“Kızılderililer son derece sade, dürüst ve eli açık insanlar. Herhangi birinden sahip olduğu herhangi bir şey istenince hemen veriyorlar. Kötülüğün ne olduğunu hiç bilmiyorlar, çalmıyorlar, öldürmüyorlar.”
Amerika Kıtasında ekim ayının ikinci pazartesi “Kolomb Günü”dür.
Şenliklerle, şölenlerle kutlanır..
Amerika üç gündür Kolomb Günü’nü kutluyor..
Bazı ülkelerde milyonlar çılgınca eğleniyor..
(Artık Amerika'lı gençler arasında bu günü tepkiyle karşılayanlar var.)
Peki kutlanan ne?..
*. *. *
1492 yılında Cenovalı kaşif Kristof Kolomb’un Nina, Pinta ve Santa Maria gemileri Amerika kıyılarına yanaştığında onları Arawak kızılderilileri karşıladı..
Kızılderililerin inancında Tanrılar sakallıydı ve denizden gelmişlerdi..
Sakallı istilacıları görünce onları doğaüstü sandılar..
Yüzerek selamladılar..
Mısır, patates ikram ettiler..
Atları, iş hayvanları, demir silahları yoktu..
Ama kulaklarına ince altın süsler takıyorlardı..
İşte o altınlar sonları oldu..
*. *. *
Kolomb kızılderililerle ilgili ilk izlenimlerini İspanya Kraliçesine şöyle yazmıştı..
“Bu insanlar o kadar yumuşak başlı, barışsever ki, yeryüzünde bunlardan daha iyi bir ulus bulunmadığına Majestelerinizin önünde ant içebilirim. Komşularını kendileri kadar seviyorlar, konuşmaları son derece tatlı ve kibar, konuşurken hep gülümsüyorlar; gerçi çırılçıplak dolaşıyorlar ama davranışları terbiyeli ve övgüye değer.”
Seyir defterine de şunları eklemişti.
“Onlara kılıçlarımızı gösterdik. Demir silahları ilk kez gördükleri belli. Kesmenin ne demek olduğunu bilmediklerinden, bazıları kılıçların keskin tarafını tutunca ellerini kestiler.
Bu insanlar ne herhangi bir mezhebe bağlılar ne de puta tapıyorlar.
Kötülüğü tanımıyorlar, birbirlerini öldürmeyi bilmiyorlar.
Hiç silahları yok…
Kızılderililer son derece sade, dürüst ve eli açık insanlar. Herhangi birinden sahip olduğu herhangi bir şey istenince hemen veriyorlar. Kötülüğün ne olduğunu hiç bilmiyorlar, çalmıyorlar, öldürmüyorlar. Komşularını kendileri kadar çok seviyorlar. Dünyada onlar kadar tatlı dilli insanlar yoktur. Her zaman gülüyorlar.”
Bir de not düşüyordu.
“Bu insanların çalıştırılması, ekin ekmesi, gerekli her işe koşulması ve bizim (Avrupalalıların) gelenek ve göreneklerimizi benimsemesi gerektiği kanısındayım”
*. *. *
Ardından katliam başladı..
Sakallı yabancılar altın ve değerli taş aramak için köyleri yağmaladı, yakıp yıktı..
Yüzlerce kadını, erkeği, çocuğu kaçırdılar..
Direnen erkeklerin kulaklarını kestiler, kafa derilerini yüzdüler..
Gemilerine atıp köle olarak satılmak üzere Avrupa’ya götürdüler.
Kolomb’un 12 Ekim 1492’de San Salvador sahiline ayak basmasının üzerinden on yıl bile geçmeden bütün kabileler, yüzbinlerce insan yok edildi..
Ardından akın akın geldiler..
Tüm Amerika Kıtasını cehenneme çevirdiler..
Katliamlara papazlar da katıldı..
Katolik olmayı kabul etmeyen Kızılderili şamanları ayaklarından asılarak canlı canlı yakıldı..
Kolomb Amerika’ya vardığında dünya nüfusunun 5’te biri kızılerili idi..
Sayıları 70 milyonu geçiyordu..
1492’den bugüne sadece 2 milyon kaldılar..
*. *. *
Dünya tarihinin en büyük soykırımını yapan Avrupalı istilacıların bu katliamı kitaplara şöyle yansıdı;
"İspanyollar, istilacılar her geçen gün daha kibirli oluyordu.. Aceleleri varsa yerlilerin sırtına biniyorlardı.. İspanyolların canavarlığı sınır tanımıyordu..
Birgün ikisi de birer papağan taşıyan iki yerli çocuğa rastlayan iki papaz, papağanları aldılar ve sırf zevk olsun diye çocukların kafasını kestiler.”
Las Casas;
“Ben Küba’da iken üç ayda yedi bin çocuk öldü.
Acıdan çılgına dönen bazı anneler bebeklerini nehirde boğuyorlardı… Böylece erkekler madenlerde, kadınlar ağır çalışma içinde ve çocuklar da süt bulamadıkları için ölüyordu.. Bu kadar büyük, güçlü ve verimli topraklar kısa sürede boşaldı. İnsanlığa o kadar yabancı olan tüm bunları kendi gözlerimle gördüm ve şimdi bile yazarken ürperiyorum.”
Las Casas
“Tanrı’nın hususi takdiriyle savaştan kaçan kızılderililerin tamamına yakını çiçekten öldürdük. Tanrı topraklarımızı temizledi”
Massachusetts Körfezi Kolonisi’nin ilk valisi John Wintrop;
“Kızılderilileri yakıyorduk.. Onları böyle ateşte kızarırken ve bu ateşi söndüren kan gölünde görmek korkunç bir manzaraydı. Çürüyen cesetler ve bunlardan yayılan koku berbattı fakat zafer tatlı bir fedakârlık gibiydi.. Bizlere olağanüstü yardımlarda bulunarak bu kadar gururlu ve kibirli bir düşmanı elimize düşüren, bu kadar çabuk bir zafer bahşeden Tanrı’ya şükranlarımızı sunarız.”
Plymouth Kolonisi’nin Valisi William Bradford;
“Kızılderililerin hamal olarak kullanılmasını kınamıyorum. Ancak bir adamın bir domuza ihtiyacı varken 20 tane öldürüyordu. 4 Kızılderili’ye ihtiyaç duyduğunda bir düzine alıyordu. Metreslerini, omuzlarda taşınan hamaklar içinde fakir Kızılderililere taşıtan birçok İspanyol vardı. Bu uygulamalar esnasında yerlilerin maruz kaldığı kötü muameleler, zararlar, soygunlar, haksızlıklar ve büyük kötülüklerin sayılması istense bunun sonu gelmez. Çünkü onlar için Kızılderilileri öldürmek, yararsız hayvanları öldürmekle birdi.”
Cieaze de Leo;
“Kızılderililerin eğer altını yoksa çocuklarını satarlardı. eğer çocukları da kalmamışsa kendi hayatlarını verirlerdi. Bu haraçları veremediklerinden ötürü Kızılderililer işkence acıları altında ya da gaddarca zindanlarda öldürülürdü.
Zira İspanyollar onlara hayvani bir vahşilikle muamele ediyor ve onları hayvandan daha aşağı görüyorlardı..
Kızılderililerin cesetleri köpeklerin önüne yem olarak atılıyor, vücutlarından yaralara iyi gelebilecek bir yağ üretiliyordu. Kızılderili kadınlar sıra hâlinde direk ve ağaçlara, çocukları da onların ayaklarına asılıyordu.”
Papaz Motolinia;
“Sırf eğlence olsun diye, kadın erkek demeden yerli halkın ellerini, burunlarını ve kulaklarını kesip kopardıklarını ve bunun bölgenin değişik yerlerinde defalarca tekrarlandığını kendi gözlerimle gördüm.
Memeden kesilmemiş bebekleri annelerinin göğsünden alarak onları en uzağa fırlatma konusunda birbirleriyle yarıştılar.”
Bartolome de Las Casas;
“Askerler pek çok Kızılderili’yi uykularında öldürdüler. Annelerinin göğüslerinden çekilip alınan bebekler anne-babalarının gözleri önünde kılıçla parçalanıyor ve bebeklerin parçaları ateşe atılıyordu. Kundaktaki bebekler beşikleri içinde parçalanıyor, kafaları eziliyor, en taş yürekli adamın bile vicdanını sızlatacak bir vahşilikle öldürülüyorlardı.. Bazı bebekler nehre atıldı, onları kurtarmak için anne ve babaları da suya atladı. Ama askerler ne çocukların ne de anne-babaların sudan çıkmalarına izin verdiler, hepsi boğuldu.”
David de Vries;
"Kızılderili kadınları çocukları doğduğunda elleriyle onların ağzını kapatırlar..
Nefes alması için ellerini bir süre çekip, bebeğin tekrar ağlamasına fırsat vermeden aynı hareketi tekrarlarlar. .
Ağlamamak, gözlerini dünyaya açan bir Kızılderilinin aldığı ilk derstir..
Beyaz adamdan kaçarken, kucaktaki bebeğin ağlaması her şeyin sonu demektir..
Dersini iyi alamayan bir bebeğin çıkaracağı ses, kurşun yağmurundan ölmek demektir.
Soner Oğuz
TEREF

Qraçya Qalustyan: “II Qaregin Qalstanyanın fəaliyyətini koordinasiya edir keşiş Rusiyanın göstərişi ilə hərəkət edən qüvvələrin tərəfində dayanır”

Tevos Arşakyan: “Qalstanyan Saqatelyan və Ohanyanı öpən zaman, Köçəryanla görüşən zaman keşişə kimin rəhbərlik etdiyi bəlli oldu”

Ermənistanda Azərbaycanla sərhədlərin delimitasiyasına qarşı çıxan və Baş nazir Nikol Paşinyan hakimiyyətinə etiraza başlayan “Vətən naminə Tavuş” hərəkatının rəhbəri, Apostol Kilsəsinin Tavuş Yeparxiyasının primatı, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan tənqid atəşinə tutulur. Erməni analitiklər hesab edirlər ki, keşiş siyasətə qarışmaqla “Qarabağ klanı” adlanan müxaliflər, sabiq Prezident Robert Köçəryanın, Serj Sarkisyanın aləti rolunda çıxış edir. Bununla yanaşı, Qalstanyanın Rusiyanın və Rusiyadakı erməni diasporunun tapşırıqlarını yerinə yetirən marionetka olduğu bildirilir.

Erməni analitik Qraçya Qalustyan məqaləsində qeyd edir ki, keşiş proseslərdə siyasi iştirakı ilə təkcə özünü deyil, Rusiya Erməniləri İttifaqını (ÜAK) da ifşa edir: “Xalqı aldatmaq cəhdi, xalqı axmaq yerinə qoymaq yolverilməzdir. Erməni Apostol Kilsəsinin nümayəndələri tərəfindən belə cəhdlərin necə həyata keçirildiyini müşahidə etmək xüsusilə xoşagəlməzdir. Kilsə birləşdirməlidir, insanları parçalamamalıdır. Təəssüf ki, son vaxtlar tamamilə fərqli bir şey gördük. Keşiş Qalstanyan deyir ki, Ermənistan hakimiyyəti kilsənin işlərinə daim müdaxilə edib və müdaxilə etməyə çalışacaq. Bu, yanlışdır. İndiki iqtidarı çoxsaylı uğursuzluqlarına, kobud səhvlərinə və yerinə yetirilməmiş layihələrə, vədlərə görə tənqid etmək olar, amma kilsəyə müdaxilədə ittiham etmək doğru deyil. Biz görürük ki, kilsə açıq-aşkar siyasi proseslərə müdaxilə etmək cəhdindədir ki, bu, qəbuledilməzdir, Konstitusiyaya ziddir. Biz nə İranıq, nə də Vatikanıq. Biz hökumətin ədalətli, demokratik seçkilər yolu ilə seçildiyi və dinin siyasətdən ayrıldığı dünyəvi dövlətik. Və heç kimə bu vəziyyətə göz yummağa icazə verilmir”.

“Arxiyepiskopun siyasi proseslərə cəlb edilməsi artıq yanlış addımdır. Biz Konstitusiyaya məhəl qoyulmayan təxribatla üz-üzəyik. Üstəlik, Kanada vətəndaşı pasportunun sahibi tərəfindən. Arxiyepiskop Baqrat Castin Trüdonun zorakılıqla devrilməsi tələbi ilə Torontodan Monreala yürüş etsəydi, onu çoxdan həbs etmişdilər. Amma Paşinyan hökuməti kilsə adı altında bayağı siyasi spekulyasiyalarla məşğul olanlarla hələ də kifayət qədər ehtiyatlı davranır. Əslində o təkcə özünü təmsil etmir, bütövlükdə kilsəni siyasətə qatır. Axı Qalstanyan bütün ermənilərin katolikosu II Qareginlə vaxtaşırı görüşdüyünü etiraf edir. Onun sözlərinə görə, sonuncu görüş üş gün əvvəl baş tutub. Düzdür, arxiyepiskop II Qareginin onun təşəbbüsü ilə başlayan “Vətən naminə Tavuş” hərəkatı ilə bağlı hansı fikri ifadə etdiyini açıqlamayıb. Amma bu görüşün özü onu göstərir ki, II Qaregin Qalstanyanın fəaliyyətini koordinasiya edir. Və buna uyğun olaraq o, Rusiyanın göstərişi ilə hərəkət edən qüvvələrin tərəfində dayanır”, - analitik vurğulayıb.

Qalustyan hesab edir ki, prosesin qazanclısına çevrilməyə çalışan Robert Köçəryan və Serj Sarkisyan Rusiyadan informasiya, siyasi və digər dəstək alırlar: “Rusiya və onun Prezidenti Vladimir Putin indi bütün diqqətini Ukraynaya cəmləyib, Xarkov vilayətini ələ keçirməyə çalışır. Amma bu hərbi kampaniyanın sonunda o, bizim bölgəyə keçəcək və ilk növbədə Ermənistana. Məhz keçmiş, tamamilə korrupsioner hökumət və ÜAK nümayəndələrinin əli ilə Ermənistanda qalmaq istəyir. Bu şəraitdə qanuni və demokratik yolla seçilmiş hökumətin bu təxribata qarşı çıxmaq üçün bütün rıçaqlardan istifadə etmək hüququ var. Səlahiyyətli orqanlar zəiflik göstərsə, proseslər tamam başqa forma və miqyas ala bilər. Ta ki, Ermənistan qanlı terror bataqlığına qərq olana qədər. Bu, təbii ki, heç də ölkəmizə lazım olan, ona xeyir və firavanlıq gətirəcək şey deyil. Biz qonşularımızla beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanan yeni münasibətlər formatı qurmalıyıq. ÜAK rəhbərliyinin və Ermənistanın keçmiş prezidentlərinin göstərişi ilə hərəkət edən keşiş Qalstanyanın Rusiyanın əlinə oynayan hərəkatı isə bütün bu prosesə ancaq əngəl törədir. Yaxşı ki, Ermənistan əhalisinin əksəriyyəti bu aşkar reallığı dərk edir. Artıq özlərini Ermənistanın başında görənləri hiddətləndirən də məhz budur”.

““Qarabağ klanı”, daşnaklar və onların şirnikləndirdiyi keşişlər - II Qareginin nökərləri ən adi manqurtlardırlar, cinayətkar dəstədir. Maskalar yırtılır, daşlar yerinə oturur. Qalstanyan ÜAK-ın xidmətçisi, dağıdıcı qüvvələrin əlində marionetdir”. Bu sözləri isə başqa bir erməni analitik Tevos Arşakyan məqaləsində yazıb. Onun sözlərinə görə, əvvəlcə Tavuşdan İrəvana bir din xadiminin başlatdığı yürüş ilə bağlı bütün bu hay-küy ayıq düşüncəli ermənilərə ciddi görünməsə də, bəziləri bunu ciddi qəbul ediblər: “Baqrat Qalstanyan indiki hakimiyyətə qarşı olan əhalinin bir hissəsinin diqqətini çəkdi. Başqa necə ola bilərdi? Axı keşiş Azərbaycana “birtərəfli güzəştlərə”, sərhədin delimitasiyası və demarkasiyasına qarşı çıxdı, reallığı hələ də qəbul edə bilməyənlərin hissləri ilə məharətlə oynadı. Bəli, bu reallıqdır, acıdır, amma başı çiynində olanlar bilir ki, İrəvanda hakimiyyətdə kimin olmasından asılı olmayaraq, vəziyyəti dəyişmək mümkün olmayacaq. Paşinyan olmayacaq, Qriqoryan olacaq, fərqi nədir? Azərbaycana gücümüz çatırmı? Əslində, müharibə istəyən də çox deyil. Ən azı, 44 günlük müharibədə mən onların heç birini döyüşdə görmədim. Sadəcə demaqoqluq, bayraq dalğalandırmaq və yüksək səsli çıxışlar var idi. Amma həmin aksiyaların iştirakçılarından yalnız bir neçəsi hərbi komissarlıqlara gələrək döyüşə gedib. Məğlubiyyətdən sonra onları belə tapmaq mümkün deyildi. Ermənistandakı Qarabağ erməniləri belə müharibəyə həvəsli deyil. Əgər onlar istəmirlərsə, o zaman müharibəni kim edəcək? Yeni müharibə bizim üçün daha böyük faciəyə çevriləcək”.

“Buna baxmayaraq, cəmiyyətin bir hissəsi Qalstanyana inanaraq onun arxasınca getdi, bilmədən, adi bir təxribatçının arxasına düşdü. Hətta yürüşün lap əvvəlində onun məharətlə manipulyasiya edildiyinə dair şübhələr var idi. Və tezliklə, artıq İrəvanda o, Paşinyana ultimatumlar verməyə, istefasını tələb etməyə başlayanda hər şey aydın oldu. Arxiyepiskop da, onun arxasında duran qüvvələr də, göründüyü kimi, hamısı öz eqoist maraqlarını güdürdülər. Qalstanyanı daşnak İşxan Saqatelyan və keçmiş müdafiə naziri Seyran Ohanyan öpən zaman keşişə kimin rəhbərlik etdiyi bəlli oldu. Şəxsən mənim üçün Ohanyanla Qalstanyan arasındakı dostluq soyuq duş effekti yaratdı. Axı bu həmin Ohanyandır ki, ordunu şəxsi varlanma vasitəsinə çevirib, onun içindəki bütün komandanlıq mövqeləri sağa-sola satılanda onu metodik şəkildə məhv edib talayıb. Ohanyanla gəzən adamın arxasınca getmək olar?”, - deyə analitik sərt ifadələrə yer verib.

Bununla yanaşı, Arşakyan bildirir ki, Qalstanyan Köçəryanla görüşə gedəndə, nəhayət, hər şey aydın olub: “Bütün bu teatr tamaşası Ermənistanda hakimiyyəti dəyişmək və Azərbaycanla yeni müharibəni qızışdırmaq məqsədli sabiq prezidentlər tərəfindən koordinasiya edilib. Üstəlik, Ermənistanın Rusiya protektoratı altına qayıtmasını istəyirlər. Baqrat artıq ifşa olunub. Eləcə də “təcili yardım məntəqəsi” ilə bağlı yalanları onu ifşa etdi. Guya ki, Tavuşdan İrəvana gələndə ayaqları qanayıb. Yalançılıq və və əclaf hərəkətdir”.

“Baş verənlərin məğzini başa düşmək lazımdır. “Qarabağ klanı”, daşnakları və onların şirnikləndirdiyi keşişlər - II Qareginin nökərləri ən adi manqurtlardır, onilliklər ərzində bizdən və ölkəmizdən istifadə edib zənginləşən cinayətkar dəstədir. Onlar hakimiyyətə qayıtmaq, yenidən çapıb-talamaq arzusundadırlar. Və onların hakimiyyətə əsas namizədi qaniçən Robert Köçəryandır. Dünən meydanda Baqratın sözlərinə qulaq asanlar o vaxtları unudublarmı? Ermənilər ölkəni yenidən Köçəryan-Sarkisyan dəstəsinin zənginləşmə mənbəyinə çevirmək istəyirlər? Onların ölkədə hansı vəhşiliklərini necə törətdikləri unudulub? Məncə, unudulmayıb. Düzdür, Paşinyan mələk deyil, amma onu “Qarabağ klanı”ndan olan qatillərlə müqayisə etmək olmaz. Sonda heç olmasa, özünüqoruma instinkti işə salınmalıdır. Əgər sərhədin müəyyənləşdirilməsi prosesi pozularsa, deməli, bizi müharibə gözləyir. Baqratlar, qareginlər, köçəryanlar, sarkisyanlar, saqatelyanlar, ohanyanlar məhz buna nail olmağa çalışırlar. Ölkə nə qədər pisləşsə, Paşinyanı devirmək şansları bir o qədər çox olur”, - deyə analitik bildirib və erməniləri ağıllarını başlarına toplamağa çalışıb.

Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az

Deputat: “Baş bank qiymətli kağızlar üzrə faiz dərəcələrinin kəskin azaldılmasına hazır deyil”

Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) qərarını inflyasiya dərəcələrinin aşağı düşməsi ilə əsaslandıraraq, baza dərəcəsinin yumşaldılması siyasətini davam etdirib. Belə gözləntilər fonunda tənzimləyici kommersiya bankları üçün kreditlərin dəyərini daha 0,25 faiz bəndi aşağı salıb: - 7,5%-dən 7,25%-ə qədər.

Ölkənin baş bankının hesabatından sonra faiz dəhlizinin aşağı həddi 6,25% səviyyəsində qalıb, yuxarı həddi isə 0,25 faiz bəndi (8,5 faizdən 8,25 faizə) endirilib.

Artıq formalaşmış tendensiyaya görə, uçot dərəcəsinin aşağı salınmasının əsas səbəbi istehlak qiymətlərində artım tempinin aşağı olması və bu dinamikanın 4±2 faiz hədəf göstəricisi çərçivəsində qorunub saxlanacağı gözləntisidir. AMB qeyd edir ki, növbəti yumşaldılma faktiki və proqnozlaşdırılan hədəf inflyasiyanın müqayisəsi, həmçinin qiymət artımı ilə bağlı gözləntilərin sabitləşməsi və risklər balansında baş verən dəyişikliklər nəzərə alınmaqla həyata keçirilib.

Ümumiyyətlə, baza dərəcəsinin və faiz dəhlizinin yuxarı həddinin azalması inflyasiyanın azalması ilə əlaqədar olduğundan, bank monetar şərtləri yumşaltmaq qərarına gəlib. Tənzimləyici izah edir ki, aşağı limitin eyni səviyyədə saxlanılması banklararası faiz dərəcələrinin dəyişkənliyini azaldacaq.

Teorik olaraq, sağlam bank sistemində banklararası kredit faizləri dəhlizin yuxarı həddini keçmir, çünki yuxarı həddə siz həmişə tənzimləyicidən borc götürə bilərsiniz. Və başqa banklardan baha qiymətə götürməyin heç bir mənası olmamalıdır. Banklararası kredit faizləri aşağı hədddən aşağı düşmür, çünki bu məzənnə ilə pul həmişə AMB-də yerləşdirilə bilər. Ona görə də kiməsə daha aşağı faizlə kredit verməyin banklar üçün heç bir mənası yoxdur.

Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov faiz dərəcəsinin aşağı salınması qərarını tənzimləyicinin kredit-maliyyə bazarından mümkün qədər çox likvidlik cəlb etmək istəyi ilə izah edir: “Mərkəzi Bank faiz dəhlizi ilə bağlı konservativ siyasətini davam etdirir. Mərkəzi Bank faiz dəhlizinin aşağı həddini dəyişmədən öz notlarının optimal gəlirliliyini qoruyub saxlamağa, bununla da qiymətli kağızlar bazarında öz mövqelərini möhkəmləndirməyə və mümkün qədər sərbəst likvidlik cəlb etməyə çalışır. Bütün bunlar onu göstərir ki, əsas bank qısamüddətli qiymətli kağızlar üzrə faiz dərəcələrinin kəskin azaldılmasına hazır deyil”.

Tənzimləyiciyə pul siyasətini daha da yumşaltmağa imkan verən, 7 faizlik neytral baza dərəcəsinə doğru kurs elan edən müsbət fona baxmayaraq, monetar qurumların bəyanatında qlobal geosiyasi mənzərənin dəyişməsi riskləri vurğulanır. AMB-dən verilən məlumata görə, geosiyasi gərginlik, mühüm beynəlxalq ticarət yollarında maneələr, iqlim dəyişikliyi, dünya bazarında əmtəə qiymətlərinin qeyri-sabitliyi və tərəfdaş ölkələrdəki inflyasiya xarici mənşəli əsas inflyasiya riskləri olaraq qalır.

Neytral faiz dərəcəsi ümumiyyətlə inflyasiyanın sabit olduğu uzunmüddətli faiz dərəcəsi kimi başa düşülür. Təbii baza dərəcəsi iqtisadi artımı nə stimullaşdırır, nə də məhdudlaşdırır və buna görə də baza faiz dərəcələri yüksəlir. Mərkəzi Bankın hesablamalarına görə, bu səviyyə 6-7 faiz arasındadır.

V.Bayramovun sözlərinə görə, bu il AMB monetar yumşalma siyasətini davam etdirib və bu qərar qiymət artımı dinamikasının azalması, eləcə də hökm sürən makroiqtisadi sabitlik şəraitində gözlənilən idi: “Bununla belə, gələcəkdə qlobal inflyasiyanın aşağı düşəcəyinə zəmanət yoxdur. Eyni zamanda, məlumdur ki, qlobal qiymət meylləri idxalla sıx bağlı olan yerli istehlak bazarında qiymət artımının sürətini diktə edir. İstehlakçı inflyasiyasının xarici stimulyatorları ilə yanaşı qiymət artımının daxili amilləri də nəzərə alınmalıdır. Əsas daxili inflyasiya riskləri artan xərclərin, xüsusilə də dövlət xərclərinin və məcmu tələbin həddindən artıq artımından qaynaqlanır”.

Tənzimləyici qurum əvvəlki kimi, qiymət artım templərinin azalması və artması risklərinin balansda olduğuna inanır. Yerli ekspert dairələrində tənzimləyicinin uçot dərəcəsini növbəti dəfə endirməsi də ümumi inflyasiyanın aşağı düşməsi ilə izah olunur. Bu baxımdan yerli və xarici analitiklər manatın sabit məzənnəsinə xüsusi önəm verirlər. Beynəlxalq maliyyə qurumunun aprel hesabatlarında dərc olunan Asiya İnkişaf Bankının analitiklərinin fikrincə, Azərbaycanda məzənnənin sabitliyi idxal inflyasiyasının təsirini yumşaldır.

Bank mütəxəssisləri hesab edirlər ki, Azərbaycan manatının ABŞ dollarına nisbətdə möhkəmlənməsi ötən il idxal olunan inflyasiya təzyiqini cilovlamağa kömək edib. 2023-cü ilin may ayına qədər AMB uçot dərəcəsini üç mərhələdə 8,25 faizdən 9 faizə qaldırdı, sonra isə oktyabrdan dekabr ayına qədər iki mərhələdə onu 8 faizə endirdi. Bundan sonra baza dərəcəsi aşağı düşməkdə davam edib - inflyasiya aşağı düşdüyü üçün fevralda 7,75 faiz, bu ilin martında isə 7,5 faiz təşkil edib.

Müəllif: Emma Rzayeva
ayna.az

“2003-cü ildən - Prezident vəzifəsinə ilk dəfə seçiləndən bu günə qədər xalqın dəstəyini hiss edirəm. Bu dəstək mənə güc verir. Bu dəstək iradəmi möhkəmləndirir. Bu dəstək nəticəsində biz hamımız – bütün Azərbaycan xalqı böyük tarixi uğurlara imza atmışıq” – bu sözləri Prezident İlham Əliyev may ayının 10-da Şuşada şəhərə köçmüş ilk sakinlərlə görüşü zamanı deyib.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin və şəhidlərimizin, qazilərimizin canı, qanı bahasına azadlığına qovuşmuş Şuşa artıq yeni bir inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub.
10 may tarixində İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Şuşada birinci yaşayış kompleksinin açılışında iştirak edib və şəhərə köçmüş ilk sakinlərlə görüş keçirib. Prezident İlham Əliyev Şuşa sakinlərinə müraciətində bildirmişdir ki, ”Otuz iki ildən sonra siz doğma Şuşaya qayıdırsınız. Bu gözəl tarixi hadisə münasibətilə sizi ürəkdən təbrik edirəm. Siz otuz iki il vətən həsrəti ilə yaşamısınız, amma bilirəm ki, bir an da Şuşanı unutmamısınız, bilirdiniz və inanırdınız ki, siz buraya qayıdacaqsınız. Mən də bilirdim, mən də inanırdım və Prezident kimi 2003-cü ildən başlayaraq sizi və bütün keçmiş köçkünləri öz doğma vətəninə qaytarmaq üçün əlimdən gələni əsirgəmirdim.
Biz hazırlaşırdıq, ölkəmizi gücləndirirdik, iqtisadiyyatımızı gücləndirirdik, güclü ordu potensialı yaradırdıq. Ən önəmlisi gənc nəsli, - bu gün bizim qürur mənbəyimiz olan Şuşanı və o vaxt işğal altında olan digər torpaqları öz canı-qanı bahasına azad edən, - yetişdirirdik və yetişdirdik. Savadlı, bilikli, vətənpərvər, fiziki cəhətdən güclü, mənəvi cəhətdən sağlam, saf gənc nəsil yetişdirdik və onlar mənim əmrimlə 44 gün ərzində öz sinələrini qabağa verərək torpaqları azad etdilər. Bugünkü günə görə biz onlara borcluyuq, şanlı Ordumuza borcluyuq, Silahlı Qüvvələrimizə borcluyuq, şəhidlərimizə, qazilərimizə borcluyuq. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin”.
Eyni zamanda ölkə başçımız qeyd etmişdir ki, “44 günlük Vətən müharibəsi şanlı tariximizdir və Azərbaycan xalqı bundan sonra əbədi bu Zəfərlə fəxr edəcək. 44 gün ərzində biz hər gün irəli gedirdik. Ermənistan ordusundan fərqli olaraq bir nəfər də olsun hərbçimiz döyüş meydanını tərk etməmişdir. Onların özlərinin etiraflarına görə 12 minə yaxın fərarisi olmuşdur. Bizim əsgər və zabitlərimiz hər gün irəli gedirdilər və müharibənin birinci günündə əldə olunmuş qələbə - bir neçə kəndin azad edilməsi sonuncu günə qədər davam etdi və 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşanın azad edilməsi düşmənin belini qırdı. Düşmən artıq anlamışdır ki, daha müqavimət göstərmək iqtidarında deyil və ondan sonra kapitulyasiya aktına imza atmışdır, faktiki olaraq təslim olmuşdur. Biz də o vaxt müharibəni dayandırdıq. Çünki müharibənin ilk günlərindən mən bəyan edirdim ki, düşmən bizə tarix versin, torpaqlarımızdan nə vaxt çıxacaq və o təqdirdə biz müharibəni dayandırmağa hazırıq.
Bu gün isə Şuşanın yeni tarixi başlayır. Mən 2020-ci il noyabrın 8-də xalqa müraciətimdə demişdim ki, biz Şuşanı dirçəldəcəyik. Bax, bu gün biz dirçəldilən Şuşanı görürük. Təkcə bu gözəl binalar deyil, Şuşada çox genişmiqyaslı quruculuq işləri gedir. Bu gün Ulu Öndərin doğum günündə üçüncü yaşayış kompleksinin təməli qoyuldu. Keçən il mayın 10-da ikinci yaşayış kompleksinin təməli qoyulmuşdur. Bu birinci yaşayış kompleksində 450, ikincidə 300-ə yaxın, üçüncüdə isə 500-ə yaxın mənzil inşa ediləcək. Onun bir hissəsi artıq hazırdır. Bu gün siz bu mənzillərə köçəcəksiniz. Bütün evlər gözəl memarlıq üslubunda - Şuşanın ənənəvi üslubunda inşa edilmişdir. Şərait çox gözəldir və əminəm ki, uzun fasilədən sonra şuşalılar burada rahat yaşayacaqlar, yaradacaqlar, quracaqlar, öz doğma şəhərinin tarixi simasını qoruyacaqlar.


Aynur Xəlilova - politoloq

1963 yılıydı. Aynı lisede öğrenciydiler.
Birbirlerinden habersiz aynı eyleme gittiler
Deniz ve Mahir, hocaları için gazete taşladı
Deniz Gezmiş…
Mahir Çayan…
1960'lardan günümüze taşan iki gençlik lideri…
68 kuşağının efsaneleri…
Kendileri dâhil kimsenin bilmediği bir tesadüf, onları çok genç yaşta, aynı eylemde bir araya getirdi.
Yıl 1963 idi.
İkisi de Haydarpaşa Lisesi'nde öğrenciydi.
Deniz 1'de, Mahir 3'te…
Onları bir araya getiren eylem, Hürriyet Gazetesi'nde çıkan bir haberle başladı.
Habere göre, “Haydarpaşa Lisesi'nin pansiyon müdürü, Fenerbahçeli ünlü futbolcu Ömer Boncuk, orta ve lisede okuyan yatılı öğrencilerden altısına, ‘Sizi sınıf geçirteceğim’ diyerek odasına götürmüş ve tecavüzde bulunmuştu.”
Bu, bir iftiraydı.
Okulda “Boncuk Ömer” diye tanınan beden öğretmeni Ömer Boncuk, öğrencilerin sevgilisiydi. Genç yaşta bir oğul yitirmiş, o yüzden bütün sevgisini öğrencilerine vermişti.
Cemil Gezmiş'in de arkadaşıydı.
Bir ihbar üzerine atılan bu iftira, onu seven öğrencilerini ayağa kaldırdı. Haberden sonra Boncuk Ömer'in görevden alınması ise bardağı taşırdı.
Hocalarına iftira edildiğini düşünen öğrenciler, büyük bir öfkeyle ayaklandı ve protesto kararı aldı.
500'ü aşkın öğrenci, okulda toplanıp vapurla Sirkeci'ye geçti, Cağaloğlu'na gidip Hürriyet Gazetesi'nin önüne geldi.
Ellerindeki pankartta, “Boncuksuz Haydarpaşa olmaz, böyle palavra atılmaz” yazıyordu.
Sloganlar atarak gazetenin camlarını taşladılar. O günkü Hürriyet'in nüshalarını yaktılar. Binaya girip çıkanları tartakladılar.
Hürriyet çalışanları, -o dönemin âdetince- camlara Türk bayrağı asarak canlarını kurtarabildi. Gazete yönetimi, Başbakan İnönü'ye telgraf çekerek yardım istedi.
Kızgın öğrenciler bu eylemin ardından Milli Eğitim Müdürlüğü'ne yürüdü. Boncuk Ömer'i görevden alanlara ateş püskürdü. Müdürle görüşerek, okullarına kara leke sürülmek istendiğini söylediler.
Müdür, Boncuk Ömer tahkikatta aklanırsa hemen göreve iade edileceğinin teminatını verdi.
Boncuk Ömer, kendisine destek eylemini, odasının penceresinden gözyaşları içinde izledi.
Ancak ertesi gün, Emniyet'in karşı atağı geldi.
Gazete önündeki eylemde çekilen fotoğraflardan tespit edilen öğrencilerin okuldan atılacağı duyuruldu.
Bunun üzerine öğrenciler ortak bir kararla, tanınmamak için saçlarını üç numara asker tıraşı yaptırdı.
İşte o eylemde, başı çeken öğrencilerden biri, son sınıf öğrencisi Mahir Çayan'dı.
Diğeri, birinci sınıf öğrencisi Deniz Gezmiş…
Deniz'in ilk eylemiydi bu…
Mahir'in ilk yargılanışı…
8 yıl sonra, biri, diğerini kurtarmak için ölümü göze alacaktı.
Can Dündar

1950’li yıllarda Amerikalı mühendisler gelmiş Türkiye’ye. "Minik ABD" olacağız diye ilk heveslendiğimiz günler…
Bir kısım bayındır çalışmalarına rehberlik ediyorlarmış. O zamanlarda bizde yol güzergahını belirleyecek alet yok, eleman yok. Nafia mühendisleri eşeği yokuşa sürüyorlar, arkasından elemanlar şeritmetre çekiyor ve eşeğin ayak izlerine kazık çakıp doğrultu belirliyorlarmış .
Bunu gören Amerikalı mühendis, pratiği kavrayamamış ve sormuş:
-Ne yapıyorlar bu şekilde?
– Rampada yolun güzergahını belirliyorlar.
– Nasıl yani, anlayamadım?
– Eşek % 7 eğimin üzerine çıkmaz, ikimiz de eşeğin izinde kazık çakıp rampada yol güzergahı belirliyoruz, demişler.
Amerikalı katılarak gülmeye başlamış. Yatışınca da sormuş:
– Peki, eşek bulamayınca ne yapıyorsunuz?
Yetkili yanıt vermiş:
– ABD’dan mühendis getirtiyoruz ?
Eşek iyi bir kılavuzdur: Gittiği bir yolu asla unutmaz ve o yoldan şaşmaz. Bundan dolayı deve yada katır kervanlarının önüne daha önce bu yoldan gitmiş bir eşeği kılavuz olarak koyarlarmış… (TUNÇER ŞEN)
BU DA, KONUYLA İLGİLİ BAŞKA BİR YAZI..
Çevremde hikayeye merakı olanlar bir araya gelsin "roman tahlili" yapalım istedik.. İşin başında herkes aynı romanı okuyacaktı. Sonra o romanı birlikte inceleyecektik. Ama grubumuza dahil olanlar romanları okumadılar. Ben gönüllü oldum ve "Ben okuyup tahlil edeyim siz dinleyin," dedim. "O zaman tamam," dediler. Bu halim bana "mayın eşekleri"ni hatırlattı..
Mayın eşeklerini bilir misiniz? Bir arazide mayın olup olmadığından emin değilseniz bir eşeği salıyorsunuz araziye, mayına denk gelirse önce eşek ölüyor. Yok denk gelmezse onun gittiği yoldan siz de gidiyorsunuz. Ben de roman tahlil ekibimizin "mayın eşeği" oldum. Onların okumaya üşendiği metinleri okudum. Onlar da beni dinleyerek peşimden geldiler.. Bu durumu onlara anlatınca bir tanesi bile, "Aman estağfurullah," demedi.. (MUSTAFA ÇİFTÇİ, "Kalfa Uykusu", İletişim Yayınları, 2021)
EKTEKİ FOTOĞRAF İLE İLGİLİ BİR NOT:
Mayın eşeği tabirini mutlaka duymuşsunuzdur. İkinci Dünya Savaşı sırasında sırtında bir eşeği taşıyan Polonya Ulusal Ordusu askerine ait olduğu iddiasıyla paylaşılan görsele de sosyal medyada rastlamış olmanız olası.
Sosyal medyadaki paylaşımların genelinde sırtında bir eşeği taşıyan askerin görüntülendiği fotoğraf karesinin hikâyesinin, eşeğin mayınlı arazide serbestçe gezinmesinin mayınların patlamasına yol açacağı için alınan önleme dayandığının aktarıldığı görülüyor..
Ancak, fotoğrafın hikâyesi iddia edildiği gibi değil. Her ne kadar fotoğrafın 2. Dünya Savaşı yıllarında çekildiği iddia edilmiş olsa da, bahse konu fotoğraf iddia edilen tarihten 13 yıl sonra, 1958 yılında Cezayir’de çekilmiş.. Ve fotoğraftaki askerin eşeği sırtında taşımasının amacı, mayın tarlasında eşeğin rastgele gezinerek mayınları patlatmasına engel olmak değil, açlıktan zayıf düşen eşeği kurtarmak.
Not Defterimden
TEREF