İşimlə əlaqədar olaraq, demək olar ki, hər gün ölkədə fəaliyyət göstərən azı 20-30 saytı nəzərdən keçirirəm. Bu, həm də sutkanın müxtəlif saatlarında baş verir. Əsasən də dövlətin maliyyəsi ilə əhatə olunan saytlarda kefiyyətdən daha çox kəmiyyətə üstünlük verildiyinin şahidi oluram.
Samballı materiallardan daha çox, ”özəl” xəbər yerləşdirmə qovğasının yaratdığı bir informasiya çirkliliyi gözümüzün önündə canlanır. Sözügedən saytlar pulu MEDİA adlı qurumdan alır.
Bu qurum da saytların qarşısında imzalanan yeni qanunvericilikdən doğan bir tələb qoyur ki, Media Reysterinə düşmək və maliyyə ilə təmin olunmaq üçün 5 iş günü ərzində azı sayta 20 özəl xəbər qoyulmalıdır.
Madam ki, bu qanunvericiliyin tələbidir, onda bu tələbin nə dərəcədə yerinə yetirilib-yetirilmədiyinə həm də nəzarət edilməlidir. Etiraf edək ki, günə 20 özəl xəbəri hazırlamaq həddən artıq çətindir.
Çünki gün ərzində ölkə daxilində heç bu qədər hadisə baş vermir ki, onu mühüm xəbərə çevirəsən. Buna görə də, 20 xəbər planını doldurmaq istəyən saytlar daha çox xarici və əsasən də Ermənistan mediasına müraciət edirlər.
Maraqlıdır ki, bu estafetdə iştirak edən saytların rəhbərləri və əməkdaşlarının böyük əksəriyyəti nə erməni, nə də rus dilini bilir. Onda sual olunur: həmin mənbələrdən xəbəri necə tərcümə edib, “özəl” xəbər kimi öz saytlarında təqdim edirlər.
Bu işdə onların köməyinə “Google” proqramındakı tərcüməçi xidməti çatır. Materialı yerləşdirilər həmin proqrama və bir klik etməklə azərbaycan dilinə çevrilmiş yazı hazır olur.
Sonra da həmin xəbəri götürüb, “özəl” material kimi yerləşdirirlər sayta. Yoxlamışam, belə bir materialın hazırlanması üçün adama cəmi 5 dəqiqə bəs edir. Bir az cəld adam bu üsulla cəmi 2 saata 20 xəbər planını doldura bilər.
Amma bu tərcümə mənalı yox, hərfi olur. Əsasən də siyasi məzmunlu materiallarda siyasi redaktə işinin aparılmaması, bəzən bizim milli maraqlarımızla ziddiyyət təşkil edən termin və fikirlərin asanlıqla bizim informasiya məkanımıza transformasiya olunması ilə nəticələnir.
Məsələn, biz həmin materiallarda “Qarabağ konflikti” ( hansı ki, bitib) , “Atsaxın prezidenti Araik Arutunyan” ( belə bir qurum yoxdursa, onun prezidenti necə ola bilər?), “Ermənistan-Azərbaycan sərhəddi ( Sərhədlər delimitasiya və demorkasiya olunmayıbsa, söhbət yalnız şərti sərhəddən gedə bilər?), “Laçın dəhlizi” ( Biz buna dəhliz kimi deyil, yol kimi baxırıq). “Dağlıq Qarabağ” ( Bunun bazasında fətqli adı daşıyan iki iqtisadibrayon yaranıbsa, bu ad da tarixə qovuşub).
Belə yanlışlıqları 100-lərlə göstərmək olar. Təbiidir ki, bunları bilmək üçün dövlətdən pul qoparmaq bacarığın kimi, həm də mükəmməl siyasi savada malik olmalısan. Təəssüf ki, bizim yeni media cameəsində bu parametrlərə cavab verən çox az sayda jurnalist və ya sayt redaktoru var. Mən Media Reysterinə qarşı deyiləm.
Əksinə, bu təqdir edən geniş analitik yazı ilə çıxış etmişəm. Ancaq bu o demək deyil ki, biz informasiya siyasətimizdə keyfiyyəti kəmiyyət yarışına qurban verməliyik. Kim inanmırsa, araşdırsın görək, həmin 20 “özəl” xəbərin içində neçə: analitik yazıya, müsahibəyə, reportaja, mövzu ilə bağlı ekspertlərdən rəylərin alınmasına rast gələcək?
Çox böyük siyasi səhvlərin buraxılması ilə xarici mediadan edilən hərfi tərcümə “özəl” xəbər sayıla bilməz. Son vaxtlar daim izlədiyim və fəaliyyətini bəyəndiyim iki saytın adını xüsusilə qeyd edim ki, məni tam da qərəzli olmaq da günahlandırmsınlar. “Axar.az” və “Yeni Avaz” saytlarının fəaliyyətində əsl peşəkarlıq nümunələri görürəm.
Məhəmmədəli Qəribli
Teref.az