İnsanların əksəriyyəti düşünür ki, elektriklə çalışan avtomobillər 21-ci əsrin “möcüzəsidir”, amma elə deyil: dünyada ilk avtomobil də elektriklə çalışıb, 19-cu əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəlində avtomobillər daha çox elektriklə işləyirdilər. Məsələn, 1910-cu ildə ABŞ-da avtomobillərin 40%-dən çoxu “elektokar” olub.
Neft emalı genişləndikcə daxili yanma mühərriki (DYM) ilə çalışan avtomobillər artıb. 1970-ci illərdə dünyada neft böhranı baş verəndə (neft istehsal edən ölkələr ABŞ və bəzi Qərb ölkələrinə İsrail məsələsinə görə embarqo qoymuşdu), neftin qiyməti kəskin bahalaşanda yenidən “elektrokar” mövzusu gündəmə gəldi və istehsalı artdı. Amma neft qiymətləri aşağı düşən kimi bu sahə yenidən yaddan çıxdı.
Son 15-20 ildə yenidən populyarlaşan “elektrokar” mövzusu öz “renesansını” baha neftə borcludur. İqlim dəyişikliyi mifini yaymaqla isə bu məsələyə “duz, istiot” qatdılar. Yəni, neft 80 dollar və daha baha olmalıdır ki, “eloktrokar” mövzusu populyar olsun, çünki sırf ekoloji məsələyə görə elektriklə çalışan avtomobillərin istehsalı və zamanı bitmiş akkumulyatorların utilizasiyası daha ziyanlıdır.
Avtomobillər üçün batareyanın komponentlərə litium filizi, nikel, kobalt, qrafit, manqan, alüminium, qalay, tantal, vanadium, maqnezium və bir neçə nadir minerallar lazımdır.
Məsələn, bir Tesla avtobolində 5375 dən 7104-ə qədər elektrik batareyası hüceyrələri var. Onların istehsalı üçün (1 avtomobil üçün) 600 m2 yer səthi qazılaraq 11 adda faydalı qazıntılar çıxarılmalıdır – bir daha, bu cəmi 1 “elektrokar” üçün hesablanmış normadır. İndi özünüz təsəvvür edin, cəmi 1 maşın üçün 600 m2 yer səthi qazılmalıdırsa, milyonlarla avtomobil üçün bu nə deməkdir, ekoloji fəsadları nə qədər ola bilər. Hələ mən o çıxarılan metal və mineralların emalı, onların istehsala yaralı hala gətirilməsi üçün nə qədər enerji və su sərfini demirəm – 1 “elektrokar” üçün lazım olan batareyanın istehsalda istifadə olunan mineralları emal etmək üçün 1500 litrdən çox suya ehtiyac var. Hə, onu da deyim ki, 2030-cu ilə qədər bu metal və mineralların çıxarılması 2018-ci illə müqaisədə 40 dəfə (!!!) artmalıdır ki, ehtiyaclar ödənilsin.
Dünyada ciddi ekoloji böhran siqnalları var, insan övladı təbiəti vəhşicəsinə istismar edir, su hövzələrini çirkləndirir, meşələri qırır və s., amma bunun iqlim dəyişikliyi mifi ilə birbaşa əlaqəsi yoxdur, bu mif dünya üzrə sırf biznes layihədir və bir çox hallarda bu mifə görə təbiətə, ekologiyaya daha çox ziyan vururlar.
Ona görə də, dünyada mif və reallıqları bir-birindən ayıra biləcək yeni siyasi “viziona” ehtiyac var, neft maqnatları öz maraqlarını, “yaşıl iqtisadiyyatda” istifadə edilən təbii resurslar maqnatları isə öz maraqlarını diktə etdikcə, dünyada problemlərin normal həlli üçün elmi ortam yaranmayacaq. Belə bir ortamın yaranması üçün isə Dünyada ağıllı, vicdanlı siyasətçilərə, elmi yanaşmaya, ciddi diskursa, başqa fikirdə olanların linç olunmamasına acil ehtiyac var. Belə...
Natig Jafarli
TEREF

ABŞ “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun qəbul edilməsi ilə əlaqədar Gürcüstana yardım proqramını dayandırıb. Maraqlıdır ki, bir dönəm Gürcüstan ABŞ-a yaxınlaşma siyasəti həyata keçirirdi. Rusiya isə bunu əngəlləməyə çalışırdı. İndi isə artıq Tbilisi ilə Vaşinqtonun münasibətlərinin pozulduğu görünür.

Ekspertlər hesab edir ki, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin axır ki, istəyinə nail oldu və Gürcüstanla ABŞ arasında soyuqluq yaratdı.

Bu iddia nə qədər doğrudur? Putin Gürcüstanla bağlı hədəfinə nail oldu?

Globalinfo.az-a danışan politoloq Teymur Qasımlı deyib ki, Gürcüstanın keçmiş prezidenti Mixail Saakaşvili hakimiyyətdən dinc yolla ABŞ-ın istəyi ilə getmişdi:

“Bugünkü Gürcüstan iqtidarı da məhz ABŞ dəstəkləyirdi. Əslində bugünkü iqtidar ABŞ ilə praqmatik siyasət aparırdı. Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlaması ilə vəziyyət 180 dərəcə dəyişdi. ABŞ-ın Gürcüstana xəbərdarlıqları və İvanişvilinin pullarının dondurması prosesi başladı.

Bütün bunlara cavab olaraq Gürcüstan hakimiyyəti və İvanaşvili Qərbə qarşı savaş başlatdı. “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun qəbul edilməsi ilə proses pik həddə çatdı.

“Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun qəbul edilməsinin təbii ki, nəticələri olacaq. Bunu indidən demək çətindir, amma proses özünü daha şiddətli formada sentyabr-oktyabr ayında büruzə verəcək.

Belə ki, həmin vaxt Gürcüstanda parlament seçkiləri keçiriləcək. Bu isə faktiki olaraq Qərb-Rusiya gərginliyinin ölüm-dirim mübarizəsinə keçəcəyi anlamına gəlir. Bu seçkilərin nəticəsi kimin qalib gələcəyini, Gürcüstanın kimi seçəcəyini göstərəcək.

İndiki məqamda Gürcüstan hakimiyyətinin Rusiyaya yaxınlaşması da onlara sərf etmir. Çünki Gürcüstanın üzləşdiyi bir çox problemin səbəbi məhz Rusiyadır. Bu mənada Gürcüstanı çox çətin bir proses gözləyir”.

Turan Rzayev

Makron Azərbaycan ərazi bütövlüyünü və Qarabağ üzərindəki suverenliyini bərpa etdikdə ölkəmizə qarşı diplomatik müharibəyə başladı, təxirbatçı açıqlamalar verdi, BMT Təhlükəsizlik Şurasında ölkəmizə qarşı sənədin müzakirəsinə çalışdı. Makron Qərbi Sahara ilə bağlı mübahisədə isə Mərakeşin muxtariyyət planına dəstək verdi. Halbuki, qonşu Əlcəzair Qərbi Saharada müstəqilliyə yol açan referendum tələb edirdi. Yəni bizim bölgə ilə paralellər aparsaq Mərakeş Azərbaycandır. Ancaq Makron Azərbaycanda erməni separatizmini dəstəklədi, Mərakeşdə isə separatizmin əleyhinə çıxdı, bu ölkənin ərazi bütövlüyünün vacibliyini vurğuladı. “Qərbi Saharanın bu günü və gələcəyi Mərakeşin suverenliyi çərçivəsindədir” deyən Makron Cənubi Qafqazda bunun əksini həyata keçirməyə çalışdı, alınmadı. Makron bununla Ermənistanın onun üçün Əlcəzairdən daha əziz olduğunu göstərdi. Halbuki, Əlcəzair uzun illər Fransanın koloniyası olub.
Elxan Şahinoğlu
TEREF

3 gündür ki, dünyanın yuxusu ərşə çəkilib. İran matəm çadırları quraraq, HƏMAS lideri İsmayıl Haniyənin ölümünə yas saxlayır.
Real mənzərə onu deməyə əsas verir ki, bəşəriyyət 3-cü dünya müharibəsinə hazırlıq mərhələsindədir.
Əslində Birinci Dünya müharibəsi də belə başlamışdı.
Serb-boşnak inqilabı təşkilatının üzvü olan Qavrilo Prinsipin Avstriya-Macarıstan imperiyasının vəliəhdi hersoq Frans Ferdinandı öldürməsi müharibəyə səbəb olmuşdu.
HƏMAS liderinin Tehrandakı iqamətgahında öldürülməsi eynilə Frans Ferdinanda edilən sui-qəsdə oxşayır.
Haniyenin öldürülməsi rəsmi Tehranı həm də beynəlxalq aləmlə qarşı qarşıya qoydu.
İyulun 30-da İranın yeni seçilən prezidenti Məsud Pezeşkianın andiçmə mərasimində bəzi diqqətçəkən detalları qeyd etmək istəyirəm.
Bakı vaxtilə təxminən saat 3 idi. Dünyanın bir çox ölkələrinin media nümayəndələri İran parlamentinə (İran İslam Şura Məclisi) doğru istiqamət alırdı. Azərbaycan mediası olaraq biz də uzun yoxlamadan sonra İran parlamentinə daxil olduq. Yerlərimizə keçəndən sonra dünya liderlərini gözümüz axtarırdı. Heç şübhəsiz ki, dəvət olunan qonaqların qarşılanma anını da diqqətlə izləyirdik.
Siyasi cameədə dillə ürəyin harmoniyası daha aydın görünür. Elə bu səbəbdən də gözümüz ev sahibinin üzərində idi. İranın əziz qonağı kimdir, dəvət xətrinə dəvət olunan kim? Hər halda, bədən dili çox söz deyir. Məsələn, Pezeşkianin andiçmə mərasimində HƏMAS liderinin ilə sağ əlini yuxarı qaldırması kimə açıq mesaj idi? Hər halda, zalın andiçmə mərasimindən çox yeni müharibə dalğasına hazırlıq törəninə oxşadığını söyləmək olar.
İran parlamentinin tribunasında çıxış edən parlament sədri gərgin və həyəcanlı görünürdü. Bu, səsindəki qəzəbdən də hiss olunurdu. Ümumilikdə çıxışlarda daha çox İsrail dövləti hədəf alınmışdı. Zalda əyləşənlərin ayağa qalxaraq bir ağızdan İsrailə lənət yağdırması həm də hərbi mesaj idi. Əminliklə deyə bilərəm ki, mənim kimi bir çoxları “İsrailə lənət” şüarlarının yaxşı sonluqla bitməyəcəyi qənaətində idi. Bir növ yeni qurulan İran hökuməti üçün saat tərsinə dövr edirdi.
Elə andiçmədən sonra Haniyənin Tehrandakı iqamətgahda öldürülməsi da bunu təsqidlədi. Bu proses birmənalı olaraq İranı qanlı meydana aparır. Həm də rəsmi Tehran üçün Yaxın Şərqin qanlı epoxasında yeni dövr başlayır.
Dünya ölkələrindən olan təmsilçilərin bir araya gəlməsi regional və qlobal məsələlərin həlli baxımından da xüsusi rola malik ola bilərdi. Təxminən bütün ehtimallar və gözləntilər eyni suallar ətrafında fırlanırdı. Görəsən yeni prezidentin İranla bağlı konsepsiyasında hədəf nələrdən ibarət olacaq?! Region dövlətlərilə əməkdaşlığın yeni erasına start veriləcəkmi? Suallar çox idi.
İnaqurasiya mərasimində bütün diqqət Məsud Pezeşkianın nitqinə dikilmişdi. Ələlxüsus, region üçün səsləndirdiyi fikirlərin özündə bir çox mətləbləri ehtiva etdiyini söyləmək olar.
Birinci məsələ ölkə iqtisadiyyatının prioritet olması ilə bağlı idi ki, yeni prezident çıxışında bunu bir neçə dəfə qabartdı. Bu isə milli maraqların qorunması əsas olmaqla, qonşularla əlaqələri gücləndirməyə xidmət edəcəkmiş kimi görünür.
Regional problemlərə gəlincə, Pezeşkian bütün regional oyunçuların iştirakı ilə problemləri həll etməyə çağırış etdi. Bu çağırış bir neçə istiqamətə yozula bilər. Kənar qüvvələrə qarşı region dövlətlərinin birliyindən tutmuş, yeni oyunçuların cəlb edilməsinə qədər. Hər halda, gedişat gizli məqamları bir-bir ortaya çıxaracaq.
Xülasə, andiçmədə problemlərin həlli üçün fikirlər səslənsə də, siyasi depressiyanın içində havasızlıqdan boğulan İranın bir daha təhlükəsizlik məsələsində zəif olduğu ortaya çıxdı. Tehran küçələrində də bunu aydın formada müşahidə etmək mümkündür. Üstəlik İranın beynəlxalq arenada çevrəsi daraldıqca, səbri də tükənir.
Bir sözlə, andiçmə mərasimindən bu yana, regionu yeni müharibə qoxusu bürüyüb. Bu isə heç də xoş olmayacaq.
Namidə Bingöl
Real Tv-nin aparıcı müxbiri
Bakı-Tehran-Bakı

Stanislav Tarasov: “Bu, şübhəsiz ki, bir çağırışdır, lakin bütün əlamətlərə görə genişmiqyaslı regional müharibəyə səbəb olmayacaq”

HƏMAS lideri, hərəkatın Siyasi Bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyə iyulun 31-nə keçən gecə Tehranda qaldığı iqamətgahda qətlə yetirilib. HƏMAS lideri iqamətgaha atılan zərbə puası ilə öldürülüb. Təşkilat hərəkatın Siyasi Büro rəhbərinin ölümünü təsdiq edərək, hücumu “xain” adlandırıb və buna görə “sionist İsraili” günahlandırıb.

HƏMAS-ın Əlcəzairdəki nümayəndəsi Yusif Həmdan vəd edib ki, Fələstin radikal hərəkatının Siyasi Büro rəhbərinin Tehranda öldürülməsi İsrailə qarşı cavab tədbirlərinə səbəb olacaq.

İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun keçmiş baş komandanı Möhsün Rezai də Haniyənin ölümünə görə İsraildən qisas alınacağını açıqlayıb.

İsrail isə sui-qəsddə iştirakını təkzib edib.

Xarici ekspertlər Haniyənin qətlinin onsuz da gərginlik hökm sürən Yaxın Şərqdə qarşıdurma vəziyyətini artıracağını proqnozlaşdırırlar.

Rusiyalı politoloq, Yaxın Şərq ölkələrinin problemləri üzrə ekspert Stanislav Tarasov əmindir ki, Haniyənin öldürülməsi Yaxın Şərqdə siyasi vəziyyəti gərginləşdirəcək. Analitik “Lenta.ru” ilə söhbətində mümkün nəticələri təsvir edib və bildirib ki, baş verənlər İran üçün çağırışdır: “Çünki bu ölkənin ərazisində HƏMAS liderlərindən birini öldürməklə İsrail öz kəşfiyyatının imkanlarını nümayiş etdirib. Bundan əlavə, bu, İrana hədəflənmiş zərbədir. Çünki İsrail adətən yaraqlıları və ya HƏMAS, Livanın şiə hərəkatı Hizbullah və İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) nümayəndələrini neytral ölkələrin ərazisində məhv edir”.

“Qətl böyük siyasi rezonansa səbəb olacaq və Yaxın Şərqdə, xüsusən də İsrail-İran münasibətlərində vəziyyətin daha da gərginləşməsinə töhfə verəcək. Şübhəsiz ki, reaksiya mənfi olacaq, tərəflər arasında qarşılıqlı siyasi ittihamların dərəcəsi artacaq”, Tarasov əlavə edib.

Politoloq bu fonda Hizbullahla İsrail arasında silahlı qarşıdurmanın başlayacağını çətin hesab etsə də, hədəfli zərbələrin tezliyinin artacağını istisna etməyib. Onun fikrincə, münaqişənin yeni regional müharibəyə çevrilməsi şübhəlidir: “Çünki bu əməliyyat ABŞ tərəfindən dəstəklənmir və onların dəstəyi olmadan İsrail həm HƏMAS, həm də Hizbullahla eyni anda döyüşə tab gətirə bilməyəcək”.

“İranın özünə gəlincə, bu, ilk növbədə, ruhani lider Ayətullah Seyid Əli Xamenei və yeni Prezident Məsud Pezeşkian tərəfindən səsləndirilən İranın xarici siyasətinin yeni konsepsiyasının mövqeyinə zərbədir. Yeni rəhbərlik Qərbə münasibətləri normallaşdırmağa çağırış etdi və qonşu dövlətlərlə münasibətlərin normallaşdırılması ikinci sıraya qoyuldu. Yəni ilk növbədə təkcə coğrafi baxımdan qonşu olan ərəb ölkələri deyil, həm də Çin, Rusiya və s. nəzərdə tutulur. Bu vəziyyətdə Qərb istiqamətində 180 dərəcə dönüş İran üçün indi qeyri-mümkündür. Bu, şübhəsiz ki, bir çağırışdır, lakin bütün əlamətlərə görə genişmiqyaslı regional müharibəyə səbəb olmayacaq. Əksinə, regionda siyasi vəziyyəti gərginləşdirəcək bir faktdır”, - deyə politoloq fikrini yekunlaşdırıb.

Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az

Fransa “demokratiya, azadlıq, tolerantlıq” adı altında dünya səhnəsində özünü rüsvay etməkdə davam edir. Və bu halda söhbət təkcə Parisin həm daxili, həm də xarici siyasətdəki tam uğursuzluqlarından getmir. Fransızlar dünya ictimaiyyətinin gözündə gülüş obyektinə çevrildikləri yeni platformalar axtarır və ən əsası tapırlar.

Ötən il Parisdə və ölkənin digər şəhərlərində keçirilən müntəzəm etirazlar Emmanuel Makronun uğursuz daxili siyasi addımlarını açıq şəkildə nümayiş etdirir. Eyni zamanda qeyd etmək yerinə düşər ki, özünü dünya demokratiyasının sütunlarından biri kimi göstərən ölkənin polisi etirazçılarla ən amansız şəkildə rəftar edirdi. Və bir çox fransızların narazılığına səbəb olan pensiya islahatı ilə də Makron “bəlaya düşdü”.

Fransanın xarici siyasətində işlər daha da pis idi. Afrika fiaskosu Makronun onsuz da aşağı olan reytinqinə ağır zərbə vurdu. Niger, Burikna-Faso, Mali kimi ölkələrdə ən güclü Afrika təpiyi Fransanın beşinci nöqtəsinə vuruldu.

Bununla belə, sadəlövh Makron hesab edirdi ki, Afrika yolunda uğursuzluqlar Cənubi Qafqazda, xüsusən də Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi məsələsində “müdrik” siyasətlə kompensasiya edilə bilər. Amma burada da Fransa Prezidenti özünü tamamilə “dəfn etdi”: dünya ictimaiyyəti Makronun nə hörmətə, nə də səlahiyyətə malik olduğunu birbaşa gördü. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Parisi sözün əsl mənasında bu prosesdən sıxışdırıb çıxardı. Bu da gözlənilən idi: Fransanın açıq-aşkar ermənipərəst mövqeyi sülhün əldə olunmasına heç bir töhfə vermədi, əksinə, ocağa benzin tökdü.

Təbii ki, burada Qarabağda separatçı hərbi xuntanın süqutu ilə başa çatan sentyabr anti-terror əməliyyatından sonra Fransanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclasında Azərbaycan əleyhinə qətnamə qəbul etməyə necə cəhd etdiyini xatırlamaq lazımdır. Və yenidən uğursuzluq.

Lakin ötən həftənin sonunda Paris yeni bir sahədə: idmanda dünya ictimaiyyətini təəccübləndirməyi bacardı. İstər yerli, istərsə də dünya mediası mahiyyəti və forması ilə iyrənc olan 2024-cü il Olimpiadasının açılışı ilə bağlı çox yazıb.

Təbii ki, açılışın kuliminasiya nöqtəsi medianın, siyasətçilərin, ictimai xadimlərin və kilsənin diqqət mərkəzində olub. Söhbət LGBT icmasının nümayəndələrinin İsanın apostolları kimi çıxış etdiyi Leonardo da Vinçinin “Son şam yeməyi” əsərinin reproduksiyasından gedir. Tamaşada həmçinin saqqallı bir qadın və tamamilə mavi rəngə boyanmış, demək olar ki, çılpaq bir kişi iştirak edirdi.

Bu arada Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi (BOK) “liberal” Fransanın qalmaqallı hərəkətinə görə izahat verməli oldu. BOK iyrənc Olimpiya açılış mərasiminə görə ictimaiyyətdən üzr istədi.

BOK-un sosial mediadakı X səhifəsində iyulun 28-də dərc edilmiş bəyanatda deyilir: “BOK Paris Təşkilat Komitəsinin açılış mərasimi ilə bağlı verdiyi açıqlamaları qeyd etdi və alqışlayır”.

Eyni zamanda, kommunikasiya üzrə təşkilat komitəsinin direktoru Enn Deşam brifinqdə özünə bəraət qazandırmaq üçün pafoslu cəhd etdi. O, təşkilatçıların "cəmiyyətin müxtəlifliyini vurğulamaq" və sosial qruplara hörmətsizlik göstərmək istəmədiyini söylədi.

Heyrətamiz mövqe. Belə olan halda təşkilatçılar niyə “müxtəliflik” spektrini genişləndirib, cəmiyyətin eyni zamanda elementləri olan təcavüzkarları, qatilləri, narkomanları və sairi açılışa dəvət etmədilər? Amma ən əsası odur ki, saxta tolerantlıq şüarı altında LGBT-nin iyrənc əməllərini təbliğ edən fransızlar İslamı qəbul edən qaradərili fransız idmançı Sounkamba Sillanı Olimpiya Oyunlarının açılış mərasimində iştirak hüququndan məhrum ediblər.

Ancaq əlbəttə ki, bizi ən çox Fransa tərəfinin ən mühüm idman hadisəsini siyasiləşdirmək cəhdi maraqlandırırdı. Artıq xəbər verdiyimiz kimi, Fransanın “France 2” telekanalının canlı efirində aparıcılar Azərbaycan idmançıları ilə bağlı təxribat xarakterli açıqlamalar veriblər.

Erməni komandasının keçidi zamanı kanalın aparıcılarından biri simpatiyasını gizlədə bilməyib: “Bizim erməni dostlarımız olan Ermənistan tarixən fransızların qəlbinə yaxın olan ölkədir”.

Aparıcı Qarabağdakı separatçı rejimin tarixdən silinməsi ilə bağlı təxribat xarakterli fikirlər də səsləndirib. Bu sözlər Azərbaycan və Ermənistan idmançılarının keçidi kontekstində deyilib və Azərbaycan ictimaiyyətinin mənfi reaksiyasına səbəb olub. Azərbaycan komandasının keçidi zamanı aparıcı ölkəmizi “Ermənistanla ərazi münaqişəsində olan Qafqaz respublikası” kimi təqdim edib.

Bu açıq-aşkar faktla bağlı Gənclər və İdman Nazirliyi və Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsi BOK-a rəsmi etiraz məktubu ünvanlayıb. Qeyd edilir ki, dövlət televiziyasının Azərbaycana qarşı bu cür hörmətsiz münasibəti Olimpiya Xartiyasının açıq şəkildə pozulmasıdır. Bu cür təbliğat təkcə Oyunların ruhuna zidd deyil, həm də Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sülh səylərini sarsıtmağa xidmət edir.

Bununla belə, xoşagəlməz hadisənin, görünür, davamı var. Belə ki, olimpiya təxribatı ilə bağlı Fransanın Ermənistandakı səfiri Olivye Dekotinyi ilə Azərbaycanın Hollandiyadakı səfiri Rəhman Mustafayev arasında mübahisə yaranıb.

“X” sosial şəbəkəsində buna səbəb “France 2” telekanalının aparıcısının “Dağlıq Qarabağ”ın itirilməsi və onun Azərbaycan ordusu tərəfindən ələ keçirilməsi ilə bağlı sözlərini sitat gətirən fransız diplomatın son paylaşımı olub.

Rəhman Mustafayev bu paylaşımı belə şərh edib: “Ermənilər, təbii ki, sizin dostlarınızdır. Amma söhbət Qarabağın “yıxılmasından” getmir. Onun yeniləşməsi və dirçəlişi başlayır, gözəl perspektivləri açılır. Əgər ermənilər “yaxşı oğlanlar” olsalar, bu perspektivlərdən yararlana biləcəklər”.

Dekotinyi cavab olaraq “Dağlıq Qarabağ ermənilərinin qanuni hüquqları”, o cümlədən evlərinə qayıtmaq haqqında köhnə, kədərli mahnını oxumağa başlayıb.

Gördüyümüz kimi, Fransa tərəfi ənənələrə sadiq qalaraq, yenə də anlayışların dəyişdirilməsi ilə məşğuldur. Heç kim Qarabağ ermənilərinin hüquqlarını pozmağa hazırlaşmır. Və heç kim onların geri qayıtmasına mane olmur. Amma bir şərt var: Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmək. Hamısı budur. Əks halda, asanlıqla Fransaya köçüb orada erməni pasportu ilə yaşaya bilərlər...

Müəllif: Fed Bakinski - Mənbə: AYNA.az

Məlum olduğu kimi, bir müddət öncə İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti tələbləri pozduğuna görə "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC-ni 246 241 manat cərimələyib. Cərimələnməyə səbəb kimi qurumun inhisarçı davranışları göstərilib.

Belə ki, ekspeditor xidmətləri və konteyner daşımaları bazarında təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin əsassız olaraq məhdudlaşdırılması və onlara qarşı dempinqin tətbiqi üçün şərait yaradılması, müqavilələrin bağlanmasında ayrı-seçkiliyə yol verilməsi, kontragentə (qarşı tərəf) sərfəli olmayan müqavilə şərtlərinin məcburi qəbul etdirilməsi, bazarda rəqabətin məhdudlaşdırılmasına səbəb olan üfüqi və şaquli sazişlərin bağlanması, rəqibin təsərrüfat fəaliyyətinin nüfuzdan salınması əlamətləri ilə bağlı araşdırmalar aparılıb. Nəticədə, "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC barəsində antiinhisar qanunvericiliyinin pozulması əlamətləri üzrə iş qaldırılıb.

Bakıvaxtı.az-ın araşdırmasına görə, işə baxılma zamanı müvafiq sahədə təbii inhisar subyekti olan “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC tərəfindən müvafiq bazarda fəaliyyət göstərən təsərrüfat subyektlərinin yüklərin daşınması ilə bağlı verdiyi sifarişlərdən əsassız olaraq imtina edildiyi, tabeliyində olan təsərrüfat subyektinə yüklərin daşınması ilə bağlı dempinqin tətbiqi üçün şərait yaradıldığı və infrastrukturdan istifadə ilə bağlı ADY QSC öz törəmə müəssisələrinə xüsusi güzəştləri tətbiq etdiyi aşkarlanıb.

Bu, 11 iyul 2024-cü il tarixində “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin qanunsuz əldə edilmiş mənfəəti ortaya çıxdı - Dövlət büdcəsinə ödəməlidir” sərlövhəli məqalədə qurumun yol verdiyi qanunsuzluqlarla bağlı qərarın detallarında öz əksini tapır. Belə ki, “Alliance Logistics” MMC və “Caspian Rail” MMC “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC tərəfindən dəmir yolu nəqliyyatı sahəsində fəaliyyət göstərən ekspeditor şirkətlərinə qarşı haqsız rəqabətə və ayrıseçkiliyə yol verilməsi, habelə əməkdaşlıqdan əsassız olaraq imtina edilməsi ilə əlaqədar olaraq Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinə müraciət ediblər. Dövlət Xidmətinin hərtərəfli araşdırmasından sonra məlum olub ki, “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC haqsız rəqabətə yol verərək, “Antiinhisar fəaliyyəti haqqında” qanunu kobud şəkildə pozub.

“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC mediada yayılan informasiyaları və İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin iddialarını rədd edərək, “Alliance Logistics” MMC və “Caspian Rail” MMC-nin yükdaşıma sifarişlərindən imtinalarının əsassız olmadığını və Dövlət Xidmətinə müraciət etmiş bu şirkətlərin ADY-yə külli miqdarda borc öhdəliklərinin olduğunu açıqlayıb.

Reallıq isə tamamilə başqadır

İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin rəsmi qərarına əsasən, “Alliance Logistics” MMC-nin müraciəti, eləcə də həmin müraciət üzrə toplanılmış əlavə məlumatlarda "ADY" QSC-nin konteyner daşımaları bazarında özəl şirkətlərlə yanaşı, özünün törəmə şirkətləri olan "ADY Ekspress" MMC və "ADY Konteyner" MMC ilə fəaliyyət göstərdiyi, həmin törəmə şirkətlərə tətbiq olunan güzəştli və xüsusi tarifləri digər özəl ekspeditorlara tətbiq etməkdən imtina etdiyi, 2023-cü ilin noyabr ayında "Alliance Logistics" MMC-nin sifarişi ilə "Gürcüstan Dəmir Yolları" SC-dən daxil olmuş 40-dan çox "mesplan"ın (tranzit yükdaşımalar zamanı marşrut üzrə daşımada iştirak edən dəmiryol administrasiyalarının öz əraziləri üzrə yükün hərəkətinə icazə verilməsini təmin edən sənəd) razılaşdırılmasından heç bir əsas gətirmədən imtina etdiyi və nəzarətində olan Hövsan stansiyası tərəfindən 2023-cü ilin iyul-avqust ayları üzrə "Alliance Logistics" MMC-yə (o cümlədən törəmə müəssisəsi "Alliance Multimodal" MMC-yə) göstərilmiş xidmətlərə görə artıq yığımlar hesabladığı qeyd olunub.

Əlavə olaraq, "Alliance Multimodal" MMC-nin 2023-cü fraxt ilində Sumqayıt Yük Terminalının xidmətlərindən istifadə etmək məqsədilə "ADY Konteyner" MMC ilə müqavilə bağladığı, həmin müqaviləyə uyğun olaraq "Alliance Multimodal" MMC-nin bir çox sifarişlərin icrası üzrə öhdəliklərinin yarandığı, lakin "ADY Konteyner" MMC tərəfindən müqaviləyə birtərəfli qaydada xitam verildiyi və "ADY" QSC-nin törəmə şirkəti tərəfindən yeni müqavilənin bağlanılmasından imtina olunduğu qeyd olunub.

""Təbii inhisarlar haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 5-ci maddəsinin 14-cü bəndinə əsasən magistral və yerli dəmiryol xəttlərinin,yol qurğu və tikililərinin istismarı, hərəkəti, idarəetmə və hərəkət təhlükəsizliyi fəaliyyəti,dəmiryol stansiyaları və sərnişin vağzallarının xidmətləri üzrə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 19.07.2013-cü il tarixli 189 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş "Təbii inhisar subyektlərinin Siyahısına" daxil edilib.

Araşdırmaya görə, təbii inhisar subyekti olan "ADY" QSC-nin əsas öhdəliyi magistral və yerli dəmir yolu xətlərinin, yol qurğu və tikililərin istismarı ilə əlaqədar özəl sahibkarlıq subyektlərinin bu obyektlərdən istifadə etməsinə rahat şərait yaratmaq, habelə Orta Dəhliz üzrə daşımaların artırılmasına ehtiyac olduğu zamanda fəaliyyəti beynəlxalq daşımalarla bağlı olan sahibkarlıq subyektlərinə mümkün ola biləcək hər bir dəstək verməkdən ibarət olduğu halda, "ADY" QSC tərəfindən özəl sahibkarlıq subyektlərinə fəaliyyətinə müxtəlif maneələr yaradılır,"ADY" QSC tərəfindən "ADY Konteyner" MMC-yə güzəştli və xüsusi tariflər tətbiq olunur. Nəticədə, "ADY" QSC-nin törəmə müəssisələrinin bazar payı və dövriyyəsi artır.

Nəzərə almaq lazımdır ki, ölkədə dəmir yol infrastrukturu dövlət mülkiyyətindədir və yalnız "ADY" QSC tərəfindən idarə olunur.

Beləliklə, qeyd edilən İqtisadiyyat nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin qərarı ilə ADY QSC-nin həm infrastrukturu idarə etməsi, həm də kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olması nəticəsində özəl şirkətlərin fəaliyyətinə və biznes mühitinə mənfi təsirləri öz təsdiqini tapmış olur.

Gülşən Şərif