Vladislav İnozemtsev: “Hadisələrin belə dönüşü yeni ikiqütblü dünyanın yaranmasına işarə ola bilər”

Dünyada ötən həftənin diqqətçəkən hadisələrindən biri ABŞ dövlət katibi Antoni Blinkenin Çinə səfəri olub. Çin lideri Si Cinpin və çinli həmkarı ilə danışıqlar zamanı Blinken dəfələrlə Pekinin Rusiya-Ukrayna müharibəsinə cəlb olunduğunu vurğulayıb.

Birləşmiş Ştatlar Çini təkcə Rusiyadan artan həcmdə enerji almaqda və yarımkeçiricilər, mühüm sənaye avadanlıqları tədarük etməkdə deyil, həm də raket və dron texnologiyalarını ötürməkdə, Rusiya qoşunlarını Ukrayna ərazisinin peyk görüntüləri ilə təmin etməkdə ittiham edir.

Rusiyalı iqtisadi analitik Vladislav İnozemtsev analitik məqaləsində qeyd edib ki, Blinkenin səfəri ümumilikdə uğursuz olub. Onun fikrincə, Amerika emissarına bildirilib ki, ABŞ özü Kiyevə silah və sursat göndərdiyi halda, Çinin Rusiyaya qarşı Qərb sanksiyalarına qoşulmamaq və Moskvaya milyardlarla dollar dəyərində ikili təyinatlı məhsullar satmaq hüququ var: “Tərəflər amerikalıların xeyli sayda Çin bankı və şirkətinə qarşı “ikinci dərəcəli” sanksiyalar tətbiq etmək vədlərini eşitdikdən sonra ayrılıblar”.

“Vaşinqtonun təhdidləri nəticə verəcəkmi? Onların formal təsir göstərməsi mümkündür. Son aylarda Rusiya biznesmenləri Çin banklarının sanksiyaya məruz qalmış yerli maliyyə qurumları ilə işini praktiki olaraq dayandırdığından və Çindən “həssas” məhsulların tədarükü yavaşlamağa başladığından şikayətlənirlər. Martda Rusiya-Çin ticarət dövriyyəsi 2 faiz azalıb, 2023-cü ildə isə 26,3 faiz artıb. Ancaq Çinin Amerika məhdudiyyətlərindən qorxacağına və Rusiya ilə əməkdaşlığı dayandıracağına inanmaq mənim üçün çətindir. Ən əlverişli müttəfiq olmasa da, Pekinin başqa bir vassalı yoxdur və yaxın gələcəkdə görünməyəcək. Bu gün hər iki revizionist güc bir-birinin mövqelərini gücləndirir və aralarında daim anlaşılmazlıqlar alovlansa da, əlavə sanksiyalar onları uzaqlaşdırmaqdan daha çox yaxınlaşdıracaq”, - deyə analitik hesab edir.

İnozemtsevin sözlərinə görə, Çin “The Economist” jurnalı vasitəsilə Rusiyaya Ukraynadakı mövqeyinin o qədər də güclü olmadığına dair siqnallar göndərsə belə, hələlik Kremli birbaşa və açıq şəkildə “batdırmaq” fikrində deyil: “Çin indi bir vaxtlar Rusiya Prezidenti Dmitri Medvedevin “Rusiyanı sülhə məcbur etmək” sözlərini ifadə etmək iqtidarında olan yeganə qüvvə kimi görünür. Bu, Pekin üçün son dərəcə faydalı olardı, çünki müasir Çinin beynəlxalq diplomatiya sahəsində öyünməyə demək olar ki, heç nəyi yoxdur. Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında münasibətlərin formal şəkildə bərpası üçün platforma təmin etmələri istisna olmaqla - orada əsas işi Qətər və İraq görüb. Amma görünür, Vanq Yinin planı Kremli belə heyrətləndirmədi və bir ildən artıqdır ki, bu layihəni təbliğ edən çinli nümayəndələr bir çox ölkəni boşa çıxarmış paytaxtları gəziblər”.

“Çini Kremlə qarşı mövqeyini dəyişməyə nə vadar edə bilər” sualına gəlincə, İnozemtsev düşünür ki, motiv sanksiyalar deyil, daha çox Qərblə əməkdaşlığın bərpası perspektivinin yaranması vadar edə bilər: “1970-ci illərin əvvəllərində ABŞ və Çin arasında münasibətlərin bərpası o zaman Den Syaopinin düzgün seçim etməsinə kömək etdi və Çin islahatlarının Qərb tərəfindən daha da dəstəklənməsi, 1970-ci illərin əvvəllərində ABŞ-la “tandem”in formalaşmasına səbəb oldu. Çinin ən aktiv iqtisadi rifahı baş verdi. Bu gün də Pekinin açıq-aşkar “anti-Qərb” mövqeyinə baxmayaraq, Çinin Aİ və ABŞ ilə ticarət dövriyyəsi Rusiya ilə ticarət dövriyyəsini təxminən 6 dəfə üstələyir. Müharibədən əvvəlki illərdə avropalı və amerikalı politoloqlar təkid edirdilər ki, Çin və Rusiya arasında ittifaqın qarşısını almaq lazımdır, çünki bu, Pekini gücləndirəcək və biz Kremllə "işləməyə" davam etməli olacağıq. İndi dəorada-burda Rusiyanı necə “geri qaytarmaq” barədə mübahisələr eşidəcəyik. Bununla belə, mən sualı başqa cür qoyardım və Qərbə Rusiyaya deyil, Çinə “doğru yola qayıtmağa” cəhd etməyi tövsiyə edərdim. Aİ və ABŞ-ın ona təsir alətləri var - iqtisadi və ticarət siyasəti”.

“Çin artıq iqtisadi əlaqələrin kəsilməsindən çox şey itirib. Pekin başa düşür ki, Rusiyadan fərqli olaraq, onun 3,2 trilyon dollarlıq valyuta ehtiyatlarını diversifikasiya etmək üçün heç bir yeri yoxdur. Çin hazırda böyük bir kredit köpüyü olan iqtisadiyyatının vəziyyəti haqqında realistdir. Qərblə münasibətləri bərpa etmək, qaçaq investisiyaları geri qaytarmaq, proteksionist tarifləri azaltmaq, ticarət əməliyyatlarını genişləndirmək və Sakit okean regionunda gərginliyi azaltmaq Aİ və ABŞ-ın Çinə təklif edə biləcəyiklərindən yalnız bəziləridir. Təbii ki, Kremlin zorakı dəlisini birgə sakitləşdirmək müqabilində. Qeyd edirəm ki, Rusiya neft ixracının yarısını və texnoloji idxalın demək olar ki, dörddə üçünü indi Çindən və ya Çin vasitəsilə itirərsə, onun çox az variantı qalacaq. Hadisələrin belə bir dönüşü yeni ikiqütblü dünyanın yaranmasına işarə ola bilər: iki güc mərkəzi, mükəmməlliyə çatdırılan iki “regional qloballaşma” modeli”, - deyə analitik fikrini yekunlaşdırıb.

Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az