Dünyanın 160-dan çox ölkəsi və ayrı-ayrı ölkələrin iqtisadiyyatları üzrə 2022-ci ildə investisiya mühiti ilə bağlı ABŞ-ın dünya, o cümlədən Azərbaycan üzrə səfirliklərində və nümayəndəliklərində çalışan iqtisadçılar tərəfindən hazırlanmış hesabatlar ABŞ Dövlət Departamentinin saytında yerləşdirilib.

Qısa hesabatlarda əməyin mühafizəsi, məsuliyyətli biznes davranışı, ətraf mühit problemləri, investisiyalara açıqlıq, hüquqi və tənzimləyici sistemlər, daşınmaz əmlak və əqli mülkiyyət hüquqlarının qorunması, maliyyə vəziyyəti sektorunda vəziyyət vəkorrupsiya kimi vacib məsələlər vurğulanır.

“Əlverişli investisiya mühiti yüksək keyfiyyətli və etibarlı investisiyaların cəlb edilməsinə kömək edə və COVID-19 pandemiyasından sonra qlobal iqtisadiyyatın bərpasını dəstəkləyə bilər. Hesabatlarda ölkələrin investisiya şərtlərinin yaxşılaşdığı sahələr, eləcə də ABŞ şirkətləri üçün biznes imkanlarına mane ola biləcək maneələr vurğulanır”, deyəDövlət Departamenti dəqiqləşdirir.

Azərbaycanda investisiya mühiti ilə bağlı internet saytında aşağıdakılar qeyd olunur
(https://www.state.gov/reports/2022-investment-climate-statements/azerbaijan/):

“Ciddi problemlər qalmasına baxmayaraq, Azərbaycanda ümumi investisiya mühiti yaxşılaşmaqda davam edir. Azərbaycan hökuməti xarici sərmayələri cəlb etməyə, iqtisadiyyatını şaxələndirmək üçün islahatlar həyata keçirməyə və özəl sektorun rəhbərlik etdiyi artımı stimullaşdırmağa çalışıb. Bununla belə, Azərbaycan iqtisadiyyatı hələ də neft və qaz hasilatından çox asılıdır ki, bu da ixrac gəlirlərinin təqribən 88%-ni və dövlət büdcəsinin gəlirlərinin yarıdan çoxunu təşkil edir”, – deyə hesabatda bildirilir.

Dövlət Departamenti qeyd edir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı 2020-ci ildə ÜDM-də 4,3% azalmaya qarşı 2021-ci ildə illik müqayisədə 5,6% artıb. İqtisadiyyatın pandemiyadan sağalması davam etdiyi üçün neft-qaz sektorunda artım 1,7%, qeyri-neft sektorunda 7,2% təşkil edib.

“Neft-qaz sektoru tarixən xarici investisiyaların ən böyük hissəsini cəlb etsə də, Azərbaycan hökuməti iqtisadiyyatı şaxələndirmək üçün dörd qeyri-neft sektorunu da seçib: kənd təsərrüfatı, turizm, informasiya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT) və nəqliyyat/logistika” – deyə Dövlət Departamenti bildirib.

Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün lüzumsuz icazə (lisenziya) növlərinin aradan qaldırılması, bir sıra qeydiyyat funksiyalarının ASAN-a verilməsi, gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi, vergi rejimində islahatların aparılması, sahibkarlıq subyektlərində bəzi yoxlamaların dayandırılması ilə bağlı tədbirlər müsbət qiymətləndirilib.

“Biznes mühitinin inkişafı üçün əhəmiyyətli səylərə baxmayaraq, çoxşaxəli və rəqabətqabiliyyətli özəl sektorun yaradılması üçün lazım olan struktur islahatları hələ də ləng gedir və korrupsiya Azərbaycanda fəaliyyət göstərən şirkətlər üçün əsas problem olaraq qalır. İqtisadiyyatda dövlətə bağlı holdinq şirkətlərinin kiçik bir qrupu üstünlük təşkil edir. Əqli mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsi yaxşılaşsa da, kifayət qədər deyil. Məhkəmə sistemində şəffaflıq yoxdur”, – deyə Dövlət Departamenti bu kimi neqativ məqamları vurğulayır.

Ümumiyyətlə, amerikalı ekspertlərin fikrincə, “Azərbaycanda xarici investisiyalar tam və qeyd-şərtsiz hüquqi müdafiədən istifadə edir, xüsusi hallar istisna olmaqla, aktivlər milliləşdirilə və ya mənimsənilə bilməz”.

“Fiziki şəxslər kommersiya müəssisələrində pay yaratmaqda, əldə etməkdə və sərəncam verməkdə sərbəstdirlər. Xarici vətəndaşlar, təşkilatlar və müəssisələr torpaq icarəyə götürə bilər, lakin torpaq sahibi ola bilməz. Azərbaycan hökuməti qeyri-qanuni müsadirə yolu ilə ABŞ-ın fiziki və ya qurumlarına qarşı heç bir ayrı-seçkilik göstərməyib. ABŞ-Azərbaycan İkitərəfli İnvestisiya Müqaviləsi ABŞ investorlarına İnvestisiya Mübahisələrinin Həlli üzrə Beynəlxalq Mərkəz (ICSID) vasitəsilə investisiya mübahisələrini həll etmək imkanı verir”, – məlumatda deyilir.

Burada münaqişədən sonrakı vəziyyət də əks etdirilir.

“2020-ci ilin noyabrında Dağlıq Qarabağ münaqişəsində gərgin döyüşlərə son qoyan Ermənistan, Azərbaycan və Rusiya arasında üçtərəfli (sülh) bəyannamənin açıqlanmasından sonra Azərbaycan hökuməti əvvəllər erməni separatçıların nəzarəti altında olan Dağlıq Qarabağ ətrafındakı ərazilərə yeni investisiyalar axtarır”, – Dövlət Departamenti qeyd edir.

“Azərbaycanın 2022-ci il büdcəsində bu ərazilərin bərpası və yenidən qurulması üçün 2,2 milyard manat (1,3 milyard ABŞ dolları) vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulub. Bu vəsait yol infrastrukturunun, elektrik təchizatının, qaz təchizatının, su təchizatının, rabitə infrastrukturunun, təhsil və səhiyyənin bərpasına, habelə mədəniyyət və tarix abidələrinin bərpasına yönəldiləcək. Hökumət bölgədə təmiz enerji layihələri də həyata keçirir. Bu ərazilərin bərpası və məskunlaşması üçün büdcədən xüsusi ayrılmış vəsaitlərin saxlanılması ilə yanaşı, növbəti illərdə də yenidənqurma işlərinin davam etdirilməsi nəzərdə tutulur. Bərpa işləri çərçivəsində bu ərazilərin minalardan təmizlənməsi Azərbaycan hökuməti üçün prioritet olaraq qalır”, – hesabatda vurğulanır.(Turan)