Deputat: “Dekabrın cəmi iyirmi günündə əvvəlki iki ayın cəmindən daha çox xarici valyuta satılıb”

Ekspert: “Milli valyuta əbədi olaraq sabit qala bilməz, lakin…”

Azərbaycanda dollara tələb ötən ilin noyabr ayından artmağa başlayıb və ilin sonunda kəskinləşib. Ölkənin monetar qurumları və ekspert birliyi Mərkəzi Bankın (AMB) hərraclarında xarici valyuta satışlarının artmasının səbəbini mövsümi şəraitlə əlaqələndirir.

AMB-dən verilən məlumata görə, hər təqvim ilinin sonunda valyuta hərraclarında tələb adətən əvvəlki aylarla müqayisədə daha yüksək olur: “Dollara tələbatın artması əsasən mövsümi amillərlə, o cümlədən idxal-ixrac əməliyyatları üzrə hesablaşmalar və iqtisadi aktivliyin canlanması ilə diktə olunur”.

Bununla razılaşmamaq çətindir. İlin son aylarında xarici valyutaya maraq adətən iqtisadi aktivlik dalğası ilə artır - bayram günlərində satışlar artır, istehlak bazarı canlanır, xaricdən idxal axını çoxalır. İdxalçılarla yanaşı yeni ili xaricə səfərdə keçirməyi planlaşdıran vətəndaşlarımız da dollara ehtiyacı artırır. Axı, Yeni İl tətilləri həm də tətil və səyahət mövsümünün zirvəsidir. Nəhayət, hər keçən ilin sonunda maliyyə qurumları və biznes qurumları xarici öhdəliklərini ödəyir və bunun üçün onlara həm də xarici valyuta lazımdır.

Bir sözlə, xüsusilə dekabr ayında ehtiyat valyutanın satışlarının artmasının bir çox səbəbi var və 2023 də ümumi qaydadan kənarda qalmadı.

Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, yeganə sual dirçəliş dalğasının nə vaxt səngiyəcəyidir: “Son aylarda AMB valyuta ticarətində tələbatın artması gözlənilir. Sentyabrda 259,8 milyon dollar satılıbsa, oktyabrda bu rəqəm 291,8 milyona çatıb, noyabrda isə banklar artıq 427 milyon dollar alıblar. Dekabr göstəriciləri daha da artıb. Belə ki, sonuncu hərracda 89,7 milyona yaxın, ümumilikdə isə ayın sonunda baş tutan AMB-nin hərraclarında 446,1 milyon dollar məbləğində ehtiyat valyuta satılıb ki, bu da noyabr ayı səviyyəsindən iki dəfə çoxdur”.

“Aylara görə müqayisələr göstərir ki, dekabr ayında tələbat kəskin artıb. Dekabrın cəmi iyirmi günündə əvvəlki iki ayın cəmindən daha çox xarici valyuta satılıb. Oktyabr və noyabr aylarında 437,3 milyon, dekabrda isə 446,1 milyon dollardan artıq valyuta satılıb. Təbii ki, bu dövr üçün yüksək satışlar xarakterikdir, çünki dekabrda əhali və biznes arasında dollara tələbat artır, bankların, dövlət və özəl müəssisələrin xarici öhdəlikləri ödənilir”, - deyə deputat bildirib.

Bu reallıqların milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyinə təsiri ilə bağlı suala gəlincə, Bayramov qeyd edib ki, manatın məzənnəsi sabitdir və onun durumu tənzimləyici orqanın qərarlarından asılıdır.

Bu arada, analitiklərin fikrincə, hazırda devalvasiya üçün heç bir obyektiv iqtisadi ilkin şərt yoxdur. Hüquqşünas və maliyyəçi Əkrəm Həsənov AYNA-ya şərhində söyləyib ki, bu gün devalvasiya məsələsi ölkəmiz üçün aktual deyil: “Makroiqtisadi göstəricilər və sabit əmtəə qiymətləri manatın mövqeyini dəstəkləyir, ciddi valyuta tənzimlənməsi və Mərkəzi Bankın daxili valyuta siyasəti milli pulun məzənnəsinin sabitləşməsinə çalışır. Bundan əlavə, ölkədə əhaliyə dollar satışına qeyri-qanuni məhdudiyyətlər qoyulub və kapitalın transsərhəd hərəkətinə ciddi nəzarət edilir”.

“Monetar orqanlar yerli valyuta bazarındakı vəziyyəti, xüsusən də ölkədən dolların hərəkəti ilə bağlı hər şeyi ciddi şəkildə izləyir. İlin son ayları üçün xarakterik olan dollar satışının artmasına baxmayaraq, ümumilikdə əhali arasında valyutaya tələbat azalır. Buna inflyasiya və vətəndaşlarımızın real gəlirlərinin azalması səbəb olur. Dollar əmanət üçün alınır”, - deyə Həsənov vurğulayıb.

Onun dediyinə görə, bu səbəbdən ev təsərrüfatlarının gəlirlərinin aşağı düşməsi şəraitində ehtiyat valyutaya maraq zəifləyir: “Milli valyuta əbədi olaraq sabit qala bilməz və təbii ki, o, dəyişikliklərə məruz qalacaq, lakin bu ssenarini uzunmüddətli perspektiv üçün proqnozlaşdırmaq mümkün deyil”.
Müəllif: Emma Rzayeva