"Belə cəmiyyətin nümayəndələri azacıq pul müqabilində yeri gəlsə, öz anasını, atasını da öldürər, çox asanlıqla rüşvət alar, uşaqları yetim qoyar, yetimin malını yeyər, fahişəliyi rəsmi surətdə təbliğ edib dəstəkləyər, oğurluq edər və s..."

Yazıçı, psixoloq Rövşən Abdullaoğlunun Milli.Az-a müsahibəsi:

İnsanı və cəmiyyəti qeyri-adekvat hərəkətlərə sürükləyən ən qorxulu psixoloji viruslardan biri natamamlıq kompleksidir...

- Bir fərdin və cəmiyyətin formalaşmasında, ona xas dünyagörüşünün yaranmasında təsiri olan ən mühüm psixoloji amil hansıdır?

- Hər şey insan psixikasından başlayır. İnsanın və cəmiyyətin bütün davranışlarını idarə edən də məhz onun psixikasıdır. Ona görə hər bir qüsurlu və ya uğurlu davranışı anlamaq üçün onun arxasında duran psixoloji aləmi incələmək lazımdır. İnsanı və cəmiyyəti qeyri-adekvat hərəkətlərə sürükləyən ən qorxulu psixoloji viruslardan biri natamamlıq kompleksidir. Natamamlıq kompleksi insanın özü barəsində zehnində formalaşdırdığı neqativ təsəvvürdür. Bu təsəvvür insanın fiziki, maddi və ya mənəvi cəhətləri ilə əlaqəli ola bilər. Natamamlıq kompleksi olan insanlar özlərini hansısa cəhətdən qüsurlu, bacarıqsız hesab edir, digərlərini özündən daha üstün bilir, özlərini qiymətləndirmələri və özlərinə inamları davamlı şəkildə çox aşağı olur. Başqa cür desək, bu insanlar daxilən özlərini cılız və natamam şəxsiyyət hesab edirlər. Bu proseslər şüursuzluq mərhələsində getdiyinə görə mümkündür ki, insan bir çox hallarda bu kompleksə tutulduğunu anlamasın. Hətta özlərində bu kompleksin olduğunu bilən insanlar belə bunun onların məhz hansı davranışlarının arxasında durduğunu müəyyən edə bilmirlər...

Natamamlıq kompleksi insanın psixikasında olan elə bir "yara"dır ki, müəyyən şəraitlər və ya şəxslər onun üstünə basmaqla insanı bir sıra yanlış addımlar atmağa vadar edə bilirlər. Bu zaman insan bəzən özünə qapanır, düz bildiyi yoldan geri çəkilir, aqressiv olur və öz mənafeyinə zərərli hərəkətlər etməyə başlayır. Yeri gəlmişkən, bu kompleksi ilk dəfə tədqiq edərək təsvir etmiş şəxs isə tanınmış avstriyalı psixoterapevt Alfred Adler olub.

Natamam insanlar üçün ən mühümü özünü qəhrəman, qüdrətli şəxs kimi hiss etməsidir...

- Qeyd etdiniz ki, bəzi hallarda insanın, cəmiyyətin hərəkətlərinin pərdəarxasında məhz natamamlıq kompleksi durur və bunu insanın, cəmiyyətin özü də anlamır. Ancaq yəqin ki, hansısa əlamətlərlə bunu müəyyən etmək mümkündür. Hansı əlamətlərlə bir cəmiyyətin bu kompleksə tutulduğunu anlamaq olar?

- Bu kompleksə tutulmuş cəmiyyət özünə aid olan hər bir şeydən boyun qaçırır. Öz dilində danışmağı gerilik, öz adət-ənənələrinə bağlılığı müasirlikdən uzaqlıq hesab edir. Belələri üçün üstün bildikləri ölkələrdən gələn hər bir şey daha dəyərli, daha əzizdir. Belə insanlar adətən özləri barədə mənfi yüklü ictimai stiqmalar da yaradırlar. Bəzən bu stiqmalar kənar qüvvələr tərəfindən də uydurulur. Stiqma hər hansı bir cəmiyyət, millət, ölkənin əhalisi barədə olan sosial damğadır. Bu stiqmaların əksəriyyəti o cəmiyyətdə olmayan, yaxud da əksəriyyətində olmayan hansısa xüsusiyyəti, halı ifadə edir. Məsələn, "bizim insanlar avamdırlar", "bizdən pisi yoxdur", "biz həmişə başıqapazlı olacağıq", "biz hara, onlar hara?".. Natamamlıq hissinə tutulmuş cəmiyyət şüuraltı olaraq ölkəsi, insanları barədə onları gülünc göstərən lətifələr də qoşar. Bu lətifələr insanların emosiyaları ilə əlaqəli olduğuna görə tez bir zamanda cəmiyyətdə yayılar və gülüş pərdəsi altında insanlara mətnində daşıdığı mənfi təsiri ötürər. Lətifələr, ümumiyyətlə, psixoloji müharibələrdə çox geniş istifadə olunan bir vasitədir. Məsələn, Sovet ordusunun Xüsusi Təbliğat İdarəsinin zabitləri Əfqanıstan müharibəsində bu vasitədən çox geniş istifadə edərdilər. Belə ki, onlar müxaliflərə psixoloji təsir məqsədi ilə çoxlu sayda siyasi lətifələr uydurub əfqanlar arasında yayardılar.

Cəmiyyətin özünü natamam hiss etməsi fərdlərin iradəsini süstləşdirər, beləliklə də onlara öz potensiallarını realizə etməyə imkan verməz. Bununla da mədəniyyət, incəsənət, elm, düşüncə, geyim tərzi kimi məsələlərdə yad cəmiyyətlərin ruhu onlara hakim olar. Zamanla natamamlıq kompleksinə tutulmuş cəmiyyətin "biz onsuz da digərlərindən üstün ola bilmərik" təsəvvürü onu öz fərdlərinə qarşı qaldırır. Belə ki, özünü digər cəmiyyətin fərdlərindən daha aşağı görən belələri içlərində olan natamamlıq hissini təmin etmək üçün öz cəmiyyətinin nümayəndələrini tapdalamağa, onları alçaltmağa, nəticədə də onlar üzərində öz üstünlüyünü göstərməyə çalışarlar. Axı daxildəki üstünlük hissini də təmin etmək üçün nəsə etmək lazımdır. Əgər bu, tərəqqi etməklə mümkün deyilsə, yeganə yol kimlərisə alçaltmaqla təmin etməkdir. Natamam cəmiyyətin üzvləri üçün həqiqi mənada üstün olmaq elə də əsas deyildir, mühüm olan ən azı öz gözündə qalxması, heç olmasa bir anlıq da olsa, özünü qəhrəman, şəxsiyyətli, qüdrətli biri kimi hiss etməsidir. Bütün bunlara görə onlarda gizli formalı özünənifrət də yaranır. Bu nifrət sonda onu həqiqi mənada üstün və dəyərli olan hər hansı bir addımı atmaq imkanından məhrum edir...

Bu da bir həqiqətdir ki, şəxsiyyətli bir cəmiyyət heç zaman özünün səviyyəsini aşağı salmaq istəməz, buna görə də bir çox işləri etməyi özünə ar bilər. Özünü natamam hiss edən cəmiyyət isə ən alçaq işlərə və cinayətlərə belə əl atar. Belə cəmiyyət öz şəxsiyyətini tapdalanmış hiss etdiyindən ona ən çirkin işləri belə görmək çox asandır. Belə cəmiyyətin nümayəndələri azacıq pul müqabilində yeri gəlsə, öz anasını, atasını da öldürər, çox asanlıqla rüşvət alar, uşaqları yetim qoyar, yetimin malını yeyər, fahişəliyi rəsmi surətdə təbliğ edib dəstəkləyər, oğurluq edər və s... Natamamlıq kompleksinin hakim olduğu cəmiyyətin hər bir mərhələsində bu mexanizm tam işləkdir.

Belə cəmiyyətə məxsus milli-mənəvi dəyərlər, milli şüur və vahid ideologiya olmur, olsa da sönük olur və üstün bildikləri yad bir cəmiyyət tərəfindən pislənməyənə qədər qismən qüvvədə qalır. Belə bir cəmiyyətdə dünyaya gələn hər yeni fərd də eyni həyatı yaşayır. Nəticədə cəmiyyətdə mənəviyyatsız, şikəst və həyasız insanlar formalaşır. Bu tip cəmiyyətdə yaşamaq, onlarla rəqabət aparmaq üçün təbii olaraq onlar kimi olmaq lazımdır. Buna görə də cəmiyyətdə onlarla rəqabətə davam gətirə bilən mənfi tipli fərdlərin sayı daha da çoxalır. Sosioloji təbii seçmə baş verir, əxlaqlı insanlar rəqabətə tab gətirməyib sıradan çıxırlar. Burada yaşamaq üçün onların heç bir şansı yoxdur. Çünki onlarla bacarmaq üçün gərək elə onların səviyyəsinə düşəsən. Belə bir cəmiyyətdə əxlaqdan, dəyərlərdən danışan bir şəxs gülməli, səfeh və uğursuzdur. Əxlaqi dəyərlər və qanunla yaşayan bacarıqsız, gündəmdən geri qalan, zəmanənin adamı olmayan, pul qazana bilməyən biri hesab olunur.

Təəccüblüsü odur ki, onlar komplekslərindən qaynaqlanan davranışlarını müxtəlif fərqli adlarla təqdim etməyə, bununla da öz komplekslərini ört-basdır etməyə çalışırlar. Və çox vaxt da öz istəklərinə nail olurlar. Onların bu formalı təsiri bəzən elə qabarıq olur ki, normal düşüncəli insanlar belə öz fikirlərində şəkk edir, həyatlarının müxtəlif mərhələlərində məhz onlara oxşamağa çalışırlar.

Bəzi insanlar müxtəlif vasitələrlə maskalanırlar..

- Özünü daxilən cılız bilən kompleksli insanlar və cəmiyyət bunu necə ört-basdır edir?

- Bu ört-basdır etmə cəhdi özünü ilk növbədə onların danışığında göstərir. Belələri özlərini sözlərində üstün, dəyərli insan kimi təqdim edir, özünün maddi və ya elmi-mənəvi üstünlüklərindən şişirdərək danışır, həyat tərzlərində hədsiz təmtərağa meylli olurlar. Bununla öz natamamlıq hissini kompensasiya etmək istəyirlər. Onlar yüksək ictimai status hesab edilən simvollara bağlı olurlar. İctimai status simvolları isə ölkədən-ölkəyə dəyişir. Bu, bahalı maşın, hansısa telefon modeli, brend geyimlər, saatlar, xarakterik geyim forması, yaşayış tərzi, böyük imarətlər, xarici ölkələrə səfərlər, qidalar belə ola bilər. Məsələn, suşi yemək. Bəzi insanlar suşini onu xoşladıqlarına, qarınlarını doydurduqlarına görə yemirlər. Sadəcə onu yeyən zaman özlərini Avropanın yüksək statuslu, müasir təbəqəsinə bənzədirlər. Bu zaman da psixoloji bir məmnunluq hissi yaşayırlar. Bax bu məmnunluq natamamlıq kompleksinin doyuzdurulmasıdır. Yeri gəlmişkən, suşinin yapon mətbəxindən çıxaraq dünya brendinə və bestseller yeməyinə çevrilməsi faktı da olduqca maraqlıdır. Belə ki, bir zamanlar suşi Yaponiyada kasıb təbəqənin qidası hesab edilirdi. Çünki bu qidanın hazırlanması çox ucuz başa gəlirdi. Günümüzdə isə dünyada ən çox sifariş edilən və ən dəbli qida növlərindəndir. Hətta qiymətinə görə artıq kasıb təbəqənin qidası olma statusundan da çıxıb...


Bu tip natamam insanlar yüksək statusla əlaqəli fəaliyyətini müxtəlif vasitələrlə digərlərinə göstərməyə çalışarlar. Sosial şəbəkələr, saytlar, portallar da bu zaman münasib vasitələrə çevrilir. Bəzən isə insanlar natamamlıq komplekslərini aqressiya, spirtli içkilərin həddindən artıq istifadəsi, narkotik maddələrin qəbulu, hədsiz lovğalıq kimi hərəkətlərlə də maskalayırlar. Natamam insan öz kompleksini gizlətmək üçün yaxınlarını, əli altında işləyən insanları, özündən zəifləri, xülasə ərki çatanları təhqir edib alçaltmaqla özünün üstün olduğunu özünə və digərlərinə hiss etdirmək istəyir. Belələri real aləmdən uzaqlaşıb, məcazi, xəyal aləmində yaşamağa çalışırlar. Onlar öz xəyallarında hansısa kino qəhrəmanının, serialın, kitabın personajının həyatını yaşayırlar. Belələrini günlərlə televizor qarşısında əyləşərək filmlərə, seriallara baxan, saatlarla kompüter oyunları oynayan görərsiniz. Bu kompleks nə qədər dərindirsə, insanın təmtəraqlı həyat, yalançı və süni yüksək ictimai status əldə etmək istəyi də yüksəlir...

Deməli, özünü natamam hiss edən, inamsız insan özü barəsindəki fikirlərini, öz əsl mahiyyətini gizlətmək üçün həqiqətlə uyğun gəlməyən bir maska geyinir. Bütün bu maskalanma müddətində də maskanın bir gün düşəcəyi və öz əsl siması ilə qarşılaşa biləcəyi qorxusu ilə yaşayır. Bir çox hallarda bu kompleks gizli şüuraltı olaraq fəaliyyət göstərir. İnsan özündə elə bilir ki, heç bir psixoloji problemi yoxdur, əslində isə həyatında hər şeyi şüuraltı olaraq bu kompleksin diktəsi ilə edir...

Natamamlıq kompleksinin geniş yayıldığı ölkələrdən biri...

İllərdir, azərbaycanlı futbolçuları tənqid hədəfinə çevirən səbəblərdən biri də legioner həyatı yaşamaqda maraqlı olmamaları, necə deyərlər, Biləcəridən o yana gedə bilməmələri idi. Ancaq son vaxtlar bu tendensiya dəyişib. Xüsusən, bu yay bir neçə futbolçumuz özünü ölkə xaricində sınamağa qərar verdi. Bu mövzuda futbol mütəxəssisi ilə söhbətləşməyə qərar verdik və həmsöhbət kimi vaxtilə Ukraynanın “Volın”, Rusiyanın “Uralan” klublarında çıxış etmiş Samir Əliyevi seçdik. Hazırda 21 yaşadək futbolçulardan ibarət Azərbaycan yığmasını çalışdıran Əliyev Pressklub.az saytına müsahibəsində maraqlı məqamlara toxundu.

“Xaricdə oynaya bilən, səviyyəli yerli futbolçu qıtlığı var”

– Mütəxəssislər, mətbuat, eləcə də azarkeşlər azərbaycanlı futbolçuları legioner həyatı yaşamaq istəmədiklərinə görə tez-tez tənqid edirdilər. Artıq vəziyyətin dəyişdiyinin şahidi oluruq. Nə baş verdi ki, futbolçularımız ölkədən çıxmağa maraq göstərməyə başladılar?

– Bu, çox geniş və dərin mövzudur. Legioner həyatı yaşayan azərbaycanlı futbolçuların sayının az olmasının səbəbləri haqda saatlarla müzakirə apara bilərik. Futbolçularımızın son vaxtlara qədər legioner həyatı yaşamaq istəmədikləri fikri ilə razı deyiləm. Acı da olsa, reallıq budur ki, bizdə xaricdə oynaya bilən, səviyyəli yerli futbolçu qıtlığı var. Son 4-5 ilə fikir versək, görərik ki, Azərbaycan çempionatında bu illərdə 8, 10 komanda çıxış edib. Yaxşı səviyyədə birinci divizionumuz, ümumiyyətlə, ikinci dəstəmiz olmayıb. Üstəgəl, çempionatda legioner limiti 7+4, ondan öncə isə 6+5 olub. Təsəvvür edin ki, 8-10 klubun var və hər birinin heyətində Azərbaycan futbolunun yetişdirdiyi oyunçuların sayı 4-5-dir. Nəzərə alaq ki, son illər Rusiya, Ukrayna və başqa ölkələrdən olan, milliləşdirilmiş futbolçular da klublarımızda çıxış edirlər. Deməli, azərbaycanlı oyunçuların sayı azdır. Say az olduqda, keyfiyyətli futbolçular da istər-istəməz az olur. Müsbətə doğru dəyişikliklər var. Ötən mövsüm çempionatda idman prinsipi qorundu, sonuncu yeri tutan komanda birinci diviziona yuvarlandı. Aşağı dəstədə isə birinci yeri tutan komanda Premyer Liqaya yüksəldi. Yeni mövsümdən artıq Premyer Liqa və birinci liqa ilə yanaşı, ikinci liqa da olacaq. Bu ildən birinci liqaya da böyük maraq var. Bütün liqalarda idman prinsipləri qorunduğu halda, inanıram ki, futbol da, futbolçularımız da inkişaf edəcək və gələcəkdə ölkə xaricində oynayan yerli oyunçularımızın sayı daha çox olacaq.

– Sanki Mahir Emrelinin 2 il öncə “Legiya”ya gedişi digər futbolçularımızı da “silkələdi” və xarici klubların bizim oyunçularla maraqlanmasına yol açdı. Razısınızmı?

– Əlbəttə, Mahir Emrelinin “Legiya”ya keçidi böyük maraqla qarşılandı. Bu da “Qarabağ”ın son illərdə avrokuboklarda layiqli çıxış etməsi ilə bağlı idi. “Qarabağ”ın uğurlarından sonra Azərbaycan futboluna və futbolçularına marağın artdığını gördük. İstərdim ki, legioner həyatı yaşayan futbolçularımızın sayı daha çox olsun. Hazırda “Qarabağ”da Elvin Cəfərquliyev, Toral Bayramov və Nəriman Axundzadə kimi gənc futbolçular var. İnanıram ki, onlar da 1-2 ilə özlərini ölkədən kənarda sınayacaqlar. Bunun həm Azərbaycan millisinə xeyri dəyəcək, həm də azərbaycanlı futbolçulara maraq daha da artacaq.

“Mahirin “Legiya”da qalması düzgün deyildi”

– Mahirin “Legiya”dakı karyerası əla başlasa da, azarkeşlərlə bağlı başına gələn insidentdən sonra Polşa klubunu tərk etməli oldu. Sizcə, Emreli həmin vaxt komandadan ayrılmaqla düz etdi?

– Bəli, Mahir “Legiya”da legioner həyatına çox uğurlu başladı. İstər çempionat oyunları, istərsə də avrokubok matçlarının əksəriyyətində əsas heyət üzvü kimi meydana çıxırdı və qollarını sıralayırdı. Biz də ümid edirdik ki, Mahir orada daha da püxtələşib, Polşa çempionatından Avropanın daha güclü liqalarına gedəcək. Təəssüf, xoşagəlməz hadisə ilə üzləşdi. “Legiya” Polşanın köklü klublarından biridir, daim çempionluq uğrunda oynayır və komandanın çox çılğın azarkeşləri var. Bir neçə ardıcıl uğursuz nəticədən sonra azarkeşlərlə məlum problem yarandı. “Legiya”dan getdikdən sonra Mahirin karyerasında bir balaca eniş yaşandı. Nəticədə “Emreli “Legiya”dan ayrılmaqla düz, ya səhv etdi” sualı ortaya çıxdı. Məncə, həmin an üçün, yəni o insidentdən sonra Mahirin orada qalıb karyerasını davam etdirməsi düzgün deyildi. Subyektiv fikrimdir ki, Emreli “Legiya”dan ayrılmaqla düz etdi. Sadəcə, oradan oynaya biləcəyi bir komandaya getməliydi. Həmin vaxt “Dinamo”da Xorvatiya millisinin iki hücumçusu oynayırdı. Mahir onlarla rəqabətdə çətinliklə üzləşə bilərdi, elə də oldu. Buna baxmayaraq, Mahirin daim oynaya və daha da inkişaf edə biləcəyi komandaya keçəcəyinə inanıram.

– Mahirin Xorvatiya ilə yanaşı, Türkiyə karyerası da istədiyi kimi alınmadı. Bunun səbəbini nədə görürsünüz?

– Avropada oynamaq asan deyil. Çünki orada da oyundankənar oyunlar olur. Bir neçə səbəblər var. Mahirin istər “Dinamo”da, istərsə də “Konyaspor”da karyerasının o qədər də uğurlu alınmamasını – çox vaxt ehtiyatda oturması və ya meydana çıxıb özünü göstərməməsi, hücumçu kimi qol vura bilməməsini psixoloji durumla bağlayardım. Çünki Mahir “Dinamo”ya keçəndə başqa məşqçi idi, sonra yenisi gəldi. Üstəgəl, bayaq dediyim kimi, Zaqreb klubunda rəqabət güclü idi. “Dinamo” və “Konyaspor” sıradan bir komanda deyil. “Dinamo” Xorvatiyanın top-klubudur. “Konyaspor” isə çempionatında medallar uğrunda oynayır və Türkiyə Superliqası zəif liqa deyil. Bundan əlavə, Mahirin zədələndiyi vaxtlar da oldu, hətta millidə də bir müddət qol vura bilmədi. Bunlar üst-üstə gəldikcə, həm yerli, həm də xarici mətbuat, azarkeşlər üstünə getdilər. Bu cür basqı ilə üzləşəndə möhkəm olmaq lazımdır. Belə məqamlarda istər-istəməz psixoloji sarsıntı keçirirsən. Səbəbi məhz bunda görürəm. Amma Mahir möhkəm oğlandır. İnanıram ki, bunların öhdəsindən gələcək və azarkeşləri sevindirəcək.

“Düşündü ki, Avropa ölkələrindən belə təklif gəlməyəcək”

– “Qarabağ”ın Mahir Emrelini geri qaytarmaq istədiyi haqda xəbərlər yayılıb. Sizcə, Mahir belə məqamda hansı addımı atmalıdır?

– Biz də mətbuatdan oxuyuruq ki, “Qarabağ” Mahiri geri qaytarmaq istəyir. Bu xəbərlərin nə dərəcədə doğru olub-olmadığını bilmirəm. Legioner həyatı yaşamış biri kimi mən də vaxtilə səhvə yol verib geri qayıtmışam. Mahir daha möhkəm olmalıdır. “Dinamo”da qalmasa belə, xaricdə oynaya biləcəyi bir kluba keçməlidir. “Qarabağ”da Mahir gedəndən sonra Musa Qurbanlı daha çox oynamağa başladı. Musa da getdi, hazırda “Qarabağ”da Nəriman Axundzadə kimi gənc yetişir. Son təlim-məşq toplanışında yoldaşlıq oyunlarında iştirak etdi. Artıq avrokubok görüşlərində də Qurban Qurbanov Nərimana güvənir, ona şans verir. Mahir getdi, ondan sonra Musa başladı özünü göstərməyə. İndi Musa getdi, istərdim ki, Nəriman da oynasın, püxtələşsin və o da xaricə getsin. Bu ənənəni davam etdirmək lazımdır. Nəriman da gələcəkdə xarici kluba keçmək istəyirsə, arxayınlaşmamalı, öz üzərində daha çox işləməlidir. İlk növbədə, “Qarabağ”ın əsas heyətində daha çox yer almağa çalışmalı, belə-belə püxtələşməli və Mahirin, Musanın davamçısı olmalıdır.

– Bu yay Azərbaycanı tərk edən futbolçulardan biri də Ramil Şeydayev oldu. Amma Ramilin qərarı heç də birmənalı qarşılanmadı. Çünki o, güclü çempionata yox, daha çox pul qazanmaq məqsədilə Tailanda üz tutdu. Şeydayevin bu qərarını necə qarşıladınız?

– Bir çoxu Şeydayevin qərarını birmənalı qarşılamadı. Ramil bunadək 2 müxtəlif vaxtda “Qarabağ”ın formasını geyindi, bundan əlavə Azərbaycanda “Sabah”ın da heyətində çıxış etdi, həmçinin Türkiyə, Slovakiya və Rusiya klublarında oldu. Yəni bundan öncə bir neçə dəfə cəhd etdi ki, yüksək səviyyədə futbol oynasın. Onu da nəzərə alaq ki, Şeydayevin artıq 27 yaşı var. Üstəlik, Tailanddan elə bir müqavilə təklif etdilər ki, o da artıq uşaq deyil. Düşündü ki, belə bir müqavilə, şərtlər qarşılığında Avropa ölkələrindən heç kim ona təklif göndərməyəcək. Əlbəttə, Şeydayevin daha güclü çempionata getməsini istərdik. Amma hər bir futbolçunun qərarına hörmətlə yanaşmaq lazımdır. Ramilin səhv, yoxsa düz qərar verdiyini zaman göstərəcək, bunu indidən deyə bilmərik. Gələcəkdə Tailand çempionatından Avropa klubuna keçə də bilər.

“Musa atası və əmisi ilə məsləhətləşib, düzgün qərar verdi”

– Əvəzində, “Qarabağ”ın digər futbolçusu Musa Qurbanlı İsveçin “Yurqarden” klubu ilə müqavilə bağladı. Musanın bir qədər tez xaricə üz tutduğunu düşünənlər də var. Musanın legioner həyatı yaşamasının vaxtı çatmışdımı və ondan gözləntiləriniz nədir?

– Bu gün İsveç, Norveç kimi ölkələrin futbolunda tamam başqa strategiya ilə işləyirlər. Bilirik ki, Skandinaviya klublarının əsas məqsədləri gənc futbolçuları yetişdirib, daha güclü klublara satmaqdır. İsveç çempionatı Avropa skautlarının daim izlədikləri liqadır. Fikrimcə, Musa özbaşına qərar vermədi. Atası Qurban Qurbanov və əmisi Musa Qurbanovla məsləhətləşib düzgün qərar verdi. Çünki məqsəd İsveçdə püxtələşib, oradan da daha güclü çempionata getməkdir. İsveç çempionatı infrastruktur, azarkeş və skautlar baxımından Azərbaycan Premyer Liqası ilə müqayisədə öndədir. Tez də deyil, gec də deyil, Musa tam zamanında getdi. Əlbəttə, indi öz üzərində dayanmadan işləməlidir. Musanın oradan daha güclü liqalara gedəcəyinə inanıram.

– Bu yay həmçinin Coşqun Diniyev Türkiyənin birinci liqa təmsilçisi “Ümraniyespor”a, Cəlal Hüseynov Bolqarıstan klubu “Arda”ya, Vüsal İsgəndərli isə Albaniyanın “Eqnatiya” komandasına keçdi. Bu 3 futbolçudan hansına daha çox ümid bəsləyirsiniz?

– Coşqun və Vüsaldan fərqli, Cəlal Hüseynovu daha yaxından tanıyıram. “Arda”ya keçməmişdən qabaq U-21-in düşərgəsində oldu və Türkiyə yığmasına qarşı matçda meydana çıxdı. Onu yaxşı tanıyan biri kimi deyə bilərəm ki, Coşqun və Vüsalla müqayisədə daha gəncdir. Cəlalın qırağa çıxmağa can atması, gedib legioner həyatı yaşayaraq daha da qabağa getməsi sevindirici haldır. Millinin düşərgəsində Cəlalla söhbətlərimiz oldu. Ona legioner həyatı yaşamış biri kimi öz məsləhətlərimi verdim. İnanıram ki, Cəlal yeni komandasında daha uğurlu çıxış edəcək.

Coşqun haqqında isə onu deyə bilərəm ki, artıq 28 yaşı var, karyerasının pik vaxtıdır. Bir az gecikmiş olsa da, Coşqun da çox yaxşı addım atdı. İstəyim odur ki, Coşqun orada sona kimi tab gətirsin, oynasın, Superliqa klublarının diqqətini çəksin və karyerasını Azərbaycanda yox, xaricdə bitirsin.

Albaniya klubuna keçən Vüsalın yaşı çox deyil, bundan sonra da artıra, önə gedə bilər. Bu yay bir neçə oyunçumuzun Azərbaycandan çıxmasının yaxşı tərəfi odur ki, onlar getdikcə Azərbaycan klublarında başqa uşaqların əsas heyətə düşməsinə, özlərini göstərərək gələcəkdə legioner həyatı yaşamasına şərait yaranır. Coşqun Türkiyədə, Cəlal Bolqarıstanda, Vüsal Albaniyada, Musa İsveçdə, Ramil Tailandda, Anton Krivotsyuk Cənubi Koreyada layiqli çıxış edəcəksə, azərbaycanlı futbolçulara xarici klublar tərəfindən diqqət daha da artacaq. Legioner həyatı yaşayan oyunçularımızın sayı artdıqca milli komandamızın da nəticələri yaxşılaşacaq.

“Gərək xarakter göstərəsən”

– Başqa hansı azərbaycanlı futbolçuların xaricdə özünü yaxşı tərəfdən göstərmək bacarığında olduğunu düşünürsünüz?

– Xaricə yollanmaq gücündə olan futbolçularımız yenə var. İstər cavanlar olsun, istər təcrübəlilər, gedib oynaya bilərlər. Hələ transfer pəncərəsi bağlanmayıb. Ola bilər, kimlərsə agentlərin vasitəsilə danışıqlar aparır. Avrokubokda oynayan klublarımızın yerli futbolçuları özlərini yaxşı tərəfdən göstərməklə xarici komandaların maraq dairəsinə düşə və transfer oluna bilərlər. Çalışdırdığım U-21 yığmamızda da belə futbolçular var. Bir çoxuna ümidimiz var ki, gələcəkdə çox yaxşı yerlərdə ola bilərlər. Fərid Yusifli, Veysəl Rzayev, Samir Abdullayev, Samir Məhərrəmli, Emil Səfərov, Abdulla Rzayev və daha bir neçəsi gələcəkdə xaricdə oynamaq gücündədirlər.

– Vaxtilə legioner həyatı yaşamış biri olaraq, ölkə xaricinə yollanan futbolçularımıza hansı məsləhətləri verərdiniz?

– Hansı ölkədə oynamağından çox şey asılıdır. Mən Ukrayna və Rusiyada oynadığımdan, dil baxımından problem yaşamadım. Legioner həyatı yaşayan futbolçu üçün istər komanda yoldaşları, istərsə də baş məşqçi ilə dialoq qurmaq baxımından xarici dili bilməsi vacibdir. Bundan əlavə, oynadığın ölkənin mentalitetini bilməlisən. Bu, həmin ölkənin adət-ənənələrinə öyrəşmək və hörmət etmək baxımından önəm daşıyır. Legionersənsə, yerli futbolçulardan daha güclü olmalısan. Daha yaxşı olmaq üçün isə hər məşqdə, hər oyunda özünü sübut etməlisən, güclü rəqabətə dözməlisən. Ehtiyatda qalanda ruhdan düşmək olmaz, əksinə öz üzərində daha çox işləməlisən. Məşqçinin tələblərini, oyun fəlsəfəsini qavramalı, komandaya tez uyğunlaşmalısan. Bir sözlə, gərək xarakter göstərəsən. Bizim qanımızda var, kənarda olanda, tək qalanda ailəmiz, yaxınlarımız üçün darıxırıq. Bu maneələri aşmaq lazımdır ki, çətinliklərlə üzləşməyəsən.

– Maddiyyat, infrastruktur baxımından qat-qat üstələdiyimiz qonşularımızdan fərqli olaraq, dünyanın top liqalarında, böyük klublarında oynaya biləcək futbolçu yetişdirə bilmirik. Səbəbi nədə görürsünüz?

– Səbəb sadədir. Azərbaycan və Gürcüstan klublarının avrokuboklardakı çıxışını müqayisə etsək, bizim klub futbolumuz daha öndədir. Bu da sırf legionerlərin hesabınadır. Görürük, avrokubokda çıxış edən Gürcüstan klublarının heyətində gənc gürcü futbolçular çoxluq təşkil edirlər. Bu da maddiyyatla bağlıdır. Bundan əlavə, onlarda klubların məqsədi tamam başqadır. Gürcüstan klubları çalışırlar ki, futbolçuları yetişdirib kənara satsınlar və pul qazansınlar. Biz də tədricən bu istiqaməti götürməliyik. Bunu etsək, klublarımızda yerli futbolçuların sayı daha da artacaq. Nəticədə kənara çıxa biləcək futbolçuların da sayında artım müşahidə olunacaq. İnanaq ki, gələcəkdə həm klub, həm də milli səviyyəsində daha yaxşı uğurlara imza atacağıq. Amma bunun üçün ilk növbədə düzgün strategiya lazımdır. Təəssüf ki, bu gün bir çox klubumuzda bu, yoxdur.

Pressklub.az

Azərbaycanın sabiq xarici işlər naziri, politoloq Tofiq Zülfüqarov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

TEREF.AZ onunla müsahibəni təqdim edirik:

- Tofiq müəllim, Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsindən keçidlər üçün Azərbaycanın şərtlərinin olduğu bildirilir. Burada başlıca şərtlər nədən ibarətdir?

- Laçında olan sərhəd-buraxılış məntəqəsinin iki funksiyası var. Bu da Qarabağda olan ermənilərin buradan istifadəsinin təmin edilməsi və rus sülhməramlılarının təminatın Ermənistandan deyil Azərbaycandan həyata keçirilməsidir. Elə əvvəldən də Azərbaycan çalışırdı ki, sülhməramlıların təminatı öz ərazisindən həyata keçirilsin. İndi də artıq bunun üçün tam bir şərait mövcuddur. Çünki indi Ağdam istiqamətindən bura quru yol da mövcuddur. Həmçinin Füzuli Beynəlxalq Aeroportundan da istifadə etmək olar.

- Rusiya bu prosesə necə əks təsir göstərə bilir?

- Təminatı öz əlimizdə saxlasaq istənilən məsələni həll edib təsir gücümüzü da artıra bilərik. Bunu hər kəs bilir. Əslində Moskva da bunu yaxşı başa düşür. Ona görə də, Rusiya öz əlaltıları ilə Xankəndidə bu porsesə qarşı teatral səhnələr qurur. Eyni zamanda Moskva məntiqsiz bəyanatlar verməklə də prosesi pozacağını düşünür.

- Qərbin bu məsələyə münasibəti necədir?

- Faktiki olaraq Qərbdə də bu məsələni yaxşı başa düşürlər. Heç təsadüfi deyil Avropa İttifaqının prezidenti Şarl Mişel Ağdam-Xankəndi yolunun istifadə edilə biləcəyini açıqlamışdı. Yəni, proseslərin əsas gedişi bununla bağlıdır. Açıq desək ermənilərin burada rolu ikinci dərəcəlidir. Azərbaycan Moskvaya sübut etmək istəyir ki, onun ərazisində olan istənilən sülhməramlı əməliyyat öz nəzarətində olacaq. İndi də bu proseslər gedir.

- Moskva görüşü və ondan öncə Rusiya-Azərbaycan arasında olan gərginliyin bu prosesə nə dərəcədə aidiyyatı var idi?

- Moskva görüşü və ondan öncə Azərbaycan və Türkiyəyə qarşı səslənən bəyanatlar bu məsələnin tərkib hissəsi idi. Amma bütün bunlara baxmayaraq Azərbaycan öz məqsədlərinə nail olacaq.

- Ermənistanın hümanitar yardımı təxribatına qarşı Azərbaycanın real yardım inkanlarını necə dəyərləndirmək olar?

- Hazırda Ermənistandan Laçın istiqamətinə gələn və orada olan yardım karvanı ilə bağlı yanaşmalar fərqlidir. Ola bilsin ki, onlara bu karvanı digər yollarla müşayiət edib Xankəndiyə çatdırmaq təklif edilib. Bu təklifə onların hə və ya yox cavabı artıq məntiqsiz görünür. Çünki onlara deyilir ki, “yardım etmək istəyirsinizsə, bunu biz dediyimiz kimi edəcəksiniz”.

- Yəni siz deyirsiniz ki, Azərbaycan belə bir təklif verib...

- Bəli! Azərbaycan təklif edib ki, bu karvanı polis maşınının müşayiəti ilə öz bildiyi marşurutla aparılmasını təmin edə biləcək. Amma ümumilikdə Azərbaycan tərəfindən hər hansı yardımın olub-olmaması məsələsi gündəmdə deyil. Bu təminat ola bilər. Çünki yol açıqdır. Qarabağda olan ermənilər bundan öncə hansı malları alırdısa o malları Azərbaycanın təmin etdiyi yollarla ala bilərlər. Amma hər yerdə olduğu kimi Xankəndidə bazar iqtisadiyyatı qaydalarına uyğun olaraq alış-veriş olmalıdır. Bu da Azərbaycan manatı ilə həyata keçirilə bilər. Yəni, təminat bu şəkildə qurula bilər. Çünki Azərbaycanın digər rayonlarında olduğu kimi Xankəndidə də eyni qaydalar mövcud ola bilər. Bura Azərbaycan ərazisidir.

- Sizcə, Qarabağ ermənilərinin bu prosesə uyğunlaşması nə vaxta qədər davam edə bilər?

- Faktiki olaraq indiki proseslər bir növ tədris xarakteri daşıyır. Yəni Qarabağ erməniləri öyrəşdirilir ki, qaydalar belə olacaq. Sadəcə olaraq onlar bu qaydalara tabe olmaq istəmirlər. Azərbaycan da buna qarşı heç bir güc tətbiq etmədən Qarabağ ermənilərini bu qaydalara riayət etməyə sövq edir. Ölkə başçısının da dediyi kimi “kim burada vətəndaş kimi yaşamaq istəmirsə onun üçün yol açıqdır”. Ona görə də, burada bütün qaydalar Azərbaycanın dediyi kimi olacaq. Çünki burada ayrı bir imkan yoxdur. Fakt bu gün Azərbaycan Ermənistandan gələn karvanı Laçın yolundan yox öz bildiyi və özünün müşayiəti və nəzarəti ilə istənilən ünvana çatdırmağa hazır olduğunu deyir. Azərbaycan bununla da öz ərazisində bütün hərəkətləri və vəziyyəti idarə etdiyini bəyan edir. Ona görə də, burada hansısa teatr tamaşası qurmağa ehtiyac yoxdur.

Politoloq Yeganə Hacıyeva Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

TEREF.AZ onunla müsahibəni təqdim edir:

- Yeganə xanım, Azərbaycanla Ermənistan arasında sonuncu Brüssel görüşündə bir çox məsələlər ilk dəfə olaraq gündəmə gətirildi. Qərbi Azərbaycan İcmasının geri dönüşü, Zəngəzur dəhlizi üzrə dəmir yolu xəttinin konkret maliyyələşməsi, sərhədlərlə bağlı 1991-ci ilin Almatı sənədlərinə istinad edildiyi açıqlandı. Bu gün ortada olan prinsiplər üzərində Cənubi Qafqazda sülhü necə təsəvvür edirsiniz?

- Bölgədə sülhün təsəvvürü keçmiş köçkünlərin geri qayıtması ilə bağlıdır. II Qarabağ müharibəsindən sonra azərbaycanlılar öz torpaqlarına qayıtdıqları kimi Qərbi Azərbaycanlılar da ata-baba yurdlarına geri dönməlidir. Ermənistan hakimiyyəti bütün öhdəliklər daxilində bu məsələlərin həllini təmin etməyə borculudur. Çünki Qərbi azərbaycanlılarla bağlı öhdəlik birbaşa Ermənistan hakimiyyətinin vəzifəsidir. Bununla yanaşı bölgədə kommunikasiyaların açılması, üçtərəfli razılaşmanın 4-cü bəndi, delimitasiya-demarkasiya məsələləri, erməni silahlılarının ərazidən çıxarılması ümumi kompleks şəklində atılmalı olan addımlardır. Ermənistan tərəfi də bu prinsiplərə uyğun addımlar atmalıdır. Burada vacib olan məqam Qərbi Azərbaycanlıların ləyaqətli şəkildə öz yerlərinə qayıdışı ilə bağlı Ermənistanın müəyyən kommunikasiyalara başlamasıdır. Əslində bu məsələdə Ermənistanın başqa çıxış yolu yoxdur. Çünki Ermənistan tərəfi müharibənin bitdiyini elan edib üç tərəfli razılaşmaya imza atıbsa, bundan öncə olan məsələləri həll etməlidir. Yəni, Qərbi Azərbaycanlıların öz dədə-baba yurduna qayıdışını təmin etməlidir. Əks halda bununla beynəlxalq qanunlar işə düşəcək. Bununla bağlı dünyada bir neçə president var. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi müharibə və konfiliktli situasiyalarda öz yerlərindən çıxarılmış vətəndaşları geri qaytarmaq haqqında qərar qəbul edib. Burada da köçürmə ilə bağlı xərclər məhz yerli hökumətin üzərinə qoyulur. Bununla da bağlı beynəlxalq reystr formalaşıb ki, xərclərin hamısını o əhalini öz ərazisindən çıxaran dövlət çəkir.

- Son dövrlər Azərbaycanla Rusiya arasında gərginlik yaşanır. Xarici İşlər nazirlikləri qarşılıqlı olaraq bəyanatla çıxış etdi. Sizcə, münasibətlərin indiki mərhələdə belə səviyyəyə düşməsinə səbəb nədir?

- Fakt odur ki, Azərbaycanla Rusiya arasında strateji tərəfdaşlıqla bağlı imzalanan bəyannamə ratifikasiya olunmayıb. Azərbaycan Milli Məclisi bu sənədi hələ ratifikasiya edib Prezidentin təsdiqinə göndərməyib. Rusiya tərəfi də bu sənədi təsdiqləməyib. Eyni zamanda qarşıdakı dövrdə də bu sənədin təsdiqlənməsi gözlənilmir. Ona görə də, bu sadəcə olaraq bəyannamə hesab edilir. Bu addımlar kompleksini özündə əks etdirən sənəddir. İki dövlət arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında saziş qüvvəyə o halda minir ki, ölkə parlamentləri onu ratifikasia edir və prezidentlər həmin sənədi təsdiq edir. Bundan sonra həmin sənəd hüquqi qüvvəyə minir.

- Sizcə, ikitərəfli strateji tərəfdaşlıq sənədinə imza atmış dövlətin bir il sonra belə yanaşma sərgiləməsi nədən qaynaqlanır?

- Bu heç də Rusiya dövlətinin maraqları hesab edilmir. Rusiya dövləti daxilində olan bəzi qrupların maraqlarından belə mənzərə yaranır. Burada da erməni lobbisi güclü imkanlara malikdir. Fakt odur ki, Rusiya Xarici İşlər nazirliyi və nazirlər kabineti erməni lobbisinin əlindədir. Ona görə də, onlar bu gün Rusiya tərəfindən hansı qərarı istəsələr çıxara bilirlər. Amma ümumilikdə Rusiyanın gizlin münasibətləri indi üzə çıxır. Burada biz Rusiya xarici siyasətini İranla da müqayisə edə bilmərik. Çünki bu İranın xarici siyasəti qədər riyakar deyil. Ötən günlərdə İran yenə də Azərbaycanla sərhəddə qoşunların hazırlıq vəziyyətini yoxlayırdı. Amma üzdə Azərbaycanla münasibətlərin yaxşılaşması haqqında danışırlar. Ola bilsin ki, Rusiya Xarici İşlər naziri erməni olmasa idi bəlkə onlarda bu cür yanaşma sərgiləyərdi. Reallıq odur ki, onlar səmimi olaraq anti-Azərbaycan mövqelərini ortaya qoydular. Vəziyyət o həddə çatdı ki, Rusiya XİN-nin sözçüsü Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımamqla bağlı açıqlama verdi. Sözsüz ki, Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri bu bəyanatı geri oxutdurdu. Əslində aşağı-yuxarı oxşar fikirləri Valdayda prezident Putin də demişdi.

- Amma Putinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı açıqlaması var ...

- Putin Qarabağın statusu ilə məsələsinin gələcəyə saxlanması ilə bağlı açıqlaması bir ölkənin ərazi bütövlüyünün pozulması, tanınmaması deməkdir. Çünki bu Azərbaycan Konstitusiyasına ziddi olan bir yanaşmadır. Bu etnik muxtariyyət istəyidir. Ölkə Konstitusiyası isə bunu rədd edir.

- Bu məsələlər niyə indi və məhz bu mərhələdə üzə çıxır?

- Rusiya özü üçtərəfli razılaşma əsasında prosesləri apara bilmir. Bu ayın əvvəlində Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında delimitasiya və demarkasiya üzrə baş nazirlərin müavinləri səviyyəsində görüş baş tutdu. Amma bu da problemin həlli demək deyildi. Ona görə də, sülh müstəvisində ən faydalı məkan ABŞ formatıdır.

Üç gün əvvəl Ədliyyə Nazirliyi (ƏN) Respublikaçı Alternativ Partiyasının (REAL) dövlət qeydiyyatına alınması ilə bağlı müraciətini mənfi cavablandırıb. Bu barədə təşkilatın sədri İlqar Məmmədov özü məlumat verib. Partiya rəhbəri bildirib ki, ƏN REAL-ın müraciətdə təqdim etdiyi 5 min 100 nəfərlik üzvdən yalnız 463 nəfəri keçərli sayıb.

“Ədliyyə Nazirliyindən deyirlər ki, “reyestrdə adlarını göstərdiyiniz üzvlərlə əlaqə saxladıq, 986 nəfər partiyaya üzv olmadığını bildirdi”. Daha 1058 nəfərin telefon nömrəsi kimi ofisinizin nömrəsini göstərmisiniz, bunu isə məqbul saymırıq. 2527 nəfər barədə məlumatlar Əhalinin Dövlət Reyestrində tapılmadı. Nəhayət, 68 nəfərin adı təkrar gedib, 16 nəfər isə ölüb. Beləliklə, Partiyamızın siyahısında cəmi 463 nəfərin adı “keçərli” oldu. Qanuna əsasən, növbəti 30 gün ərzində ya 4500+ nəfərin məlumatlarını “düzəltməli”, ya da eyni qədər yeni üzv toplamalı, ya da partiyanı buraxmalıyıq. Bu həftə qərarımız haqda ictimaiyyətə məlumat verəcəyik”, - deyə Məmmədov vurğulayıb.

Qeyd edək ki, 2023-cü il yanvarın 11-dən etibarən Azərbaycanda “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanun qüvvəyə minib. Qanunla partiyanın dövlət qeydiyyatına alınması üçün yeni tələblər müəyyənləşib. Belə ki, dövlət qeydiyyatı üçün partiyanın azı 5 min üzvü olmalıdır. Partiyalar müraciətlərində bu üzvlərlə bağlı da anket məlumatlarını ƏN-ə təqdim etməlidir.

Müxalif siyasi partiyalar və bir sıra beynəxalq təşkilatlar “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanunun demokratik olmadığını və ölkədəki rəqabət mühitinə mənfi təsir etdiyini bildiriblər.

REAL Partiyası Ədliyyə Nazirliyinin cavabı ilə qane olmur. Təşkilat səlahiyyətliləri bildirirlər ki, üzv sayı ilə bağlı nazirliyin arqumentləri tutarlı deyil. Bununla bağlı ƏN-in müvafiq şöbəsinə partiya sədri məktub ünvanlayıb, detallı izah istəyir. Eyni zamanda, REAL qarşıdakı bir ay müddətində yenidən üzv sayı ilə bağlı sənədləri toplayıb nazirliyə göndərmək niyyətindədir.

REAL nazirliyin bu qərarını siyasi qərar sayır və hakimiyyəti təşkilata təzyiqdə günahlandırır. Bəzi sosial şəbəkə istifadəçiləri, ictimai fəallar isə REAL-a qarşı ittihamlar səsləndirirlər.

TEREF.AZ bildirir ki, baş verənlərlə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran REAL Siyasi Komitəsinin üzvü Natiq Cəfərli təşkilata qarşı ittihamların əsaslı olmadığını qeyd edib.

- Partiyanızı qınayırlar ki, “hakimiyyətlə dialoqa da getdilər, amma nəticə olmadı”, yaxud da, “hakimiyyət REAL-ı sadəcə istifadə etdi, kənara atdı” və s. Bu fikirlərlə razısınızmı?

- Təbii ki, razı deyiləm. Bunu deyənlər 30 ildir öz şəxsi məqsədləri naminə hakimiyyətlə gizli formada anlaşan insanlardır, yaxud da həmin çevrələrdə olanlardır. Hakimiyyətlə dialoqun məqsədi şəxsi dividend qazanmaq deyildi. Məqsəd Azərbaycanda sivil siyasi münasibətlərin yaranmasına, iqtidar-müxalifət münasibətlərinin sağlam təməllər üzərində inşa edilməsinə, müxtəlif təkliflərin birbaşa hakimiyyət nümayəndələri ilə açıq müzakirəsinin təşkil edilməsinə nail olmaq idi. Bununla bağlı biz onlarla rəsmi açıqlamalar vermişik. Hakimiyyətlə 5-6 məsələ üzərində danışıqlar olub və müəyyən pozitiv məqamlar müşahidə edilir. Hakimiyyət tərəfindən həddən artıq nəzərə alınmayan məsələlər də olub. Yəni dialoqun ümumi məqsədi bunlar olub.

- Amma bu açıqlamalarınızı qəbul etmirlər...

- Həmin ittihamları səsləndirənlər, çox güman ki, dialoqdan şəxsi maraqları naminə istifadə ediblər. Bizim şəxsi mənafe üçün dialoq məqsədimiz, addımlarımız, amalımız olmayıb. Ölkədə fundamental məsələlərin həlli üçün, öz təkliflərimizi səsləndirmək üçün dialoq platformasından istifadə etmişik. İndiki məqamda Ədliyyə Nazirliyi üzvlərlə bağlı təqdim etdiyimiz siyahını öz dünya görüşünə, hüquq anlayışına görə “keçərli saymadı”. Burada çox ciddi hüquqi nihilizm və boşluqlar var. Həmin boşluqların doldurulması Ədliyyə Nazirliyinin boynunun borcudur. Nazirlik REAL-a və cəmiyyətə necə, hansı dormada sübut edəcək ki, prosesi şəffaf aparıblar. Bizə ümumi rəqəmlər təqdim edilib. Bunun da heç bir əsaslandırması yoxdur, çatışmazlığın nələr olduğu açıqlanmayıb.

Ümumiyyətlə, üzvlərə zəng etməyin, bu anlayışın da qanunda heç bir hüquqi izahı yoxdur. Qanun deyir ki, reyestr məlumatları yoxlanmalıdır. Bunun üçün Ədliyyə Nazirliyinin əlində baza var. Orada yazılmayıb ki, 5 min, 6 min üzvə bir-bir zəng edib partiya üzvü olub-olmamasını dəqiqləşdirmək lazımdır. Hakim YAP-ın deyilənə görə, 800 min üzvü var. Ədliyyə Nazirliyi bütün partiyalara eyni yanaşacaqsa, həmin məntiqlə 800 min insana zəng etməlidir. Bu, normaldırmı? Ümumiyyətlə, zaman etibarilə mümkündürmü? Nazirlik bunu bizə necə izah edəcək? Ona görə də hesab edirəm ki, nazirliyin addımı absurddur.

- Yenə dialoq məsələsinə qayıdım, ittihamlar arasında “REAL dialoqa getdiyi üçün zənn edirdi ki, hakimiyyət onlara toxunmayacaq” ifadəsi də var. Ümumi rəy bundan ibarətdir ki, REAL dialoqa getməmişdən əvvəl bunu hesablamalı idi...

- Yenə deyirəm, dialoqun məqsədi ölkədə sivil siyasi münasibətlərin bərqərar olunmasına hesablanmışdı. Buna nə qədər nail olduq-olmadıq, başqa məsələdir. Bu istəyimiz baş tutmadısa, bu, REAL-ın günahı deyil. Nəzərə almaq lazımdır ki, dialoq iki tərəf arasında aparılır. Hakimiyyət təklifləri qəbul etmədisə, bunun günahını REAL-a yükləmək nə dərəcədə doğrudur?

Bir neçə qanun layihəsi hazırladıq, təqdim etdik. Yeri gəlmişkən, Milli Məclisdə qeydiyyatdan keçmiş, amma müzakirəyə çıxarılmamış 4 qanun layihəmiz var. Bu da dialoqun nəticələrindən biri idi. Amma bizdən asılı olmayan məsələlər var. Sivil siyasi münasibətlərin qurulması üçün əlimizdən gələni etdik, amma qarşı tərəfin, yəni hakimiyyətin də addımlarını hamı gördü. İndi Ədliyyə Nazirliyi atdığı addımın hüquqi izahını verməyə mükəlləfdir.

- REAL rəsmi məktub ünvanlayıb, detallı cavab istəyir. Sizcə, hansı cavab veriləcək?

- Biz məktubda Ədliyyə Nazirliyinin “yetərsiz” saydığı rəqəmlərin izahını, həmin üzvlərin adbaad göstərilməsini tələb etdik. Bu, bizim haqqımızdır. Biz nə bilək ki, Ədliyyə Nazirliyindən kimə zəng edilib, hansı reyestr məlumatlarını tapa bilməyiblər. Deyirlər ki, 2500-dən artıq üzvümüzün reyestr məlumatını tapa bilməyiblər. Bu, necə ola bilər? Yaxud da bu, bizim günahımız deyil. Necə biz nazirliyə adbaad təqdim etmişik, nazirlik də elə dəqiqliklə cavab versin. İndi “top” Ədliyyə Nazirliyindədir. Məntiq də, qanun da deyir ki, nazirliyin detallı cavab vermək borcudur. Məsələn, zəng etmədikləri onlarla üzvümüz var. Zəng etmədiklərini üzv sayırlar, yoxsa yox? Sədr İlqar Məmmədova, Erkin Qədirliyə zəng olunmayıb. Demək istədiyim odur ki, çox ciddi nihilizm yaranıb.

Yeddi aydan çoxdur ki, üzvlük kampaniyası aparmışıq, onlarla sayda görüşlərimiz olub, 20-dən çox regionlara səfərlər etdik. Bu müddətdə üzvlərimizdən 16 nəfəri vəfat edib. Bu da normaldır. 5200-ə yaxın üzvdən 16 nəfərin dünyasını dəyişməsi qəbahətdirmi? Amma bunu sensasiyaya çevirirlər, REAL-ı ittiham edirlər. Vallah, gülməli məqamdır.

- Daha bir fikir var ki, hakimiyyət indi REAL-ın qeydiyyatına problem yaratmaqla təşkilata təzyiq görüntüsü yaradır, əslində isə Ədliyyə Nazirliyi REAL-ın üzv siyahısını təsdiqləyəcək, qeydiyyatını saxlayacaq. Bir növ hakimiyyət partiyalarla bağlı addımına bu vasitə ilə legitimlik qazandırır. Bu fikirləri necə qiymətləndirirsiniz?

- Yenə yuxarıda dediyim çevrələrin ittihamlarıdır. Bunlar 30 ildir siyasi səhnədə belə oyunlar qurublar, indi elə bilirlər ki, hamı onlar kimi oynayır. Mən onları qınamıram. Çünki 30 ildir siyasətlə belə məşğul olublar, gördükləri budur. Hakimiyyətlə açıq və ya gizli formada bu cür anlaşıblar. Bunlar elə bilirlər ki, indi REAL bu oyunu oynayır.Yox, elə deyil. Bəyan etmişik ki, bu, siyasi qərardır. Yenidən bir ay müddətində üzvlərin sayı ilə bağlı sənədləri təqdim edəcəyik. Bundan sonra hansı qərarı verəcəklər, qeydiyyatı saxlayacaqlar, saxlamayacaqlar, bunu deyə bilmərəm.

- REAL-ın partiya olaraq buraxılması realdırmı?

- Hər şey ola bilər. İndiki situasiyada mümkündür. Lakin bunun da riskləri var ki, hökumətin özü də bu barədə düşünməlidir. REAL-ın qeydiyyatını əsassız olaraq ləğv etsələr, dərhal Erkin Qədirli deputat mandatından imtina edəcək. Bu, REAL-ın qərarıdır. Partiyaya qarşı təzyiqə, qeydiyyatımıza əngələ bu yolla cavab verəcəyik. Bununla da Erkin bəy Avropa Şurasındakı təmsilçiliyini itirəcək. Onun üç ildir deputat olaraq Azərbaycana qazandırdığı imic yerlə bir olacaq. 20 ildən sonra ilk dəfədir ki, Avropa Şurası Parlament Assambleyasında səsverməyə iqtidar nümayəndələri ilə eyni yanaşmayan deputatımız var. Məsələn, Ukrayna məsələsində Rusiyanın əleyhinə səs verən Erkin bəy idi. Hansı ki, bu, Avropada geniş əks-səda yaratmışdı. Bundan başqa, AŞPA-da kvotalara görə yox, Erkin özünün fəaliyyətinə görə Prosedurlar Komissiyası kimi çox vacib komissiyaya sədr müavini seçilib. Bu, uzun illərdir Azərbaycanın nail olmaq istədiyi məsələ idi ki, Erkin bunu bacardı.

Demək istəyirəm ki, REAL-ın bir deputatının fəaliyyəti Azərbaycana əlavə dividendlər qazandırıb. Erkinin deputat mandatından imtina etməsi kimi məsələnin riskini hakimiyyət gözə almalıdır. Əgər REAL-ın qeydiyyatını saxlamasalar, mandatdan imtina Avropa və dünya mediasında geniş ajiotaja səbəb olacaq.