Sənədsiz itkiləri nəzərə alsaq, zərər daha çox ola bilər.
Ötən ilin dekabr ayında Rusiyanın o vaxtkı müdafiə naziri Sergey Şoyqu 2023-cü ildə ordunun 1530 tank alacağı ilə öyünmüşdü. O, sadəcə qeyd etməyib ki, onların demək olar ki, 85 faizi Beynəlxalq Strateji Araşdırmalar İnstitutu, IISS-in məlumatına görə anbardan götürülmüş köhnə texnikadır: əsasən T-72 tankları, həm də İkinci Dünya müharibəsindən sonra istehsal olunan T-62-lər. Onlar Ukrayna ilə döyüşə atıldı və yüzlərlə insan Ukrayna tarlalarında yandırıldı - pilotsuz təyyarələr, HIMARS raketləri, özüyeriyən haubitsalardan və ya portativ qumbaraatanlardan mərmilərlə vuruldu. Təkcə müxtəlif modellərin T-72-ləri məhv edildi. “Oryx”ə görə, 1515 ədədi.
Kral Birləşmiş Xidmətlər İnstitutunun (RUSI) mütəxəssisləri də qeyd edirlər ki, bu il Rusiyanın təxminən 1500 tank və 3000 digər zirehli texnika istehsal edəcəyi gözlənilir, lakin onların 85 faizi yenilənib və ehtiyata çevrilib.
Ekspertlərin fikrincə, Rusiyanın ən böyük problemi istənilən böyük hücum üçün vacib olan tanklar və piyada döyüş maşınlarıdır. IISS-in analitiki Mixael Qjerstad “The Economist”ə bildirib ki, fevral ayına kimi Rusiyanın ehtiyatında 3200-ə yaxın tank olmasına baxmayaraq, onların 70 faizə qədəri “müharibə başlayandan bəri bir qarış belə yerindən tərpənməyib”. Onun sözlərinə görə, 1990-cı illərin əvvəllərindən T-72-nin əhəmiyyətli bir hissəsi (Rusiya bu tankların əksəriyyətinə malikdir). açıq havada saxlanılıblar. Ona görə də çox pis vəziyyətdə olduqları görünür.
Qoltsun və Tafts Universitetinin Fletçer Hüquq və Diplomatiya Məktəbinin və Avropa Siyasətinin Təhlili Mərkəzinin əməkdaşı, rusiyalı hərbi ekspert Pavel Luzinin fikrincə, hazırkı döyüş itkiləri nisbətində ehtiyatda olan tankları və piyada döyüş maşınlarını yeniləmək imkanı var. Amma təxminən bir il sonra - 2025-ci ilin ikinci yarısına qədər tükənəcək.
Luzinin sözlərinə gör, ordudakı boşluqları yeni texnika ilə əvəz etmək olmaz: “Rusiya ildə cəmi 30 yeni tank istehsal edə bilər. Ukraynalılar 2023-cü ildə T-90M tankını ələ keçirdikdə (müharibəki ən ən müasir, 2020-ci ildə istifadəyə verilən), onun silahının 1992-ci ildə istehsal edildiyi məlum oldu. Sonra ilk T-90 modeli istehsal olunmağa başladı”.
Qjerstad hesab edir ki, ildə 28-dən çox yeni T-90M istehsal xəttindən çıxa bilməz.
Müharibə başlayandan bəri Putinin bir neçə dəfə dünyanın ən yaxşısı adlandırdığı 175 T-90M tankı cəbhəyə göndərilib. “Oryx” onların demək olar ki, 60 faizinin itkisini qeyd edir.
Yeni tankların və köhnə tankların, piyada döyüş maşınlarının istehsalı və modernləşdirilməsi komponentlərin çatışmazlığı ilə çətinləşir. Luzin qeyd edir ki, 2025-ci ildə istifadə üçün nəzərdə tutulan ehtiyatlar artıq böyük ölçüdə istifadə olunub və bir çox kritik komponentlər və ehtiyat hissələri əvvəllər Avropadan gətirilib: “Bəzən alternativlər tapıla bilər, lakin adətən onlar keyfiyyətsiz olurlar. Məsələn, Fransız “Thales”dən olan istilik görüntüləyiciləri Çin və Belarus istehsalı ilə əvəz olundu. Amma az effekt verdi, adekvat olmadı”.
Bundan əlavə, köhnə sovet istehsal zəncirləri artıq mövcud deyil. Əhəmiyyətli hərbi istehsal mərkəzləri Gürcüstan, ADR və Ukrayna idi. T-72 üçün qüllələrin əsas istehsalı Xarkovda idi. Luzin əlavə edir ki, hərbi-sənaye kompleksində işçilərin sayı SSRİ dövründən bəri 10 milyondan 2 milyona qədər azalıb, avtomatlaşdırma səbəbindən müvafiq dəyişdirmə baş verməyib.
Rusiya ordusunun atəş gücündə üstünlüyünə çox diqqət yetirilir. Bunun mənfi tərəfi artilleriya lülələrinin tez aşınmasıdır. Rusiyada barel istehsalı üçün lazım olan fırlanan döymə maşınları olan cəmi iki fabrik var və onların hər biri ildə cəmi 100 ədəd istehsal edə bilir. Halbuki minlərlə lazımdır.
Bu avadanlığı dəyişdirməyin də heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Luzin qeyd edir: “Sovet və postsovet tarixində ölkədə yalnız xaricdən gətirilən avtomobillərdən istifadə olunub”.
Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Böyük Britaniyanın paytaxtında keçirilən “Avropa Siyasi Birliyi”nin 4-cü zirvə toplantısı çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşdən imtina etsə də, London iki lideri görüşdürmək üçün əlavə diplomatik səylər göstərəcək.
Çünki Nikol Paşinyan və İlham Əliyev fevralda Berlində Təhlükəsizlik Konfransı çərvəsində Almaniyanın kansleri Olaf Şoltsun iştirakıyla görüşüblər, bundan sonra Vaşinqtonda NATO sammiti çərçivəsində Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan dövlət katibi Entoni Blinkenin iştirakıyla üçtərəfli görüş keçiriblər, indi London da Avropa toplantısı çərçivəsində fürsətdən istifadə edib Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin görüşünü təşkil etmək istəyir.
Bu Böyük Britaniyaya Cənubi Qafqazda maraqlı olduğunu, o cümlədən Bakı ilə İrəvan arasında Berlin və Vaşinqton qədər moderatorluğunu göstərmək üçündür.
Elxan Şahinoğlu
TEREF
“İmamverdi İsmayılovun 2020-ci ilin fevralında keçirilən parlament seçkilərində 300 səs toplamadığı ilə bağlı sübutlar var”.
Bunu Yenicag.az-a açıqlamasında İmamverdi İsmayılovun 1995-ci ildən indiyə qədərki fəaliyyətinə münasibət bildirən Azərbaycan Yüksəliş Partiyasının başqanı Anar Əsədli deyib.
Onun sözlərinə görə, bu məsələyə İmamverdi İsmayılovun şəxsi nöqteyi-nəzərindən baxmaq doğru deyil.
“Çünki 30 ildir İmamverdi İsmayılovun namizədliyi YAP-ın siyahısından verilir. Ötən seçkilərdə YAP bəyan etmişdi ki, yeni insanların gəlişində maraqlıdır, amma yenə İmamverdi İsmayılovun namizədliyini irəli sürdü. Bu ilin fevralından bəri YAP bəyan edir ki, yeni dövrə yeni hədəflərlə gedəcək. Yeni dövrün yeni hədəfi Siyavuş Novruzov, İmamverdi İsmayılov, Eldar İbrahimovdursa, bəs bu cəmiyyətə hansı açıqlamanı verəcəklər?” – deyə o bildirib.
A.Əsədli bildirib ki, 30 ildir bu adamların üzərindən manipulyasiya gedir:
“Yeni dövr, yeni fikirlər, yeni siyasət adamlarının olacağı deyilir, lakin yenə eyni adamlar deputatlığa namizəd olur. Məşhur filosofun dediyi bir fikir burada yerinə düşür: “Nə dediyin önəmli deyil, nə etdiyin önəmlidir”.
“2020-ci ildə İmamverdi İsmayılov biabırçı şəkildə mənə məğlub olub. Üst-üstə 300 səs toplamadığı ilə bağlı sübutlar var. O, 30 ildə xalqla hakimiyyət arasında körpü qura bilmədi. İnanmıram ki, 100 nəfər gedib ona səs versin. Çünki ortada keçən seçkidən qalan nəticələr, protokollar var”, – deyə partiya rəhbəri bildirib.
Ölkəmizdə kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafı, jurnalistlərin sosial şəraitinin yaxşılaşdırılması ölkə başçısı, cənab prezident İlham Əliyevin hər zaman diqqət mərkəzində olmuş və bu istiqamətdə Azərbaycan dövləti tərəfindən bir çox tədbirlər həyata keçirilmişdir. Dövlətimiz tərəfindən KİV-lərinə birdəfəlik və aylıq maddi yardımlar göstərilmiş, milli mətbuatın inkişafındakı xidmətlərinə görə jurnalistlər fəxri adlarla təltif edilmiş, dövlət başçısının sərəncamları əsasında yaşayış binaları tikilərək jurnalistlərin istifadəsinə verilmişdir. Azərbaycan dövləti mətbuat sahəsinə diqqət və qayğısına görə dünya ölkələrinə nümunə olacaq model formalaşdırmışdır.
Ölkəmizdə mətbuata diqqət və qayğının əsası xalqımızın Ümumilli Lideri, Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra digər sahələrdə olduğu kimi mətbuat sahəsində də sürətli inkşaf dövrü başlamışdır. Bütün bu diqqət və qayğının nəticəsi olaraq, 2001-ci ildə Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev “Jurnalistlərin dostu” mükafatına layiq görülmüşdür:
Əsası Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş mətbuatın inkişafına dövlət qayğısı bu gün cənab Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən uğurla və layiqincə davam etdirilməkdədir. Ölkə başçısı, cənab Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə mətbuatın inkişafı istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində ölkəmizdə kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafı üçün hər bir şərait yaradılmışdır.
Azərbaycan prezidentinin mətbuata qayğısı, kütləvi informasiya nümayəndələrinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində həyata keçirdiyi tədbirlər mətbuat nümayəndələri tərəfindən də böyük məmnunluq hissi ilə qarşılanır. Dəfələrlər ölkə başçısı, cənab Prezident İlham Əliyev kütləvi informasiya vasitələrinin inkişaf etdirilməsi sahəsindəki xidmətlərinə görə "Jurnalistlərin Dostu" seçilmişdir.
Hörmətli mətbuat nümayəndələri, hər birinizi Milli Mətbuat Günü münasibətilə ürəkdən təbrik edir, sizlərə cansağlığı və səmərəli fəaliyyətinizdə müvafəqqiyyətlər arzu edirəm.
Türkan Cümşüdova – YAP üzvü
Azərbaycanda milli mətbuatın, ana dilində ilk qəzetin nəşrə başlamasının 149 ili tamam olur. 1875-ci ilin 22 iyulunda görkəmli maarifçi, təbiətşünas alim, publisist, mütəfəkkir Həsən bəy Zərdabinin əsasını qoyduğu “Əkinçi” qəzeti ilə xalqımızın milli oyanışında yeni səhifə açılıb. Azərbaycan milli mətbuatının zəngin inkişaf yolu ictimai fikir tariximizin mühüm bir hissəsidir. Milli mətbuatımız “Əkinçi” ilə başlanan maarifçilik, yeniləşmə, çağdaş mədəni təfəkkür xəttini davam etdirərək xalqımızın milli özünüdərkində, milli oyanış prosesində müstəsna rol oynayıb. Mətbuat özlüyündə cəmiyyətin aynası, ictimai şüurun, mənəviyyatın inikasıdır. Bu baxımdan Azərbaycan milli mətbuatı tarixinin ilk səhifələrindən həm də milli-mənəvi dəyərlərimizin daşıyıcısı, fəal təbliğatçısı və qoruyucusu kimi məsul bir missiyanı da yerinə yetirib.
Azərbaycan mediası dünya mediasına inteqrasiya yolu tutub. Bu yol heç də asan deyil. Amma uğurlarımız var. Bu gün Azərbaycan mediası beynəlxalq aləmin diqqət mərkəzində olan Cənubi Qafqaz bölgəsi ilə bağlı etibarlı informasiya mənbəyi rolunda çıxış etməkdədir. Bunun özü kifayət qədər ciddi nailiyyətdir. Digər tərəfdən, texniki parametrlər və peşəkarlıq məsələləri baxımından da irəliləyişlər var. Ümumən, onu demək olar ki, bu gün Azərbaycanda ölkə mediasını dünya mediasının tərkib hissəsi kimi görmək istiqamətində formalaşmış iradəsi var. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev dəfələrlə çıxışlarında məsələyə toxunub, dəyərli fikir və düşüncələrini bölüşüb. Hesab edirəm ki, dövlət başçımızın mövcud istiqamətdəki fikirləri təkmil yol xəritəsidir.
Ümumən, Azərbaycan mediasının inkişafını iki istiqamət var. Birincisi, peşəkarlığın dərinləşdirilməsi. Bu baxımdan beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və tətbiqi üzərindı dayanmaq mümkündür. İkinci məqam Azərbaycan həqiqətlərinin təbliğidir. Güclü dövlətimiz varsa, mediamız da güclüdür. Güclü olmaq üçün isə media da həqiqətlərimizin təbliğində ardıcıl və prinsipial olmalıdır. Bu zaman dünya mediasına inteqrasiya sürətlənəcək, yeni əməkdaşlıq tendensiyaları yaranacaq. Nəticə etibarilə, hər iki məqamın inkişafı doğurduğu qənaətindəyik.
Bu gün Milli Mətbuatın kifayət qədər uğurları göz önündədir və Azərbaycan Milli Mətbuatının keçdiyi yol 1875-ci ildən bugünə qədər enişli-yoxuşlu, çox da hamar olmayan problemlərlə “Əkinçi” qəzetinin fəaliyyət göstərməsi və digər məsələləri vurğulamaq olar ki, çətin dönəmlər olub. Amcaq bugünkü gündə Azərbaycan mətbuatı sözün əsl mənasında mətbuat tarixində özünün inkişaf dövrünü yaşayır. Azərbaycanda mətbuatın inkişafı ilə bağlı dövlət tərəfindən kifayət qədər lazımi sərəncamlar imzalanıb. Bu da ölkəmizdə müstəqil mətbuatın inkişafında müstəsna əhəmiyyət kəsb edən qərarlardır.
Bugünkü gündə peşəkar mətbuat formalaşıb. Çap mətbuatı ilə yanaşı, eyni zamanda elektron media qurumları uğurla öz fəaliyyətini formalaşdırıb və davam etdirir. Dünyada gedən prosesləri elektron media qurumları xüsusilə dərc etmək imkanına malikdir. Media qurumları vasitəsilə dünyanın istənilən ölkəsinə dəqiqə ərzində xəbər ötürmək və ya xəbər almaq mümkündür. Son dönəmlər Azərbaycanda zamanla ayaqlaşan Media Haqqında Qanun qəbul olunub. Bu qanun medianın bütün sferalarını özündə ehtiva edən maddələrlə zəngindir. Bu qanun ümumilikdə mətbuatın fəaliyyətində müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Media İnkişafı Agentliyi həm yazılı mətbuata, həm də elektron media qurumlara dəstək funksiyasını kifayət qədər yerinə yetirir. Azərbaycanda Mətbuat Şurası Qeyri Hökumət Təşkilatı olaraq öz işini uğurla qurub. Bu gün Azərbaycan mətbuatı müstəqil söz və fikir azadlığını özündə ehtiva edərək sərbəst şəkildə fəaliyyət göstərir. Qarşıdan gələn Mətbuat Günü münasibətilə bütün həmkarlarımı və Azərbaycan ictimaiyyətini ürəkdən təbrik edirəm. Düşünürəm ki, cəmiyyəti mətbuatsız, mətbuatı da cəmiyyətsiz təsəvvür etmək mümkün deyil.
Bir sözlə, Azərbaycan mətbuatının 149 illik tarixi inkişaf yolu qürur mənbəyidir. Bizim milli Azərbaycan sivilizasiyanın ən mühüm nailiyyətlərindən biri olaraq qürur mənbəyidir.
Altay Əliyev – Şəhid ailələri, əlillər və müharibə veteranlarının müdafiəsi İctimai Birliyinin fəxri üzvü
Azərbaycan-İran arasında aparılmış danışıqlar nəticəsində 15 iyul 2024-cü il tarixindən Tehrandakı səfirliyimiz yeni ünvanda fəaliyyətini bərpa edib. Səfir və səfirliyin hazırkı heyəti İrana geri dönüb. İran tərəfi akkreditasiya ölkəsi kimi, “Diplomatik Əlaqələr haqqında Vyana Konvensiyası” çərçivəsində təhlükəsizliyin təminatına dair öhdəliyinə uyğun olaraq, səfirliyimizin yeni binasının qarşısında diplomatik mühafizənin təmin olunması üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirib. Hazırda İrandakı səfirliyin yeni binasında konsulluq xidmətinin təşkili üçün müvafiq işlər görülür və yaxın zamanda konsulluq xidmətinin bərpası barədə əlavə məlumat veriləcək. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi ümid edir ki, səfirliyin işinin bərpası qarşılıqlı hörmətə və mehriban qonşuluğa əsaslanan Azərbaycan-İran əlaqələrinin gələcək inkişafına, iki ölkə arasında əldə edilmiş razılaşmaların və həlli zəruri olan məsələlərin icra olunması işinə töhfə verəcək. Qeyd edək ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev iranlı həmkarı Məsud Pezeşkianı Azərbaycana, o da İlham Əliyevi İrana dəvət edib. Hər iki lider dəvəti “məmnunluqla qəbul edib”. İranın yeni seçilmiş Prezidentinin etnik azərbaycanlı olması yenicə mülayimləşən Azərbaycan-İran münasibətlərinin hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyinə, o cümlədən İran azərbaycanlılarının milli hüquqları ilə bağlı problemlərin həllinə diqqət artırıb. Yeni prezidentdən həm də ölkədə iqtisadi problemlərin həlli, Qərblə gərgin münasibətlərin yoluna qoyulması, ölkədə hicab azadlığına imkan yaradılması kimi problemlərin həlli də gözlənir.
Siyasi şərhçi Aqşin Kərimov "Sherg.az"a danışarkən deyib ki, Azərbaycanla İran arasında münasibətlərin normallaşmasını əlaqələrin gələcəkdə daha da irəli aparılmasını göstərən mühüm bir fəaliyyət aktı diqqət çəkdi. Söhbət Azərbaycanın İrandakı səfirliyini bərpa etməsindən gedir. Ekspertin sözlərinə görə, bu addım Bakı ilə Tehran arasında perspektivdə problemli məsələlərin həllini sürətləndirəcəyini deməyə əsas verir:
"Lakin suallar da qalmaqdadır. Məsud Pezeşkian Azərbaycanla bağlı siyasətində İranın köklü və ənənəvi baxışını dəyişə biləcəkmi? Bu, çox problemli və mürəkkəb məsələdir. Ona görə ki, Pezeşkian ilk növbədə İranın daxili sistemində maneələrlə qarşılaşa bilər. Çünki İranın xarici siyasətini formalaşdıran əsas qurumlardan biri də Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasıdır. Prezidentin təqdim etdiyi xarici siyasətin konturları AMTŞ-də təsdiqləndikdən sonra ali rəhbərə təqdim olunur. Şuranın süzgəcindən keçməyən və ali rəhbər tərəfindən təsdiqlənməyən layihələr reallaşmır. Bu məqam Pezeşkiana ciddi maneələr yarada bilər. Ancaq Pezeşkian qeyd edir ki, qonşu dövlətlərlə diplomatik münasibətlərin canlandırılmasını ölkə iqtisadiyyatının tənəzzülünün qarşısının alınması yönündə həlledici açar kimi görür. Digər məqam odur ki, İranın xarici siyasətində Qərb amili, Yaxın Şərqdəki ambisiyaları Cənubi Qafqazdakı normativlərə necə təsir göstərəcək? Bu da açıq qalan suallardan biridir. Çünki proseslər hələ yekunlaşmayıb. ABŞ-də seçkinin nəticələri ilə bağlı İranda həyəcanlı gözlənti mövcuddur. İsrail-HƏMAS savaşı da getdikcə qanlı şəkil almaqdadır. Başqa bir nüans ondan ibarətdir ki, İran Məsud Pezeşkianın öz vədləri fonunda yeni ambisiyalar formalaşdırmaq qabiliyyətini göstərə bilər. M.Pezeşkian İranın parçalanmasında deyil, daha güclü və vahid ölkə şəklində prioritetlərin önə çəkilməsində maraqlıdır".
“Pandemiyanın” müəllifləri Trampı 2020-də prezident seçilməyə imkan vermədilər – o zaman bu prosesi qlobal olaraq cinayətkarcasına idarə edənlərin səhvlərini deyənləri “sol-liboş-yarı-kommunist” tayfa dünya üzrə linç edirdi. (şəxsən mən bu haqda 2020-ci illərdə dəfələrlə yazdım - bir qrup daim təhqirlə cavab verdi).
Sonra “pandemiya” cinayətləri yavaş-yavaş üzə çıxmağa başladı, 2022-də qlobal dalğa yaranmalı idi, bu məsələdə əli olanlar təşvişə düşdülər. Elmi araşdırmalar, bəzi ciddi siyasətçilərin bəyanatları oldu – deməli dünyada gündəmi dəyişmək, bütün diqqəti cəlb etmək üçün böyük fəlakətə ehtiyac yarandı. “Qlobalistlərin” adamı olan Putin Ukraynaya qarşı təcavüzə, müharibəyə başladı, dünyanın başını qatdılar, dünyanın başını yalançı, mənasız mövzularla qatan “qlobalistlər” arzularına çatmaq üçün xaos, ölüm səpməyə başladılar. Silah tacirləri, yalançı gündən müəllifləri önə çıxdı, “pandemiya” zamanı insanlıq əlehinə olan davranışlar unuduldu.
Bu qlobal “mafiyaya” qarşı olan Respublikaçılar partiyasının böyük bir hissəsi və onların sözcüsü Tramp önə çıxdı. Avropada milli qüvvələr, sağ-mərkəzçi siyasi cərəyanlar ciddi nüfuz və səs qazanmağa başladılar. Bu zaman dünyada fikir yönləndirməklə məşğul olan “mainstream” media (CNN, BBC, Euronews və s.) qorxu toxumu səpməyə, sağ-mərkəzi, onların təmsilçilərini, Trampı “düşmən”, “təhlükə” kimi təqdim etməyə başladılar. Çünki, doğrudan da, 40-50 ilik “psevdo-liberal-yarı-kommunist” ideya yayanlara onlar təhlükə yaratmış oldular.
Bir neçə ay öncə Robert Fitsoya qarşı, bu gecə Trampa qarşı sui-qəsd cəhdi həm də o “mainstream” medianın isterikasının, beyinləri yumaq cəhdinin nəticəsidir.
Dünya “sağ”lamlaşmalıdır, başqa yol yoxdur, bu qədər xaos, ölüm-itim, müharibə, qan-qada bəsdir, yetər artıq, ABŞ-da Respublikaçılar, o cümlədən Tramp bu yöndə nəsə edə bilər, bunu “qlobalistlər” bilir və həzm edə bilmirlər.
Əgər noyabra qədər Trampı qoruya bilsələr, o artıq prezidentdir, indidən təbrik etmək olar – bundan sonra dünyanın gündəmi də dəyişəcək, yalançı problemlər, “iqlim dəyişikliyi” adlı miflər tarixə qovuşacaq. Dünyanın ciddi ekoloji problemləri var, onlar həll edilməli, insan təbiəti qorumalı, su hövzələri mühafizə edilməlidir, amma bunun “iqlim dəyişikliyi” ilə əlaqəsi yoxdur. Dünyada yüzlərlə dəfə iqlim dəyişib, bu insan faktoruna bağlı deyil, ola da bilməz – onlarla dəfə qlobal “buz dövrü”, onlarla dəfə “qlobal istiləşmə” olub ki, o zaman dünyada insan övladı yaşamırdı. Məsələn, Saxara səhrasının yerində yüzmimlərlə il öncə tropik meşələr, çaylar, göllər olub, sonra səhraya çevrilib, bunu da insan övladımı edib?!
Düşünürəm və ümid edirəm ki, insanlıq əsl problemlərə köklənərək onların həlli üçün çalışacaq, dünya “sağ”alacaq, bunun bizim ölkəmizə də təsirləri olacaq, indidən çox aşağı neft qiymətlərinə hazırlaşmalıyıq, bizim ölkəmizə də “sırıdıqları” öhdəlik və gündəmdən canımızı qurtarıb məmləkətin ciddi iqtisadi, sosial problemləri ilə məşğul olmalıyıq, iqtisadi böhranın qapımızı döydüyünü anlamalı, önləmlər almalıyıq, zaman çox azdır...
Natig Jafarli
TEREF
Tənbəlliyi, avaralığı təbliğ edən bütün rus nağıllarını qadağan etmək lazımdır
Divarları arxasında "xalqın xidmətçiləri"nin tez-tez ən "cəsarətli" təkliflər və təşəbbüslərlə çıxış etdiyi Rusiya Dövlət Dumasını absurd teatrı adlandırmaq olar. Bəzən şizofreniya xəstəsi olan ümidsiz bir xəstənin də beyninin yarada bilmədiyi, guya təhsil almış bu insanların ağlına nə qədər gülünc fikirlərin gəlməsi təəccüblüdür.
Belə bir neçə misal verək. Beləliklə, bir neçə il əvvəl internetin Rusiya seqmentinin istifadəçilərinin gündəlik həyatında müəyyən bir təklifin axmaqlığını ifadə edən "təhqir" termini – “mizulinq” meydana çıxdı. Bu neologizm özünü “Ədalətli Rusiya” fraksiyasının üzvü Yelena Mizulinaya borcludur.
Xatırlayıram ki, bir vaxtlar Yelena Mizulina "Uşaq hüquqlarının əsas təminatları haqqında" Federal Qanuna bir dəyişiklik təklif etdi ki, bu da uşaqların qida ilə yanaşı, spirtli içkilər də satıldığı ərzaq mağazalarına və kafelərə daxil olmasını qadağan edir. Nəzərə alsaq ki, bütün ərzaq mağazalarında (xüsusən də Rusiyada) alkoqol ticarəti var, onda Mizulinanın məntiqinə görə, uşaqların demək olar ki, bütün bazarlara girməsi qadağan olunacaq.
Və ya, məsələn, 2014-cü ilin noyabrında "Rusiya Federasiyası vətəndaşının pasportu haqqında" qanuna dəyişiklik təklif edən Kommunist Partiyası fraksiyasının deputatı Vadim Solovyovu götürək. Dəyişiklik bu sənədi ilk dəfə alan şəxsləri vətəndaş andı içməyə məcbur etməli idi. Məhz, qanunlara tabe olmaq, həmvətənlərin hüquqlarına hörmət etmək, adət-ənənələri qorumaq və təbiətə qayğı göstərmək üçün and için. Eyni Hippokrat andı kimi bir şey, amma vətənpərvər bir şəkildə.
Yaxud daha əvvəl liberal demokrat Yan Zelinski də “parlaq ideya” ilə fərqlənirdi. O, Dövlət Dumasına işçi miqrantları iş vaxtı ərzində belə, öz aralarında rusca danışmağa məcbur edən qanun layihəsi təqdim edib. Ancaq bu, yeganə absurd deyildi. Qanun layihəsinə izahat qeydinin mətnində “rus dili uğrunda döyüşçü” Zelinski 20 orfoqrafik, durğu işarəsi və üslub səhvi buraxmağı bacarıb!
Və Rusiyanın parlament mühitində belə potensial novatorlar kifayət qədər çoxdur. Görünür, onların beyni təbiət tərəfindən elə qurulub ki, onların boz materiyası absurddan başqa heç nə yarada bilməz.
Dəfələrlə Azərbaycanın diplomatik strukturlarının diqqətinə düşən tanınmış Vitali Milonov “vətənpərvərlər” və “öz xalqının maraqlarının keşiyində duranlar” sırasına qoşulmaq qərarına gəlib. Belə ki, 44 günlük müharibənin qızğın vaxtında, yəni 2020-ci il oktyabrın 16-da Milonov Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərini pozaraq işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərinə səfər edib.
2021-ci ilin yanvarında Rusiyanın Azərbaycandakı səfirliyi “ciddi səhvlər ucbatından qədim erməni torpaqlarının hətta meyitlərlə döyüşən vəhşilərə verildiyini” bildirən Milonovun keçilməz axmaqlığına və kobudluğuna görə cavab verməli oldu. “Dünyamızda böyük geosiyasi dəyişikliklər Artsaxdan başlayıb,” deyə parlamentari sonra bildirib.
Və elə dünənlərdə Milonov siyasətdə, xüsusən də beynəlxalq hüquqda tam sıfır olduğunu anlayaraq, bu dəfə rusların sosial problemlərindən narahat oldu. Xeyr, səhiyyə və ya təhsillə bağlı mütərəqqi təkliflərdən danışmırıq. Bunların hamısı xırda şeylərdir. Onu ən çox türk seriallarının rusların şüuruna “zərərli təsiri” narahat edirdi.
O, Rusiyada türk seriallarına qadağa qoyulmasına çağırıb. Üstəlik, tamaşaçılarda Türkiyədəki həyat haqqında yanlış təsəvvür yaradan məşhur serialları “tamamilə zibil” adlandırıb: “Bütün bu Nataşa yeyənlər... Birdən yaxşı aktyor olduqlarına qərar verən kababçılar. Türkiyədə bircə dənə də ağıllı aktyor yoxdur, hamısı tamamilə istedadsız, ucuz insanlardır”.
Deputat qeyd edib ki, türk layihələri rus qadınlarının şüurunda əcnəbilərin qeyri-real obrazlarını yaradan “doğru olmayan nağıllar”dır: “Həqiqətən necə olduğunu göstərsinlər: ora gedəcəklər və onları çubuqla döyəcəklər. Əgər qadın bunun əleyhinə bir söz desə, uşaqları əlindən alıb, qovacaqlar”.
Milonovun sənət biliklərinin, indiki halda kinematoqrafiya sahəsində nə qədər dərin olduğunu bilmirəm, amma o, öz axmaqlığını valehedici şəkildə nümayiş etdirdi. Belə axmaq rolunu hər peşəkar aktyor oynaya bilməzdi. Hər söz incidir.
Birincisi, nağıl yalnız yalan olmaq üçün nəzərdə tutulub. Bu, necə deyərlər, nağılın tərifidir. Puşkinin "Qızıl xoruz nağılı"nın hansı sözlərlə bitdiyini xatırlayırsınızmı? Nağıl yalandır, amma içində eyham var və s.
Əgər rus deputatın məntiqinə əməl etsək, o zaman tənbəlliyi, avaralığı təbliğ edən bütün rus nağıllarını qadağan etmək lazımdır. Doğrudan da, bu nağıllarda ya qızıl balıq, ya da durna balığı baş qəhrəmanın bütün işlərini görür və ya sehrli çubuq bütün problemləri həll edir;
Başında qeyri-real obrazlar yaradan uşaq üçün bunun necə psixoloji travma olduğunu təsəvvür edirsinizmi? Bəs eyni naxışdan köçürülmüş rus detektiv seriallarında hər şey realdırmı?
Bu silsilələrdə bütün hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları, başqa sözlə, “polislər” ədalət və qanunçuluq nümunəsi, korrupsiyaya qarşı qüsursuz döyüşçülərdir. Həyatda hər şey göstəriləndən uzaqdır. Onlar da qadağan edilsin?
Bundan əlavə, əgər rus qadınlarına (təbii ki, hamısı deyil) bir rus alkoqolikin yanında olmaqdansa, türk kişisinin qucağında nağılda olmaq qat-qat maraqlıdırsa, o zaman serialların günahı yoxdur. Milonovun "çubuqla döyülməsi" ilə bağlı mərsiyələrinə gəlincə, güclü bir rusiyalı yaxşı içki içdikdən sonra arvadını öldürə bilər. Heç bir çubuq filan olmadan.
Yeri gəlmişkən, kiçik bir düzəliş etmək istədim. Yuxarıda qeyd olundu ki, Milonovun məntiqinə görə, bütün rus nağılları ləğv edilməlidir. Bu, tamamilə doğru deyil. Axmaq İvanuşkanın təsvir olunduğu o nağılları hələ də saxlamaq lazımdır. Bu obraz rus reallığına uyğundur: axmaq İvan nəinki deputat, həm də çar ola bilər...
Müəllif: Fed Bakinski
ayna.az
Türkmen adı, Türk men “ben Türküm”, Türk men “Türk insanı”, Tyurkman, Tyurkban > Türkmen “Türkler'in yurdu”, Türk iman > Türkmen “İmanlı Türk”, Tirkeman > Türkmen “ok atıcı halk”, Türkmen “Türklerin esası, hakiki Türk”, Türk-manend > Türkmen “Türk'e benzer” gibi değişik anlamlarında açıklanmıştır.
"Türkmen" kelimesi, İbn Kesir gibi bazı müelliflere göre imanlı Türk anlamına gelir. İranlılar, Müslüman Oğuzları şamancı olanlardan ayırmak için Türkî iman (inanmış Türk) demekteydi. Başka kaynaklarda ise,[hangileri?] Türklerin şaman geleneklerinden kopup İslamiyete geçmelerinden sonra Araplar tarafından Terk-i iman (imanını terk etmiş) yani eski şaman inançlarını terk etmelerinden dolayı bu ismin verildiği söylenir.[kaynak güvenilir mi?] Bu da süreç içinde Türkman ve nihâyet Türkmen'e çevrilmiştir. Oğuzlar'a "Türkmen" veya "Turkoman" denir. Son zamanlarda Türkmen terimi Müslüman Türk demektir. Fransız Türkolog Jean Deny görüşüne göre ise “men” kuvvet ekidir ve Türkmen “Türkler'in de Türk'ü', soyca Türk ya da soyu Türk ve öz be öz Türk” anlamına gelmektedir.
Türkmen' yahut 'Türkmân' tabiri Türk kelimesi ve men yahut man son ekinden meydana getirilmiştir. Bu suretle, Türkmen 'hakiki Türkler', 'saf kana sahip Türkler' veya 'asıl hayat tarzlarını muhafaza etmiş Türkler' manasında yorumlanmaktadır."
''Osmanlı döneminde Türkmen boylarına verilen toplu bir terim de genel Yörük adıdır. Osmanlı bürokratları, Şah İsmail'e bağlı Kızılbaş Türkmenlerden ayrı bir ad kullanma kaygısıyla kendi Türkmenleri için toptan Yörük adını kullanmışlardır.' (Prof. Dr. Halil İnalcık)
Türkler, Orta Anadolu’ya çekilmek zorunda kaldı. Türkmenler, Ankara-Konya arasında toplu halde yaşayıp hem Haçlı hücumlarına hem Bizans’ın saldırılarına karşı geçilmez bir set teşkil ettiler. Bu Türkmenler’e Uç Türkmenleri adı veriliyordu. Horasan’da “diyâr-ı Rûm” denilince akla bu Uç Türkmenleri geliyordu, yani XII. yüzyılda Anadolu Uç Türkmenleri ile tanınıyordu. 1146’da Bizans’a karşı kazanılan Düzbel zaferinden sonra Türkmenler köyler kurarak ve metruk köyleri iskâna açarak yerleşmeye başladılar. Türkistan ile Anadolu arasında kurulan göç kanalıyla güçlendiler. Şehirlerde yaşayan kozmopolit halk köylerde yerleşmiş Türkmenler’e Türk diyordu. Türk adının uzun süre “köylü” anlamında kullanılması Türkmenler’in köyler kurarak yerleşmelerinden ileri gelmiştir. Moğol istilâsı yüzünden Türkistan, İran ve Arrân’dan Anadolu’ya pek çok Türk geldi. Gelenler arasında göçebe toplulukların yanında çok sayıda yerleşik halk da vardı. XIII. yüzyılın ikinci yarısının ortalarında yerleşik hayat hemen her yerde gelişti ve Türkler şehirlerde de çoğunluğu teşkil etti. Bununla birlikte hâlâ kalabalık sayıda göçebe Türkmen toplulukları bulunuyordu.
Mehmet Özgür Ersan Abdal Yesari