Ənənəvi olaraq İslam dünyasında ibadət yerləri olan məscidlər və camelər minarəsiz təsəvvür edilmir və əksəriyyətin düşüncəsində belə bir fikir formalaşıb ki, minarələr peyğəmbərin tövsiyəsi ilə azan oxunulması məqsədilə tikilib. Bu düşüncə kökündən yanlışdır.
İslam tarixində ilk minarə tikilişi Əməvi hökmdarı I Müaviyənın əmri ilə olub. Və ilk minarəli məscid onun paytaxt elan etdiyi Dəməşq (Şam) şəhərində olan Əməvi məscidi hesab olunur. Müaviyənin hakimiyyətindən daha öncəyə aid heç bir minarə nümunəsi yoxdur. İslam aləmində peyğəmbərin hicrəti illərində tikilmiş olan ilk iki məscid - Mədinədəki Quba məscidi (miladi 622-ci il) və Məscidün-Nəbi (miladi 624-625-ci illər) minarəsiz olmuşdur. Və peyğəmbərin minarə tikilməsi barədə göstəriş verməsi fikri yanlışdır.
Müaviyənin göstərişi ilə tikilən minarələrin məqsədi də azan səsini məsafədən yaymaq deyildi. Bildiyimiz kimi, Müaviyənin nəzarəti altında olan camelərdə və məscidlərdə Hz.Əliyə lənət oxunması vacib sayılırdı və bu səbəbdən həmin məscidlərə getməməyə qərar verən Hz.Əli sevdalılarını düşmən elan edərək hər yerdə təqib edirdilər. Ələ keçirilən əhli-beyt tərəfdarları hər kəsə ibrət olsun deyə ya həmin minarələrə çıxarılaraq ordan əli-qolu bağlı yerə atılmaqla öldürülürdü, yaxud da başı kəsilərək minarələrin divarında olan qarmaqlara keçirilirdi. Həmin dövrdə tikilmiş məscid minarələrinin bir çoxunun divarı boyunca indi oyuqlar müşahidə olunur ki, bu da həmin qarmaqların yeridir.
İslam dünyasında bu gün də məlumatsızlıqdan irəli gələrək, "maraqlı memarlıq üslubudur, qoy olsun" düşüncəsi ilə məscidlər və camelər minarələrlə tikilməkdədir. Azan zamanı səs diapazonunun geniş areala yayılmasına gəlincə, bilirik ki, müasir səsgücləndiricilərin olduğu bir dövrdə azanın səsinin yayılması kimi bir problem qalmayıb. Beləliklə, bu gün İslam dünyasında olan minarələrin İslamın peyğəmbəri və ilk dövrü ilə heç bir əlaqəsi yoxdur və İslam dünyasında sonradan peyda olmuşdur.
Ceyhun Bayramli
TEREF