Yəqin çox eşitmisiz: “O vaxtlar belə deyildi”; “Bizim vaxtımızda fərqliydi”; “İndi o ədəb-ərkan qalmayıb”, “Biz belə cavan olmamışıq” və sair və ilaxır.

Bir az yaşlı adamlar mütləq ötən dövrdəki situasiya və münasibətləri retuşlayır. Əlbəttə, çoxunuza bu “retuş” sözü çöçün gəldi, amma ofset üsulu ilə qəzet çıxaranlar bilir, qəzetə gedəcək şəkillər xüsusi karandaşla retuşlanırdı (təxminən indiki fotoşop kimi bir şey).

Elə çıxır ki, “o dövrlərdə” güllük-gülüstanlıq olub, hər şey normalmış, rüşvət alan, mərdiməzar, üzəduran, işverən, föhş ilə qabağa gedən, məşuqə saxlayan, saxlanan olmayıb.

Hər şey olub. Stalin dövrünü yaşayan adamlar vardı, o günləri nostalji ilə xatırlayırdılar, deyirdilər, gözəl günlər idi, bizim vaxtımızda quruluş əleyhinə bir söz deyəni gecəylə aparırdılar.

Sovet dönəmində milis rəisi işləmiş bir yaxın adamla 15-16 il öncə söhbət edirdik, söz arasında dedi ki, bizim vaxtımızda rəislər qatillərdən, zorlama cinayəti törədənlərdən və narkotik alverində tutulanlardan rüşvət almazdılar. “Pul alıb qan batırmaq, namusa sataşana göz yummaq bizim vaxtımızda ən alçaq hərəkət idi”, - keçmiş rəis deyirdi.

Dolayısı ilə məlum olurdu ki, başqa işlərdən alırmışlar.

Məsələ budur: neqativ hallar həmişə, “dünyanın düz vaxtı” dediyimiz dövrlərdə də olub, amma indi hər şey əndazədən çıxıb.

Müqayisədə “köhnə dövrlər” daha üstün gəlir. O vaxtlar belə deyilmiş, acgözlük, tamahkarlıq, əxlaqsızlıq bir yerə qədərmiş.

“Bizim vaxtımızda səsi olmayan müğənnini televiziyanın həyətinə belə buraxmazdılar”. Belə deyənlər var və hiss olunur ki, düz deyirlər. Çünki indi səsə baxan yoxdur, kimin pulu, arxa-dayağı var, efir-efir gəzir.
“O vaxtlar raykom, prokuror, rəis, hakim özünə, oğluna adi bir “Volqa-QAZ-24” ala bilmirdi ki, orqanlardan gəlib soruşarlar, nəylə almısan. Gedib lotereyası maşın udmuş adamdan baha qiymətə bileti alırdılar ki, soruşan olsa, “lotereyada udmuşam” desinlər”. Baxırsan ki, bunu deyənlər də düz deyirlər.
O vaxtlar ortada az pul və nisbətən sərt qanun olub, vəzifədə olanlar da azpullu korrupsionerlik ediblər. İndi maşallah...

Dünən sosial şəbəkədə oxuyuram ki, 20-30 il əvvəlin populyar müğənnilərindən birinin mətbuat katibi (əslində “ictimaiyyətlə əlaqələr departamentinin rəhbəri” daha yaxşı səslənərdi) təzə çıxan bir müğənni xanımı yerdən-yerə vurub, hətta xanımın, sovet yazıçılarının təbirincə desək, yekə sağrısına vurğu edib, nahiyənin el dilindəki lakonik adını bir ulduz işarəsi ilə retuşlayaraq bir şeylər yazıb.

Əslində tərbiyəli hərəkətdir. Biz qonşu ruslardan fərqli olaraq sağrının el dlindəki adını işlədə bilmərik. Hərçənd qardaş türklər artıq o sözü köşə yazılarında istifadə edirlər. Biz edə bilmərik, uşaqlıqdan eşitmişik ki, o, pis sözdür. Sadəcə, o sözün, eyni əzanı ifadə edən sinonimləri (yambız, dal, yancaq, yan və s.) nədən ayıb sayılmır, anlaşılan deyil.

Xüləs, söhbət köhnə müğənninin təzə müğənnini tənqid edən katibinin ifadəsindən gedirdi. O təxminən belə bir fikir də bildirmişdi ki, o vaxtlar sənətçilər istedadları ilə populyarlıq qazanırdılar.

“O vaxtlar”a yaşımız çatdığına görə cəsarətlə deyə bilərik ki, köhnə müğənni özü də təkcə boğazı ilə yox, sağrısı ilə populyarlıq qazanmışdı. Hətta xanımın bir klipi var, orda mini ətəkdə elə fırlanır ki, siz də məni bağışlayın, ağ tumuşu görsənir. Biri də var, telestudiyada ayaqlarını geniş açaraq, aparıcının qucağına atılmışdı. Bu hərəkəti adətən qol vurmuş futbolçu məhsuldar ötürmə vermiş həmkarıyla edir. Üstəlik, o qadın tez-tez dəvət olunduğu verilişlərdə həmişə ədəbsiz (türkün sözü, belaltı) ifadələr işlədir, “belə bir ləçər” olmasıyla qürur duyurdu. İndi onlar abirçəkləşiblər, yeni çıxan müğənniləri “ləçər” adlandırırlar.

Bilməyən deyər ki, yəqin özləri “o vaxtlar” efirə kələğayı ilə çıxırmışlar. Elə deyil. Bu, bir mərhələdir, geniş şöhrət və çox pul qazanmaq istəyənlər onu keçirlər. Yəni İndikilər oxumağı da, oynamağı da, soyunmağı da, saxlanmağı da 20-30 il əvvəlki həmkarlarından öyrəniblər.

Bəli, indi bizə elə gəlir ki, hər şey əndazədən çıxıb, tamahkarlıq, əxlaqsızlıq və s, neqativ hallar baş alıb gedir, dözülməzdir. Darıxmayın, bir azca da dözün, 20 ildən sonra indiki dövrü xatırlayacaq, deyəcəklər: “O vaxt gül kimi dövr olub”.

İndi təsəvvür edin ki, nələr olacaq, nələr.

P.S. Mətndə “ləçər” sözünü görüb hövllənməyin, “həyasız”, “ədəbsiz” deməkdir, ingilis dilinə “shameless”, rus dilinə “бесстыдная”, Anadolu türkcəsinə isə “utanmaz” kimi tərcümə olunur.

Samir SARI