ABŞ-ın Əfqanıstanda Əl-Qaidə lideri Ayman əz-Zəvahirinin öldürüldüyünü elan etməsindən beş ay keçsə də, qlobal cihadçı qrup hələ də onun ölümünü təsdiqləməyib və ya yeni başçısını elan etməyib.

Avqustun əvvəlində Prezident Co Bayden demişdi ki, ABŞ silahlı qüvvələri Əfqanıstan paytaxtının üzərində uçan pilotsuz təyyarədən iki raket ataraq əz-Zəvahirinin evinə zərbə endirib və onu öldürüb.

“Dawn” xəbər verir ki, qrupun təbliğat bölmələri 2011-ci ildə ABŞ xüsusi qüvvələri onun xarizmatik qurucusu Usamə bin Ladeni Pakistanda öldürdükdən sonra qrupa rəhbərlik edən saqqallı misirli ideoloqun tarixi göstərilməyən audio və ya video mesajlarını yayımlamağa davam edir.

Başqa bir ehtimala görə, qrup indiyə qədər Zəvahirinin böyük ehtimalla varisi, Saif əl-Adel təxəllüsü ilə tanınan keçmiş ikinci nömrəsi ilə əlaqə qura bilməyib.


Müşahidəçilər hesab edir ki, 1980-ci illərdə cihadda iştirak etmiş Misir xüsusi təyinatlılarının keçmiş polkovnik-leytenantı İrandadır.

İslam respublikasının şiə hökmdarları rəsmi olaraq sünni Əl-Qaidəyə qarşıdırlar, lakin müxaliflər dəfələrlə İranı şəbəkə ilə əməkdaşlıq etməkdə və onun liderlərinə sığınacaq verməkdə ittiham edib.

Ekstremizmlə Mübarizə Layihəsi Analitik Mərkəzinin direktoru Hans-Yakob Şindler açıqlamasında “bu, həqiqətən qəribədir, şəbəkə yalnız liderlə işləyir”- deyib.

Tədqiqatçılar Raffaello Pantucci və Kabir Taneja dekabrın əvvəlində “Lawfare” saytında “əlbəttə ki, Birləşmiş Ştatlar onun ölümü ilə bağlı səhv etmiş ola bilər” deyə bildiriblər.

Hans-Yakob Şindlerə görə, “Seyf əl-Adel İran rejimi üçün bir məsuliyyətdir, həm də valıqdır”.

Tehran öz maraqlarına uyğun olaraq onu ABŞ-a təhvil vermək və ya Qərbə hücum etmək qərarına gələ bilər.

Əl-Qaidə də “Taliban”, Pantucci və Tanejanın təzyiqi altında Zəvahirinin ölümü ilə bağlı səssiz qala bilər.

Qrupun avqust ayında ehtiyatla hazırlayaraq yaydığı bir bəyanatda nə Zəvahirinin Əfqanıstanda olduğu təsdiqlənib, nə də onun ölümü etiraf edilib.

Onların xəbəri şərh etməmək qərarı Əl-Qaidə ilə kövrək, lakin dərin münasibətlərini idarə etmək səylərinin bir hissəsi ola bilər. Eyni zamanda Birləşmiş Ştatlarla bağladıqları razılaşmaya birbaşa zidd olaraq xarici terror qrupunun varlığına diqqəti cəlb etməkdən yayına bilər.

Seyf əl-Adelin həmçinin, ötən il öldürülən sələfinin və ya şəbəkənin əsas rəqibi, silahlı İslam Dövləti qrupunun son iki liderinin taleyindən yayınmaq üçün gizlənmiş olma ehtimalı var.

Zəvahiri şəbəkəni ələ keçirdikdən sonra bin Ladenin xarizmasını və təsirini təqlid etməyə çalışmadı, lakin qrupun mərkəzsizləşdirilməsində əsas rol oynadı.

Əl-Qaidə bu gün ABŞ-a qarşı 11 sentyabr 2001-ci il hücumlarını həyata keçirən qrupdan çox uzaqdır. İndi onun Yaxın Şərq, Afrika və Cənub-Şərqi Asiyaya səpələnmiş muxtar nümayəndəlikləri var ki, onlar əməliyyatlar, maliyyələşdirmə və strategiya baxımından əvvəlkindən daha az mərkəzi komandanlıqdan asılıdır.

ABŞ-da yaşayan Əl Qaidə üzrə ekspert Barak Mendelsohn, qrupun yeni lideri elan etmək üçün niyə vaxt uzatdığını söyləməyin çətin olduğunu söyləyib.

Əl-Qaidənin əzəli düşməni İslam Dövləti (İD), xəlifə Əbu Bəkr əl-Bağdadinin 2019-cu ildə ABŞ-ın Suriyadakı reydi zamanı özünü öldürməsindən sonra liderliyini doldurmaqda oxşar çətinliklərlə üzləşib.

2022-ci ildə onun iki varisi öldürüldükdən sonra İD ötən payızda öz legitimliyini gücləndirmək üçün peyğəmbərin Qureyş qəbiləsindən miras qaldığını iddia edən naməlum bir qohumunu yeni başçı seçib.

Radikallaşmanın Tədqiqi üzrə Beynəlxalq Mərkəzin əməkdaşı Tore Hamminq bildirib ki, Əl-Qaidə üçün onun adından danışacaq simvolik liderin olması vacib deyil: “Biz 2019-cu ildən bəri İslam Dövlətini görürük, bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. İD yeni xəlifələr seçdi, lakin heç kim onların kim olduğunu bilmədi və onlar haqqında heç nə eşitmədi. Bununla belə, filiallar hələ də sadiq qaldılar. Əl-Qaidə üçün də eyni şey ola bilər, yalnız əmir rolunu oynayan yüksək səviyyəli bir şura və ya lider ilə”.

Laçın SƏMLA

AzPolitika.info