Azərbaycanda səhiyyə sahəsində ciddi islahatlar aparılır. Əhalinin sağlamlığının qorunması istiqamətində tədbirlər görülür, yeni tibb müəssisələri yaradılır, insanların səhiyə xidmətinə əlçatanlığı yaxşılaşdırılır.

Naxçıvanda isə bu proses əksinə gedir. Son bir ildə səhiyyə sahəsində aparılan “islahatlar” nəticəsində əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsindəki vəziyyət kritik həddə çatıb.

Bu dövrdə Naxçıvan Muxtar Respublikası əhalisinin keyfiyyətli səhiyyə xidmətlərinə əlçatanlığının təmin edilməsi istiqamətində, demək olar ki, heç bir iş görülməyib. Muxtar respublikanın səhiyyə müəssisələri üçün tikilən bəzəkli binaların içində nə normal həkim var, nə də müasir tibbi avadanlıqlardan istifadə edə biləcək mütəxəssis. Naxçıvanda aparılan kadr islahatlarından sonra bu sahədə də ciddi dönüşün olacağı gözlənilirdi. Amma təəssüf ki, Naxçıvan əhalisinin gözləntiləri özünü doğrultmadı. Yeni nazir əvəzi Samiq Sadıxovun vəzifəyə gələn kimi, bu sahədəki “yeniliyi” özünə 130 min manat dəyərində xidməti avtomobil almasıdır.

Muxtar respublika sakinləri yenə də müayinə və müalicə olunmaq üçün ya Bakı şəhərinə, ya da Türkiyəyə üz tuturlar. Bu da insanlar üçün problemlər yaradır. Bakıya və ya Türkiyəyə gedə bilməyənlərin sağlamlığı və həyatı ciddi risk altındadır.

Ali Məclis sədrinin fərmanı icra edilmir

Naxçıvanda səhiyyə sahəsində biabırçı vəziyyət hökm sürür. Muxtar respublikadakı əksər xəstəxanalara heç bir aidiyyəti olmayan Səhiyyə Nazirliyi qanunsuz şəkildə tibb müəssisələrinin işinə müdaxilə edir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin 28 iyul 2023-cü il tarixli fərmanı ilə “Naxçıvan Muxtar Respublikasının Tibb Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyi” publik hüquqi şəxsi yaradılıb.

Müəyyən edilib ki, “Tibb Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyi” publik hüquqi şəxsə ümumi rəhbərliyi Ali Məclis sədrinin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad etdiyi sədrdən və 4 üzvdən ibarət Müşahidə Şurası həyata keçirir.

Müşahidə Şurası Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad etdiyi sədrdən, səhiyyə nazirinin müavinindən, əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinin müavinindən, İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin İdarə Heyəti sədrinin müavinindən, Səhiyyə İşçiləri Həmkarlar İttifaqının Naxçıvan Muxtar Respublikası Komitəsinin sədrindən ibarət tərkibdə formalaşdırılmalı idi.

Tibb Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyinə cari rəhbərliyi Müşahidə Şurasının vəzifəyə təyin və vəzifədən azad etdiyi icra direktor həyata keçirməlidir.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti “Tibb Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyi” publik hüquqi şəxsin nizamnaməsini və strukturunun layihəsini, o cümlədən nizamnamə fondunun miqdarı barədə təkliflərini bir ay müddətində hazırlayıb Ali Məclisə təqdim etməli idi.

Fərmanla Nazirlər Kabinetinə tapşırılmışdı ki, Tibb Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyinin tabeliyinə veriləcək dövlət səhiyyə sisteminə daxil olan tibb müəssisələrinin siyahısını Ali Məclislə razılaşdırmaqla iki ay müddətində təsdiq etsin.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi və İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi fərmandan irəli gələn vəzifələrə həll etməlidi idi.

Bəs nə baş verib? Bu fərmanın imzalanmasından bir ilə yaxın vaxt keçməsinə baxmayaraq, mühüm dövlət sənədi “havada qalıb” və icra olunmayıb. Tibbi Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərməli olan xəstəxanalara qanunsuz şəkildə Səhiyyə Nazirliyi rəhbərlik edib. Yəni əvvəlki dövrlərdə olduğu kimi, Naxçıvan yenə “fərqlənib” və muxtar respublikada Azərbaycanın əsas hissəsindən tamamilə ayrı bir idarəçilik sistemi tətbiq olunub.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin müavini Anar İbrahimov mayın 8-də keçirilən Ali Məclisin yaz sessiyasının növbəti plenar iclasındakı çıxışında bu məsələyə diqqət çəkərək deyib: “Belə yanaşma qəbuledilməzdir. Artıq 10 aya yaxındır ki, biz muxtar respublikada ən vacib sahə olan səhiyyə sahəsində idarəetməni təmin edə bilmirik. Səbəb Səhiyyə Nazirliyinin və Tibb Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyinin Ali Məclis sədrinin fərmanını icra etməməsidir”.

Göründüyü kimi, Ali Məclisin rəhbərliyi səhiyyə sahəsində baş verənlərdən narazı və narahatdır. Təəssüf ki, Ali Məclis rəhbərliyinin bu haqlı iradından sonra da Səhiyyə Nazirliyi lazımi tədbir görməyib, fərmanın icrası təmin edilməyib. Belə olan halda ciddi suallar yaranır. Naxçıvan səhiyyə nazirinin vəzifəsini icra edən Samiq Sadıxov niyə özbaşınalıq edir və kimə arxayındır? Muxtar respublikanın yeni Baş naziri Ali Məclisdə hökumətin hesabatı müzakirə olunarkən səsləndirilən bu fikirlərə niyə reaksiya vermir?

Samiq Sadıxovun son bir ildəki fəaliyyətinə nəzər salanda yuxarıdakı suallara cavab tapmaq olur. Çünki heç bir rəhbər vəzifəli şəxs kiməsə arxayın olmadan belə qanunsuzluqlar edə bilməz.

Naxçıvanda lisenziyasız laboratoriya fəaliyyət göstərir

Nazir əvəzinin qanunsuz əməllərindən biri “Naxçıvan Muxtar Respublika Xəstəxanası” publik hüquqi şəxsin binasında xarici şirkətin laboratoriya yaratmasıdır.

Həmin laboratoriya lisenziyasız fəaliyyət göstərir. Laboratoriyanın fəaliyyəti üçün tələb olunan hüquqi sənədləri yoxdur.

Samiq Sadıxovun tapşırığı ilə “Naxçıvan Muxtar Respublika Xəstəxanası” publik hüquqi şəxs həmin laboratoriyanın yaradılması məqsədilə səhiyyə ocağının bir hissəsini icarəyə verib. Deməli, dövlətin xəstəxanasında artıq laborator analizləri özəl müəssisə aparır. Halbuki, bu, qanunla qadağandır.

Bu laboratoriyanın yaradılması üçün “Naxçıvan Muxtar Respublika Xəstəxanası” publik hüquqi şəxsi ilə EXON Biomedikal Sağlıq Xidmətləri Sənaye və Ticarət Anonim Şirkəti arasında müqavilə imzalanıb. Laboratoriyanın test qruplarına biokimya, immunologiya, genetik, hematologiya, mikrobiologiya, patositologiya, molekulyar, seroloji, vitaminlər və dərman səviyyələri yoxlamaları, həmçinin digər testlər daxildir.

Laboratoriyanın fəaliyyəti üçün niyə lisenziya alınmayıb? Hüquqi sənədlər hazırlanmadan laboratoriya niyə qurulub? Bəlkə heç bu sahibkara lisenziya verilməyəcək. Bu qədər vəsait sərf edilərək laboratoriya hansı əsasla yaradılıb?

Bu suallara muxtar respublikanın aidiyyəti dövlət orqanları cavab verə bilmir. Ona görə ki, səhiyyə naziri əvəzi bu qanunsuzluqları edə bilməsi üçün himayə olunur.

Lisenziyası olmayan və qanunsuz fəaliyyət göstərən laboratoriyanın analiz nəticələri də şübhəlidir. İndi bu laboratoriyanın yanlış analizi nəticəsində hansısa muxtar respublika sakininin sağlamlığında ciddi problem yaransa, buna kim cavab verəcək? Buna görə dövlət kimin yaxasından yapışacaq? Naxçıvan sakinlərinin sağlamlığı qanunsuz fəaliyyət göstərən bu laboratoriyanın yaradılmasının təşəbbükarı olan Samiq Sadıxovun və onu himayə edənlərin heç umurunda da deyil.

Struktur “islahatları” hansı nəticələrə gətirib çıxarıb?

Səhiyyə Nazirliyi bu sahədə apardığı “stuktur islahatları” ilə həm səhiyyə işçilərinin, həm də muxtar respublika əhalisinin işini çətinləşdib, onlara ciddi problemlər yaradıb. Məsələn, nazir əvəzi Samiq Sadıxov hesab edib ki, muxtar respublikaya Kordioloji Mərkəzi lazım deyil. Ona görə də bu mərkəz ləğv edilərək, muxtar respublika xəstəxanasına birləşdirilib. Mərkəzin müasir tələblərə cavab verən binasının isə aqibəti bəlli deyil. İndi ürək xəstələri muxtar respublika xəstəxanasının bir mərtəbəsində əməliyyat olunur, digər mərtəbəsindəki palataya köçürülür. Halbuki, o xəstələri əməliyyatdan sonra hərəkət etdirmək olmaz.

Eyni “məntiqlə” nazir əvəzi hesab edib ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasına QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzi lazımdır. Ancaq heç kim araşdırıb bunu əsaslandırmayıb ki, Naxçıvanda neçə ürək, neçə QİÇS xəstəsi var. Yəni, bu səhiyyə müəssisələrindən hansının Naxçıvanda ayrıca tibb ocağı kimi fəaliyyət göstərməsi daha vacibdir. Yəqin ki, QİÇS Mərkəzini yaradanda nəzərə alıblar ki, Naxçıvanda yaradılan “şərait”in nəticəsi olaraq, belə xəstələrin sayı arta bilər.

Nazir əvəzi yenə eyni “məntiqlə” Naxçıvan Təcili Tibb Mərkəzini fəaliyyət göstərdiyi ayrıca binadan çıxararaq muxtar respublika xəstəxanasında yerləşdirib. Təcili Tibbi Yardım Mərkəzinin bazasında Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyində Təcili Tibbi Yardım Xidməti yaradılıb. Bu xidmətdən əvvəl əgər təcili yardım bir iki çağırışa gedirdisə, indi nadir hallarda çağırışa gedir. Təcili Tibb Mərkəzinin binasının ləğv edilərək muxtar respublika xəstəxanasında yerləşdirilməsini yəqin ki, Samiq Sadıxov kimi “yüksək idarəçilik bacarığı” olan şəxs izah edə bilər.

Naxçıvan Səhiyyə Nazirliyinin son vaxtlar əldə etdiyi “böyük uğurlar” sırasında aparılan “kadr islahatları” da var. Nazir əvəzi muxtar respublikadakı xəstəxanaların rəhbərliyinə səhiyyə ilə yaxından uzaqdan əlaqəsi olmayan şəxsləri gətirib. Hazırda Naxçıvanın səhiyyə müəssisələrinin əksəriyyətinə rəhbərlik edənlər tibb işçiləri deyil. Məsələn, Naxçıvan Perinatal Mərkəzinin direktor müavini Ülkər Bayramova hüquqşünas, Naxçıvan Sağlamlıq Mərkəzinin direktoru Əli Orucov iqtisadçıdır. Şərur Regional Tibb Mərkəzinin direktoru Bayram Mikayılov da tibb işçisi deyil. Üstəlik bu şəxslə bağlı çox ciddi iddialar və faktlar var.

Ciddi media orqanlarında yayılan məlumatlara görə, Bayram Mikayılov 2017-ci ildə Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun Saatlı rayon şöbəsinin müdiri işləyərkən rayon sakini, ahıl yaşlarında olan Elşən Allahyarovu öz iş otağında aşağılayıcı sözlərlə təhqir edib. Hadisənin videogörüntüsü sosial şəbəkələrdə geniş yayıldığı üçün işdən uzaqlaşdırılıb.

Həmin il Bakının Xətai rayonu ərazisində həyat yoldaşı Gülnarə Cəbrayılovanı bıçaqladığına görə Xətai Rayon Polis İdarəsində barəsində Cinayət Məcəlləsinin 221.3-cü maddəsi ilə cinayət işi başlanıb. Ancaq Bayram Mikayılov hansısa yolla məsuliyyətdən yayınıb.

2019-cu ildə isə o, Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun Sabirabad rayon şöbəsinə rəis təyin edilib. Bayram Mikayılov bu vəzifədə çalışarkən, vətəndaşların pensiyası ilə bağlı külli miqdarda pul mənimsəmədə iittiham olunaraq növbəti dəfə işdən çıxarılıb. Hətta onun əməlinə hüquqi qiymət verilməsi üçün barəsində toplanmış materiallar Baş Prokurorluq yanında Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Baş İdarəsinə göndərilib və qısamüddətli həbs edilib.
Sonradan TƏBİB-ə yol tapan Bayram Mikayılov 2022-ci ilin ortalarında Sabirabad Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının direktor müavini vəzifəsinə təyin edilib. Lakin bir müddət sonra maliyyə maxinasiyalarına və qazilərə qarşı kobud rəftarına görə, tutduğu vəzifədən uzaqlaşdırılıb. Naxçıvan Səhiyyə Nazirliyinin rəhbərliyinin belə bir şəxsi əvvəlcə Culfa Regional Tibb Mərkəzinə, sonra Şərur Regional Tibb Mərkəzinə direktor təyin etməsi muxtar respublikada səhiyyə sektorunun hansı kriteriyalarla idarə olunduğunun sübutudur.

Rəhbər vəzifəli şəxslər problemlərin həllində maraqlı deyil

Bütün bu faktlar onu göstərir ki, Naxçıvanda səhiyyə sistemi acınacaqlı vəziyyətdədir, muxtar respublika əhalisinin sağlamlığı təhlükə altındadır. Öz işinin öhdəsindən gələ bilməyən Samiq Sadıxov təcili vəzifəsindən azad edilməli, Naxçıvanın səhiyyə sistemindəki özbaşınalıq aradan qaldırılmalı, bu sahədə Azərbaycandan fərqli idarəçilik sistemi ləğv edilməli, Səhiyyə Nazirliyinə və Tibb Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyinə layiqli kadlar təyin olunmalıdır. Görünən odur ki, Naxçıvandakı rəhbər vəzifəli şəxslər bu sadalanan problemlərin həllində maraqlı deyil. Naxçıvan Muxtar Respublika olsa da, Azərbaycanın tərkib hissəsidir. Odur ki, muxtar respublika əhalisi Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyinin bu məsələyə təcili müdaxilə etməsini, problemlərin həlli istiqamətində tədbirlər həyata keçirməsni xahiş edir. İnanırıq ki, vicdanlı və öz işinin peşəkarı olan dövlət məmuru kimi tanınan nazir Teymur Musayev naxçıvanlıları tək qoymayacaq, göz görə-görə muxtar respublika səhiyyə sisteminin tamamilə məhvinə imkan verməyəcək, problemləri araşdıraraq ölkə rəhbərliyi qarşısında məsələ qaldıracaqdır. Çünki söhbət insan sağlamlığından gedir…

TNS