Avropa təhlükədə: “Nüvə və radiasiya təhlükəsizliyi hər gün pisləşir” - KOTİN

Yaradılıb 20.06.2023 09:40 | Baxış sayı: 88
Ardını oxu...
“Enerqoatom”un rəhbəri: “Hazırda AES-də “Rosatom”un nümayəndələri, hərbçilər və müxtəlif qruplar var və onlardan hər şeyi gözləmək olar”

Ukraynanın “Enerqoatom” şirkətinin prezidenti Petr Kotin UNIAN-a müsahibəsində Kaxovkaya SES-in partladılmasından sonra keçən ilin mart ayından rus qoşunları tərəfindən ələ keçirilən Avropanın ən böyük Zaporojye AES-də baş verənlərdən danışıb. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:

- Ruslar Kaxovka SES və Kaxovka dənizinin bəndini dağıtdıqdan sonra “Enerqoatom” Zaporojye AES-dəki mövcud vəziyyətdən xəbərdardırmı?

- Biz Zaporojye AES-dən məlumat alırdıq, lakin onlar iki-üç həftə əvvəl məlumat ötürülməsini dayandırdılar. İndi başqa mənbələrdən məlumat alırıq. Bizdə stansiya ilə bağlı məlumat var.

- Məlumdur ki, onsuz da AES-də vəziyyət çətin idi, amma Kaxovka SES-də baş verən fəlakətlə bağlı vəziyyət daha da pisləşibmi?

- Ötən il martın 4-nə keçən gecə baş verən işğalın lap əvvəlindən stansiyada vəziyyət durmadan pisləşir. Əslində stansiya bütün iş sahələrində deqradasiyaya uğrayır və bu hər keçən gün daha da dərinləşir.

Fiziki təhlükəsizlik aspektini götürsəniz, o, əvvəldən qəzalı idi. Bu, avadanlığın ilk deqradasiyası idi. İşğalçılar fövqəladə hallara cavab sistemini məhv etdilər, AES-in böhran mərkəzini ələ keçirdilər. Hücum zamanı onlar AES-in yerləşdiyi ərazini atəşə tutub, boru kəmərlərinin zədələnməsi və radioaktiv maddələrin buraxılması təhlükəsi yaradıblar.

Nüvə və radiasiya təhlükəsizliyi də pisləşir. MAQATE-nin təhlükəsizliyinin əsas sütunları müxtəlif dərəcədə yararsız vəziyyətə düşüb və Kaxovka su anbarında baş verənlər vəziyyəti daha da qəlizləşdirir. Bir sözlə, hər tərəfli şəkildə durum daha da pisləşir.

Rabitə xətlərində problem var. AES-i xarici enerji ilə təmin etmək çox vacibdir ki, burada bir rabitə xətti qalır. Qalanların hamısı zədələnib. Sonuncu xətt səkkiz dəfə öz bütövlüyünü itirib və nəticədə stansiya faktiki olaraq işıqlandırma rejiminə keçib. Bu rejim Fukusimada qəzaya səbəb olan birinci mərhələdir (Fukusima prefekturasındakı Yaponiya AES-də qəza 2011-ci ildə baş verib və beynəlxalq INES şkalası üzrə yerli nəticələrə görə 7-ci səviyyəyə malik olub). İndiyə qədər bütün dizel generatorlarının işləməsini təmin edirik. Bu, stansiyanın nüvə ərimə rejiminə keçməsinin qarşısını alır.

Bundan əlavə, Kaxovka su anbarında baş verənlər də problemə əlavə edildi. Artıq AES-in soyutma hovuzu üçün müntəzəm enerji mənbəyi yoxdur. Bu, problemləri daha da artırır. Çünki lazım gələrsə, o zaman Kaxovka su anbarından su gəlməyəcək.

Biz Zaporojye AES-ə daxil olanda, ümid edirəm ki, ruslar onu dinc yolla tərk edəcəklər və təhlükəsizlik pozuntuları üçün əlavə əngəl yaratmayacaqlar. Bu zaman vəziyyəti qaydasına salıb elektrik şəbəkəsinə qoşmaq mümkün olacaq.

- AES-in qurğularının soyuq vəziyyətə çevrilməsi qəza riskini azaltmağa kömək edə bilərmi?

- Bu tip reaktorlar üçün soyuq vəziyyət ən təhlükəsizidir. Əgər stansiyanın deqradasiyasının belə yüksək səviyyədə olduğunu görsəniz, o zaman bütün reaktorları soyuq vəziyyətə keçirmək daha yaxşıdır və siz daha təhlükəsiz vəziyyətdə olarsınız.

Bir enerji bloku (beşinci) isti vəziyyətdədir. Soyuma elektrik enerjisinin, su təchizatının olmaması səbəbindən itirilə bilər. Bu halda su var, amma təzələnmə yoxdur. Bu, mənfi nəticələrə səbəb ola biləcək kifayət qədər uzun hadisələr ardıcıllığıdır. Blok istidirsə, o zaman daha pisdir. Onu soyuq bir vəziyyətə keçirmək və bütün güc bloklarını dayandırmaq məntiqlidir.

- İşğalçılar onu soyuq vəziyyətə çevirəcəklərmi?

- Əldə etdiyimiz məlumata görə, işğalçılar həqiqətən də onu soyuq vəziyyətə keçirməyi planlaşdırsalar da, oradan buxar çıxarmağa çalışırlar. Baxmayaraq ki, bu, enerji blokunun iş rejimi deyil: onlar elektrik enerjisini şəbəkəmizdən götürürlər və sonra nasosların işləməsi səbəbindən iş parametrlərini alırlar və bundan məhdud miqdarda buxar əldə edirlər. Buxar naminə belə böyük bir güc qurğusunu yükləmək axmaqlıqdır. Lakin işğalçılar arasında kifayət qədər sağlam düşüncəyə malik insanlar yoxdur.

- Ukraynalı nüvə alimləri stansiyada özlərini necə hiss edirlər. Onların vəziyyəti haqqında məlumat varmı?

- Stansiyada müxtəlif işçi qrupları var. “Rosatom”la müqavilə bağlayanlar var. Onlar artıq rəsmi olaraq bizim işçilərimiz deyil.

Və çox fəxr etdiyimiz bir heyət var. Bunlar bu müqaviləni imzalamayan nüvə alimləridir, təxminən 1200 nəfərdir. Onlar stansiyada işləməkdə davam edirlər, çünki raşistlərin sadəcə olaraq belə ixtisaslı kadrları yoxdur.

Amma ukraynalı heyət daimi psixoloji təzyiq altındadır. Onlara daim işgəncə verilir. Və onların azadlığa buraxılmasını gözləyirlər.

- Zaporojye AES-in Ukraynanın nəzarətinə qaytarılmasından nə vaxt və hansı şərtlərlə danışmaq olar?

- Biz Silahlı Qüvvələrimizə güvənirik. Və əsas məsələ - bu müharibədə Ukraynanın qələbəsi baş tutandan sonra o zaman biz Zaporojye AES-i geri qaytaracağıq. Bizi çox narahat edir ki, o, hansı vəziyyətdə olacaq və onu necə tez qaydasına salmaq mümkün olacaq.

- İşğalçıların terror aktına əl ataraq Kaxovka SES-i partlatdığını nəzərə alsaq, Zaporojye AES-də də eyni hal baş verə bilərmi?

- Bu məsələ ciddi narahatlıq doğurur. Hazırda stansiyada “Rosatom”un nümayəndələri, hərbçilər, müxtəlif qruplar var və onlardan hər şeyi gözləmək olar.

Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az
 

Laçında sülhməramlılara atəş əmrini verən… - Arkovdan ŞƏRH

Yaradılıb 17.06.2023 09:25 | Baxış sayı: 105

Ardını oxu...
İstər Laçın rayonundakı humanitar dəhliz, istərsə də Qarabağ Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış əraziləridir. Orada yerləşən keçid məntəqəsində Azərbaycanın dövlət bayrağının qaldırılması tamamilə qanuni və məntiqlidir.

DİA.AZ bildirir ki, bunu Axar.az-a açıqlamasında rusiyalı politoloq Vitali Arkov deyib.

“Bakı bu hərəkətləri ilə heç bir norma və razılaşmanı pozmayıb. Görünür, İrəvan artıq növbəti hərbi təxribat üçün səbəb tapa bilmir və Azərbaycanın suveren ərazisində tamamilə qanuni addımlarına qarşı təxribat törədir. Rusiyanın Qarabağdakı sülhməramlı kontingentinin nümayəndələrinin prosesdə iştirakı Azərbaycanın hərəkətlərinin legitimliyini təsdiq edir. Erməni tərəfi bunu yaxşı bilirdi, amma dayanmadı. Təxribatın məqsədi cavab atəşinin açılması, üstəlik Rusiya sülhməramlılarının da müdafiə məqsədilə silaha əl atmağa vadar etmək olub. Bu, İrəvana Moskvanı günahlandırmaq və sülhməramlı qüvvələrin Qarabağdan çıxarılmasını, onların NATO ölkələrinin hərbi qüvvələri ilə əvəzlənməsini tələb etmək imkanı verəcək. Amma Qarabağda dəqiq kimin, hansı müddətə qalacağına Bakı qərar verir. Bir daha xatırladıram ki, bura Azərbaycan ərazisidir.

Məntiqi nəticə çıxaraq: Ermənistanın bu və digər təxribatlarından faydalananlar Brüssel və Vaşinqtondur. Onlar İrəvanda öz marionetlərinin ipini çəkirlər”, - o bildirib.

Arkov qeyd edib ki, bunun təsdiqi olaraq rəsmi Vaşinqtonun çağırışını göstərmək olar:

“ABŞ Ermənistan və Azərbaycandakı vətəndaşlarına Ermənistan-Azərbaycan sərhədi boyu rayonları təcili tərk etmələri ilə bağlı xəbərdarlığı İrəvanın təxribatı ərəfəsində edib. Vaşinqton İrəvanın Moskvanın səyləri ilə əldə edilmiş atəşkəs razılaşmasını pozmaq planlarından nəinki əvvəlcədən xəbərdar idi, əksinə, açıq şəkildə bunu soyuqqanlılıqla planlaşdırırdı. ABŞ-ın geosiyasi tapşırıqlarının həyata keçirilməsində mümkün insan ölümü gözardı edilir”.
 

Həmin mesaj yenə gəldi: 44 günlük savaşdan əvvəl də belə olmuşdu - NƏ BAŞ VERİR?

Yaradılıb 15.06.2023 10:21 | Baxış sayı: 118

Ardını oxu...
Politoloq Oqtay Qasımov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

DİA.AZ onunla müsahibəni təqdim edir:

- ABŞ-ın İrəvandakı səfirliyi Ermənistandakı Amerika vətəndaşlarına xəbərdarlıq edərək, bu ölkənin sərhədyanı rayonlarına, eləcə də Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonuna səfər etməməyə çağırıb. ABŞ 44 günlük müharibədən az əvvəl də belə bir xəbərdarlıq etmişdi. İndiki durumda bunu necə izah etmək olar?

- ABŞ zaman-zaman müxtəlif ölkələrdə yaşayan vətəndaşlarına bu tipli xəbərdarlıqlar edir. Bu da yeni xəbərdarlıq deyil. ABŞ-ın İrəvandakı səfirliyi bu mövzuda öz vətəndaşlarına bir neçə dəfə müraciət edib. Həm 44 günlük Vətən Müharibəsindən əvvəl, həm də bundan sonrakı dönəmdə. ABŞ səfirliyi hələlik Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmadığını, sərhədyanı ərazilərdə, o cümlədən Qarabağda gərginliyin olduğunu əsas gətirərək bu xəbərdarlığı edib. Bunlar da Zəngəzur və Göyçə ilə yanaşı, Qazax və Tovuz rayonları ilə sərhəd olan ərazilərdir.

Düşünmürəm ki, yaxın zamanda irimiqyaslı toqquşma ola bilər, xəbərdarlıq da məhz buna görədir. Sadəcə profilaktik xəbərdarlıqdır. Bilirsiniz ki, yay mövsümü başlayır, insanlar da mənzərəli yerlərə getməyi planlayırlar. Konkret adlarla göstərilən ərazilər də Ermənistanda turistik bölgələr sayılır. Yay mövsümündə insanlar daha çox həmin ərazilərə gəlirlər. Bu səbəbdən də o xəbərdarlıq olunub. Dediyim kimi, sülh müqaviləsinin imzalanmadığı və müəyyən təxribatların ola biləcəyi nəzərə alınaraq. Yəni bu, gözlənilən hansısa irimiqyaslı toqquşma ilə əlaqəli deyil.

- Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycana səfərində həmkarı İlham Əliyevlə Zəngəzur dəhlizi məsələsini müzakirə etdi. Hər iki lider bunun önəminə diqqət çəkdi. Sizcə, qarşıdakı dövrdə bu dəhlizin açılması ilə bağlı hansı həmlələr ola bilər? Xüsusən də Türkiyədən...

- Hər halda Türkiyə Azərbaycanın bu yöndə apardığı siyasətə dəstək verir. Prezident Ərdoğanın dediyi kimi, Türkiyənin özü də bu kommunikasiya xəttinin açılmasında maraqlıdır. Bununla bağlı “avtomobil və dəmir yolları” ifadələri işlədildi. Ermənistan dəmir yolu ilə bağlı 250 milyon dollara ehtiyacının olduğunu və bu xəttin hazır olmasının iki il vaxt aparacağını bildirir. Amma Türkiyə prezidenti əvvəlcə avtomobil, sonra dəmir yollarının açılmasından danışdı. Yəni Ermənistanın niyyəti olsa, konstruktiv davransa, keçmiş SSRİ-də həmin ərazidə mövcud olmuş nəqliyyat xətlərini açmaq olar.

Azərbaycanın istinad etdiyi əsas sənəd üçtərəfli bəyanatdır. Bu sənədin 9-cu bəndində açıq mətnlə qeyd olunur ki, Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək kommunikasiya xətti açılmalıdır, Ermənistan təhlükəsizliyə təminat verməli, Rusiya isə nəzarəti həyata keçirməlidir. Ermənistan bunun üzərindən manipulyasiyalar edir, prosesi uzatmağa çalışır. Amma iyunun 2-də baş nazirlərin müavinlərinin Moskvada keçirilmiş görüşündə bu kommunikasiya xətlərinin açılması və orada keçid mexanizmlərinin tətbiqi müzakirə olunub. Verilən açıqlamalardan məlum olur ki, bu istiqamətdə müəyyən irəliləyişlər var. Əlbəttə, Ermənistan üçtərəfli bəyanatın şərtlərini yerinə yetirməkdən imtina edəcəksə, bu, ciddi nəticələrə gətirib çıxara bilər.

- Türkiyə lideri Bakıda olarkən Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə bağlı da önəmli mesajlar verdi. Maraqlıdır ki, onun bu səfərindən sonra Türkiyə mediasında Türk Dövlətləri Təşkilatının Avropa Birliyi modelinə keçidi məsələsi gündəmə gəlib. Söhbət türk dövlətləri arasında vahid sərhəd və valyutanın, eləcə də vizasız rejimin tətbiqindən və sairdən gedir. Bunun üçün zəmin varmı?

- Əlbəttə, Türkiyə prezidentinin Azərbaycana səfəri olduqca önəmlidir. Türkiyə prezidenti seçildikdən sonra ilk dövlət səfərini də Azərbaycana etdi, bunun da xüsusi mənası var. Bu o deməkdir ki, Azərbaycan və Türkiyə strateji müttəfiqdirlər. Şuşa Bəyannaməsi ilə bu müttəfiqlik hüquqi müstəviyə keçirilib. Bakıdan verilən mesajlar göstərdi ki, Türkiyə özünün xarici siyasətində hansısa dəyişiklik etmir, əksinə, həyata keçirilən siyasət bundan sonra daha intensiv və irimiqyaslı şəkildə aparılacaq.

Cənab Ərdoğanın verdiyi mesajlar kifayət qədər konkret və önəmlidir. Bu istər Qarabağ, istər Şuşada konsulluğun açılması, istərsə də Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı olsun. Zəngəzur dəhlizinin türk dünyası ilə əlaqələndirilməsi də çox önəmlidir. Cənab Ərdoğan öz mesajında bunu da diqqətdə çatdırdı.

Türk dövlətləri ilə (Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Macarıstan, Türkmənistan və Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti) əlaqələr bundan sonra da əvvəldən müəyyən edilmiş xətt üzrə inkişaf etdiriləcək. Mənim gözləntim bundan ibarətdir. Amma Avropa Birliyi modelinə keçid üçün hələ qət etməli olacağımız xeyli məsafə var. Bu istiqamətdə intensiv işlər aparılsa, əminəm ki, aparılır, onda siz dediyiniz nəticələrə gəlmək olar. Ən önəmlisi budur ki, Türk Dövlətləri Təşkilatının iki aparıcı ölkəsi – Türkiyə və Azərbaycan arasında ən yüksək səviyyədə müttəfiqlik anlaşmaları və ittifaq var. Bu da Türk Dövlətləri Təşkilatının əsas mühərrikinə çevrilib.

- Bəs Türkiyənin Şuşada baş konsulluğunun açılmasının bizim üçün nə kimi önəmi ola bilər? Ərdoğan artıq buna hazır olduqlarını açıqlayıb.

- Əlbəttə, Şuşada konsulluğun açılması olduqca vacibdir. Birincisi, o baxımdan ki, bunun beynəlxalq əhəmiyyəti var. Yəni Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazisində Türkiyənin diplomatik nümayəndəliyinin açılması həm beynəlxalq hüquq baxımından önəmlidir, həm də bu ərazilərin beynəlxalq hüquq çərçivəsində toxunulmazlığı məsələsi önə çıxır. Eyni zamanda, bölgənin və Türkiyənin burada oynadığı rolun əhəmiyyətini göstərmək baxımından vacib məsələdir. Yən həm təhlükəsizlik, həm də diplomatik nöqteyi-nəzərdən önəmlidir.

“Qızılı geri qaytardım, məni biabır elədilər” - Müəllim danışıb ağladı

Yaradılıb 15.06.2023 10:04 | Baxış sayı: 67
Ardını oxu...
“İstəməzdim ki, belə olsun. 31 valideyn yığılıb bu tədbiri təşkil edib”.

Bu sözləri Qaynarinfo.az-a açıqlamasında bir neçə gündür sosial şəbəkələrdə və mediada gündəm mövzusuna çevrilən Xırdalan şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbin ibtidai sinif müəllimi Yaqut Ağamalıyeva bildirib.

Müəllim deyib ki, 4-cü siniflərin buraxılışı ilə əlaqədar valideynlərin təşkilatçılığı və təklifi ilə restoranların birində tədbir keçirilib.

– Tədbir deyəndə nəyi nəzərdə tutursunuz?

– Valideynlər bildirdilər ki, iştirakımla tədbir keçirmək istəyirlər. Mən də bu təkliflə razılaşdım. 27 may tarixində, yəni şənbə günü Xırdalan şəhəri 1 nömrəli tam orta məktəbdə 4-cü siniflərin buraxılışı ilə əlaqədar restoranların birində tədbir keçirildi. Sonda qurama bir hal alındı.

– Deyirsiniz bu görüntünü valideynlər bilərəkdən yayıblar?

– Xeyr. Elə bir qurama hal demirəm. Valideynlər özləri də çox pis olublar. İnanın ki, bütün valideynlər video yayılan günü məktəbə gəldilər və onlar da çox pis olmuşdular. Hamısı məni müdafiə etdilər. Hətta valideynlər özlərini günahkar görərək bildirirdilər ki, əgər bu cür tədbir edirdiksə, gərək bu həddə çatmayaydı. “Kaş müəllimi belə bir vəziyyətə çatdırmazdıq və onu pis vəziyyətə salmazdıq”, – deyirlər.

Heç mən özüm də bunu gözləməzdim. Əgər bir müəllim kimi valideynlərin mənə təqdim etdiyi qızılı rüşvət kimi götürürdümsə, qızıl üzük niyə barmağıma girmirdi? Mənim bu hədiyyədən heç xəbərim belə yox idi. Onu rüşvət kimi alsaydım, gizlincə edərdim. Elə bil tələyə düşdüm.

– Neçə ildir sözügedən məktəbdə çalışırsınız?

– 40 ildir müəllimlik fəaliyyəti ilə məşğulam. Bunun 35 ilini sözügedən məktəbdə çalışmışam. Görün bu illər ərzində məktəbə neçə direktor gəlib-gedib. Pis olsaydım, çoxdan işdən çıxarardılar. O, məktəbdə bu illər ərzində nə qədər hadisələr olub. Heç bir qalmaqalda iştirak etməmişəm, heç vaxt mənə töhmət verilməyib. Yetirmələrimdən müxtəlif vəzifələrdə çalışanlardan tutmuş, şəhid, qazi olanlara kimi var. Heç vaxt valideynləri nəyəsə məcbur etməmişəm. Bunları deyirəm, indi deyəcəklər ki, özünü tərifləyir və yaxud müdafiə edir. Bu hadisəni özümə bağışlaya bilmirəm, məni biabır elədilər. 40 il sonra niyə belə hadisə mənim başıma gəlsin? (ağlayır) Çox söz danışa bilmirəm. Guya bu qızıl tək Yaqut müəllimənin qulağına taxılıb? Heç kimin başına belə bir hadisə gəlməyib?

– Necə olub ki, valideynlər sizə qızıl almaq qərarına gəliblər, digər əşya yox?

– Uşaqlar mənə gül təqdim edəndə özüm ağlamışam. Amma yayılan videoda tam görüntü yoxdur. Videoda elə görünür ki, guya sırğam olmayıb, gəlmişəm ora valideynlər qulağıma qızıl taxırlar. Bu səhnə mənə çox ağır gəlir (ağlayır). Valideynlər özləri də deyir ki, uşaqlarımız 4 ildir oxuyur, biz sizə heç nə etməmişik. Bu bizim ürəyimizdən gəldi, qızıl aldıq. Ona görə özüm də hansısa valideyndən şübhələnə bilmirəm. Əgər belə idisə, niyə bu hədiyyəni mənə alardılar? Özləri də bu hadisəyə görə məktəbə gəlib, direktorla da görüşdülər. Bildirdilər ki, Yaqut müəllimin heç bir günahı yoxdur. Üzr istəyirəm, onlar bu hadisəni törədəni söyürlər də… Mən özüm də məəttəl qalmışam. İnana bilmirəm ki, burada müəllimin və ya hansısa valideynin əli var. Həyatda görmədiyim bir halla rastlaşdım. Ailəm, tanış-qohumlarım zəng edirlər. Bu hadisə ilə bağlı heç kimdən heç nə eşitmək istəmirəm. Çox utanıram (ağlayır). Bilsəydim ki, belə olacaq, heç vaxt o hədiyyəni qəbul etməzdim. Bu hədiyyəni almaq üçün uzağı hər valideynə 15 manat pul düşüb. Əgər mən tələb edirdimsə, deyərdim gedin bahalı qızıllar alın. Hansısa planım olsaydı, alıb qızılları qoyardım çantama. Heç buna icazə verməzdim. Bu hədiyyənin verilməsini pis mənada başa düşməmişəm. Dedim valideynlər etmək istəyirlərsə, qoy etsinlər. Bu yaşa çatmışam, belə bir hadisə ilə heç vaxt üzləşməmişəm..

– Bu videogörüntü ilə bağlı ilk dəfə sizi kim məlumatlandırdı?

– Məktəbin rəhbərliyi məlumat verdi. Zəng etdilər ki, siz tədbirdə iştirak edib, qızıl hədiyyə almısınız? Dedim, bəli. Necə olmuşdusa, elə də dedim.

– Bəs məktəb rəhbərliyinin bu tədbirin keçirilməsindən xəbəri olub?

– Xeyr. Təhsil idarəsi, məktəb rəhbərliyi nəyə görə bu tədbirin keçirilməsini və o hədiyyəni qəbul etməyimi soruşdu. Mən onlara hər bir şeyi izah etdim. Direktor tədbir keçirilməsini qadağan edibmiş. Amma bunu mənə deməyib və heç özüm də soruşmamışam. Şənbə günü olduğundan sinfimlə bu tədbiri restoranda keçirdim və nəticəsi də belə oldu. Mənim səhvim, birincisi, rəhbərliyi məlumatlandırmamağım, ikincisi, o hədiyyəni qəbul etməyimdir. Bilsəydim, orada iştirak etməzdim. Bu neçə illər ərzində heç bir məktəb rəhbərliyinə söz eşitdirməmişəm. Gərək bunu da etməzdim. Məktəb direktoru da mənə görə töhmət aldı.

– Abşeron-Xızı Regional Təhsil İdarəsinin sizinlə bağlı qərarı nə oldu?

– Təqaüd yaşıma hələ 3 ilə yaxın qalıb. İdarəyə necə olubsa, izahat yazdım. Valideynlər özləri də idarəyə gəldilər. Onlar özləri akt yazdılar ki, müəllimin günahı yoxdur. Hara lazımdırsa, orada izahat verməyə hazırdırlar. Daha heç nə bilmirəm. Özüm ibadət əhliyəm. Heç vaxt əyri yolla iş tutmaram.

– O qızılların aqibəti necə oldu?

– Mən qızılları valideynlərə təqdim etdim. Dedim mənə lazım deyil. Götürmürlər. Onlar da çox pis oldular. Müəllim kimi hər kəsdən xahiş edirəm ki, haqqımda mənfi heç nə yazmasınlar, tanımadan, bilmədən haqqıma girməsinlər.

www.yenicag.az
 

"Görülən işlər də kifayət qədər böyükdür, mən orada olmuşam və görmüşəm" - deputat

Yaradılıb 13.06.2023 11:47 | Baxış sayı: 78
Ardını oxu...
Deputat, parlamentin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov bu mövzu ilə əlaqədar “Yeni Müsavat”ın suallarını cavablandırıb. DİA.AZ onunla söhbəti təqdim edir:

- Vahid müəllim, büdcənin dürüstləşdirilməsi ilə bağlı müzakirələrin hansı zərurətdən irəli gəldiyi barədə rəsmi açıqlamalar oldu. Dövlət başçısının da bu məsələ ilə bağlı tapşırığı olmuşdu. Sizin bu müzakirələrə münasibətiniz necədir?

- Ümumiyyətlə, dürüstləşdirilmiş dövlət büdcəsini şərtləndirən məsələlər var idi. Əgər biz 2022-ci ilin yekununa baxsaq, 2022-ci ilin dövlət büdcəsinin icrasında kifayət qədər müsbət məqamlar var. Mən belə hesab edirəm ki, 2022-ci ilin dövlət büdcəsinin icrası son on ildə ən yüksək səviyyədə icra olunan layihə idi. Büdcənin icrası təxminən 99 faizdən yüksək həyata keçirilmişdi. Bizdə hələ indiyədək belə, ən yüksək səviyyədə icra olmamışdı. Bu, həm ölkə hökumətinin, həm Maliyyə Nazirliyinin, həm İqtisadiyyat Nazirliyinin atdığı addımların nəticəsi idi. 2022-ci il dövlət büdcəsinin icrasında ilk dəfə olaraq Neft Fondundan transfert 12,7 milyard manat nəzərdə tutulmuşdusa, təxminən 4,8 milyard manat az vəsait istifadə olundu. Belə hadisə olmamışdı. İkinci bir misal: dövlət büdcəsinin kəsiri 3 milyard manata yaxın nəzərdə tutulurdusa, təxminən 1,4 milyard manat istifadə olundu. Yəni kəsir cəmi 1,6 milyard manat oldu. Faktiki olaraq qənaət edildi.

- Kifayət qədər ciddi rəqəmlərdir və dediyiniz kimi, ilklər sırasındadır. Bu qədər maliyyə ehtiyatlarına qənaət edilməsi nəyin hesabına baş verdi, şəffaflığın təmin olunması, yoxsa nəzarətin artırılması hesabına?

- Təbii ki, bu, şəffaflığın təmin olunması, kölgə iqtisadiyyatının müəyyən qədər aradan qaldırılması, korrupsiyaya qarşı aparılan mübarizənin nəticəsi idi. O cümlədən neftin qiymətinin yüksək olması öz təsirini göstərdi. Yəni bu sahədə 2022-ci ildə Azərbaycan hökuməti tərəfindən böyük işlər görüldü və məhz büdcənin belə bir şəkildə icrasına nail olundu. Büdcənin bu şəkildə icrası həm də 2023-cü il büdcəsinə düzəlişlər üçün şərait yaradan səbəblərdən biri oldu.

- Demək, 2022-ci ildəki şəffaflığın, qənaətin, nəzarətin hesabına əldə olunan ehtiyatlar 2023-cü ildə ayrı-ayrı vacib sahələrə ayrılır və əlavə xərclərə ehtiyac duyulmur, eləmi?

- Bəli. Eyni zamanda cari ilin ilk dörd ayının yekunları göstərdi ki, Azərbaycanın neft və qeyri-neft sektorunda kifayət inkişaf var. Əsasən də qeyri-neft sektorunda inkişaf oldu. Eyni zamanda neftin qiyməti öz sözünü dedi. Biz büdcədə neftin qiymətini 50 dollar götürmüşdük, amma neftin qiyməti orta hesabla 86,6 dollar oldu. Yəni 36 dollar əlavə vəsait daxil oldu. Bütün bunlar dövlət büdcəsinə yenidən baxılmasını şərtləndirdi. Bir tərəfdən də dövlət başçısı cənab İlham Əliyev bir neçə dəfə demişdi ki, bizim əsas prioritet işimiz Qarabağda tikintinin yekunlaşdırılması və əhalinin yurd yerlərinə köçürülməsidir. Bilirsiniz ki, Böyük Qayıdışa dair 2026-cı ilədək dövrü əhatə edən Dövlət Proqramı təsdiqlənib və artıq proses yüksək səviyyədə həyata keçirilməkdədir. Mayın 28-də cənab Prezident Laçına qayıdan ailələrlə görüş keçirdi. Orada əhalinin rahat yaşayışı üçün infrastruktur yaradılıb və proses davam edir. Ona görə də Laçın şəhəri də daxil olmaqla, digər ərazilərimizin qurulması üçün müəyyən qədər əlavə vəsait lazım idi. Mən Qarabağla əlaqədar bir misal da çəkim: 2021-2022-ci ildə Qarabağda həyata keçirilən işlərə haradasa 6,3 milyard manat vəsait xərcləmişik. Görülən işlər də kifayət qədər böyükdür, mən orada olmuşam və görmüşəm. Bu işlər hazırda sürətlə davam etdirilir. Biz 2023-cü ilin dövlət büdcəsində Qarabağa Böyük Qayıdışla əlaqədar 3 milyard manat vəsait ayırmışdıq. Amma bu vəsait bəs eləmirdi. Çünki orada işin miqyası kifayət qədər böyükdür. Ona görə də cənab Prezidentin göstərişinə əsasən, dövlət büdcəsində əlavə 2,2 milyard manatın ora ayrılması nəzərdə tutulur. Ümumilikdə 2023-cü ildə dövlət büdcəsindən 5,3 milyard manat Qarabağa sərf ediləcək. Bu, təxminən dövlət büdcəsinin altıda biridir, böyük rəqəmdir. Yəni Qarabağ dövlətimiz üçün prioritet sahədir. Yeri gəlmişkən, ötən həftə Prezident Administrasiyasının rəhbəri hörmətli Samir Nuriyevin rəhbərliyi ilə Əlaqələndirmə Qərargahının Laçın şəhərində iclas keçirməsi də dövlətimizin Qarabağa qayıdış məsələsinə nə qədər önəm verdiyini bir daha təsdiqləyir.

- Prioritetlərdən biri də sosial istiqamətdir...

- Ümumiyyətlə, dövlət büdcəsi təsdiq olunanda həmişə cənab Prezident əsas sosial layihələrə nəzər yetirib. 2022-ci ilin dövlət büdcəsində biz 45 faizi sosial layihələrə ayırmışdıq: müavinətdir, pensiyalardır, əmək haqlarıdır, şəhid ailələri, qazilərin məsələləridir, məktəb, xəstəxanalar və digər tikinti layihələridir. Amma mən deyərdim ki, hazırda Qarabağ məsələsi əsas prioritet məsələ kimi nəzərdə tutulur, ona görə də bu istiqamətə kifayət qədər böyük vəsait ayrılır. Məhz o səbəbdən 5,3 milyard manat vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulub. Digər mühüm məsələyə gəldikdə, bilirsiniz ki, Qarabağla bağlı məsələ tam sona çatdırılmayıb, eyni zamanda sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası həllini tapmayıb. Həmçinin Rusiya hərbi kontingenti bölgədədir, Ermənistandan Laçın, Kəlbəcər, Naxçıvan bölgəsi son vaxtlar intensiv atəşə tutulur.

- Dövlət başçısının Laçından etdiyi xəbərdarlıq da sıradan məsələ deyildi...

- Bəli. Çox ciddi xəbərdarlıq idi. Prezident hətta bildirdi ki, biz amnistiya verməyə hazırıq. Özü də bu, həm ABŞ Dövlət Departamenti, həm Avropa dövlətləri tərəfindən çox yaxşı qarşılandı. Cənab Prezident həmişə olduğu kimi, sülh sazişinin imzalanmasına çalışır, birdəfəlik sərhəd məsələsinin həll olunmasını istəyir. Ona görə də müdafiə və təhlükəsizlik məsələləri bizimçün önəmli olduğuna görə, 1,1 milyard manat da bu sahəyə əlavə vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulur. Eyni zamanda 800 milyon manata yaxın vəsait digər sahələrin - su, qaz, işıq və s. infrastruktur layihələrə, səfirliklərlə bağlı işlərə sərf olunacaq. Həmçinin Sahibkarlıq İnkişaf Fonduna müəyyən qədər vəsait ayrılacaq.

- Azərbaycan dövlətinin maliyyə sahəsi ilə bağlı sıxıntısının olmaması da əlavə üstünlüyüdür.

- Təbii ki. Azərbaycanın 65 milyard dollara yaxın ehtiyatı var. Bu, çox böyük ehtiyatdır, təxminən 110 milyard manata yaxın vəsait edir, dövlət büdcəsini 3 dəfə üstələyir. Ona görə də büdcədən vacib sahələrə vəsait ayrılır, bu, tamamilə düzgündür. Büdcə müzakirələrinin ilk oxunuşunda, həm komitə, həm plenar iclaslarda maliyyə nazirinin, İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin rəhbərliyinin çıxışları çox müsbət məqamlar üzərində qurulmuşdu.

- Bu gün sizi narahat edən əsas məsələlər nədir?

- Hamını narahat edən inflyasiyadır. 2023-cü ilin dövlət büdcəsində 6,9 faiz götürülmüşdü, amma büdcədəki düzəlişlərdən sonra 10,4 faiz nəzərdə tutulub. Mən çıxışımda qeyd elədim, inflyasiya ilə bağlı Azərbaycanın daxilində də müəyyən problemlər var. Lakin əsas problem idxalda olan problemdir. Biz ölkəyə kifayət qədər məhsul idxal edirik. Xarici ticarətdə bizim bir saylı tərəfdaşımız Türkiyədir, sonra Rusiyadır, Ukraynadır, Orta Asiya ölkələridir və s. O ölkələrdə çox yüksək inflyasiya gedir. Biz oradan mal idxal edəndə həm inflyasiya idxal edirik, həm də qiymət artımı. Azərbaycanda da süni qiymət artımı var. Bununla əlaqədar Antiinhisar Xidməti işləyir, nazirlik işləyir, hökumətin antiinhisar tədbirləri var. Mən iclasda xahiş etdim ki, heç olmasa inflyasiyanı bir az aşağı səviyyədə qoruyub-saxlamaq, qiymət artımının qarşısını almaq üçün bu tədbirləri bir az da genişləndirmək və sərtləşdirmək lazımdır. Misal üçün, 2022-ci ildə ərzaq məhsullarında inflyasiya 20 faizə qədər olub, dərman vasitələrində inflyasiya 40 faizədək artıb. Biz heç olmasa ərzaq və dərmanla əlaqədar elə tədbirlər görməliyik ki, insanlar bu məsələlərlə bağlı əziyyət çəkməsinlər. Yəqin ki, bununla əlaqədar hökumətdə proqramlar işlənib-hazırlanacaq. Bu iki məsələ bizi çox narahat edir.

- Vahid müəllim, Qarabağla bağlı gərginliyi tətikləmək istəyən qüvvələrin fəaliyyəti göz önündədir. Siz qarşıdakı dönəmdə nə gözləyirsiniz?

- Cənab Prezident çox çalışır ki, Ermənistanla sülh sazişi imzalansın. Amma bunu istəməyən qüvvələr var. Son vaxtlaradək görüşlər həmişə üçtərəfli olurdu. Ancaq gördüyünüz kimi, Fransa prezidenti, Almaniyanın baş kansleri də işə qarışıb. Mən həmişə demişəm, yenə deyirəm: Fransa prezidenti olan yerdə Azərbaycan üçün müsbət heç nə görmürəm. Çünki o, birbaşa Ermənistanı müdafiə edir. Fransanın yerinə Türkiyə olsaydı, daha yaxşı olardı. Hesab edirəm ki, Qarabağla bağlı məsələlərin həllinin uzadılmasında bir əsas səbəb də Rusiya sülhməramlılarının bölgədə olmasıdır. Gəlin açıq danışaq, Rusiya istəmir ki, bu məsələ həll olunsun və sülhməramlılar Qarabağdan çıxsın. Sülhməramlılar Qarabağda olmasa, Azərbaycanla Ermənistan razılaşıb, sülh imzalayacaqdı. Cənab Prezident də bir neçə dəfə deyib ki, Qarabağda yaşayan mülki ermənilərlə bağlı heç bir problem yoxdur. Mülki ermənilər Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etməlidirlər, bizim qanunlarımızla yaşamalıdırlar. Azərbaycanda o qədər millət yaşayır ki, heç bir problem yoxdur. Mən Qarabağa dair məsələlərin həllini Brüsseldə görürəm. Çünki onların mövqeyi Azərbaycanın mövqeyi ilə faktiki olaraq üst-üstə düşür. Yəni onlar Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyasını, Azərbaycan və Ermənistanın ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı şəkildə tanınmasını istəyirlər. Bu məsələlər bizi qane edir, ermənilər də orda yaşayır, yaşasın. Yaşamırlarsa, cənab Prezident dedi, artıq özlərinin problemidir, bizə aidiyyəti yoxdur.

- Ermənistan Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı da prosesi uzatmağa çalışır. Sizin gözləntiləriniz necədir?

- Arazdəyən-Horadiz dəmir yolunun bərpası olduqca vacibdir. İqtisadi cəhətdən hansısa mənfəətdən söhbət getmir. Əhalinin gediş-gəlişi üçün bu dəmir yolunun əhəmiyyəti var. Ümumiyyətlə, bizimçün Zəngəzur dəmir yolu və avtomobil yolunun açılması çox vacibdir. Mən fikir verirəm, bir İran xaric, Zəngəzur dəmir yolunun əleyhinə çıxan dövlətlər yoxdur. Hətta Çin səfiri dedi ki, bu dəmir yolu bizim üçün çox vacibdir. Yəni bu dəmir yolu çəkiləcək. Yadınıza gəlirsə, cənab Prezident dedi istəsələr də, istəməsələr də, bu, baş verəcək. Bu dəqiqə həm Zəngilan, həm də Naxçıvan istiqamətində iş gedir. Həm dəmir yolu, həm avtomobil yolu çəkiləcək. Son vaxtlar müəyyən irəliləyişlər də var. Baş nazirin müavinləri görüşürlər, müəyyən problemlərin həll edildiyi barədə onlar tərəfindən açıqlamalar verilir. Zəngəzur dəhlizi bizim Naxçıvanla, o cümlədən Türkiyə ilə birbaşa əlaqələrin qurulması baxımından çox vacibdir.

- Ermənistanın Azərbaycana vurduğu zərərin pul və ya ərazi şəklində ödənməsi məsələsi də yəqin ki, diqqət mərkəzindədir. Sizdə bu barədə məlumatlar nədən ibarətdir?

- Ümumiyyətlə, bu məsələ mütəmadi olaraq gündəmə gəlir, araşdırılır, hesablamalar da var. Təxminən 350 milyard dollarlıq vəsaitdən söhbət gedir. Mən inanmıram ki, Ermənistanın o vəsaiti qaytarmaq imkanı olsun. Amma dediyiniz kimi, ərazilər var, pul yoxdursa, torpaq verə bilər. Biz bunu mütləq mübahisələndirməliyik, mütəmadi olaraq beynəlxalq səviyyədə müraciətlər olmalıdır.

“QİYMƏTLƏR DEMƏK OLAR, HƏR GÜN, HƏR HƏFTƏ ARTIR” - “İkirəqəmli faizlə kredit verib iqtisadiyyatı inkişaf etdirmək mümkün deyil”

Yaradılıb 12.06.2023 09:36 | Baxış sayı: 109

 

Ardını oxu...
 

Əli Məsimli: “Bank sistemində inhisarçılıq meyllərinin aradan qaldırılması, etibarlı rəqabət mühitinin təmin edilməsi çox vacibdir”

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsi sədrinin müavini, millət vəkili Əli Məsimli cəmiyyətin gündəmində olan sosial-iqtisadi problemlər, onların həlli yolları, hökumətin yürütdüyü siyasət və qarşıda duran hədəflərlə bağlı “AzPolitika.info”nun suallarını cavablandırıb.

Müsahibənin ikinci hissəsini oxucularımıza təqdim edirik:

(İlk hissəni buradan https://azpolitika.info/?p=717504 oxumaq mümkündür)

 

 

- Rəsmi məlumatlarda ölkədə inflyasiyanın və bahalığın ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə səngidiyi bildirilir. Bu, nə dərəcə doğrudur?

- Bu, son vaxtlar tez-tez verilən suallar sırasındadır. Çünki qiymətlərin sürətlə artması əhalini ən çox narahat edən məsələlərdəndir. Suala əvvəlcə rəsmi statistikanın göstəriciləri üzrə baxaq: Rəsmi məlumatlara görə, 2022-ci ildə inflyasiya 13,9 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 19,5 faiz, qeyri-ərzaq məhsulları üzrə 8,6 faiz, əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə 10,4 faiz təşkil edib. 2023-cü ilin yanvar-aprel aylarında istehlak qiymətləri indeksi 2022-ci ilin yanvar-aprel aylarına nisbətən 13,5 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 16,6 faiz, qeyri-ərzaq məhsulları üzrə 11,8 faiz, əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə 10,7 faiz təşkil edib. 2023-cü ilin aprel ayında ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 100,3 faiz, əvvəlki ilin aprel ayına nisbətən 115,1 faiz təşkil edib. Yenə rəsmi statistikaya görə, bu ilin aprel ayında əvvəlki aya nisbətən ayrı-ayrı ərzaq məhsullarından daha çox bahalaşma düyünün, mal və qoyun ətinin, pendirin, zeytun yağının, portağalın, almanın, soğanın, şəkərin, konfetlərin, çayın, pivənin, tütün məmulatlarının, ucuzlaşma isə əsasən çörəyin, unun, qarabaşaq yarmasının, təzə balığın, yumurtanın, kərə, günəbaxan və qarğıdalı yağlarının, bananın, kələmin, kartofun, mərcinin qiymətlərində müşahidə olunub. Digər ərzaq məhsullarının qiymətlərində ciddi dəyişikliklər baş verməyib. Göründüyü kimi, ötən il olduğu kimi, bu il də qiymətlər bir qədər aşağı-yuxarı olmaq şərtilə, təqribən eyni templə artır…

- Bütün bu sadalananlar rəsmi statistika məlumatlarıdır. Bəs real vəziyyət necədir?

- Əlbəttə, reallıqda əksər mal, məhsul və xidmətlər üzrə qiymət artımı daha yüksək templərlə davam edir və bu da əhalinin güzəranına mənfi təsir göstərir. Hökumət bu il üçün illik 6,9 % inflyasiya proqnozlaşdıranda, biz bunun real olmadığını qeyd etmişdik. İndi isə 10,4 % proqnozlaşdırılır, bunun da real olmadığını qeyd edirik. Mərkəzi Bank isə bu il üçün inflyasiyanın 8,3 faiz olacağını proqnozlaşdırıb. Amma hələlik görünən odur ki, bu il inflyasiya birrəqəmli yox, ikirəqəmli olacaq. Qlobal iqtisadiyyatda qiymətlər sahəsində ziq-zaqlar hələ davam etsə də, ümumi meyl kimi demək olar ki, inflyasiya təqdricən səngiməyə meyl götürüb. Bizdə isə qiymətlər qlobal iqtisadiyyatdakından 1,5 dəfə sürətlə, demək olar ki, hər gün, hər həftə artır. Keçən il olduğu kimi, bu il də real illik inflyasiya proqnozlaşdırılan səviyyəni ötəcək.

- Deməli maaş, pensiya artımları yenə inflyasiyanın gerisində qalacaq…

- Təbii ki, belə olan halda əmək haqlarının bu il üçün proqnozlaşdırılan səviyyəsi qiymət artımından əhalinin itkilərini kompensasiya etmək üçün yetərli olmaya bilər. Ona görə də ötən il olduğu kimi, bu il də yenidən əmək haqlarının, pensiyaların və digər ödənişlərin artırılması istiqamətində tədbirlərin görülməsini vacib hesab edirik.

- Əli müəllim, ümumilikdə əhalinin gəlirləri ilə ərzaq, gündəlik tələbat mallarının qiymətindəki yüksəliş arasında uyğunluq varmı?

- Rəsmi statistikaya görə, Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqı ötən il 839 manat olub. Bu ilin birinci rübünə görə, 900 manatın üstündədir. Yəni, keçən ilin sonlarından bu ilin martına qədər orta əmək haqqının nominal məbləğı 61 manat və ya 7 faiz artıb. Amma işləyən əhalinin xeyli hissəsi orta əmək haqqından aşağı maaş alır. İşləyən əhalinin yarısına yaxını isə median əmək haqqı səviyyəsində, yəni orta əmək haqqının yarısına yaxın səviyyədə maaş alır. 2023-cü il yanvarın 1-dən minimum aylıq əməkhaqqının məbləği 345 manat müəyyən edilib. Əhalinin xeyli hissəsinin xərclərinin təxminən 60 faizi, aztəminatlı təbəqənin gəlirlərinin isə daha çox hissəsi qidaya və ərzaq məhsullarına sərf olunur. Əhalinin çox işlətdiyi malların və əzaq məhsullarının böyük hissəsinin qiymət artımı daha çoxdur. Ona görə aşağı maaş alanların aylıq gəliri minimum tələbatı qarşılamaq üçün yetərli deyil. Aztəminatlı təbəqənin güzəranının pisləşməsinin qarşısını almaq üçün əlavə tədbirlərin görülməsinə ehtiyac var. Son illər qiymətlər, xüsusən də əhalinin daha çox tələbat duyduğu mal və məhsulların, eləcə də xidmətlərin qiymətləri xeyli artdığından, minimum istehlak zənbili, yaşayış minimumu göstəricilərilərinə yenidən baxmaq və artırmaq, eləcə də minimum əmək haqqını da qaldırmaq istiqamətində atılan addımları davam etdirmək lazımdır. Son 10 ildə minimum əmək haqqının orta əmək haqqına nisbəti 24 faizdən 40 faizə çatdırılıb. Hesab edirik ki, bu proses davam etdirilməli və minimum əmək haqqı tədricən orta əmək haqqının 50 faizi, sonra isə 60 faizi səviyyəsinə çatdırılmalıdır. Orta əmək haqqının hazırkı səviyyəsindən çıxış etsək, minimum əmək haqqı orta əmək haqqının 50 faizi səviyyəsində 345 manatdan 450 manata, 60 faizi səviyyəsində isə 540 manata çatmış olar. Gələn ilin orta əmək haqqı proqnozu 1000 manat civarında gözlənildiyindən, həmin nisbətdə minimum əmək haqqı da göstərdiyimiz məbləğlərdən çox olar.

 
Ardını oxu...
 
 
Ətraflı
 
 
 
 
 
 

 

- Hazırda gündəmdə olan məsələlərdən biri kiçik bankların bağlanmasıdır. Mərkəzi Bankın sədri də bu günlərdə dedi ki, daha bir neçə bank bağlana bilər. Zəif, kiçik bankların bağlanmasının zəruriliyi barədə əsaslandırmaları necə qiymətləndirirsiniz? Bank sektorunun əsas problemləri nədən ibarətdir?

- Banklar iqtisadiyyatın qan-damar sistemidir. Qan-damar sistemi sağlam olmayan insanı sağlam insan adlandırmaq mümkün olmadığı kimi, bank sistemi sağlam olmayan iqtisadiyyatı da sağlam iqtisadiyyat adlandırmaq mümkün deyil. Maliyyə sektorunun 96%-i banklara məxsusdur. Azərbaycanın bank sistemi daha çox neft bumu dövrünün məntiqinə uyğun şəkildə formalaşdırılıb. Artıq Azərbaycan öz inkişafının yeni mərhələsinə keçib. Dünya iqtisadiyyatında gedən son proseslər də bank-maliyyə sektorunun dinamik iqtisadi artım üçün nə qədər vacib olduğunu bir daha təsdiq etmiş oldu. Eyni zamanda bu sahədəki nəzarət və tənzimləmə məsələlərinə baxış xeyli dəyişməyə başlayıb. Mərkəzi Bankın fəaliyyətində qiymətlərin və maliyyə sisteminin sabitliyinin təmin edilməsi əsasdır.

Yeni mərhələnin tələblərinə görə, Mərkəzi Bankın pul siyasəti elə qurulmalıdır ki, bu sahədəki idarəetmə və tənzimləmə nisbi sabit qiymətləri, maliyyə sabitliyini təmin etməklə sabit və genişlənən məşğulluğa, bu əsaslarda iqtisadiyyatın davamlı sağlamlığının və dayanıqlığının təmin edilməsinə öz real töhfəsini verə bilsin. Maliyyə-bank sistemini yeni mərhələnin tələbləri səviyyəsində qərarlaşdırmaqdan ötrü, həmin sistemdə proqram xarakterli kompleks tədbirlərin köməyi ilə islahatların həyata keçirilməsi çox vacibdir. Artıq bu istiqamətdə zəruri addımar atılmağa başlanılıb. Bank sisteminin hüquqi bazası təkmilləşdirilir. Mərkəzi Bankn vəsifəsinin genişləndirilməsi və hüquqlarının artırılması istiqamtində işlər görülür. Bunlar çox vacib və yaxşıdır.

Amma obyektiv təhlillər və monitorinqlər aparılsa, belə bir qənaət hasil olar ki, Azərbaycanda bank sistemində daha dərin islahatların həyat keçirilməsinə ehtiyac var. Bank sistemində islahatların mükəmməl hüquqi bazasını formalaşdırmaqdan ötrü Bank Məcəlləsinin qəbul edilməsi çox vacibdir. Problemli banklara baxış da rasionallaşdırılmalı, onların sağlamlaşdırılması və restrukturizasiyası üzrə işlək və səmərəli institusional və hüquqi mexanizmlər yaradılmalıdır. Bankların sağlamlaşdırılması və restrukturizasiyası üzrə effektiv alətlərin olmaması, bu məsələyə münasibtdə bankların bağlanması variantının seçilməsi ilə sonunclanır. Banklara qanunvericiliyin imkan verdiyi dərəcədə nəzarət, onların fəaliyyətinin səmərəliliyinin artırılmasına təsir edən tənzimlənmə alətlərindən istifadə edilməsi, sağlamlaşdırılması və sair bu istiqamətlərdə fəaliyyət yaxşıdır. Amma ifrat nəzarət bankların səmərəli fəaliyyət göstərməsinə və rəqabət qabiliyyətinə mənfi təsir edir.

 

Ardını oxu...

 

- Son onillikdə xeyli sayda banklar bağlandı, əmanətçilərin bir qismi hələ də pullarını ala bilməyiblər. Ümumiyyətlə, bankı bağlamaq yaxşı çıxış yoludurmu?

- Əlbəttə, bankların bağlanması əmanətçılərin bir hissəsi üçün problemlər yaradır. Banklara münasibətdə bağlanma yox, sağlamlaşdırma prioritet təşkil etməlidir. Obyektiv araşdırmalardan sonra kapital dayanıqlılığının bərpası mümkün olan bankların sağlamlaşdırılması istiqamətində zəruri tədbirlər görülməlidir. Eyni zamanda bağlanan banklarda yaranmış problemlərin həlli sürətləndirilməlidir ki, həmin banklarda əmanəti olan şəxslər bu qədər problem və əziyyətlərlə qarşılaşmasın.

- Bank faiz dərəcələrinin çoxu ikirəqəmlidır. Təqnidlərə baxmayaraq, vəziyyət dəyişmir…

- İkirəqəmli faiz dərəcələri ilə kredit götürüb, onu real sektora, istehsal sahələrinə qoyub yerli istehsalı inkişaf etdirmək mümkün deyil. Bunlar ancaq ticarətdəki bir neçə aylıq müddətdəki konkretləşdirilmiş əməliyyatlar üçün müəyyən effekt verə bilər. Ona görə də bu gün əhalinin və sahibkarların böyük hissəsi bank kreditlərinin ödənişində ciddi problemlər yaşayır. Yüksək faizli kredit alanların çoxu ya bankrot vəziyyətinə düşür, ya borc içində batır və “çabalamaqla” məşğuldur, ya da ən yaxşı halda bankların ona yüksək faizlə verdiyi pulu mahiyyət etibarı ilə dövr elətdirib, əldə etdiyi gəlirin böyük hissəsini banka verməklə məşğuldur. Bu ssenarinin nəticələri də qiymət artımına təsir edən amillər sırasındadır. Bu baxımdan, bank faizlərinin aşağı düşməsinə gətirib çıxaran kompleks tədbirlər həyata keçirilməlidr. Etibarlı rıçaqlardan istifadə etməklə bank kreditlərinin iqtisadiyyatın real sektoru ilə əlaqəsi gücləndirilməli, xüsusən də regionlara sərmayə qoyuluşu və əlverişli şərtlərlə aşağı faizli kreditləşmənin, eləcə də sahibkarlara verilən kreditlərin faizinin bir hissəsinin subsidiyalaşdırılması istiqamətində atılan addımların dairəsi genişləndirilməlidir.

Bank sistemində inhisarçılıq meyllərinin aradan qaldırılması, etibarlı rəqabət mühitinin təmin edilməsi çox vacibdir. Bunun üçün yeni anti-inhisar qanunvericiliyinin qəbulu və digər zəruri addımarı özündə birləşdirən islahatlar həyata keçirilməlidir. O cümlədın məlum təhlükəsizlik tədbirləri də görməklə, Azərbaycanın perspektivli qeyri-neft istehsal sahələrini, sahibkarlığı, innovativ layihələrin maliyyələşdirilməsinin dairəsini genişləndirməkdən ötrü xarici bankların filiallarının fəaliyyətinə şərait yaradılması məqsədəuyğun olar.

(Ardı var)

E.Rüstəmli

“Azpolitika.info”

Rus səfirdən ermənilərə xəbərdarlıq: Ukraynaya baxın! - AÇIQ HƏDƏ...

Yaradılıb 10.06.2023 10:10 | Baxış sayı: 74
Ardını oxu...
Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda alternativi bugünkü gündə yoxdur.

DİA.AZ axar.az-a istinadla xəbər verir ki, bu sözləri Rusiyanın Ermənistandakı səfiri Sergey Kopırkin erməni mediasına müsahibəsində deyib.

O bildirib ki, Rusiya sülhməramlıları, tənqidlərə baxmayaraq, öz vəzifələrini yerinə yetirirlər:

“Söhbət təhlükəsizliyin təmini, Qarabağda erməni sakinlərin yaşamına şərait yaratmaq, genişmiqyaslı eskalasiyanın qarşısını almaqdan gedir. Bu rol icra edilir. Və mən Qarabağda bu rolu əvəz edəcək başqa qüvvə görmürəm”.

Kopırkin qeyd edib ki, gələcəkdən danışırıqsa, o zaman bəzi qüvvələrin yeridilməsi üçün bütün tərəflərin razılığı lazımdır:

“Bundan əlavə, mövcud təcrübəni nəzərə alaraq, müxtəlif beynəlxalq və digər strukturların sülhməramlı imkanları ilə bağlı eyforiyaya qapılmaq olmaz. Xüsusilə, Ukrayna, Yuqoslaviya təcrübəsi var”.
 

“400 MANAT MAAŞ ALANLAR PENSİYA ALA BİLMƏYƏCƏKLƏR...” – “Əhali qiymət artımına görə hər il 3-4 milyard manat itirir”

Yaradılıb 08.06.2023 09:28 | Baxış sayı: 80
Ardını oxu...
Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsi sədrinin müavini, millət vəkili Əli Məsimli cəmiyyətin gündəmində olan sosial-iqtisadi problemlər, onların həlli yolları, hökumətin yürütdüyü siyasət və qarşıda duran hədəflərlə bağlı “AzPolitika.info”nun suallarını cavablandırıb.

Müsahibənin ilk hissəsini oxucularımıza təqdim edirik:

- Milli Məclis hökumətin təklifi ilə dövlət büdcəsini dəyişdirdi. Əlavə olunan təxminən 3 milyard manat vəsaitin bölgüsü ölkənin problemlərinə və prioritetlərinə adekvat sayıla bilərmi?

- 2023-cü ilin büdcəsinə dəyişikliyə dair qanun layihəsinə görə, büdcədə əmələ gəlmiş artımın çox hissəsi iki mühüm sahəyə - işğaldan azad olunmuş ərazilərdə həyata keçirilən tikinti, bərpa və yenidənqurma işlərinə və xüsusi müdafiə təyinatlı layihələr və tədbirlər üzrə xərclərə yönəldilir. Azad edilmiş ərazilərə və hərbi sahəyə ayrılan əlavə xərclərin prioritet istiqamətlər, həyati vacib sahələr kimi ön planda olması zamanın tələbidir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpa-quruculuq işlərinin genişləndirilməsi və Böyük Qayıdışın sürətləndirilməsi, eləcə də hazırkı reallıqlar şəraitində müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi istiqamətində əlavə tədbirlərin görülməsi də çox vacibdir. Azərbaycan 44 günlük Vətən müharibəsindən sadəcə qalib dövlət kimi yox, həm də daha böyük hədəflərə çatmağa qadir güclü bir dövlət kimi çıxıb və regionda keyfiyyətcə tamamilə yeni situasiya yaradaraq, həmin bəlli hədəflərə doğru inamla irəliləyir. Azərbaycan Ermənistanın və onun havadarlarının bilavasitə iştirakı, dəstəyi ilə işğal etdiyi, 30 il ərzində viran qoyduğu, hər qarışını minalanmış döyüş meydanına çevirdiyi əraziləri işğaldan azad edərək tikinti meydanına, sülh və əməkdaşlıq arenasına, yaşamaq, işləmək, qurub-yaratmaq üçün çox əlverişli bir məkana çevirir. Bu, cox mühüm bir tarixi hadisə olmaqla yanaşı, həm də bütün dünyaya, xüsusən də bədxahlarımıza çox ciddi bir mesajdır. Müharibədən keçən qısa bir zaman kəsiyində işğaldan azad olunmuş ərazilərdə xeyli iş görülüb. Bu prosesi optimal miqyaslarda və templərlə aparmaqdan ötrü həmin istqamətlərə investisiya tələbatına uyğun əlavə vəsaitin yönəldilməsi hələ xeyli müddət davam edəcək. İşğal nəticəsində itirilmiş 15 faizdən artıq iqtisadi potensialımız tədricən bərpa ediləcək və ondan da daha böyük nəticələrə nail olacağıq... Bunun həm birbaşa, həm də multiplikativ effekti bütövlükdə ölkə iqtisadiyyatının kəmiyyət baximından miqyaslarının genişlənməsinə və keyfiyyət baxımından yaxşılaşmasına xüsusi töhfə verəcək.

Son 30 ildə Azərbaycanda aparılan sosioloji sorğularda “siz daha çox hansı problemlərin həllini istəyirsiniz” sualı cavablandırılanda həmişə Qarabağ problemi birinci olub. Bu cavab Azərbaycan xalqının Vətən sevgisi, Qarabağ həsrəti kontekstində daşıdığı çox yüksək dəyərləri nümayiş etdirməklə yanaşı, həm də torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi istəyinin reallaşdırılmasının çox etibarlı, fundamental dayağı, hərəkətverici qüvvəsi olub.

- Sosioloji sorğularda ikinci problem kimi isə sosial məsələlər göstərilib...

- Bəli. Ona görə də bu iki məsələnin həllinə yönəlik tədbirlərin effektiv kombinasiyasına nail olmaqla, daha böyük miqyaslı sosial-iqtisadi və digər nəticələrə nail olmaq olar. Bu baxımdan hazırkı iqtisadi, sosial və ekoloji çağırışlar şəraitində dayanıqlı inkişafa davamlı xarakter verə bilməkdən ötrü büdcə xərcləmələrində prioritetlərə üstünlük verilməsi ilə bütövlükdə ölkənin dayanıqlı inkişafının maliyyə təminatının optimal variantı tapılmalıdır. Həm işğaldan azad olunmuş ərazilərin bərpası və inkişafı, müdafiə qüdrətimizin davamlı olaraq artırılması, həm də sosial problemlər daxil ölkənin digər problemlərinin həllinə davamlı olaraq yetərincə vəsait ayıra bilməyimiz üçün bir sıra məsələlərin həllini sürətləndirməliyik.

- Hansı məsələlərin həlli prioritet olmalıdır?

- Azərbaycanda iqtisadi artm templəri çox vaxt həm orta dünya, həm də MDB-nin göstəricilərindən yüksək olub. Pandemiya səbəbli enmədən sonra ÜDM 2021-ci ildə 5,6 faiz, 2022-ci ildə 4,6 faiz artıb. Bu il 2,7 faiz artm proqnozlaşdırılmışdı. Həmin proqnoz dəyişdirilir və 2023-cü il üçün 1,8 faiz artım proqnozlaşdırılır. -Amma birinci rübdə iqtisadi durğunluğa yaxın bir göstərici açıqlanmışdı... -Bəli, ilin ilk 4 ayı ərzində iqtsadi artım cəmi 0,1 faiz olub. Dünyada iqtisadi artım 2 faizin ətrafında, MDB-də ortalama 3 faizin üstündə olduğu bir şəraitdə, Azərbaycanda iqtisadi artım 0,1 faizə enib. Son illər ölkəmizdə əhalinin artım tempi xeyli aşağı düşsə də, yenə təbii artım kifayət qədər yüksəkdir. Bu baxımdan, Azərbaycan kimi ölkələr üçün iqtisadi artım tempinin 0,1 faizə enməsi ciddi təhlil tələb edən məsələdir.

- Bəzi ekspertlər səbəbi neft hasilatının sürətlə azalması ilə əlaqələndirirlər...

- Bunu təkcə ölkədə neft hasilatının aşağı düşməsi ilə izah etmək kifayət deyil. Çünki neft hasilatının pik nöqtəyə çatdıqdan sonra tədricən aşağı düşmə qrafiki hələ 29 il bundan əvvəl - 1994-cü ildə “Əsrin Müqaviləsi” bağlanan vaxtdan məlum idi... Ona görə də Azərbaycanda iqtisadi artım templərinin potensial imkanlarımıza uygun gəlməyən dərəcədə aşağı düşməsi nəticəsində ölkəmizin yavaşımış iqtisadi artım trayektoroiyasına keçməsini və həmin trayektoriyadan sürətləndirilmiş artıma keçid məsələlərinin İqtisadi Şurada müzakirəyə çıxarılmasını vacib hesab edirik.

Azərbyacanın iqtisadi artım templərinin dünyanın və MDB-nin orta artm templərindən yüksəyə qaldırılması hədəfləri qoyulub. İslahatları dərinləşdirmək, iqtisadi azadlıqları genişləndirmək, regionlara sərmayə qoyuluşunu artırmaq və ondan istifadənin səmərəliliyini yüksəltmək, əlverişli şərtlərlə aşağı faizlı kreditlərin verilmə dairəsini genişləndirmək, yeni iş yerləri açmaq, şəffaflıq və hesabatlılığı gücləndirmək və s. bu kimi vasitələrin kompleks şəkildə, sistemli və davamlı olaraq həyat keçirilməsi təmin edilməlidir. Son 20 ildə Azərbaycanda ÜDM 3 dəfə artıb. Bu artım əmək haqqı, pensiya, müavinət və digər ödənişlərin artırılmasının iqtisadi əsaslı maliyyə təminatını təşkil edib. “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetləri” üzrə növbəti onillikdə ölkənin sosial-iqtisadi inkişafına dair beş prioriteti reallaşdırmaqla ÜDM-i 2 dəfə artırmaqdan ötrü orta illik artım templərini 7 faizin ətrafına çatdırmaq lazımdır. Buna nail ola bilsək, sözügedən dövr ərzində sosial göstəricilərin potensialımıza layiq səviyyədə yaxşılaşdırılmasını, əmək haqqı, pensiya və digər ödənişlərin 2-3 dəfə artımını təmin etmiş olarıq.


- Deməli, genişmiqyaslı islahatlara ehtiyac var...

- Əlbəttə, bundan ötrü islahatları dərinləşdirməklə bayaq sadaladıqlarımız daxil, dövlət investisiyaları ilə yanaşı digər mənbələrdən də səmərəli istifadə etməklə investisiyalar artırılmalı, dövlət vəsaitləri ilə yanaşı digər mənbələr hesabına da vəsait qoyuluşundan rasional istifadə olunmalıdır. Ötən il Azərbaycan iqtisadiyyatına 18 milyard manatdan çox sərmayə, 20 milyard manatdan çox kredit yönəldilib. Həmin sərmayələrin 10-ca faizini - yəni 2 milyard manata yaxınını, eləcə də kreditlərin 10 faizini, yəni 2 milyard manatını, toplam 4 milyard manatını əlverişli şətlərlə regionlara yönəltməklə həm regionların sürətli qalxınmasına nail olmaq, həm ölkənin iqtisadi artım templərini və artımın keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq, regionlarda çoxsaylı və layiqli maaşlı iş yerləri açmaq, digər problemlərin həllini sürətləndirib orada həyat səviyyəsini xeyli yaxşılaşdırmaq olar.
Ətraflı

- Əli müəllim, cəmiyyətdə əsas narahatlıqlardan biri sosial təminatla bağlıdır. Məsələn, pensiya yaşının əhalinin orta ömrünə nisbəti suallar doğurur. Keçmiş sovet respublikalarında ən yüksək pensiya yaşı Azərbaycandadır. Bu, nə ilə izah olunur? Yaxud, pensiya əldə etmək şərtləri hər kəs üçün əlçatan deyil, qoyulan tələblər əmək bazarının şərtləri ilə ziddiyyət təşkil edir. Amma cəmiyyətdən səslənən tələblər sanki eşidilmir...

- Bəli, ona görə də xeyli müddətdir pensiya yaşının aşağı salınması ilə bağlı müzakirələr gedir. Pensiya yaşı müəyyənləşdiriləndə bir sıra parametrlərdən istifadə olunsa da, əsasən orta ömür uzunluğu daha çox müəyyənedici rol oynayır. Azərbaycanda orta ömür uzunluğuna dair beynəlxalq təşkilatların və daxili statistikanın göstəriciləri fərqlənir. Son illərin statistikasına görə, orta ömür uzunluğu 73 yaş, o cümlədən qadınlarda 75 yaş, kişilərdə isə 71 yaş həddindədir. Sağlam ömür uzunluğu isə bundan bir neçə yaş da aşağıdır. Pensiya yaşı isə kişilər üçün artıq 65-dir. Qadınlar üçün isə bu, 63,5 yaş olsa da, 2027-ci ilədək hər il 6 ay artırılmaqla 65 yaşa çatdırılması nəzərdə tutulur. Orta ömür uzunluğu, həmçinin, bir-iki istisnanı nəzərə almasaq, pensiyaya çıxmaq üçün yaş həddi MDB ölkələrində bizdən aşağıdır.

Müzakirələr zamanı pensiya yaşının azaldılması və vətəndaşın pensiyaya çıxdıqdan sonra neçə il pensiya ala bilməsi, pensiya məbləğının artırılması və s. bu kimi məsələlər daha çox qabardılır. Bizdə vətəndaşın pensiyaya çıxdıqdan sonra ortalama 144 ay, yəni 12 il pensiya ala biləcəyi nəzərdə tutulsa da, reallıqda 6-10 il, xeyli insanlar isə bundan da az müddətdə pensiya ala bilir. Bu fakt pensiya yaşının aşağı endirilməsi məsələsini daha da aktuallaşdırır. Bununla belə aidiyyatı qurum nümayəndələrinin açıqlamalarından görünür ki, hökumətin pensiya yaşının aşağı salınmasına dair çağırışlara müsbət reaksiyası yoxdur. Əhalinin xeyli hissəsinin aldığı pensiya yetərli səviyyədə olmadığından, həm də əmək haqqı ilə müqayisədə aşağı olduğundan, insanlar pensiyaya çıxdıqdan sonra da qalıb işləmək istəyirlər. Ağır işlərdə çalışanlar isə pensiyaya 65 yaşında yox, daha tez çıxmaq istəyirlər. Fikrimcə, pensiya sahəsində bu yöndə liberal bir model tətbiq edilməlidir. Bir tərəfdən sağlamlıq durumu imkan verirsə, müəllim, həkim və digər bu kimi kateqoriyalara aid insanların öz istəklərinə görə pensiya yaşından sonra da qalıb işləməsinə şərait yaradılmalıdır. Eyni zamanda, zərərli, ağır işlərdə çalışanlar, sağlamlıq durumu imkan verməyən insanlar da pensiya yaşından əvvəl pensiyaya çıxa bilmək üçün daha konkret şərtlərlə əlverişli imkan əldə etməlidir. Ölkədə orta əmək haqqı 900 manatı ötsə də, müzdla çalışanların yarısı həmin orta əmək haqqı məbləğinin yarısına yaxın - 400 manatın üstündə olan bir səviyyədə median əmək haqqı alır. Onların əksəriyyəti rayonda yaşayan insanlardır. Həmin insanlar sözügedən səviyyədə maaşla pensiya yox, müavinət ala bilirlər və belə olan halda yoxsulluq həddində yaşayan insanların sayını artırırlar. Bu fakt da bir daha göstərir ki, qeyd etdiyimiz istiqamətdə pensiya islahatları həyata keçirilməli, bu sahədə optimal bir variant təmin edilməli və yaşlı nəslin daha çox hissəsi üçün pensiya əlçatanlığı təmin edilməlidir.

- Parlamentdə həmişə monopoliyanı kəskin tənqid edirsiz. Hazırda bu sahədə vəziyyət necədir? Məlumatlara görə, azad rəqabətin mövcud olduğu onlayn ticarət, habelə taksi bazarı ilə bağlı yeni addımlar atılır. Sizcə, bu tədbirlər hansı yeniliklər gətirəcək?

- Bəli, biz öz çıxışlarımızda ölkədə inhisarçılıq meyllərinin aradan qaldırılması, azad sahibkarlıq və azad rəqabətə geniş meydan verilməsi məsələsini tez-tez qaldırırıq. Çünki bunsuz potensial imkanlarımızı yetərincə reallaşdırmaq, orta təbəqənin dairəsini genişləndirmək, əhalinin güzəranını ölkəmizin potensialına layiq səviyyəyə qaldırmaq çox çətindir. Biz həm də bu məsələni daha çox inhisarçılıqdan qaynaqlanan süni qiymət artımı kontekstində qaldırırıq.

Azad rəqabətə əsaslanan bazar iqtisadiyyatı şəraitində bəzi nüansları və zaman kəsiklərindəki istisnaları nəzərə almasaq, süni qiymət artımına yer olmur. Mal və xidmət təklif edənlərin sayı yetərincə olur və qiyməti süni surətdə artırmaq kiməsə sərf eləmir, çünki bunun ziyanını çəkər. Ona görə də konkret vaxt kəsiyində mal satılmasa, qiyməti endirib dövriyyəni artırmaqla qazanmağa üstünlük verirlər. Monopolistlər isə anti-inhisar qanunvericiliyini pozub, necə deyərlər “qırmzı xətti” keçəndə, sanksiyaların təsirinə məruz qalırlar. Adını bazar iqtisadiyyatı qoyub, əslində inhisarçılığın at oynatdığı şəraitdə isə süni qiymətlər, vəziyyətdən sui-istifadə hallarına yer verilir.

Azərbaycanda inflyasiya daha çox xaricdən gətirilən malların üstündə gələn idxal inflyasiyasından, süni qiymət artımı və ölkə iqtisadiyyatında gedən proseslərdən doğan qiymət artmından ibarətdir.

Sahibkarlardan alınan müxtəlif “dinməverlər” də onların istehsal etdikləri mal və xidmətlərin maya dəyərində oturub, qiymətin üstünə qoyulduğundan, əlavə qiymət artımına səbəb olur və əslində son nəticədə həmin artımları da əhali ödəməli olur.

- Hazırda bu sahədə real vəziyyət necədir?

- Yuvarlaq götürsək, ötən il rəsmi inflyasiya 14 faiz, ərzaq inflyasiyası 20 faiz ətrafında göstərilsə də, əslində real rəqəmlər bundan xeyli yüksək olub. Bir sıra məhsullar üzrə 20 faizlə 90 faiz arasında, bəzi mallarda hətta bundan da yüksək inflyasiya qeydə alınıb. Bir sıra qeyri- ərzaq mallarının qiyməti 2 dəfədən çox artıb. Təkcə bir faktı xatırlatmaq kifayətdir ki, Türkiyədə bizim pulla 3 manata olan dərman bizdə həmin qiymətdən dəfələrlə baha satılır. Əhali qiymət artımının hər faizinə görə 600 milyon manatdan çox, hər il toplam 3-4 milyard manat pul itirir. Halbuki, süni qiymət artımının qarşısını almaqla əhali həmin pulu başqa problemlərinin həllinə yönəldə bilər. Ona görə də inflyasiyanın sürətləndiyi şəraitdə bir tərəfdən süni qiymət artımının qarşının alınması istiqamətində real nəticələri olan tədbirlər görülməli, digər tərəfdən isə əhalinin qiymət artımından itkilərini kompensasiya etmək üçün əmək haqqı, pensiya və digər ödənişlərin artırılması üçün real maliyyə mənbələri tapılmalıdır.

- Rəqabət Məcəlləsi uzun illərdir ki, qəbul edilmir. Bu, nə ilə bağlıdır?

- 2006-cı ildən bu yana keçən uzun fasilədən sonra Azərbaycanda anti-inhisar qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə yeni Rəqabət Məcəlləsi layihəsi hazırlanıb və Milli Məclisin 2023-cü il yaz sessiyasının qanunvericilik işləri planına salınıb. Bu ilin yaz sessiyası başa çatdı və növbədənkənar sessiya başladı. Yaxın vaxtlarda Rəqabət Məcəlləsinin Milli Məclisə təqdim edilməsini və qəbul olunmasını çox vacib hesab edirik. Bu Məcəllənin qəbul edilməsi Azərbaycanda azad rəqabət mühitinin formalaşmasının təkmil hüquqi bazasının yaradılmasına böyük töhfə olar. İslahatlar kontekstində rəqabəti və azad sahibkarlığı təşviq etməklə, həm iqtisadi inkişaf templərini, həm məhsul və xidmətlərin keyfiyyətini xeyli artırmaq, həm də istehlakçıların hüquqlarının müadfiəsini xeyli gücləndirmək olar. Eləcə də inhisarçılıqdan qaynaqlanan süni qiymət artımının qarşını da xeyli dərəcədə almaq olar.

Azad rəqabətin mövcud olduğu onlayn ticarət, habelə taksi bazarı ilə bağlı atılacaq yeni addımların mənfi, yoxsa müsbət yüklü yeniliklər gətirəcəyini həmin addımlar atılandan bir müddət sonra görmək mümkün olacaq.

(ardı var)

“Hər şey bir anın içində başlayacaq!” – Professordan Rusiyanın çöküşü ilə bağlı ANONS – VİDEO

Yaradılıb 08.06.2023 09:25 | Baxış sayı: 45
Ardını oxu...
Politoloq Qabil Hüseynli TV Müsavat-ın efirində aparıcı Emil Salamoğlunun qonağı olub.

Teref.az xəbər verir ki, politoloq Rusiyada hakimiyyət uğrunda güclü mübarizə başladığını bildirib.

Qabil Hüseynli Rusiyada ciddi proseslər baş verdiyini, Putinə qarşı ölüm, istefa şüarları səsləndirildiyini qeyd edib.

Ətraflı videoda:

 

Ermənistan Rusiya ilə vidalaşır: Paşinyan ilk addımı atdı – Müsahibə

Yaradılıb 07.06.2023 10:49 | Baxış sayı: 60
Ardını oxu...
Politoloq Natiq Miri Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın Türkiyə səfəri və Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın andiçmə mərasimində iştirakı günlərdir ölkəsində müzakirə olunur. Ermənilər bununla bağlı ən müxtəlif iddialar irəli sürürlər. Siz Paşinyanın bu gözlənilməz addımı ilə bağlı hansı fikirdəsiniz?

- Əvvəla, bu bir dəvət səfəri idi. Paşinyan bir qonşu ölkənin hökumət başçısı kimi Türkiyəyə dəvət olunmuşdu, o da bunu qəbul edərək Türkiyə prezidentinin andiçmə mərasimində iştirak etdi. Bu həm Türkiyənin yeni seçilən prezidentinə legitim münasibət, həm də gələcək münasibətlərin bərpası yönündə atılmış ciddi bir təməldir. Paşinyan Ermənistan hökumətinin başçısı kimi dolayı yolla nümayiş etdirdi ki, bütün düşmənçiliyi unudaraq normal qonşuluq münasibətləri qurmağa hazırdır. Məncə, verilən mesajlardan biri də bu idi.

Qənaətimə görə, Paşinyan Ermənistanın bütün siyasi çevrələrindəki şəxslərdən fərqli olaraq düşünür ki, Ermənistanın gələcəyi nə İran, nə Rusiya, nə digər ölkələrlə münasibətlərdən keçir. Buna görə də Qərbə inteqrasiya xəttini götürən Nikol Paşinyan bu yolun Türkiyədən keçdiyini anlayır. Bu səbəbdən də regionun əsas strateji ölkəsi olan iki türk dövləti – Türkiyə və Azərbaycanla normal münasibətlər qurmaq istəyir. Əlbəttə, buna mane olmağa çalışan daxili və xarici amillər var. Birincisi, daxili ictimai rəydir, ikincisi də Rusiyanın Ermənistandakı “5-ci kolon”u və “Qarabağ klanı”dır. Artıq görürük ki, Paşinyan ictimai rəyi buna hazırlamaq üçünü ciddi təbliğat sistemi qurub.

Moskva görüşü öncəsi səsləndirilən sərt bəyanatların mahiyyəti bu idi ki, Azərbaycanla sülhün yeganə alternativi müharibədir. Yəni demək istəyir ki, əgər sülh istəmirlərsə, hər bir erməni ailəsi öz övladını növbəti müharibəyə hazırlamalıdır. Paşinyan da anlayır ki, erməni xalqı yeni müharibəyə hazır deyil. Buna görə də çox seçim qoymur - ya sülh, ya müharibə. Ermənistanın ictimai rəyi buna uzunmüddətli dirəniş göstərə bilməz. Müxalifət bunu “düşmənçilik” kimi qəbul edir, Paşinyanı xalqa “satqın” kimi göstərməyə çalışır və insanları müqavimətə çağırır. Bu qondarma prosesin içində din xadimləri, erməni kilsəsi də iştirak edir. Amma biz Paşinyan hökumətinə qarşı kütləvi etiraz görmürük. Bu da onu göstərir ki, Paşinyan təbliğat baxımından istəyinə nail ola biləcək.

Artıq ictimai rəyi hazırlayan bəyanatlar və sərt anti-Rusiya açıqlamaları verilir, Qarabağın Azərbaycan ərazisi olduğu vurğulanır və sülh müqaviləsinin imzalanacağı mesajları bəyan edilir. Yəni Ermənistanda ictimai rəy sülhə hazırlanır. Digər yandan da Türkiyə ilə münasibətlərin bərpasına yönəlik ciddi bir jest edilir. Hədəf də əhatəli sülhə nail olmaqdır.

- Ermənistandan Rusiyaya yönəlik sərt və açıq mesajlara diqqət çəkdiniz. Necə düşünürsünüz: Ermənistanın Rusiyadan aralanması üçün münbit zəmin varmı?

- Ermənistanın Rusiyadan uzaqlaşması üçün ciddi cəhdləri var. İrəvan Kremlin Azərbaycanla sülh prosesində yer almasını da istəmir. Digər yandan, KTMT-dən uzaqlaşır, artıq Ermənistanın KTMT-nin heç bir toplantısında birinci şəxs səviyyəsində iştirak etmir, bu qurumun qəbul etdiyi sənədləri imzalamaqdan imtina edir. KTMT-nin hərbi təlimlərindən də yayınırlar. Artıq KTMT-dən çıxmaq məsələsi açıq formada qoyulub.

Ermənistan 10 noyabr anlaşmasının 9-cu bəndindən imtina etdi. 9-cu bənddə deyilir ki, Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvan arasında açılacaq yollara Rusiyanın sərhəd qoşunları nəzarət etməlidir. Ermənistan bu ifadədən imtina etdiyini açıqladı. Ermənistan bütün sərhədlərinin öz sərhəd qoşunları tərəfindən qorunmasının vacibliyini bildirir. Yəni Rusiyanı prosesdən uzaqlaşdırmağa çalışır. Bu da o deməkdir ki, tədricən Ermənistanın İran və Türkiyə ilə sərhədlərindəki Rusiya sərhəd qoşunları çıxarılacaq. Buna hazırlıq gedir. Bu da mərkəzdənqaçma prosesinin ən açıq nümunələrindən biridir.

Nəhayət, Ermənistan Rusiyanın Qarabağdakı sülhməramlı kontingetindən narazıdır və açıq şəkildə onları tənqid edir. Bu o deməkdir ki, Ermənistan ciddi şəkildə Rusiyadan uzaqlaşır. Paşinyan son Moskva görüşündə də göstərdi ki, Rusiya platformasında hansısa anlaşmanın əldə edilməsini istəmir. Liderlərin üçtərəfli görüşünün cəmi 20 dəqiqə çəkməsi də bunu göstərdi. Rusiyadan sürətlə uzaqlaşan bir Ermənistan görürük. İstəyir Paşinyanın öz təşəbbüsü, istəyir Qərbin təhriki ilə olsun, əsas budur ki, bu proses gedir.

Sülh müqaviləsinin imzalanmasından, Qarabağın dağlıq hissəsindəki erməni qanunsuz silahlı birləşmələrin çıxarılmasından və separatçı rejimin ləğv edilməsindən sonra növbə Rusiyanın Ermənistandakı hərbi bazalarına çatacaq. Bu gəlişmə Rusiyanın bu ölkədəki bazalarının çıxarılmasını tətikləyəcək. Əslində, Rusiyanı narahat edən ən ciddi məsələlərdən biri budur. Çünki rus qoşunlarının Azərbaycanla (Qarabağ) yanaşı, Ermənistandan çıxarılması da Rusiyanın bütövlükdə Cənubi Qafqazdan çıxarılması anlamına gəlir.

- Xarici işlər nazirlərinin növbəti Vaşinqton görüşündən, ABŞ-ın vasitəçiliyindən gözləntiniz necədir?

- Düşünürəm ki, ABŞ-ın öz əlini daşın altına qoyması və təşəbbüsü ələ alması Fransanın dağıdıcı fəaliyyətinin qarşısını almağa hesablanıb. Çünki Kişinyovdakı görüşdə Makronun öz dağıdıcı missiyasını davam etdirdiyini gördük. Diqqətçəkən bir məqam da Almaniyanın prosesə qoşulmasıdır. Yanlış olaraq düşünürlər ki, Almaniya Fransaya qarşı bir balans üçün bura daxil edilib. Bu belə deyil. Zənnimcə, bir “xristian klubu”nun müsəlman Azərbaycanına qarşı danışıqlar aparması sülh prosesinə töhfə vermir. Əlbəttə, Azərbaycan bununla razı ola bilməz. Kişinyovda elementar bir bəyanatın imzalanmaması da bunu ortaya qoydu. Buna görə də ABŞ Vaşinqton və Brüsseldə əldə edilmiş anlaşmalar, mövqelərin yaxınlaşması çərçivəsində geridönməz proses yaratmaq istəyir. Ən azı ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması və Qarabağ məsələsinin birdəfəlik həllinin formulunun tapılmasına cəhd edir.

ABŞ Dövlət Departamenti Azərbaycan prezidentinin Moskva görüşündən öncə separatçı rejimin özünü buraxacağı təqdirdə amnistiyaya düşə biləcəyi ilə bağlı bəyanatını təqdir etdiyini açıqladı. Bu da o deməkdir ki, ABŞ həllin bu formulunu dəstəkləyir. Bu da Azərbaycanın mövqeyini gücləndirən amildir. Əslində, sülh müqaviləsinin imzalanmasını çətinləşdirən məsələ Qarabağla əlaqəlidir. Bu məsələ tam həll olunmalı və Ermənistan öz mövqeyini Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində təsdiqləməlidir ki, sülh müqaviləsi sürətlə imzalansın.

Sərhədlərin delimitasiyasına gəlincə, bu, uzunmüddətli məsələdir. Bunu illərlə danışıb, ayırıcı xətləri müəyyən etmək mümkündür. Məsələn, bu gün də Azərbaycan və Gürcüstan sərhəd məsələsini müzakirə edir. Ermənistanla da edə bilərik. Ona görə də sülh müqaviləsi ilə bağlı açar məsələ Qarabağla bağlıdır. Ermənistan ərazimizə əsassız iddiaya son qoyduğunu rəsmən təsdiqləməlidir ki, bu sazişi imzalamaq mümkün olsun. Bunun üçün də Ermənistanın Qarabağın dağlıq hissəsində qalan qoşunları çıxarılmalıdır. Ermənistan bu addımı atsa, məsələləri çözmək daha asan olacaq. Bunun alternativini isə Ermənistanla yanaşı, onun havadarları, Rusiya və Qərb də bilir. Azərbaycan bu prosesin uzun çəkməsinə uzun müddət dözməyəcək. Necə ki Laçın yolunda sərhəd-buraxılış məntəqəsini özümüz qoyduq, qalan məsələləri də birtərəfli qaydada beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində özümüz həll edə bilərik. Əvvəl antiterror əməliyyatları, sonra separatçı rejimin ləğvi və sair.

Azərbaycan bu addımları özü atsa, ABŞ-ın, ümumən Qərbin bu prosesdəki mövqeləri zəifləyəcək. Əlbəttə, ABŞ da, Avropa Birliyi də bunu istəməz. İndi ABŞ-ın imkanı var, bu imkanı fürsətə çevirə bilsə, prosesi finişə çatdırmaq mümkün olacaq.
 

Dünyapress TV

Xəbər lenti