İşçilərin və işəgötürənlərin nəzərinə!
İşçilərin təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək hüququ Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 35-ci maddəsində, Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində, Avropa Sosial Xartiyasının təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Qanununda, Azərbaycan RespublikasıNazirlər Kabinetinin Qərarlarında və digər normtiv hüquq aktlarla təsbit edilir.
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində, Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xatalar Məcəlləsində və Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsində İşçilərin təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək hüququnu pozan müəssisə və təşkilat rəhbərlərinə qarşı: maddi, intizam, inzibati və cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulur.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 35-ci maddəsinə və Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 207-ci əsasən: İşçilərin təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək hüququ vardır.
Hər il əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan yüzlərlə işçi, iş yerlərində bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəliyi nəticəsində sağlamlığını və əmək qabliyyətini itiririr və ya bu hadisələr nəticəsində həyatı ilə vidalaşmalı olur. İş yerlərində bədbəxt hadisənin baş vermə səbəbləri aşağıdakılardır:
İşçilərə qanunvericiliklə nəzərdə tutulan qaydada təhlükəsiz və sağlam iş şəraiti yaradılmamasına görə müəssisə rəhbərlərinin məsuliyyətə cəlb olunmaması. Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 215, 217, 222, 239-cu maddələrinin və Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 2000-ci il tarixli 27 saylı Qərarının pozulması nəticəsində, İşəgötürənlər tərəfindən işçilər üçün təhlükəsiz iş şəraiti yaradılmaması, əmək xəsarətinin qeydə alınmaması və sağlamlığa dəymiş ziyanın əvəzinin ödənilməməsi ilə əlaqədar cavabdeh şəxslərin maddi, intizam, inzibati və cinayət məsuliyyətə cəlb olunmaması. Praktikada belə hallara nadir hallarda rast gəlininr ki, əməyin mühafizə qaydalarını pozmuş müəssisə rəhbərləri məsuliyyətə cəlb olunsunlar.
İşəgötürənlər tərəfindən: təhlükəsiz və sağlam iş şəraiti ilə əlaqədar əmək kollektivi və ya Həmkarlar İttifaqları Təçkilatları ilə müvafiq məsləhətləşmələrin aparılmaması.
Təhlükəsiz və sağlam iş şəraitinə dövlət nəzarətinin həyata keçirən Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinin nəzarətinin zəif olması və ya ümumiyyətlə olmaması. Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti işçilər üçün təhlükəsiz və sağlam iş şəraiti yaratmayan müəssisə rəhbərlərinin müvafiq məsuliyyətə cəlb olunması üçün müvafiq tədbirləri görməməsi. Praktikada belə hallara nadir hallarda rast gəlininr ki, əməyin mühafizə qaydalarını pozmuş müəssisə rəhbərləri Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti tərəfindənn məsuliyyətə cəlb olunsunlar.
Təhlükəsiz və sağlam iş şəraitinə ictimai nəzarəti həyata keçirən Həmkarlar İttifaqının ictimai nəzarətinin zəif olması və ya ümumiyyətlə olmaması. Xarici ölkələrdən fərqli olaraq fəaliyyət göstərən Həmkarlar təşkilatları, digər sahələrdə olduğu kimi əməyin mühafizəsi sahəsində müstəqil fəaliyyət göstərə bilmirlər, bu sahəyə ictimai nəzarət yoxdur, belə hadisələrin qarşısını almaq üçün real qüvvəyə və səlahiyyətə malik deyillər.
Müəssisənin mülkiyyətçisi və ya işəgötürəni tərəfindən:
• əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan işçilərin, iş yerlərində əməyin mühafizəsi normalarına və qaydalarına əməl etməmələri, əməyin mühafizəsi üzrə standartların, normaların və qaydaların bütün tələblərinə əməl edilməməsi,
• binaların, qurğuların, texnoloji proseslərin və avadanlığın təhlükəsizliyinə riayət edilməməsi,
• bilavasitə iş yerlərinin sağlam sanitariya-gigiyena şəraitinin və əməyin mühafizəsinin qüvvədə olan normativlərə uyğunlaşdırılmaması, işçilərə lazımi sanitariya-məişət və müalicə-profilaktik xidmətinin təşkil edilməməsi,
• əmək şəraiti zərərli, ağır olan və yeraltı işlərdə çalışan işçilərə pulsuz müalicəvi profilaktiki yeməklər, süd və ona bərabər tutulan digər məhsulların verilməməsi,
• normal əmək və istirahət rejiminə riayət edilməməsi,
• işçilərə müəyyən edilmiş müddətlərdə və tələb olunan çeşidlərdə pulsuz xüsusi geyim, xüsusi ayaqqabı və digər fərdi mühafizə vasitələrinin verilməməsi,
• işçilərin əməyin mühafizəsi normaları və qaydaları üzrə təhsilinin, təlimatlandırılmasının, biliklərinin yoxlanılmasının təşkil edilməməsi və əməyin mühafizəsinin təbliğ edilməməsi,
• kollektiv müqaviləyə əməyin mühafizəsi üzrə qaydaların daxil edilməməsi və onlarda nəzərdə tutulmuş öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi,
• müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi müddətdə və formada əməyin mühafizəsi, əmək şəraiti və onların qüvvədə olan normalara uyğunlaşdırılması üçün görülən tədbirlərin nəticələri haqqında statistik hesabatın verilməməsi.
Əməyin mühafizəsi üzrə mütəxəssislərin hazırlanmaması və ya bu mütəxəssislərin kifayət qədər savadlı və məsuliyyətli olmaması.
İşəgötürənlər tərəfindən əməyin mühafizəsi ilə əlaqədar müvafiq bukletlərin hazırlanmaması, treninq, seminar və digər marifləndirmə tədbirlərinin keçirilməməsi və ya formal olaraq keçirilməsi.
İşəgötürənlər tərəfindən işçilərin onlarla bağlanmış vəzifə və ya peşənin əmək funksiyasına daxil olmayan digər vəzifə və ya peşələrdə qanunsuz olaraq işlədilməsi.
İş vaxtında, o cümlədən ağır, zərəli və insan həyatı üçün zərərli olan iş yerlərində işçilərin Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində təsbit olunmuş normadan artıq işlədilməsi.
İşçilərin istirahət hüququnun, o cümlədən məzuniyyət hüququnun pozulması və ya məhdudlaçdırılmasış
İşçilərə aşağı və yuxarı temperatur və şiddətli külək şəraitində açıq havada, habelə ilin soyuq vaxtlarında qızdırılmayan qapalı binalarda işləyərkən onlara qızınmaq üçün fasilələrin verilməməsi və ya işlərin dayandırılmaması.
Yuxarıda qeyd olunan və Azərbaycan Respublikasının əmək qanunvericiliyində təsbit olunan hüquq normalarının pozulması istehsalatda, əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan yüzlərlə işçinin, iş yerlərində bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəliyi nəticəsində sağlamlığının və əmək qabliyyətinin itirilməsi və ya həyatlarının itirilməsi ilə nəticələnir. Bunlarla bərabər bu hadisələrin baş verməsində əsas səbəblərdən biri və daha çox vacib olanı işçilər üçün təhlükəsiz iş şəraitinin yaradılmaması, əmək xəsarətinin qeydə alınmaması və sağlamlığa dəymiş ziyanın əvəzinin ödənilməməsi ilə əlaqədar cavabdeh şəxslərin maddi, intizam, inzibati və cinayət məsuliyyətə cəlb olunmamasıdır.
Mirvari Gahramanli
TEREF: Xocanın Blogu