Polşanın müdafiə naziri Vladislav Kosiniyak-Kamış qeyd edib ki, “Volın məsələsi” həll olunmasa, Ukrayna Avropa İttifaqına üzv olmayacaq. Həqiqətən də ukraynalıların və polyakların keçmişində çox şey var. Dostluq da, əməkdaşlıq da... - indiki kimi. Və təəssüf ki, münaqişələr və rəqabət də var. Hətta qarşılıqlı müharibələr, qarşılıqlı qətllər. Bunda xüsusi bir məsələ yoxdur. Bu cür münasibətlər istənilən qonşu xalqlar üçün xarakterikdir.

Bizim keçmişdə nümayəndələri Ukrayna torpaqlarında cinayət törətmiş, xüsusilə Ukrayna torpaqlarında işğalçı kimi çıxış edən polşalı qonşularımıza qarşı böyük təəssüf hissi və böyük iddialarla danışa biləcəyimiz çoxlu səhifələrimiz də var.

Ancaq Allaha şükürlər olsun ki, Ukraynada heç bir siyasətçi yoxdur ki, (ən azı Polşadakı kimi danışan) bizim öz tarixlərinə baxışımızı Polşa qonşularımıza sırımağa çalışsınlar. Üstəlik, ukraynalı siyasətçilərin heç biri keçmişimizlə bağlı bəzi qiymətləndirmələrdən asılı olaraq Ukrayna ilə Polşa arasında bugünkü münasibətləri koordinasiya etmir. Heç kim gələcək əməkdaşlığın perspektivlərini bu tətbiq edilmiş baxışdan asılı etməyə çalışmır. Bu, qətiyyən yolverilməzdir. Mənə gəlincə, heç bir siyasətçinin bundan danışmağa haqqı yoxdur.

Axı bu, heç yerə aparan yoldur... Hər şeyi geridə qoyub normal münasibətləri inkişaf etdirərək irəli getməyi mümkün edən yeganə model qarşılıqlı bağışlama modelidir.

Onlar Polşa tərəfində hansısa cinayətlər barədə danışmağa hazır deyillər. Belə bir modelin normal qarşılıqlı anlaşmaya töhfə verməyəcəyi şübhəsizdir. Üstəlik, tamamilə spekulyativdir və tarixi təhrif edir.

Təəssüf ki, biz onu dəyişdirə bilmirik. Amma biz ondan bəzi dərslər çıxara bilərik. Və mənə elə gəlir ki, Ukrayna və Polşanın keçmişindən götürə biləcəyimiz əsas dərs odur ki, Rusiya həmişə xalqlarımız arasındakı anlaşılmazlıqlardan, xalqlarımız arasındakı münaqişələrdən istifadə edib.

Hesab edirəm ki, siyasətçilər tarixçi deyillərsə, keçmişlə bağlı hadisələrə münasibət bildirməməli, keçmişlə bağlı heç bir qiymət verməməlidirlər. Keçmişlə bağlı fikirləri ilə bu gün və sabahla bağlı fikirlərini hansısa yolla uzlaşdırmağa çalışan siyasətçilərin, təəssüf ki, özlərinin bu keçmişin sözçüsü olması ehtimalı daha çoxdur. Onlar isə bu günə və gələcəyə xidmət edə bilmirlər.

Üstəlik, bu cür mövzular yalnız Polşa siyasətinin bir hissəsi tərəfindən vacib hesab olunur. Və mənə elə gəlir ki, əslində Polşada vəziyyət indi dəyişir.

Keçən həftə mən Polşada ezamiyyətdə idim. Müxtəlif dövlət orqanlarının nümayəndələri, deputatlar, yerli hökumət nümayəndələri ilə çoxlu görüşlər keçirdim. Beləliklə, Polşanın cənab müdafiə nazirinin ifadə etdiyi nöqteyi-nəzər birmənalı olaraq indiki Polşa hökuməti arasında artıq üstünlük təşkil etmir. Və həqiqətən ümid edirəm ki, Polşa cəmiyyətindəki sağlam qüvvələr keçmişlə bağlı lazımsız mübahisələrin qarşısını alacaqlar. Əgər keçmişi müzakirə etmək istəyi varsa, o zaman tarixçilərimiz arasında yüksək keyfiyyətli dialoqun olmasına şərait yaratmaq lazımdır.

Müəllif: Vladimir Vyatroviç – Ukraynalı tarixçi, elmlər namizədi, ictimai xadim.
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdu

Talassemiyalı uşaqlar üçün toplanmış bir milyonluq vəsaiti dələduzluq yolu ilə ələ keçirməkdə təqsirləndirilən şirkət sahibi Nuridə Seyidova və digər iki nəfər – Aynur Bayramova və Aysel Məmmədovanın cinayət işi üzrə məhkəmə prosesi keçirilib.
“Report” xəbər verir ki, Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hakimi Azad Məcidovun sədrliyi ilə keçirilən prosesdə Dövlət Əmək Müfəttişliyindən və Dövlət Vergi Xidmətindən məhkəmənin sorğularına gələn cavablar elan olunub.
Dövlət Vergi Xidmətinin cavab məktubunda Nuridə Seyidovanın rəhbərlik etdiyi şirkətlərdə kassa aparatlarının olmadığı bildirilib.
Hakim deyib ki, hesabda 100 minlərlə vəsait olub, lakin hesabatlarda 5-6 manat pul yazılıb.
Məhkəmə prosesində zərərçəkən Tural Nəsimiyev təqsirləndirilən şəxslər barəsində mülki iddia qaldırıb. İddiada bildirilib ki, hər üç təqsirləndirilən şəxsdən ona dəymiş 42 min manat maddi, səkkiz min manat isə mənəvi ziyanı tələb edir.
Zərərçəkən Tural Nəsimiyevin sözlərinə görə, onu Nuridə ilə əlaqələndirən Aynur olub. Ona dəymiş ziyandan cəmi 10 min manat ödəniş olunub. Qalan məbləği də hər üç şəxsdən tələb edir.
Məhkəmənin növbəti iclası sentyabrın 11-nə təyin olunub.
Qeyd edək ki, talassemiyalı xəstələrin valideynlərinin Daxili İşlər Nazirliyinə müraciətindən sonra faktla bağlı cinayət işi başlanılıb. İstintaqla müəyyən edilib ki, Nuridə Seyidova digərləri ilə əlbir olaraq 36 nəfər talassemiya xəstəsinin valideynlərinin etibarından sui-istifadə edərək həmin şəxslərin övladlarını Türkiyədə müalicə etdirmək adı ilə 1 milyon manata yaxın dələduzluq edib. Xanım müttəhimlərə qarşı Cinayət Məcəlləsinin 178.4-cü ( dələduzluq-xüsusilə külli miqdarda ziyan vurmaqla törədildikdə) maddəsi ilə ittiham irəli sürülüb.

Milli Məclisin VI çağırış tərkibində seçilən odioz deputatlar sırasında xüsusi yer tutan Məşhur Məmmədovun başı “sülalə qalmaqalları”ndan açılmır.

2020-ci ilin fevralında baş tutan növbədənkənar parlament seçkilərində bəxti üzünə gülən, deputat mandatına sahiblənən namizədlər arasında cəmiyyətdə “biznes divləri” kimi tanınan iş adamları da oldu. Təbii, dünyanı təhdid edən COVİD-19 pandemiyasının hələ tam vüsət almadığı dönəmdə keçirilən həmin seçkilərdə formalaşan tərkib bir o qədər də sual doğurmadı. Çünki qısa müddətdən sonra koronavirus məhdudiyyətlərinin tətbiqi, həmin ilin sentyabrında isə 44 günlük Vətən müharibəsinin başlaması, ölkənin ərazi bütövlüyünün geniş mənada bərpa edilməsi bu məsələləri arxa plana keçirdi.

Bununla belə, VI çağırış Milli Məclisin də vaxtında əvvəl buraxılması, sentyabrın 1-nə növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi ali qanunverilik orqanının mümkün tərkibini, həmçinin hakim Yeni Azərbaycan Partiyasının (YAP) müəyyənləşdirdiyi namizədlər korpusunu geniş ictimai müzakirəyə çıxardı. YAP-ın ötən həftə açıqlanan namizədləri ətrafında diskussiyaların səngiməməsi məsələnin cəmiyyət üçün aktuallığını qoruyub saxladığını göstərir.

Bu da ilk növbədə onunla izah olunur ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsindən sonra ölkə Prezidenti başda olmaqla, hakimiyyətin nüfuzunun yüksəlməsi YAP-ın namizədləri üçün də “planka”nın böyüdülməsi gözləntisini artırıb.

Sözsüz ki, hakim partiyanın 125 seçki dairəsinin hər birindən irəli sürdüyü namizədlər siyahısında mühüm yeniliklər var. Bu isə o anlama gəlir ki, Milli Məclisin formalaşacaq tərkibində YAP-ın təmsilçiləri arasında kifayət qədər yeni adlara rast gəlinəcək. Bununla belə, siyahıda tanış isimlərin də yetərincə çox olduğu qeyd edilməlidir. Onların arasında YAP-ın veteranları ilə yanaşı, cəmiyyətdə iş adamı kimi tanınan fiqurlar da az deyil və VI çağırış parlamentdə hakim partiyanı Masallı rayonundan təmsil edən biznesmen-deputat, əksəriyyətin daha çox “Embawood” mebel firmasının sahibi olaraq bildiyi Məşhur Məmmədov da onlarla bir sıradadır.

Aydın məsələdir, deputat madatına sahibləndikdən sonra digər biznesmen-deputatlar kimi Məmmədov da qanunun tələbinə uyğun olaraq, sahibkarlıq fəaliyyətindən kənarlaşdığını iddia etməkdədir. Ancaq parlamentə biznesdən “adlayan” bəzi deputatlarla bağlı aşkara çıxan faktlara əsaslandıqda, “Embawood” sahibinin bu bəyanatına yumşaq desək, inanmaq mümkün deyil. Ölkə mediasında Məmmədov haqqında indiyə qədər dərc olunan və olumaqda davam edən çoxsaylı materiallar onun bu iddialarının blefdən başqa bir şey olmadığını söyləməyə ciddi səbəb verir.

Məhz həmin materiallarda Məşhur Məmmədovun hələ də “Embawood”u birbaşa özünün idarə etdiyi, bu da azmış kimi, vaxtilə şirkətdə pay verərək şərik olduğu yaxın qohumları ilə aralarında problemlərin yarandığı da yazılmaqdadır. Maraqlı və təəccüblüdür ki, deputat mandatı əldə etdikdən sonra imkanları genişlənən Məmmədovun qohumları ilə apardığı mübarizədə məğlub olduğu, bu üzdən malik olduğu biznes şəbəkəsinin əhəmiyyətli hissəsini itirdiyi də mediada əminliklə irəli sürülən iddiaların mühüm tərkib elementidir.

Hətta konkret olaraq göstərilib ki, “Embafinans” QSC bank olmayan kredit təşkilatının (BOKT) səhmlərinin müvafiq qaydada 60 və 40 faizinə nəzarət edən Elşad Abbasovla Məşhur Məmmədov Səhmdar Cəmiyyətdəki paylarının bir hissəsini yeni aksionerə satmalı olub.

Məlumata görə, yeni səhmdar Tamara Polyakova ilə həyata keçirilən sövdələşmə nəticəsində o, səhmlərin 14 faizini əldə edib. Bununla da əsas səhmdarlar olan adları çəkilən şəxslərin 51 və 35 faizə düşüb.

Medianın diqqətindən yayınmayan daha bir mühüm nüans Məşhur Məmmədovun oğlu ilə qızının ölkə xaricinə üz tutmasıdır. Bildirilir ki, biznesmen-deputatın Məmməd və qızı Mədinə Şahbazova artıq bir müddətdir, ABŞ-a köçüb.

Babalarının adını soyad götürən deputatın övladlarının Nyu-Yorkda məskunlaşdıqları deyilir. Qeyd olunur ki, deputatın oğlu ABŞ-da təsis etdiyi “Masalli Enterprise LLC” şirkəti Nyu-Cersi ştatının Gəlirlər İdarəsi tərəfindən qeydə alınaraq rəsmi fəaliyyətə başlayıb. Həmin şirkətin hüquqi ünvanı da ictimailəşib: 35 Riverdale Dr Fort Lee, NJ 07024-4441.
Sözsüz, başı qalmaqallardan ayılmayan biznesmen-deputat Məşhur Məmmədovun hazırda ən böyük qayğısı namizəd olduğu 74 saylı Masallı dairəsində seçki kampaniyasını problemsiz başa vuraraq deputat kreslosunu əlində saxlamaqdır. Lakin bunun o qədər də asan olmayacağı mübahisə doğurmayan məsələdir. Çünki YAP-ın namizədlər siyahısında yer almaq hələ deputat mandatını qarantiləmək deyil. Üstəlik, Məşhur Məmmədovun qohumları ilə yaşadığı biznes-qarşıdurmada aldığı zərbələr və onun reputasiyasını daha da korlayan müəyyən olaylar “Embawood” sahibinin planlarını dərin suya sala bilər.

O səbəbdən, bütün dairələrdə deputatlığa namizəd irəli sürən YAP-ın “xərcləyəcəyi” fiqurlar sırasında Məşhur Məmmədovun da olacağı çox real görünür. Hər halda, o da bunun fərqindədir.

www.yenicag.az

Xəbər verdiyimiz kimi Qazaxıstanın Azərbaycandakı səfirliyində Azərbaycan-Qazaxıstan turizm forumu keçirilib. Tədbirdə çıxış edən səfir Alim Bayel qeyd edib ki, Qazaxıstandan Azərbaycan vasitəsilə "yaşıl enerji"nin ixracına dair layihə hazırlanır. Azərbaycanla Qazaxıstan arasında sıx ticari-iqtisadi əməkdaşlığın, o cümlədən enerji sahəsində də əlaqələrin mövcud olduğunu qeyd edən səfir bu əməkdaşlığın inkişafında Orta Dəhlizin əhəmiyyətini vurğulayıb. Tədbirdə bu ilin may ayında Daşkənddə “Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistanın enerji sistemlərinin birləşdirilməsi üzrə Əməkdaşlıq Memorandumu"nun imzalandığı da xatırladılıb. Bildirilib ki, sənədin icrası hər üç ölkəyə “yaşıl enerji”nin istehsalı və Azərbaycan ərazisi vasitəsilə Avropaya ixracının təşkilində əməkdaşlıq etməyə imkan verəcək.

İqtisadçı ekspert Xalid Kərimli Demokrat.az-a açıqlamasında deyib ki, Azərbaycan hələ Avropaya “yaşıl enerji”nin ixracına başlamayıb:

“2022-ci ilin dekabrında bununla bağlı memorandum imzalandı. Azərbaycan, Gürcüstan, Ruminiya, Macarıstan və Avropa Komissiyası arasında imzalanan bu memorandum Qara dənizin dibi ilə kommunikasiya xətlərinin çəkilməsini nəzərdə tuturdu. Lakin memorandumdan irəli gələn işlərin görülməsinə hələ başlanılmayıb. Bu istiqamətdə hələ ki ortada maliyyələşmə mexanizmi yoxdur:

2023-cü ildə ABŞ Ermənistanın da bu sənədə qoşulması haqqında bəyanatlar səsləndirdi. Müzakirələr bundan sonra da davam etdi. Lakin hələ ki layihənin həyata keçirilməsi üçün real addımlar atılmayıb.

İxrac üçün ikinci dəhliz Zəngəzur dəhlizi olmalıdır. Ermənistanın 44 km-lik ərazisindən dəmir yolu xətti keçməli idi. Bu nəqliyyat dəhlizi Azərbaycanın əsas ərazisini Naxçıvanla birləşdirməli, həm də bununla elektrik ötürülməli idi. Naxçıvan özü isə bərpa olunan enerji istehsal edərək Türkiyəyə ötürməli idi. Azərbaycan Cənub Qaz dəhlizi vasitəsilə Avropaya qaz ixrac edir. “Yaşıl enerji”nin ixracı üçün tələb olunan infrastruktur hələ qurulmayıb. Bu baxımdan Qazaxıstanın Azərbaycan vasitəsilə “yaşıl enerji” ixrac etməsi yaxın perspektivdə real görünmür”.

Mətbuata həssas münasibət Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasətin parlaq nümunəsidir. Dövlət rəhbərimizin ali siyasi iradəsi nəticəsində ölkəmizdə mətbuat azadlığı prinsipləri bərqərar olmuş, çoxlu sayda qəzet və jurnalın fəaliyyəti üçün münbit şərait təmin edilmişdir.
Mətbuat, jurnalistika zamanın çağırışları ilə nəfəs alan ictimai təsisatdır. Zamanın dinamik dəyişməsi, hər dövrün öz reallıqlarının meydana gəlməsi, təbii ki, mətbuat qarşısında da yeni vəzifələr müəyyənləşdirir. Azərbaycan dövlətinin bugünkü inkişafı həm regionda, həm qlobal məkanda oynadığı əhəmiyyətli rol, önümüzdəki böyük milli hədəflər, mətbuatımız qarşısında da yeni vəzifələr qoyur.
Bu gün dövlətimiz beynəlxalq siyasi, iqtisadi, mədəni proseslərin fəal və böyük təsir gücünə malik iştirakçısı olduğu kimi, Azərbaycan mətbuatı da qlobal informasiya şəbəkəsinin bir parçasıdır. Hazırda respublikamızda çoxsaylı qəzet və jurnallar nəşr olunur, onlayn media inkişaf edir. İnformasiya texnologiyalarının inkişafı Azərbaycan mətbuatının qlobal informasiya şəbəkəsinin bir hissəsi kimi öz rolunu uğurla yerinə yetirməsinə şərait yaradır. Qloballaşma prosesləri, medianın rəqəmsallaşması jurnalistikanın özündə də çox mühüm dəyişikliklərə gətirir. Mətbuatın üz tutduğu auditoriyanın maraqları, baxış bucağı, jurnalistikadan gözləntiləri çox sürətlə dəyişir. Jurnalistlərdən bu dəyişikliklərə çevik şəkildə uyğunlaşmağı, peşəkarlıq səviyyələrini mütəmadi artırmağı tələb edir.
Milli Mətbuatımızın 149 illik inkişaf tarixi ilə indiki səviyyəyə gəlib çatması, ölkəmizdə ən müasir tələb və standartlara uyğun medianın mövcudluğu dövlətimizin bu sahəyə dəstəyinin nəticəsidir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin media nümayəndələri ilə mütəmadi görüşləri, müsahibələri milli mətbuatımızın davamlı inkişafına müsbət təsir göstərir. Dövlətimizin başçısı İlham Əliyev söz azadlığının təmin olunmasını prioritet məsələ hesab edir və bununla bağlı böyük siyasi iradə nümayiş etdirərək lazımi addımları atır.
Həm Birinci, həm də İkinci Qarabağ müharibələrində üzərinə düşən vəzifəni layiqincə yerinə yetirən Azərbaycan mediası böyük Zəfərimizin müjdəçisi oldu. Jurnalistlərimiz 44 günlük Vətən müharibəsində cəbhə xəttində xəbər istehsalçısı kimi böyük fədakarlıq göstərdilər. Onlarla jurnalistimiz qismən səfərbərlik proqramının iştirakçıları kimi qələmini süngüyə çevirərək hərbi əməliyyatlarda iştirak etdi. Göstərdiyi igidliklərə görə müxtəlif medallarla təltif edildi. Ölkə mediası o tarixi günlərdə Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya düzgün çatdırılması missiyasını uğurla həyata keçirdi və indi də bu missiyanı davam etdirərək ölkəmizin düşmən təbliğatına qarşı informasiya mübarizəsinə töhfələrini verməkdədir. Prezident İlham Əliyevin Vətən müharibəsi dövründə 30-dan çox beynəlxalq media qurumuna geniş müsahibələri mövcud reallıqların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında müstəsna rol oynadı.
Keçən il Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə qədim qala şəhərimizdə, Şuşada "4-cü Sənaye İnqilabı dövründə Yeni Media" mövzusunda 1-ci Şuşa Qlobal Media Forumunun açılışı oldu. Forumda 49 ölkədən 150 xarici qonaq, beynəlxalq təşkilat və media qurumunun, eləcə də yerli media orqanlarının rəhbərləri və nümayəndələri iştirak etmişdilər. Forumda dövlətimizin başçısı bir daha dünyaya Azərbaycan reallıqlarını çatdırdı və regionda baş verən prosesləri dəyərləndirdi.
Forumun uğuru və beynəlxalq aləmdə yaratdığı rezonansdan sonar bu il yenidən növbəti Forum keçirilməsi zərurətini yaratdı. İyulun 20-də “Yalan məlumatların ifşası: Dezinformasiyaya qarşı mübarizə” mövzusunda 2-ci Şuşa Qlobal Media Forumunun açılış mərasimi keçirilib. 50-yə yaxın ölkədən 150-dən çox xarici qonağın, o cümlədən 30-a yaxın ölkənin informasiya agentliyi, 3 beynəlxalq təşkilat və 82 media qurumunun nümayəndələrinin qatıldığı Forum iştirakçılar üçün birgə müzakirə və hərəkət platforması rolunu oynayıb.
Bu gün İkinci Şuşa Qlobal Media Forumunu regionda və Azərbaycanda baş verən hadisələri dəqiqliklə, əsaslı şəkildə beynəlxalq ictimaiyyətə təqdim edir. Dövlət başçısı İlham Əliyevin ikinci Şuşa Qlobal Media Forumundakı çıxışında da əsas çağırışlarından biri bu oldu ki, regionda və Azərbaycanda baş verən hadisələr obyektiv şəkildə işıqlandırısın.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Forumda iştirak edib və iştirakçıların suallarını cavablandırıb. Prezident İlham Əliyevin hər bir çıxışı mühüm çağırışlarla, mesajlarla zəngindir. Dövlətimizin başçısı sözügedən Forumdakı çıxışında diqqəti dünyanın ikili standartlara əsaslanan siyasəti fonunda reallıqlara qərəzli yanaşmalara da yönəltdi. Qeyd etdi ki, natamam, qeyri-dəqiq və manipulyasiya edilmiş hesabatlar Qərbdən qaynaqlanır. O, gündəlik həyatımıza çevrilir. Artıq Qərbdə siyasi dairələrdə reallıq daha çox üzə çıxır və Azərbaycana bərabər tərəfdaş kimi yanaşılır. Biz qarşılıqlı hörmət, qarşılıqlı anlayış, qarşılıqlı maraqların gözlənilməsi və uzun əsrlər boyu xalqlarımız arasında əlaqələrə əsaslanaraq münasibətləri formalaşdırırıq. Biz diqqətimizi xalqımıza, ölkəmizə yönəltdik, dedi-qodulara, Avropa Parlamentində və ya Avropa Şurasında hansısa bəyanatlara fikir vermədik.
Forumda Azərbaycanın reallıqları sırasında iqtisadi uğurlara xüsusi diqqət göstərildiyini bildirib. Ölkəmizin enerji sektorunda qazandığı uğurlar, yeni əməkdaşlıq formatlarının yaradılması üçün mövcud imkanlar, Azərbaycan qazının Avropaya nəqlinin iki dəfə artırılmasının əsas hədəflərimizdən olduğu geniş müzakirə edildi. 2021-ci ildə ölkəmiz Avropaya 8 milyard kubmetr qaz nəql edirdi. Bu il təkcə Avropaya 13 milyard kubmetrə yaxın təbii qaz nəql ediləcək. Ümumi həcm isə 25 milyard kubmetr olacaq. 2027-ci ilin sonuna qədər Azərbaycan Avropaya ixracı 16 milyard kubmetrə çatdırmalıdır. Bu resursların Avropaya mövcud nəqliyyat şəbəkəsi - Cənub Qaz Dəhlizi, həm də onun interkonnektorları vasitəsilə çatdırılması planlaşdırılır. Bu gün qaz amili enerji təhlükəsizliyinin bir nömrəli faktorudur. Dövlətimizin başçısı bildirdi ki, “atdığımız bütün addımlar və etdiyimiz təşəbbüslər əsas məqsədi güdür: ölkəmizi gücləndirmək, iqtisadi gücümüzü artırmaq, iqtisadi və siyasi müstəqilliyimizi daha da gücləndirmək və Azərbaycanı yüksək liqaya daxil etdirmək”.
Forumda tədbir iştirakçılarına BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası ilə əlaqədar həyata keçirilən tədbirlər və hazırlıq işləri, ölkə səviyyəsində iqlim dəyişikliyinin təsirləri ilə aparılan mübarizə, azad edilmiş ərazilərdə bərpa və yenidənqurma prosesində nümayiş edilən dayanıqlı yanaşma barədə geniş məlumat verildi. Belə bir istək ifadə edildi ki, Azərbaycanda keçiriləcək COP29 məhz həmrəylik tədbiri olsun.


Həcər Verdiyeva – Tarix elmləri doktoru, professor

İyunun 13-də "Kulıs" dərgisinə bir hekayə göndərmişəm, ay ötüb... hələ nəşrini gözləyirəm. Görəcək günlərim varmış. İlk hekayəm "Ədəbiyyat və İncəsənət" qəzetində nəşr ediləndə, o sovet nəşr basabasında belə get-gələ düşməmişdim. Allah Sabir Əhmədliyə rəhmət etsin, qədirbilən insan idi.
İki gün öncə yenidən zəng vurdum, Ulucay Akif "sabah" dedi. O sabah hələ olmayıb. Əcəba, sansormu var? Açıq desələr, adam işini bilər.
Nə isə... işin yaxşı tərəfi də var... hər gün "Kulis"i açıram, özümü gözləyirəm, əvəzində pis olmur... tanış imzalar, gözəl üzlər görürəm. Bu görüşlər insanı yazmağa səsləyir. Məsələn: Vüqar Vanın "Tıq-tıq xamım özünə varlı ər axtarır" yazısı diqqətə layiqdir. Hiss olunur ki, müəllif nağılın hədəfini dövrün kişi komplekslərinə görə şərh edə bilir. Ünlü əsərin gerçək hədəfi caydırılıb, lakin başqa gerçəklər diqqətə çəkilib. Yumoru da öz yerində. Əlbəttə, əminəm, Vüqar o milli-bədii incinin gerçək kodunu bilir. Sadəcə, qarşı cinsə sözünü demək üçün bu nağılı fürsət aləti olaraq seçib. Olsun! Müəllif haqq sahibidi.
Bu yazıda demək istədiyim söz başqadır: Natəvan Dəmirçioğlunun Molla Pənah Vaqif haqqında məqaləsindəki bircə kəlmədən doğan məyusluğumu ifadə edəcəm.
Deyəcəm, hansı kəlmə...
Hələlik isə haşiyələrə keçək...
Bir moğol araşdırmaçının İkiçayarası- İran-Əfqan coğrafiyasının tarixi haqda dəyərli bir məqaləsi vardı ana dilimizdə. Müəllifin adını və saytın adını dəqiq yazmaq vaxt istəyir, o üzdən məchul yazıram. Maraqlanan olsa baxıb deyərəm.
Moğol müəllif bir məqamda deyir ki, 70-ci illərdən bəri İran tarixçiləri beynəlxalq tarix toplantılarında iştirak etmirlər: həm özləri, həm dünya tarix elmi onların iştirakından imtina edib. Çünkü İranda tarix - elm deyil, təbliğat alətidir. İran dövlətinə lazım olan farsmərkəzli propaqanda elm adı ilə dərsliklərə salınır, mediada yayılır.
Yəni məsələ aydındı! Və tanışdır, biz, bunu bilirik, Cümhuriyyət tariximizi, ümumiyyətlə, dövlətçilik tariximizi danan və ya qara yaxan sovet tarixi də irantarixkimilərdən idi.
Bizim bəzi araşdırmaçılar da tarixə iransayağı, yəni regional (vilayət, məhəllə) təbliğat aləti kimi yanaşırlar. Əlbəttə, biz bu köynəkdən çıxmalıyıq. Azərbaycan tarixinə, xüsusilə, özünə müstəqil araşdırmaçı deyənlərə iransayağılıq yaraşmaz.
Tarix və tarixi şəxsiyyətlər olduğu kimi maraqlıdır.
Molla Pənah Vaqif haqda gerçək bir araşdırma yoxdur, fikrindəyəm. Çünkü Vaqif indi göründüyündən daha dərin, daha zəki, daha hiyləgər, daha diplomat, daha acımasız, daha əvəzsiz bir vəzir idi. Batil elmlərin ustadı idi, əlindən hər cür qara işlər gəlirmiş.
Qarabağ camaatında acı xatirələr qoymuşdur.
Mənbələrdə Vaqif haqqında bütün gəlmiş-getmiş klassik şairlərdən daha çox pis-yaxşı anılar var. O, sevilən şair, sevilməyən dövlət adamı idi. Saray mədrəsəsində, xan ailəsinin övladlarına dərs demişdi, cahil adlandırdığınız bacarıqlı sərkərdə Məhəmməd bəyin bəyazında belə şeirləri vardı.
Atalar "çox bilən quş dimdiyindən ilişər" demişlər.
Vaqif o quşlardan idi. Dimdiyindən ilişdi.
Qarabağ camaatı belə bir hekayə danışır: Vaqifin sevimli şagirdi, oğlunun əziz dostu, xanın qardaşı oğlu və etibar etdiyi 4 adamdan biri olan Məhəmməd bəy... Ağabəyim ağanı istəmək üçün ustadını - Vaqifi ata əvəzinə (atası Mehralı bəy öldürülmüşdü) əmisinə elçi göndərir. Vaqif siyasi fürsətə baxıb (xanlıq ağır dövr keçirirdi, Ağaməhəmməd şah gəlhagəldə idi) qızı öz oğluna istəyir.
Düşmənçiliyin təməli çoxbilmiş vəzirin bu xəyanət anında qoyulur. Əlbəttə, bütün bu kimi hekayələr şifahi tarixdir, çeşidlidir, hər birinin gerçəklik payı var və heç biri Quran ayəsi deyil. Amma bilməliyik ki müasir tarix elmində rəsmi tarixlə şifahi tarix yanaşı statusda qeydə alınır.
Lakin heç bir pis əməli Vaqifin şəxsiyyətinə, dahiliyinə xələl gətirmir. Əksinə bir az da maraqlı edir. Mürəkkəb edir. Orijinal edir.
Bəzən onu fransız dövlət xadimi Fuşeyə bənzədirəm, fransızlar Fuşeni bütün hiylələri, qədddarlığı, oyunbazlığı, fürsətçilliyi ilə sevirlər.
Biz isə... Vaqifi görməyə imkan vermirik, gerçəkləri sevmirik... öz uydurduğumuz qədərinə heyran ola bilirik. Bizim cizgilərimizi aşanlara məhəlli dava açırıq.
Çox ayıb və.. gülünc...
Bu yerdə elə bu günlərdə "Kulis"də nəşr edirlən Akşin Yeniseyin "Çox da dərinə getmə" məqaləsi diqqəti çəkir. Müəllif Şuşada keçirilən Vaqif poeziya günlərindən və bir çox "işğala yenilmiş müstəqillik" gerçəklərindən bəhs edir... və... özgə və öz tövsiyəsi ilə çox da dərinə getmir. Tarixin dərinlik tələblərini də dilə gətirir. Tarix dərin olmayanda dayaz olur və elmilikdən çıxıb iransayağılaşır. Faydalı və ürkək yazı idi.
Gələk, məni məyus edən Natəvan Dəmirçioğlu kəlməsinə.
Müəllif Ağabəyim ağadan bəhs edərkən "o Fətəli şaha kəniz gedir" kimi bir ifadə işlədir.
Hörmətli Natəvan xanım, əzizim, Ağabəyim ağa Cavanşirə, Qarabağlı İbrahim xanım qızına, Şuşaya... Fətəli şah, başda mötəbər dayısı olmaqla yüksək dövlət ərkanından 30 nəfəri elçi heyəti göndərmişdi. Çuval-çuval qızıl göndərmişdi ki, o qızıl pulları xan eyvanından qara camaatın üstünə şabaş səpdirdi İbrahim xan...
Kənizə şah müşaviri olan dayını və o mötəbər ərkanını elçi göndərmirlər.
Ağabəyim ağa Tehrana 200 nəfər adlı-sanlı Qarabağ bəylərindən ibarət dəstə ilə - öz vəziri, vəkili, eşikağası, hesabdarı, hətta aşbazı, bağbanı, çalançı dəstəsi ilə gəlin köçmüşdü. Fətəli şah Ağabəyim ağanın özü ilə gətirdiyi bütün bu heyətə və onların ailə üzvlərinə öz xəzinəsindən ömrü-maaş kəsmişdi.
Kənizə bu ehtişamda səxavət göstərmirlər.
Ağabəyim ağanın anası Qacar qızı idi, Cavad xanın bacısı idi, deməli Fətəli şahın qan qohumu idi, ikisi də Qacar törəməsi idi. Hər iki tərəfdən böyük nəsillərin Cavanşirlərin və Qacarların övladı idi Ağabəyim ağa. Gözəllik və elm sahibi idi.
Fətəli şah bu qızın qan dəyərini də, elmini də, helmini də bilirdi. O üzdən bu izdivaca hərəmində olan heç bir (yüzdən çox) xanımın ayaqları altına tökmədiyi qədər ləl-cəvahir tökmüşdü xəzinəsindən. Kənizə bu iltifatı göstərmirlər.
Ağabəyim ağa Tehran sarayına öz kuralları ilə girmiş, eşlik münasibətlərini özü təyin etmişdi.
Kənizə kural tanınmaz.
Fətəli şah Qum şəhərinin gəlirlərini Ağabəyim ağaya maaş kəsmişdi. Avropa və Asiya imperiya dövlətlərinin kraliçaları və birinci xanımları ilə yazışma haqqı vermişdi (əlbəttə, elminə və ağlına görə). Fətəli şah İran türk imperiyasında ilk dəfə tək kraliçə statusu vermişdi Ağabəyim ağaya.
Bilirsiniz, çoxarvadlılıq sistemində ayrıseçkilik yasaqdır, lakin Ağabəyim ağa bu haqqı öz fərasəti ilə qazanmışdı. Bu işdə Fətəli şahın da haqq tanıması ayrı hünərdir.
Şəxsi həyatına, bədii yaradıcılığına keçmirəm. Bildiyinizi bilirsiniz.
Bir beyti ilə yaşayan şairdir:
Əfsus ki, yarım gecə gəldi, gecə getdi
Heç bilmədim ömrüm necə gəldi, necə getdi...
Şərəfimiz, fəxrimiz... niskilimiz... anamız olan o böyük şəxsiyyət haqqında o söz nə sözdü deyirsiniz, ay Natəvan xanım!?
Adını çəkmək istəmədiyim murdar qonşuların tarixində belə bir qadın şəxsiyyət olsaydı bilirsiniz nələr yazardılar? Bilirsiniz!
Nə isə... deyəcəyim... məyusluğum... bu qədər.
Gətirdiyim bütün faktlar tarixi mənbələrdəndir. Yeri gəlmişkən onu da deyim ki, hələ heç bir qadın haqda salnamələrdə bu qədər qeyd, fikir, dəlil olmayıb. Rus mənbələri, kəşfiyyat raporları isə onu "Rusiya - İran münasibətlərini pozan kraliça" adlandırıb.
Yəni bu rəsmi raporla dövlət, regional, uluslararası siyasətə müdaxiləsinin qədərini hesablaya bilərsiniz.
Luvrda saxlanan, Napoleona göndərdiyi məktub isə bir ayrı hekayədir.
İran kraliçası Ağabəyim ağanın bütün bu çapalamaları rus işğalına düşmüş Qarabağ naminə idi. Od tutub yanırdı Vətən naminə...
Bilən, oxuyan, anlayan olsa... bu gün Şuşada bu xanımın ən uca abidəsi qoyular...
Belə... adlarını çəkdiyim bütün müəlliflərə və "Kulis"ə hörmətlərimi bildirirəm.
Mehriban Vezir
TEREF