 |
|
|
Yas mərasimlərində yemək israfı cəmiyyəti həmişə narahat edib. Bununla bağlı müzakirələr hətta parlament iclaslarına yol açıb. Azərbaycan kəndlərindən birində məsələni kökündən həll etmək qərarına gəliblər. Burada yas mərasimlərində ehsan verilməsi ənənəsini ləğv ediblər.
Bizimyol.info xəbər verir ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Mahmudkənd kəndində gözlənilməz qərar qəbul edilib. Kənd ağsaqqalları 3, 7, 40 və il ehsanlarının verilməsinin dayandırılması qərarına gəliblər. Bu haqda Mahmudkəndin sosial media hesablarında yazılıb. Bildirilir ki, bundan sonra kənddəki yas mərasimlərində ehsan verilməyəcək. Əlbəttə, vəfat edən şəxsin yaxınlarına baş çəkmək olar. Amma qərarı pozmaq istəyənlər məqsədinə çatmayacaq. Çünki mərasimdə heç kim iştirak etməyəcək.
Elanda beləcə də yazılıb: Elan kənd ağsaqallarının adından paylaşılıb. Lakin yazıda kənd əhalisinin ortaq qərar verdiyi qeyd olunub.
Mahmudkəndin əhalisini 4 min nəfərdən çoxdur. Yetərincə böyük kənddən söhbət gedir. Görünür, ehsan zamanı israfa yol verilməsi kənd camaatını bezdirib. Buna görə də radikal addım atmaq qərarına gəliblər. Rəylər göstərir ki, çoxluq qərarla razıdır. Bunun əleyhinə çıxanlar da var. Amma ümumi fikir belədir ki, indiki sosial şərtlərlə ehsan verilməsi düz deyil.
Tənbəlliyə qalib gəlməyin, maaşdan daha çox pul qazanmağın yolu var və bu, o qədər də çətin deyil.
Cebhe.info xəbər verir ki, psixoloq və terapevt Daria Başkatova öz “Telegram” kanalında bunun mümkünlüyünü açıqlayıb. O, psixodinamik terapiyadan istifadə etməyi məsləhət görüb:
“Hər şeydən əvvəl, təcrübəni yerinə yetirmək üçün vəziyyətinizi özünüzə vicdanla təsvir etməlisiniz. Məsələn, məndə laqeydlik var, aylardır heç nə etmək istəmirəm, nəyisə dəyişməkdən qorxuram, özümə daim yazığım gəlir, melanxolik yaşayıram və maaşdan maaşa qədər pulum olur”.
Psixoloq bundan sonra güzgüdə özünüzə baxaraq eyni şeyləri söyləməyi məsləhət görüb:
“Gözlərinizi yumun və beş il keçdiyini təsəvvür edin. Fikirlərinizi və davranışlarınızı dəyişməmisiniz. Sən indi hardasan? Özünü necə hiss edirsən? Həyatınızda nələr baş verir? Həyata münasibətiniz necədir?Bu suallar özünüzə verin. Bundan sonra kağız və qələm götürməli və istədiyinizə nail olmaq üçün konkret addımlar yazmalısınız. Niyyəti hərəkətlə möhkəmləndirmək üçün məşqdən dərhal sonra bəzi kiçik addımlar atmaq vacibdi”,-deyə o, uğur qazanmağın yolunu göstərib.
Dünya ölkələrində adətən dövlət universitetlərində təhsil haqları özəl təhsil ocaqları ilə müqayisədə xeyli aşağı olsa da, Azərbaycanda mənzərə fərqlidir.
Ölkəmizdə dövlət ali təhsil müəssisələrində qiymətlər özəl universitetlərdən nəinki aşağıdır, bir çox hallarda, hətta yüksəkdir.
Maraqlıdır, dövlət universitetlərində təhsil haqları necə müəyyən olunur? Qiymətlərin yüksək olması təhsilin keyfiyyətinin göstəricisidirmi?
Azərbaycan Texniki Universitetinin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Sevinc İsgəndərovanın sözlərinə görə, bu məsələdə müəllimin əməyi, ixtisasın perspektivliliyi, laboratoriyalarda tələbələrin istifadə etdiyi materiallar və başqa amillər nəzərə alınır.
Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris Departamentinin müdiri Kamandar Yaqubov qeyd edib ki, universitetin müxtəlif ixtisaslarına tələbələrin qəbul planının hazırlanması və təhsil haqqının müəyyənləşdirilməsi Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir.
Elə Bakı Dövlət Universitetindən də bildirilib ki, ali təhsil müəssisəsində təhsil haqlarını Elm və Təhsil Nazirliyi müəyyən edir.
Nazirliyin İctimaiyyətlə əlaqələr sektorunun müdiri Cəsarət Valehov isə deyilənlərlə razılaşmır. Ödənişi Nazirlər Kabineti və Tarif Şurasının qərarları əsasında universitetlərin özlərinin müəyyən etdiyini deyir.
Həmçinin Bakı Slavyan Universitetindən bildirilib ki, ödənişli ixtisaslar üzrə təhsil haqqının məbləği ixtisasdan asılı olaraq mövcud qanunvericiliyə uyğunlaşdırılır.
Ekspertlər isə təhsil haqlarının keyfiyyətə uyğun olmadığı fikrindədirlər.
Ətraflı Baku TV-nin videosunu təqdim edirik:
Şirvan şəhər sakini Hacıyev Ceyhun Vidadi oğlu tərəfindən Hurriyyet.az saytının redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. Şikayətçi iddia edir ki, pensiyasını qanunsuz yerə kəsiblər:
"Mən, Hacıyev Ceyhun Vidadi oğlu, yazaraq sizdən və səlahiyyətli şəxslərdən kömək istəyirəm.
Özüm köhnə hərbçi olmuşam. Xəstəliklə əlaqədar pensiyaya çıxmışam. Pensiyam hal-hazırda dayandırılıb.
2 dəfə ailə həyatı qurmuşam, birinci ailəm dağılıb, hər ay aliment vermək məcburiyyətindəyəm. İndiki ailəmdən də 2 uşağım var.
Mənə həbs qərarı verilib, pensiyam kəsilib, mən alimenti ödəyə bilmirəm. Fəhləlik edib çörək pulu qazanıram, amma həm ailəmin dolanışığı, həm aliment ödəmək üçün çatdıra bilmirəm.
Pensiyamın bərpası üçün hər yerə müraciət etmişəm, lakin cavab yoxdur".
Azərbaycanda pensiyaçıların sayı azalır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin birinci yarısında Azərbaycanda pensiyaçıların sayı illik müqayisədə 5,4 faiz azalaraq 1096,6 min nəfər olub.
Pensiyaçıların sayı niyə azalır?
İqtisadçı-ekspert Xalid Kərimli Sputnik Azərbaycan-a bildirib ki, azalmanın səbəblərindən biri pensiya yaşının artırılmasıdır:
"Əvvəl Azərbaycanda kişilərin pensiya yaşı 63, qadınlarda isə 60 idi. 2017-ci ildən başlayaraq pensiya yaşı hər il 6 ay artırılır. Artıq kişilər üçün pensiya yaşı 65 yaşdır və bu proses 2021-ci ildə başa çatıb. Qadınların pensiya yaşının hər il 6 ay artırılması isə 2027-ci ilə qədər davam edəcək və qadınların da pensiya yaşı 65 yaşa çatdırılacaq".
O qeyd edib ki, pensiya yaşının 65-ə qaldırılması ölkəmizdə vətəndaşın pensiyaya çıxma hüququnu pisləşdirib: "Məsələn, Almaniya və İtaliyada da pensiya yaşı 65-dir. Amma Almaniyada gözlənilən ömür uzunluğu 82 yaş, İtaliyada isə 83 yaşdır. Azərbaycanda isə ötən il doğulan insanlarda gözlənilən ömür uzunluğu 76 yaşdır. Azalma həm də o deməkdir ki, pensiyaçılar daha sürətlə vəfat edirlər. Bu, mənfi haldır. İnkişaf etmiş ölkələrdə isə əhali uzun ömür sürür".
Ekspert bildirib ki, azalmanın digər səbəbi saxta və əsassız pensiya işlərinin ləğv edilməsidir: "Bu sahədə şəffaflaşma və həmçinin qaydaların sərtləşdirilməsi həyata keçirilib. Bu da nəticədə pensiyaçıların sayının azalmasına gətirib çıxardıb. Nəzarəti artırmaqla saxta əlilliyin qarşısını almaq müsbət addımdır".
"İqtisadi baxımdan isə əhalinin strukturunda pensiyaçıların sayı nə qədər az olsa, bir o qədər də dövlətin yükü azalır" - deyə ekspert əlavə edib.
"Pensiyaçıların sayı yenidən stabilləşə bilər"
Azərbaycan parlamentinin deputatı Vüqar Bayramov Sputnik Azərbaycan-a deyib ki, Azərbaycanda pensiyaçıların sayının azalması yaşa görə pensiya alanların sayı ilə bağlı deyil: "Rəsmi statistika da göstərir ki, yaşa görə pensiya alanların sayında artım müşahidə olunub. Belə ki, bu ilin ilk yarısında illik müqayisədə yaşa görə pensiya alanların sayı 0,4 faiz artıb. Azərbaycanda pensiyaçıların sayının azalmasının əsas səbəbi əlilliyə və ailə başçısını itirməyə görə pensiya alanların sayının aşağı düşməsidir".
Deputat qeyd edib ki, əlilliyə görə pensiya alanların azalması birbaşa yenidən qiymətləndirmə zamanı əlillik alan vətəndaşlarımızın sayının azalması ilə bağlıdır: "Bu istiqamətdə həm yenidən qiymətləndirmə mexanizminin tətbiq olunması həm də şəffaflığın gücləndirilməsi pensiyaçıların sayına birbaşa təsir göstərib. Ona görə də pensiyaçıların azalması birbaşa yaşa görə pensiya alanlarla bağlı deyil".
Deputatın fikrincə, xüsusən də əlilliyin yenidən qiymətləndirilməsi dövrünün başa çatması nəticədə pensiyaçıların sayının yenidən stabilləşməsinə gətirib çıxardacaq. Əsas hədəf də ondan ibarətdir ki, yaşa görə pensiya alanların sayında artım tendensiyasını qoruyub saxlamaq mümkün olsun.
Sorğumuza nazirlikdən verilən cavab
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən sorğumuza cavab olaraq bildirilib ki, Azərbaycanda sosial təminat növləri üzrə ödənişlə təmin olunanların dairəsi azalmayıb, əksinə, daha da genişlənib:
"Buna misal olaraq, müavinət və Prezidentin aylıq təqaüdü ilə təmin olunanların sayı son 5 ildə 57,3 faiz və ya 310 min nəfər artaraq 850 min nəfərə çatıb. O cümlədən, bu dövrdə Prezidentin aylıq təqaüdü ilə təmin edilənlərin sayında 6,2 dəfə artım baş verib. Digər tərəfdən, son illər humanist yanaşmalar əsasında aparılan islahatlar pensiya təminatı proqramının daha da genişlənməsinə, vətəndaşların bu proqrama daha asan çıxışına imkan verib. Həmçinin son illər qanunvericilikdə humanist dəyişikliklər edilərək daha erkən dövrdə yaşa görə pensiya hüququ yaranan şəxslərin sırası daha da genişləndirilib".
Nazirlikdən bildirilib ki, pensiyaçıların sayında müəyyən azalma isə əlillik müddəti bitən şəxslərin bir qisminin əlillik müddətinin uzadılması üçün təkrar müraciət etməməsi, habelə əlillik müddətinin uzadılması üçün edilmiş müraciətlər üzrə şəffaf qiymətləndirmə zamanı bir sıra şəxslərin artıq reabilitasiya olunduqlarının müəyyən edilməsi və bu səbəbdən pensiya sistemini tərk etməsi ilə bağlıdır.
"Hazırda Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən 2,6 milyon şəxs sosial təminat növləri üzrə ödənişlərlə təmin edilir" - deyə Nazirliyin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən bildirilib.
Orta aylıq pensiya 435 manat olub
Qeyd edək ki, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü il iyulun 1-i vəziyyətinə Dövlət Sosial Müdafiə Fondunda 1096,6 min nəfər pensiyaçı qeydiyyatda olub ki, bu da ölkə əhalisinin 10,8 faizini təşkil edir. Onların 64,1 faizi yaşa, 23,6 faizi əlilliyə, 12,3 faizi isə ailə başçısını itirməyə görə pensiya alır. Ötən ilin iyulun 1-i ilə müqayisədə əlilliyə görə pensiya alanların sayı 16,4 faiz, ailə başçısını itirməyə görə pensiya alanların sayı 9,7 faiz azalıb, yaşa görə pensiya alanların sayı isə 0,4 faiz artıb.
Bu ilin birinci yarısında təyin olunmuş aylıq pensiyaların orta məbləği ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 18,2 faiz, cari ilin əvvəli ilə müqayisədə isə 16,9 faiz artaraq 435 manat təşkil edib və orta aylıq əmək haqqının 47,2 faizinə bərabər olub.
"Əmək pensiyaları haqqında" qanuna edilmiş dəyişikliyə əsasən əmək pensiyasının minimum məbləği 16,7 faiz artırılaraq 2023-cü ilin 1 fevral tarixindən 280 manat müəyyən olunub.
Ölkədə pensiyaçıların sosial müdafiəsini daha da gücləndirmək məqsədilə Azərbaycan Prezidentinin müvafiq sərəncamı ilə 2023-cü ilin 1 yanvar tarixindən orta aylıq nominal əməkhaqqının illik artım tempinə uyğun olaraq bütün növ əmək pensiyalarının sığorta hissəsi indeksləşdirilərək artırılıb.
Əmək pensiyasının növləri
Xatırladaq ki, Azərbaycanda əmək pensiyasının 3 növü var - yaşa görə əmək pensiyası, əlilliyə görə əmək pensiyası və ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası.
Qanunvericiliyə əsasən, müxtəlif pensiya hüququ olan şəxslərə öz arzuları ilə yalnız bir pensiya təyin edilir.
Azərbaycanın müstəqilliyindən 32 ilə qədər vaxt keçsə də, Bakının mərkəzindən Qusarın, Astaranın ucqar dağ kəndlərinə qədər məktəbsiz qalan uşaqlar var.
Məktəbsiz qalan şagirdlərin böyük əksəriyyəti digər kəndlərdəki məktəblərə gedirlər və bu da onlara əlavə əziyyət olmaqla yanaşı, əlavə xərc də deməkdir. Məsələ ilə bağlı kiçik araşdırma aparanda məlum olur ki, ölkə təhsilində nə mobil məktəb, nə də ehtiyacı olan şagirdlərin günlük nəqliyyatla təmin olunma təcrübəsi yoxdur.
Qaradağın Qızıldaş qəsəbəsinin Şonqar yaşayış massivi də məktəbsizdir. Qəsəbənin icra nümayəndəsi Hüseyn Axundov deyir ki, məktəb tikintisilə bağlı istək olsa da, hələlik konkret addımlar atılmayıb:
“20 il əvvələ qədər ibtidai siniflər üçün məktəb olub, ancaq sonradan standartlara uyğun olmadığı üçün o da ləğv edilib. Buradan 260 uşaq məktəbli Qızıldaş qəsəbəsindəki məktəbə gedir. Şonqarda məktəb tikintisilə bağlı icra hakimiyyəti bir neçə dəfə aidiyyatı qurumlara müraciət edib, gəlib baxış keçirib gediblər. Elm və Təhsil Nazirliyinin tikinti şöbəsi var idi, ordan gəlib dedilər ki, bununla bağlı vəsait ayrılmalıdır. Valideynlər də dəfələrlə bizə məktəblə bağlı müraciət edirlər, biz də istəyərik olsun, ancaq müəyyən meyarlar var və nazirlik özü araşdırıb, qərar verməlidir”.
Ağsunun Zərqəva kəndində də məktəb yoxdur. Kəndin icra nümayəndəsi İlham İsmayılovun sözlərindən aydın olur ki, bu kənddən digər kəndlərə məktəbə gedən uşaqlar üçün günlük avtomobil təşkil olunmur:
“Məktəb ümumiyyətlə olmayıb. Oradakı məktəbli uşaqlar qonşu kəndlərə gedirlər. Məktəbin tikilməsilə bağlı da heç nə demirlər. Kəndin əhalisi də azalıb. Artıq camaatın böyük hissəsi qonşu kəndlərdə və ya Bakıda yaşayır”, - deyə o, əlavə edib.
Məktəbi olmayan bir kənd də Astaranın Unuz kəndidir. Bu kəndə də orta məktəbin tikintisi və ya məktəb olmadığına görə qonşu kəndlərə gedən uşaqların avtobusla daşınması üçün heç bir iş görülməyib:
“Kənddə əvvəlcədən məktəb olmayıb. Burada azsaylı ailələr qalırdı, onlardan da məktəbli uşağı olanlar qonşu kəndə köçüb, orada yaşayırlar”, – deyə kəndin icra nümayəndəsi Ağamalı Əliyev deyir.
Qusar rayonunun Sudur kənd inzibati-ərazi vahidi tərkibindəki yaşayış məntəqəsi Yerği Kekdə də məktəb yoxdur. Sudur kəndinin icra nümayəndəsi İkram Əsədov deyir ki, burada məktəbin tikilməsi də gözlənilmir:
“Əvvəllər Quturğan və Əlix kəndində məktəb var idi, Yerği Kekdə yaşayan məktəbli uşaqlar da ora gedirdi. Sonra bu iki kənddəki məktəblər də bağlandı və indi uşaqlar qonşu kəndlərdəki məktəblərə gedirlər. Bəziləri Qusarın mərkəzindəki məktəblərə gedir. Bu kəndlərdə yeni məktəblərin tikilməsilə bağlı da heç nə demirlər. Yerği Kekdə əhali də çox deyil”, – deyə o, bildirib.
Astaranın Pəlikəş inzibati ərazi vahidində olan Diqo kəndində də məktəb yoxdur. Ancaq kəndin icra nümayəndəsi Xaqani Xalıqov deyir ki, yeni məktəb tikintisi planda var:
“Diqo kəndində 50 nəfərə qədər məktəbli uşaq var. Bu vaxta qədər onlar Sım və Pəlikəş kənd orta məktəblərinə gediblər. Kənddə məktəbin tikilib başa çatdırılması nəzərdə tutulsa da, həmin məktəb hələlik ancaq ibtidai sinifləri əhatə edəcək”, – deyə o, əlavə edib.
Ancaq bu 32 illik müddətdə sırf təhsil infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi, yeni məktəblərin tikilməsi üçün milyonlarla vəsait ayrılıb. Ölkə başçısı İlham Əliyevin 2013-cü il prezident seçkilərindən cəmi 15 gün sonra imzaladığı sərəncamla təsdiq olunan “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nda da, ondan 2 il əvvəl imzaladığı “Gələcəyə Baxış” İnkişaf Konsepsiyasında da təhsillə bağlı “Məktəblərin tikintisi və əsaslı təmiri sahəsində həyata keçirilən işlər davam etdiriləcək” deyilirdi.
Abzas Media məsələ ilə bağlı Elm və Təhsil Nazirliyinə sorğu ilə müraciət etsə də, suallarımız cavablandırılmayıb. //Abzas Media//
Prezident İlham Əliyev müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırılan vətəndaşların tibbi şəhadətləndirilməsi sahəsində fəaliyyətin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında Fərman imzalayıb.
Fərmana əsasən, 2024-cü il iyulun 1-dən rayon, şəhər, şəhərdə rayon çağırış komissiyaları tərəfindən müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırılan vətəndaşların tibbi şəhadətləndirilməsi zamanı yekun tibbi müayinəsi Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən həyata keçiriləcək.
Bəs bu fərman nəyi dəyişəcək?
Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a açıqlamasında deputat Arzu Nağıyev bildirib ki, fərmanın məqsədlərindən biri çağırış zamanı müəyyən qanuna zidd məqamların qarşısının alınmasıdır:
“Cənab prezident İlham Əliyevin verdiyi fəman müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırılan vətəndaşların tibbi şəhadətləndirilməsinə aiddir. Əsas məsələ ondan ibarətdir ki, əvvəl həqiqi hərbi xidmətə çağırılan vətəndaşlar Səfərbərlik Xidmətinin nəzdində olan hərbi həkim komissiyasından keçirdi. Bundan sonra həmin vətəndaşın həqiqi hərbi xidmətə yararlı olub-olmaması aydınlaşdırılırdı. Lakin müvafiq fərmanla həm də yekun tibbi müayinə Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən həyata keçiriləcək. Yəni çağırışçılar həm hərbi həkim komissiyası, həm də Dövlət Tibbi Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyinin müayinələrindən keçəcəklər.
Bu, ondan ötrüdür ki, çağırışla bağlı müəyyən qanuna zidd məqamların qarşısı alınsın. Həqiqi hərbi xidmətə yararlı olan sağlam vətəndaşların yararsız adı ilə saxlanılması mümkün olmasın. Bu çox mühüm məsələdir. Burada həm dinc, həm də müharibə dövrü nəzərə alınır. Bu bir çox neqativ halların qarşısını alacaq”.
Hərbi ekspert Emin Həsənli də fərmanın çox faydalı olacağını düşünür:
“Digər sahələrdə olduğu kimi, ordu quruculuğu istiqamətində də davamlı islahatlar aparılır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin son fərmanı ilə hərbi çağırışa cəlb olunacaq gənclərin yekun tibbi müayinəsi Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən həyata keçiriləcək.
Bilirsiniz ki, son dövrlər ƏƏSMN əlilliyin müəyyən edilməsi sahəsində xeyli işlər görüb. Digər təərfdən, səhiyyə sahəsində də islahatlar aparılıb. Qarşıya məqsəd qoyulub ki, TƏBİB ancaq müayinə və müalicə işləri ilə məşğul olsun. Digər işlərin ƏƏSMN-ə verilməsi çox məntiqli addımdır. Artıq orada müəyyən ediləcək ki, kimlərə əllilik satusu verilə bilər, kimlər həqiqi hərbi xidmətə yararsızdır. Eyni zamanda, bu vətəndaş məmnunluğu, işlərin sürətli aparılması və orada çalışan həkimlərin daha peşəkar olması baxımından vacib addımdır”.
Yevlax rayonu, Köver kənd sakini Şahverdiyev Sadiq Qənimət oğlu tərəfindən Hurriyyet.az saytının redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. 44 günlük Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı olan şikayətçi deyir ki, hələ də dövlət tərəfindən müharibə iştirakçılarına ayrılan 80 manat pulu ala bilmir:
"Mən, Şahverdiyev Sadiq Qənimət oğlu, yazaraq sizə bildirirəm ki, II Qarabağ müharibəsi iştirakçısı olmuşam. Lakin müharibə iştirakçılarına ayrılan 80 manatı səbəbsiz olaraq ala bilmirəm.
1 medalım var. Hər yerə müraciət etsəm də, şikayətimə baxılmır.
Talış, Suqovuşan istiqamətindəki döyüşlərdə iştirak etmişəm.
Xahiş edirəm ki, mənə də 80 manat təqaüd ayrılmasına köməklik göstərəsiniz".
//Hurriyyet.az//
Ekspertlərdən mövcud duruma etiraz və təkliflər: “Hər il korpusun təmirinə pul tapırlarsa, yataqxanalara niyə diqqət ayırmırlar?”
Yeni tədris ilinin başlanmasına çox az bir müddət qalması universitet tələbələrinin ev məsələsini yenidən gündəmə gətirib. Xezerxeber.az xəbər verir ki, ixtisas seçiminin nəticələri açıqlanan kimi tələbələr paytaxtda münasib qiymətə ev axtarışına çıxıblar. Yataqxanaların qiymətləri şəraitinə görə bir-birilərindən fərqlənir.
Məsələn, Bakı Dövlət Universitetinin beş mərtəbəli, 220 yerlik “Tələbə evi”ndə bir nəfərin aylıq ödədiyi qiymət 75 manatdır. Yataqxananın hər bir şəraiti var, o cümlədən camaşırxana, internet, oxu zalı, idman sahəsi, tibb məntəqəsi, 24 saat təhlükəsizlik kamerası və sairə. Əsasən şəhid, qazi övladları, valideynlərini itirmiş, sosial həssas qrupa aid olanların övladları yataqxanaya qəbul edilir. Bundan əlavə, yeni yataqxananın inşası istiqamətində işlər davam edir və yeni yataqxanada 2500-3000 tələbənin qalması planlaşdırılır.
Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin tələbə şəhərciyinin aylıq qiyməti isə 60 manatdır.
Özəl ali məktəblərin yataqxanalarının qiymətləri ilə də maraqlandıq.
Bakı Avrasiya Universitetinin yeni inşa edilmiş yataqxanasının aylıq ödənişi isə 120-150-170 manat arasında dəyişir.
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin (ADNSU) vaxtilə 7 binadan ibarət yataqxana kompleksi olub. Hazırda isə universitetin balansında olan köhnə yataqxanalardan bir bina fəaliyyət göstərir, həmin bina qismən təmir olunub, istifadəyə verilib. Yataqxanada 320 nəfərlik yer var. Otaqlar 2 və 3 nəfərlikdir, hər otağın qiyməti 100 manat təşkil edir. Bu da 3 nəfərlik otaqlar üçün hər tələbəyə 35, 2 nəfərlik otaqlar üçün isə 50 manat ödəniş deməkdir. Yataqxanada yerli və əcnəbi tələbələr qalır. Bundan əlavə, yerli tələbələr arasında sosial təminatı zəif, həssas ailə qruplarına daxil olan tələbələrə güzəştlər olunur, ehtiyac yarandıqda onlar pulsuz yataqxana ilə təmin olunurlar.
Azərbaycan Dillər Universitetində (ADU) qızlar üçün yataqxana fəaliyyət göstərir. Yataqxana 200-dən bir qədər çox tələbə tutumuna malikdir. Yataqxana daxilində tələbələr üçün kitabxana var. Onlar dərslərinə kitabxanada da hazırlaşa bilərlər. Yataqxanada bir nəfər üçün aylıq qiymət 20 manatdır. Əlamətdar günlərdə isə rəhbərlik tərəfindən tələbələrə xüsusi güzəştlər olunur. İmkansız ailələrin övladları tərəfindən müraciətlər olduqda isə tələbə həmkarlar tərəfindən onlara güzəştlər də edilir.
Azərbaycan Tibb Universitetində (ATU) hazırda 4 yataqxana fəaliyyət göstərir. Universitetin 3 saylı yataqxanası isə təmir etdirilir. 1 və 2 saylı yataqxanada qızlar, 6 saylı yataqxanada oğlanlar, 5 saylı yataqxanada isə əcnəbi tələbələr yaşayırlar. Tibb Universitetinin fəaliyyət göstərən 4 yataqxanasının ümumi tutumu 968 nəfərdir. Yataqxanalara qeydiyyat zamanı ilk olaraq qazi və şəhid ailələrinin üzvlərinə üstünlük verilir. Təhsil müəssisəsi çalışır ki, yerli tələbələrin hamısını yataqxana ilə təmin edə bilsin.
Azərbaycan Tibb Universitetində yerli tələbələrə yataqxana qiyməti aylıq 50-80 manat arası dəyişir.
Bununla belə, bir çox universitetlərimiz var ki, onların bəzilərinin ümumiyyətlə sovet dövründən bu yana yataqxanası olmayıb, bəzilərində isə məcburi köçkünlər məskunlaşıb. Məsələn, Azərbaycan Texniki Universiteti (AzTU), Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin (ADİU), tələbə evləri uzun illərdir qaçqın və məcburi köçkünlərin məskunlaşması üçün istifadə olunur.
Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyası (ADRA) və İlahiyyat İnstitutunun isə əvvəldən yataqxanası olmayıb.
Beləliklə, mövcud vəziyyət onu göstərir ki, bu il də Azərbaycanda əksər universitetlər öz tələbələrini yataqxana ilə təmin edə bilməyəcək. Hazırkı vəziyyətdə isə kirayə evlər tapmaq da müşkül məsələdir, xüsusən də tələbə oğlanlar üçün. O da məlumdur ki, son günlərdə kirayə bazarında qiymətlər bahalaşıb. Belə ki, qiymətlər həyət evləri üçün 300-350 manat aralığında, köhnə tikililərdə 450-500, yeni tikililərdə isə komfort səviyyəsindən asılı olaraq 600-700 manat arasında dəyişir. Metro çıxışlarına yaxın, eləcə də şəhər mərkəzində tam əşyalı kirayə mənzillərin 800 manat və daha baha qiymətə təklif olunur. Bu səbəbdən bəzən birotaqlı evdə 4 tələbə qalmağa məcbur olur.
Mövzu ilə bağlı millət vəkili Ceyhun Məmmədov “Yeni Müsavat”a danışıb. Millət vəkili qeyd edib ki, bu gün Azərbaycan təhsilinin ən böyük problemlərindən biri yataqxana məsələsidir: “Bu məsələ həm bizim ölkə, həm də xarici vətəndaşların Azərbaycanda təhsilinə çox ciddi problemlər yaradır. Burada ən təsiredici məqam ondan ibarətdir ki, nə universitetlər, nə də Elm və Təhsil Nazirliyi bu istiqamətdə ciddi addım atmır. Yəni hər il tələbələr bu problemləri yaşayır, hər il yataqxana problemi aktual olur, amma bununla bağlı real heç bir addım atılmır. Elə universitetlər var ki, hər il korpuslarını təmir edirlər. Hər il korpusun təmirinə pul tapırlarsa, yataqxanalara niyə diqqət ayırmırlar? Elm və Təhsil Nazirliyi bu istiqamətdə addımlar atmalıdır. Bu qurumun bu il büdcəsi 4 milyard 400 min manatdır. Doğrudur, bu vəsait təyinatı üzrə xərclənməlidir, amma bu büdcə üzrə bir çox işlər görülə bilər.
Mən əminəm ki, ölkə rəhbərliyi, Nazirlər Kabineti qarşısında bununla bağlı hansısa məsələ qaldırılsa, mütləq bu problem öz həllini tapar. Yəni universitetlər özləri bu məsələdə maraqlı olmalı, Elm və Təhsil Nazirliyi bu istiqamətdə tədbirlər görməli, dövlət qarşısında məsələ qaldırılmalıdır.
Faktiki olaraq, hər il tələbələrimiz zülm çəkirlər. Bununla bağlı tez-tez mənə də müraciət edirlər. Təsəvvür edin, bir tələbə üçün ev kirayəsi 500-600 manatdır. Ümumiyyətlə isə hazırda kirayə ev tapmaq müşkül məsələdir. Bəs tələblər nə etsinlər? Universitetlər bəzən şikayət edirlər ki, təhsil haqqı aşağıdır. Təhsil haqqı aşağı deyil, illik təhsil haqqı 2000-3000 manatdır və tələbə əlavə olaraq ildə 3000-4000 manat kirayələrə, yemək puluna, digər ehtiyaclarını ödəmək üçün xərcləyir. Düşünürəm ki, bu məsələ çox ciddi məsəldir və bu istiqamətdə ciddi addımların atılmasına ehtiyac var. Yeni hazırlanan ali təhsil haqqında qanunda sosial yataqxanaların yaradılması ilə bağlı qanun var. Hesab edirəm ki, bu qanunun qəbulu sürətləndirilməli, sosial yataqxanalar məsələsi də gündəmdə olmalıdır ki, tələbələr, gənclər bundan istifadə edə bilsinlər".
Ceyhun Məmmədov zamanında özü də tələbə olanda tələbə yataqxanasında qaldığını bildirib: “Mən özüm xaricdə təhsil alarkən tələbə yataqxanasında qalmışam. Deyə bilərəm ki, əgər yaxşı kadr yetişdirmək istəyiriksə, hər bir universitetin mütləq şəkildə yataqxanası olmalıdır. Məsələn, mən özümün formalaşmağımda, elmə, biliyə daha çox vaxt ayırmağımda əsas səbəblərdən birinin yataqxana ilə təmin olunmağımda görürəm. Yataqxana bizim demək olar ki, bütün ehtiyaclarımızı ödəyirdi. Yəni biz yemək bişirməyə, digər problemləri həll etməyə vaxt ayırmırdıq. Bütün bunları təhsil aldığımız müəssisə edirdi".
Təhsil eksperti Kamran Əsədov isə mövzuya bu cür mövqe bildirdi: “Artıq uzun illərdir ki, ali məktəbə qəbul olan tələbələrin problemi onların tələbə adı qazanması ilə bitmir, əksinə, yeni və daha ciddi problemlər yaranmağa başlayır ki, onların da başında kirayə evlər və ya yataqxana problemi dayanır.
Yeni tədris ilinə az müddət qalmasına baxmayaraq tələbələrinin əbədi problemi - yataqxana problemi bu il də həllini tapa bilməyib. Baxmayaraq ki, tələbələrin qeyd olunan probleminin hər növbəti ildə aradan qaldırılması ilə bağlı rəsmi qurumlar məlumat verir.
Doğrudur, yeni açılmış ali məktəblərin müasir yataqxanaları var. Köhnə universitetlərdən bəziləri də öz yataqxanalarının qayğısına qalaraq təmir edib müasirləşdiriblər. Lakin yataqxanaya ehtiyac, hər il olduğu kimi, cari ildə də qalır".
Ekspert qeyd edib ki, bu məsələdə xarici təcrübədən bəhrələnmək lazımdır: “Hansı ki, bunlardan biri də özəl yataqxana təcrübəsidir. Özəl yataqxana dünyanın müxtəlif ölkələrində var. Belə ki, həmin yataqxanalar pullu olsa da, kirayə mənzillərə nisbətən çox ucuzdur. Təhsil siyasətimiz təhsilin hər kəs üçün əlçatan olmasına yönəlib. Bu istiqamətdə addımlar da atılır. Məsələn, ali məktəbə qəbulda iki dəfə şans verirlər, universitetlərin tərkibində hazırlıq kursları yaradılır. Bütün bunların hamısı təhsilin əlçatan olmasına xidmət edən addımlardır. Ancaq təhsilin əlçatan olması yalnız bilik verməklə deyil.
Təhsil almaq üçün tələbəyə mühit də yaradılmalıdır. Sovet vaxtı tələbələrin böyük qismi yataqxana ilə təmin olunurdu. Bununla da kirayə haqqından azad olurdular. Amma məlum Qarabağ hadisələrindən sonra yataqxanalara qaçqın və məcburi-köçkünlər yerləşdirildi. Sonradan tələbə yataqxanası problemi özünü qabarıq şəkildə göstərməyə başladı. Nəzərə alaq ki, dünyanın məşhur universitetlərinin reytinqlərdə ilk sırada olmalarının bir səbəbi də tələbələr üçün yaradılan mühitdir. Dünyanın aparıcı universitetləri kampus şəraitində fəaliyyət göstərir. Bu da ayrıca xüsusi şəhərcikdir. Hansı ki, orada tələbələr yataqxana, tıxac, kitab problemi ilə üzləşmirlər. Hətta tələbələr həmin şəhərcikdə işləyib pul da qazana bilərlər. Kampus şəraitində tələbənin heç bir problemi ola bilməz. Kampusların tikilməsi bizdə də dəfələrlə gündəmə gəlib. Hətta şəhərin mərkəzində bəzi ali məktəblər üçün yataqxanaların tikilməsi nəzərdə tutulub.
Eyni zamanda bir sıra universitetlərin şəhərdən kənara köçürülməsi gündəmə gəlib. Bu istiqamətdə işlər gedir. Ümumiyyətlə, təhsilin əlçatan olması abuturiyentin ali məktəbə daxil olması ilə məhdudlaşdırıla bilməz. Odur ki, bu məsələ dövlət səviyyəsində həll olunmalıdır. Tələbənin əsas işi oxumaq olmalıdır".
Kamran Əsədov maraqlı təkliflə çıxış edərək bildirib: “Düşünürəm ki, iş adamları yataqxana tikib tələbələrin ixtiyarına verə bilər. Dövlətin də bu işdə onlara yardımçı olması lazımdır. Məsələn, torpaq sahələrini pulsuz verə bilər. Tələbə qayğı ilə oxumamalıdır. Sosial problemlər təhsilin keyfiyyətinə təsir göstərən amildir. Təhsilin əlçatan olması üçün bu problemlər həllini tapmalıdır. Bundan başqa, Bakıda tikilən hündürmərtəbəli binaların bir neçə mərtəbəsi universitetlər tərəfindən alınaraq yataqxana kimi istifadə edilə və oradan universitetlərə gəlir gələ bilər. Bu yolla tələbələr üçün yaranmış bir neçə ciddi problem öz həllini tapa bilər”.