Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan canlı yayımda yerli jurnalistlərin suallarını cavablandırıb.

Dövlət başçısı qarşıdan gələn prezident seçkilərində namizədliyinə heç bir əngəlin olmadığını bildirib.

O, Qara dənizdən çıxarılacaq təbii qazın cari ilin ilk rübündə ölkə istehlakçılarına çatdırılacağını təsdiqləyib.

Finladiya və İsveçin NATO-ya üzvlüyü məsələsinə toxunan Türkiyə Prezidenti Helsinkidən fərqli olaraq, Stokholmun Alyansa qatılmasına müsbət baxmadıqlarını dilə gətirib.

O, həmçinin Ukrayna münaqişəsinin tənzimlənməsi istiqamətində ölkəsinin göstərdiyi səylərin dünya dövlətləri tərəfindən dəstəklənəcəyini gözlədiklərini qeyd edib.

Mənbə: Haber Global

20 Yanvar hadisələrinin növbəti ildönümüdür. 1990-cı ilin Bakı qırğınlarından bir neçə gün əvvəl Naxçıvanda da vəziyyət son dərəcə gərgin idi. Naxçıvan artıq ilk şəhidlərini verməyə başlamışdı. Ermənilər xüsusən Sədərək kəndi istiqamətində hücumlar təşkil edir, Naxçıvanı işğal etməyə cəhd göstərirdilər. Paralel olaraq bölgəyə Ermənistan ərazisindən – Qərbi Azərbaycandan qovulan on minlərlə azərbaycanlının köçü də gedirdi.

Bu dəhşət dolu hadisələrin növbəti ildönümündə həmin vaxt Şərur rayon (O vaxtkı adı ilə İliç rayonu-red.) Partiya Komitəsinin Birinci katibi vəzifəsini tutmuş Məmməd Abbasovla söhbəti təqdim edirik.

Məmməd Abbasov 1949-cu ildə Naxçıvan Muxtar Respulikası, (NMR) Şərur rayonunun Çərçiboğan kəndində anadan olub. 1988-1991-ci illərdə Şərur rayon Partiya Komitəsinin Birinci katibi, 1995-2013-cü illərdə Naxçıvan MR Baş nazirinin müavini-kənd təsərrüfatı naziri vəzifələrində çalışıb və təqaüdə çıxıb.

M.Abbasov videomüsahibəsində Şərur rayonuna rəhbərlik etdiyi dövrdə baş verən ictimai-siyasi hadisələr haqqında danışıb. O, 1988-ci ildə Ermənistandan qovulan azərbaycanlıların Naxçıvana gəlişi, erməni quldurlarının Muxtar Respublikanın kəndlərinə basqınlar törətməsi, bu günlərdə qəsb olunmasından 33 il keçən Kərki kəndinin işğal tarixçəsi, Ayaz Mütəllibovun Sədərək kəndinə səfəri, bu kəndin rayona çevrilməsi, Heydər Əliyevin Naxçıvandakı fəaliyyəti, Şərur rayonunda mitinqə qatılması, habelə İranla Azərbaycan arasında sərhədlərin açılması zamanı baş verən olaylar haqqında söhbət açıb.

Məmməd müəllim Moskvada SSRİ İctimai Elmlər Akademiyasını bitirib, Azərbaycan SSRİ-yə qayıtdığı zaman Vəzirov hakimiyyəti tərəfindən üzləşdiyi təzyiqlərdən də bəhs edib: “Təyinatla göndərilsəm də, Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Birinci katibi Əbdürrəhman Vəzirov Naxçıvandan olduğuma görə məni 2 ay işə qəbul etmədi. Vəzirov haqqımda belə ifadə işlətmişdi ki, İctimai Elmlər Akademiyasının buraxılışından cəmi bir nəfər azərbaycanlı var, o da naxçıvanlı... Bir müddət sonra Vəzirov məni çağırıb dedi: “Partiya məsləhət bilir ki, siz öz rayonunuzda Partiya Komitəsinin Birinci katibi vəzifəsində işləməlisiniz”. Ona dedim ki, siz naxçıvanlı olduğuma görə məni Mərkəzi Komitədən uzaqlaşdırırsız. Cavabında bildirdi ki, “mən də naxçıvanlıyam, xalam oradandır”... 13 sentyabr 1988-ci il tarixində Şərur rayon Partiya Komitəsinin plenumunda Birinci katib kimi təqdim etdilər. O dövrə qədər bu vəzifədə Tahir Əliyev çalışırdı...”

M.Abbasov bildirir ki, 1988-1991-ci illər onun həyatının ən mürəkkəb, gərgin və maraqlı dövrü olub: “Çünki SSRİ-nin çöküşü başlamışdı. Rayonda isə vəziyyət gərgin idi, bir çox gənc ailələrin torpağı, həyətyanı sahələri yox idi. Digər tərəfdən, ölkəmizdə, həmçinin Şərur rayonunda yeni siyasi qüvvələrin yaranması prosesi gedirdi”.

“Qıvraq polkunun şəxsi heyətini cəlb etməklə azərbaycanlıları deportasiya etdilər...”

Məmməd müəllim xatırladır ki, Şərur coğrafi mövqeyinə görə Ermənistan, Türkiyə və İranla həmsərhəd rayondur. Həmin vaxtlar Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların sıxışdırılmasına başlanmışdı. Oradan köçən azərbaycanlıların bir hissəsi də Şərur rayonuna sığınmışdılar: “Həmin dövrdə Naxçıvan şəhərində böyük mitinq təşkil edildi, aksiyada iştirak edən kütlə Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsinin binasına tərəf yönəldildi və bina onlar tərəfindən dağıdıldı. Olay SSRİ rəhbərliyinin diqqətini cəlb etdi, general Makaşov Naxçıvana göndərildi. O, araşdırma aparıb belə məruzə elədi ki, xalq partiyaya yox, partiyanın yerli rəhbərliyinin nöqsanlarına görə binaya basqın edib. Nəticədə, Vilayət Partiya Komitəsinin plenumu çağırıldı və Birinci katib vəzifəsindən azad edildi. Makaşov Şərura da gəldi, o, ictimaiyyətlə görüşdə insanlara sual verirdi ki, siz Birinci katibdən razısız? Cəmi br aya yaxın idi işləyirdim, haqqımda mənfi fikir deyən olmadı. Daha sonra Makaşov Ermənistandan gələn azərbaycanlıları qəbul elədi. Onlar bildirdilər ciddi təzyiqlərlə üzləşirlər, kəndlərə basqınlar olur, insanlar döyülür, incidilir. Makaşov daha sonra Moskva ilə əlaqə saxladı. Belə qərara gəldilər ki, Şərur rayonuna yaxın olan ərazilərdə - Vedidə, Arazdəyəndə, Masisdə, Şiddidə yaşayan azərbaycanlıları mütəşəkkil qaydada Naxçıvana gətirsinlər. Daha sonra Qıvraq polkunun şəxsi heyətini cəlb etməklə, yük maşınları Ermənistana göndərildi və azərbaycanlıları həmin bölgələrdən deportasiya elədilər. Onların yerləşdirilməsi üçün Şərur rayonunun bütün imkanları səfərbər edildi. Bir hissəsinə torpaq ayrıldı, evlər tikildi, qalanları isə qatar vasitəsi ilə Bakıya gəldilər. Bakıda böyük ajiotaj yarandı ki, onları niyə göndərirsiz, orada yerləşdirin...”

Kərki kəndinin işğal tarixçəsi

M.Abbasov xatırlayır ki, deportasiyadan sonra Ermənistan tərəfdən Şərurun kəndlərinə basqınların sayı artmağa başladı. Onun sözlərinə görə, bu zaman anklavda olan Kərki kəndi ilə bağlı ciddi problem yaranmışdı. Məmməd müəllim bu kəndlə bağlı olayları belə təsvir edir: “Kərkinin 500-ə yaxın sakini, min hektara yaxın ərazisi vardı, kənd hər tərəfdən Ermənistan əraziləri ilə əhatə olunmuşdu. Hər gün atəş açıb əhalini qorxu altında saxlayırdılar, yolunu kəsirdilər. Kənd sakinləri bizimlə rabitə vasitəsi ilə əlaqə saxlayırdı, daha sonra rayon Partiya Komitəsindən Kərkiyə növbətçilər göndərirdik ki, camaat hökumət nümayəndələrinin yanlarında olduğunu bilsinlər. Nəhayət, 1989-cu ilin 15 yanvarında Kərki kəndinə basqın oldu. Bu kənddə Daxili Qoşunların əsgərləri, ruslar vardı, onlar camaata bildirdilər ki, biz sizin təhlükəsizliyinizə təminat vermirik. Biz o dövrə qədər kənd əhalisinin 90 faizini, mal-mülkü ilə birgə oradan çıxarmışdıq. Orada qalan 10-15 nəfərin silahı yox idi. Ov tüfəngləri ilə müdafiə olunmağa məcbur idilər...”
Ətraflı

“Camaat Zəngəzur dəhlizində dəmir yolunu bağladı...”

Məmməd Abbasov müsahibəsində daha sonra yerli əhalinin Bakı-İrəvan dəmir yolunu bağlamasından danışır: “Bax, indiki Zəngəzur dəhlizi vasitəsi ilə İrəvanın təchizatı yüksək səviyyədə həyata keçirilirdi, yüklərin demək olar ki, 70 faizi Ermənistana gedirdi - yanacaq, ərzaq, sənaye məhsulları daşınırdı. İndi Ermənistan bu yolu açmır, baxmayaraq ki, bu yolun onlara faydası çoxdur. Həmin dövrdə əhali erməni basqınlarına etiraz olaraq bu yolu bağladı. Qatarlara imkan verilmədi ki, İrəvana getsin. Mərkəzi Komitədən bizə basqılar olurdu ki, yolu açın. Amma biz deyirdik ki, gəlin, özünüz baxın, yolu xalq bağlayıb. Ermənilər bizim kəndlərə basqın edir, camaat da buna etiraz olaraq yolu bağlayıb”.

Artur Rasizadə naxçıvanlılardan nələr tələb edib?

Məmməd müəllim Azərbaycanın keçmiş Baş naziri Artur Rasizadənin “Naxçıvan missiyası” haqqında danışır. Deyir ki, o zaman Azərbaycan SSRİ Nazirlər Sovetinin birinci müavini olan Artur Rasizadə Naxçıvana gəldi: “Mənə dedi ki, səni partiyadan xaric edəcəyik, çünki bu işləri sən təşkil edirsən. Dedim, bir vəziyyəti aydınlaşdırın, sonra belə ifadələr işlədin. Ona qalsa, indiki vəziyyətdə partiya adamlara gərək də deyil. Mən Artur müəllimə Arazdəyən tərəfdə ermənilərin basqın edib yandırdığı 8-9 evi, xəstəxanaya gətirib yaralıları göstərdim. Artur Rasizadə dedi ki, dəmir yolunu bağlayanlarla görüşmək istəyir. Getdik ora, camaat da onu əhatəyə aldı. Artur müəllim soruşdu ki, yolu niyə bağlamısız? Camaat da dedi ki, buradan Ermənistana hər cür yüklər gedir, onlar da oradan bizim kəndlərə hücum çəkir, insanları öldürür, evləri yandırır. Soruşdu ki, ermənilərdən kimlərdən narazısız. O zaman Qorbaçovun iqtisadi məsələlər üzrə müşaviri akademik Aqanbekyan, onun köməkçisi Şahnazarov vardı. Camaat dedi ki, Qorbaçovun yanındakı ermənilər bizi bu günə qoyur, bəs siz hara baxırsız? Bizi gəlib məcbur edirsiz ki, dəmir yolunu açaq?!

Artur müəllim nə desə yaxşıdır? Dedi, onlardan xoşunuz gəlmir, gedin Moskvaya, bıçağı soxun onların qarnına!... İnsanlar Artur müəllimin adına görə fikirləşirdi ki, onda başqa meyillər var... Mən ona dedim, gəlin buradan gedək, yoxsa, xoşagəlməz hadisələr baş verə bilər. Artur Rasizadə vəziyyəti görəndən sonra başa düşdü ki, burada kənar təsir yoxdur”.

“Hiss olunurdu ki, bunlar qurama işlərdi...”

M.Abbasov müsahibəsində Azərbaycanın yeni tarxinin ən məşhur hadisələrindən olan İranla sərhədlərin dağıdılması olaylarına da aydınlıq gətirir: “1989-cu ilin sonlarında, 20 Yanvar hadisələri ərəfəsində Xalq Cəbhəsi İranla sərhədlərin götürülməsi tələbini irəli sürdü. 31 dekabra qədər vaxt qoymuşdular, təbliğat belə gedirdi ki, İranda bizim bacılarımız, qardaşlarımız, soydaşlarımız var, onlarla birləşməliyik. Amma sərhədlərin toxunulmaz olduğunu deyib, bu aksiyanın əleyhinə olanlar da vardı. 31 dekabrda sərhədlər dağıdılandan sonra Moskvada “Vremya” proqramında dedilər ki, Azərbaycanda narkomanlar, əyyaşlar dövlət sərhədini dağıtdı. Sonra məlum oldu ki, ölkədə fövqəladə vəziyyət elan etmək, 20 Yanvar hadisələrini törətmək üçün onlara bu fakt lazımdır. Doğrudur, deyirdik ki, sərhədləri götürürük, o taydakı xalqımızla birləşmək lazmdır, amma hiss olunurdu ki, bunlar qurama işlərdir...”

Məmməd Abbasovun maraqlı müsahibəsinin tamamını videodan izləyə bilərsiniz:

“AzPolitika.info”

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev yanvarın 17-də Davosda Çinin CGTN (China Global Television Network) televiziya kanalına müsahibə verib.

Teref.az müsahibəni təqdim edir.

Müxbir: Cənab Prezident, Sizi Davosda yenidən görmək çox xoşdur.

Prezident İlham Əliyev: Təşəkkür edirəm. Sizi də bir daha görməyimə çox şadam. Burada sonuncu görüşümüz xatirimdədir və bu imkana görə sizə təşəkkür edirəm.

Müxbir: Azərbaycanla Çin arasında dostluq, Sizin Çin xalqına münasibətiniz tərəfimizdən çox yüksək dəyərləndirilir.

Prezident İlham Əliyev: Bəli, siz haqlısınız. Bizim çox yaxşı münasibətlərimiz var. Çin və Azərbaycan yaxşı dostlardır. Mənim Sədr Si Cinpinlə dəfələrlə görüşmək imkanım olub. Sonuncu dəfə bir neçə ay bundan öncə bizim çox yaxşı görüşümüz olub.

Müxbir: Bu, Sizin doğum gününüzə təsadüf edirdi? O, Sizi doğum gününüz münasibətilə təbrik etdi.

Prezident İlham Əliyev: Hətta ondan öncə, biz keçən ilin payızında beynəlxalq tədbirlərin birində görüşdük. Bizim gələcək əməkdaşlığımız haqqında çox məhsuldar müzakirələrimiz oldu. “Bir kəmər, bir yol” Sammiti çərçivəsində Pekində Sədr Si Cinpinlə görüşüm zamanı o məni Çinin böyük dostu adlandırdı.

Müxbir: Çinin böyük dostu?

Prezident İlham Əliyev: Bu mənim üçün böyük şərəf idi.

Müxbir: Cənab Prezident, bu məlumatı paylaşdığınız üçün çox sağ olun. Azərbaycan və Çin haqqında danışarkən söhbət təkcə müzakirələrdən yox, praktiki fəaliyyətdən də gedir. Bu da yüksək qiymətləndirilir və hətta deyərdim ki, bizi heyran edir. Azərbaycanı və Çini bir-birinə daha uzun müddətə dayanıqlı şəkildə yaxınlaşdıracaq əməkdaşlıq fəaliyyətini necə görürsünüz?

Prezident İlham Əliyev: Əməkdaşlığımız üçün tərəfimizdən çox möhkəm platforma qurulub. 30 il ərzində davam edən siyasi münasibətlər artıq bizim yaxşı tərəfdaş və bir-birinə etibar edən dostlar olduğumuzu nümayiş etdirir. Bizim beynəlxalq təsisatlar çərçivəsində çox yaxşı əməkdaşlığımız var. Biz həmişə bir-birimizin ərazi bütövlüyünü və suverenliyini dəstəkləyirik. Biz çox möhkəm siyasi platforma qurmuşuq. İndi isə biz bunun üzərində iqtisadi əməkdaşlığımızı qururuq. Bugünkü vəziyyətdə bu çox mühümdür, çünki yeni çağırışlar, yeni problemlər və yeni imkanlar var. Biz daha çox Çin şirkətini Azərbaycanda görməyə ümid edirik. Onlardan bəziləri müxtəlif sahələrdə artıq kifayət qədər fəaldır. Biz Orta Dəhlizlə bağlı Sədr Si Cinpinin təşəbbüslərini tam dəstəkləyirik. Azərbaycanda biz artıq öz ev tapşırığımızı yerinə yetirmişik. Biz nəqliyyat infrastrukturunun bütün zəruri seqmentlərini qurmuşuq. Həmçinin biz enerji, kənd təsərrüfatı və yüksək texnologiyalar sahələrində də əməkdaşlıq etməyə ümid edirik. İnformasiya texnologiyaları sektorunu təmsil edən bir çox Çin şirkətləri Azərbaycanda uzun illərdir ki, fəaliyyət göstərir. Beləliklə bizim həqiqətən də çoxşaxəli münasibətlərimiz var.

Müxbir: Başa düşürəm ki, infrastruktur, enerji və tikinti sahələrində investisiyalarla bağlı çoxlu müzakirələr və praktiki addımlar olub. Məsələn, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Çin şirkətləri tərəfindən. Bəs onlar və ölkənizə gələn digər investorlar üçün hansı siyasəti təmin edirsiniz?

Prezident İlham Əliyev: Ümumiyyətlə, Azərbaycanda investisiya mühiti çox müsbətdir. Xarici və yerli investisiyalar lazımınca qorunur. Ümid edirik ki, qeyri-enerji sektoruna daha çox investisiyalar olacaq, çünki ölkəmizə qoyulan sərmayələrin əksəriyyəti neft və qaz sektoruna yönəlmişdir. Bu da təbiidir və biz bunu anlayırıq. Lakin indi bizim şaxələnmə barədə düşünmək, düşünmək yox, hərəkət etmək vaxtıdır. Buna görə də qeyri-enerji sektoruna, infrastruktura, xüsusilə nəqliyyat infrastrukturuna, bərpa olunan enerji mənbələrinə yönəlmiş investisiyalar bizim üçün prioritetlərdən biridir. Biz indi Bakının yaxınlığında yerləşən Ələt bölgəsində azad iqtisadi zonanın açılmasının sonuncu mərhələsindəyik. Ümid edirik ki, Çin şirkətləri bu fürsətlərə diqqət yetirəcək. Əlbəttə ki, Şərq və Qərb arasında, ənənəvi İpək yolu coğrafiyasında yerləşməyimiz bizim üçün çoxlu imkanlar yaradır. Biz, sadəcə, müvafiq şəkildə siyasətimizi planlaşdıraraq strukturlaşdırmalıyıq və xarici investorlar üçün hətta bundan da yaxşı şərait yaratmalıyıq. Lakin, biz investorları gəlməyə məcbur edə bilmərik. Biz yalnız...

Müxbir: Dəvət edə bilərsiniz?

Prezident İlham Əliyev: Dəvət edə bilərik.

Müxbir: Onları yaxşı qarşılayaraq və yaxşı siyasətlərlə...Bu barədə söhbət edərkən mən “Bir kəmər, bir yol” layihəsi haqqında danışmaq istəyirəm. Çünki bu il, cənab Prezident, “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünün 10-cu ildönümüdür. Azərbaycan indi artıq “Bir kəmər, bir yol” layihəsinə çevrilmiş təşəbbüslərdə çox konstruktiv rol oynayır. Çinlə “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü ilə bağlı nailiyyətlər, koordinasiya və əməkdaşlıqla bağlı düşüncələriniz nədir? Gələcəyi necə görürsünüz? Çünki dünya çox sürətlə dəyişir. Beləliklə, strateji nöqteyi-nəzərdən hansı istiqamətdə irəliləyirsiniz?

Prezident İlham Əliyev: Əvvəla, “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü indi çox böyük coğrafiyanı əhatə edən, vaxtında irəli sürülmüş çox müdrik bir təşəbbüs idi. Azərbaycan bu təşəbbüsə ilk günlərdən fəal şəkildə qoşuldu və biz mövcud olmayan infrastruktura investisiya yatırmağa başladıq. Beləliklə, bu illər ərzində, daha dəqiq desək son 10 il ərzində biz Xəzər dənizində ən böyük ticarət limanlarından birini, bəlkə də ən böyüyünü inşa etdik. Onun yükaşırma qabiliyyəti 15 milyon tondur və biz onu 25 milyon tona qədər artıracağıq. Biz Xəzər dənizi ilə yükləri daşımaq üçün gəmiqayırma zavodunu inşa etdik.

Biz əsasən dəmir yolu infrastrukturuna investisiya yatırdıq və bunu təkcə Azərbaycanda yox, regionda da etdik. İndi isə biz bu dəmir yolunu Bakıdan qərb istiqamətində genişləndirmək üçün əlavə sərmayə yatırırıq. Biz bütün digər layihələri - avtomagistrallar, hava limanları kimi layihələri də həyata keçirmişik. Beləliklə, açıq dənizə çıxışı olmayan bir ölkə olan Azərbaycan beynəlxalq, logistik və nəqliyyat mərkəzinə çevrildi. Həmçinin “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü müxtəlif marşrutlar, xüsusilə Şimal-Cənub marşrutu üzrə daşımanı fəallaşdırdı. İndi isə biz Şimal-Qərb marşrutu haqqında da danışırıq. Bu, uğurla inkişaf edən qlobal layihədir. Marşrut üzərində yerləşən bütün ölkələr artıq bunun faydasını görürlər. Əlbəttə ki, nəqliyyat layihələrinə necə münasibət göstərməsi ölkələrin strategiyasından asılıdır. Bizim üçün bu, iqtisadiyyatımızı şaxələndirmək və neft-qaz gəlirlərindən asılılığımızı azaltmaq üçün əsas amillərdən biri idi. Deyə bilərəm ki, ötən il Azərbaycan ərazisindən tranzit daşımalar 75 faiz artıb. Bu, təkcə infrastruktura görə yox, lazımi idarəetməyə görə artmışdır. Görülmüş tədbirlər bizə yükdaşımanı sürətləndirməyə, bürokratik əngəlləri aradan qaldırmağa və bunu fiziki olaraq cəlbedici etməyə imkan verir. Həmçinin tarif siyasəti də mühüm məsələdir. Çünki burada bir çox ölkələrin səylərinin birləşdirilməsi lazımdır ki, bizim razılaşdırılmış tarif siyasətimiz mövcud olsun və heç bir ölkə süni şəkildə öz mənfəətini artırmağa çalışmasın. Biz müştərək faydanı görməyi öyrənməliyik. Ərazimizdən nə qədər çox yük keçərsə, bizim bundan bir o qədər çox faydamız olar, bir o qədər də çox iş yerlərimiz olar. Çinin artıq yeni bir dəmir yolu layihəsinin təşəbbüsü ilə çıxış etdiyini və onu artıq başladığını bilirəm - Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan. Bu layihə də bizə, Xəzər dənizinə istiqamətlənib. Bu, çox vacib əlavə təchizat marşrutudur. Orta Dəhlizin parlaq gələcəyi var.

Müxbir: Əlbəttə ki.

Prezident İlham Əliyev: Mən buna tamamilə əminəm.

Müxbir: Orta Dəhliz bu baxımdan getdikcə çox vacib rol oynayır. Cənab Prezident, “Bir kəmər, bir yol” layihəsində çoxlu yeniliklər olub. Layihə indi daha çox yaşıl, ekoloji cəhətdən təmiz və daha yüksək keyfiyyətə malikdir. Bu, sizin Çinlə və bəzi başqa ölkələrlə əməkdaşlığınızda özünü necə göstərir?

Prezident İlham Əliyev: Biz Çinlə əməkdaşlıq portfelimizə yaşıl enerji sahəsində əməkdaşlığı əlavə etmək istəyirik. Çünki Azərbaycanda böyük potensial var və Çində böyük texnoloji nailiyyətlər mövcuddur. Beləliklə, biz bu səyləri birləşdirməliyik.

Bizim prioritetlərə gəldikdə, bərpaolunan enerji mənbələri bizim üçün indi əsas prioritetlərdən birinə çevrilib. Son bir neçə ay ərzində biz 22 qiqavat bərpaolunan enerji mənbələrini yaratmaq üçün sərmayə təmin edəcək sənədlər imzalamışıq. Söhbət həm dənizdən, həm də qurudan gedir. Bu isə regional iqtisadi konfiqurasiyanı tamamilə dəyişəcək. Çünki Avropada baş verən yaşıl enerjiyə keçiddən xəbərimiz var. Eyni zamanda, Azərbaycan neft və təbii qazın təchizatçısıdır. İndi biz yaşıl enerjini, o cümlədən dənizdə külək elektrik stansiyalarından hasil olunacaq yaşıl hidrogeni təchiz etməyi planlaşdırırıq. Dediyim kimi, biz ilkin sənədləri imzalamışıq. Əlbəttə ki, müqavilələr gələcəkdə imzalanacaq. Lakin bunun təkcə bizim ölkə üçün yox, həm də bütün region üçün çox böyük potensialı var. Biz ixrac etmək imkanına malik olmaq üçün həm də ötürücü xətlərə də sərmayə yatırmalıyıq, çünki bizim özümüzə bu qədər enerji lazım deyil.

Müxbir: Cənab Prezident, mən 10 dəqiqədir Sizi dinləyirəm. Mən çox işin görüldüyünü, çox şeyə artıq nail olunduğunu eşitdim və bu, olduqca böyük təəssürat yaradır. Çünki son vaxtlar çox söz danışılır, ancaq əməllər daha çox qiymətləndirilir. Mən ötən illərdə iştirak etdiyim bir neçə Dünya İqtisadi Forumunu xatırlayıram, biz bir səhnədə idik, Siz mənim moderatorluq etdiyim paneldə iştirak edirdiniz.

Prezident İlham Əliyev: Bəli, xatırlayıram.

Müxbir: Bizim bir neçə ətraflı müsahibəmiz oldu, Sizin çox konstruktiv olduğunuzu xatırlayıram. Siz öndə olmaq istəyirsiniz ki, insanlara ölkənizin necə hazır olduğunu deyəsiniz. Məni hər zaman bir məsələ maraqlandırır ki, vəd vermək üçün kifayət qədər cəsur və mərd olmaq, ən mühümü isə sonra bu vədləri yerinə yetirmək cəsarətinə sahib olmaq üçün nə lazımdır?

Prezident İlham Əliyev: İlk növbədə, demək istərdim ki, yerinə yetirə bilmədiyim sözü heç vaxt vermirəm.

Müxbir: Deməli, demək istəyirsiniz ki, mən doğru sual verirəm?

Prezident İlham Əliyev: Bəli, tamamilə doğrudur. Siyasi həyatımda heç vaxt olmayıb ki, mən söz verim və arxasında dayanmayım. Verdiyim bütün sözlər yerinə yetirilib. Digər tərəfdən, mən çox söz vermirəm, çünki nəticəni nümayiş etdirməyi üstün tuturam. Siz tamamilə haqlısınız ki, çoxlu sözlər danışılır, çoxlu bəyanatlar, açıqlamalar verilir, sonra isə onlar tamamilə yoxa çıxır və bu açıqlamaları, vədləri verənlər, onları ya unudur, ya da özlərini elə aparırlar...

Müxbir: Onlar da yoxa çıxır.

Prezident İlham Əliyev: Onlar da yoxa çıxır, tamamilə doğrudur. Biz yalan vədlərə əsaslanan çox sayda siyasi və ya seçki kampaniyaları görmüşük. Lakin bu, uğura gətirib çıxarmayıb, uğur yalnız müvəqqəti olub. Çünki insanlar hər şeyi çox yaxşı başa düşürlər. Onlar yadda saxlayırlar. Əgər siz vəd verib yerinə yetirməmisinizsə onlar sizi dəstəkləməyəcəklər. Mən hər zaman görülmüş işi nümayiş etdirməyi üstün tuturam və hər zaman planlarımızla bağlı insanlarla məsləhətləşirəm. Mənim Azərbaycan cəmiyyəti ilə çox açıq kommunikasiya kanalım var.

Müxbir: Sirr nədən ibarətdir. Bölüşə bilərsinizmi?

Prezident İlham Əliyev: Mən hər il regionlara təxminən 30-40 səfər edirəm və insanları hansı problemlərin narahat etdiyi, nələrin həll edilməli olması ilə, nə etməli olduğumuzla maraqlanıram. Bu, enerji təhlükəsizliyi, nəqliyyat kimi qlobal layihələrin bir hissəsidir, insanların gündəlik həyatıdır. Onların daha yaxşı yaşamaları üçün nəyə ehtiyacları var və bu daha yaxşı həyatı necə təmin etmək olar? Müxtəlif alətlər var. İlk növbədə, siz xalqınızla dürüst davranmalısınız və onda onlar sizi dəstəkləyəcəklər, sizə etibar edəcəklər. Başladığımız bütün proqramlarımıza gəlincə, onların hamısı icra olunub. Azərbaycanda heç kim deyə və sonra da sübut edə bilməz ki, nə vaxtsa proqram qəbul olunub, sonra isə icra olunmayıb.

Müxbir: Demək asandır, sübut etmək isə çətindir.

Prezident İlham Əliyev: Bəli. Mən demək olar ki, 20 illik prezidentliyim dövründə söylədiyim hər bir sözə görə məsuliyyət daşıya bilərəm. Millətimizin əldə etdiyi ən böyük nəticələrdən biri işğal altındakı ərazilərin 2 il əvvəl azad edilməsi oldu. Bu, həm də tarixi nailiyyət idi, bəlkə də ən mühüm tarixi nailiyyət.

Müxbir: Cənab Prezident, Sizdən enerji böhranı haqqında danışmağı xahiş edirəm. Bu, həm də bu il Dünya İqtisadi Forumunda müzakirə olunan ən mühüm mövzulardan biridir. Enerji böhranı başlayandan Sizin ölkəniz strateji cəhətdən başqaları ilə əməkdaşlıq edir ki, Azərbaycanın qlobal problemlərin həllində mühüm rol oynamasını təmin etsin. Cənab Prezident, ətraflı danışa bilərsinizmi, bu ideyaları strateji cəhətdən irəli sürməyi, Dünya İqtisadi Forumunda deyildiyi kimi, maraqlı tərəfləri bir araya gətirməyi və bunu belə aktual vaxtda etməyi necə bacardınız? Mən, həmçinin bu enerji böhranının gedişatını Sizin necə gördüyünüzü eşitmək istərdim.

Prezident İlham Əliyev: Bizim bu sahədəki təşəbbüslərimizə və nailiyyətlərimizə gəlincə, ilk növbədə, biz enerji təhlükəsizliyinə gedən yolun başlanğıcında yaxşı sərmayə mühiti yaratmışıq və hətta ixrac marşrutlarına malik olmadan neft-qaz sahəsinə çoxmilyardlı investisiyalar cəlb etməyə nail olmuşuq. Biz ilkin sərmayələri cəlb edərkən kəmərlərimiz yox idi. Kəmərlər sonra inşa olundu. Bu kəmərləri inşa etmək üçün biz tranzitorlarla, qonşularımızla razılaşmalı idik. Biz hər kəs üçün uduşlu bir vəziyyət yaratmalı idik, ədalətli olmalı idik, əməkdaşlığa və dəstəyə hazır olmalı idik. Mən enerji siyasətimizdə hər zaman demişəm ki, Azərbaycan istehsalçı olaraq tranzit dövlətlər və istehlakçılar arasında balansı qoruyacaq. Balans olmasa, bu iş uğursuz olacaq. Enerji prosesinin hər bir hissəsinin sözsüz ki, töhfədən asılı olaraq öz mənfəət payı olmalıdır, bu, ədalətli olmalıdır. Biz hər zaman ədalətli olmuşuq. Ona görə də, biz 2 il bundan əvvəl Bakıdan Cənubi Avropaya gedən 3500 kilometr uzunluğunda Cənub Qaz Dəhlizinin tikintisini tamamladıq. Onun bir hissəsi dənizin altından, bir hissəsi yüksək dağlıq ərazidən keçir, bu, 7 ölkəni, 10-dan çox şirkəti, aparıcı maliyyə institutlarını – Dünya Bankını, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankını, Asiya İnfrastruktur və İnvestisiya Bankını, Avropa İnvestisiya Bankını və Asiya İnkişaf Bankını əhatə edən texniki cəhətdən çox mürəkkəb və çox bahalı layihədir. Beş aparıcı maliyyə institutunun hamısı buna öz töhfəsini verib.

Biz komanda işini qurmağa nail olduq. Biz bu işi məhz belə qura bildik. İndi - bütün bu infrastruktur layihələrinin hazır olduğu bir vaxtda belə alındı ki, bizim qazımıza indiyədək olduğundan daha çox ehtiyac var. Çünki Avropada qaz çatışmazlığı var və bizim Avropaya kəmərimiz enerji təhlükəsizliyinə töhfənin elementlərindən biridir. Ötən il biz Avropa bazarına qaz ixracını iki dəfə artırmaq üçün Avropa Komissiyası ilə sənəd imzaladıq. Biz 5 il ərzində bu hədəfə nail olacağıq, bu, mümkündür, baxmayaraq ki, asan olmayacaq. Azərbaycan sözsüz ki, təbii qazın çox böyük təchizatçısı deyil, lakin bizim Şərqi və Cənubi Avropada bazarımız var və gələcəkdə daha çox qaz hasil etdikcə, coğrafiyamızı genişləndirəcəyik.

Müxbir: Siz deyirsiniz ki, hazırsınız. Şans sizin tərəfinizdə olacaq.

Prezident İlham Əliyev: Bəli.

Müxbir: Siz bunu nəzərdə tutursunuz?

Prezident İlham Əliyev: Tamamilə doğrudur.

Müxbir: İndi dünyaya nəzər salın. Dünya İqtisadi Forumunun mövzusu “Parçalanmış dünyada əməkdaşlıq”dır. Bu mövzunun seçilməsinin səbəbi ondan ibarətdir ki, əməkdaşlıq etmək çətindir. Bu mənada ölkənizin lideri olaraq və hazırda dünyanın çağırışlarına qarşı konstruktiv rol oynayarkən Siz əməkdaşlığın mənasını nədə görürsünüz? Əməkdaşlığı çətinləşdirən nədir?

Prezident İlham Əliyev: Düşünürəm ki, bəzi ölkələrin ambisiyaları, regionda və ya dünyada bir növ liderlik uğrunda mübarizə, potensialın, öz potensialının düzgün hesablanmaması, qarşınızdakının, opponentinizin olduğundan aşağı qiymətləndirilməsi. Bu, etimadsızlığa, gərginliyə və müharibələrə gətirib çıxarır. Bizim siyasətimiz hər zaman, sözün əsl mənasında, əməkdaşlığa əsaslanıb, çünki biz qəti surətdə inanırıq ki, yalnız əməkdaşlıq sayəsində uğur qazana bilərsiniz. Nə qədər çox versəniz, nə qədər çox yardım etsəniz, bir o qədər çox əldə edəcəksiniz. Dünya bunun üzərində qurulub.

Müxbir: Bu, həyat kimidir.

Prezident İlham Əliyev: Bu, həyat kimidir, tamamilə doğrudur. Siyasət və həyat çox oxşardır, çünki siyasət insanlar tərəfindən yürüdülür. Bu suala cavab verərkən sizin diqqətinizə çatdıra biləcəyim daha bir misal bizim Qoşulmama Hərəkatının sədri kimi səylərimizdir. Azərbaycan artıq dördüncü ildir ki, Qoşulmama Hərəkatına sədrlik edir. Biz yekdilliklə seçilmişik və bizim sədrliyimiz yekdilliklə daha bir il müddətinə, bu ilin sonuna kimi uzadılıb. Bu müddət ərzində biz həqiqətən də nümayiş etdirdik ki, bu hərəkatın səsinin eşidilməyini istəyirik, biz bu hərəkatın dünya arenasında öz yerini tutmağını istəyirik. Çünki böyük güclər arasında qütbləşmə açıq-aşkardır. Böyük güclərin maraqları arasındakı uçurum ola bilsin ki, kiçilməyəcək. Ona görə də faktiki olaraq alternativ kimi yaradılmış, lakin sonradan müəyyən mənada potensialını itirmiş Qoşulmama Hərəkatının böyük potensialı var, çünki ölkələrin bu və ya digər dərəcədə eyni keçmişləri var, eyni problemləri var. Onların əksəriyyəti müstəmləkə olub və onlar başqalarının əsarəti altında yaşamağın nə demək olduğunu bilirlər.

Biz pandemiya dövründə 80-dən artıq ölkəyə tibbi, humanitar və maliyyə dəstəyi göstərmişik. Biz bunu könüllü olaraq, hər hansı təmənna güdmədən etdik. Biz, sadəcə, hesab etdik ki, bizim belə imkanımız varsa, bunu etməliyik. 1990-cı illərin əvvəllərində elə dönəm var idi ki, ölkəmizin köməyə ehtiyacı olub. O zaman ölkəmiz yoxsul idi və bir çox sosial problemlərlə üzləşmişdi. Yəni, biz kasıblığın nə olduğunu yaxşı bildiyimiz üçün kömək əlimizi uzatdıq. Bu ideologiya üstünlük təşkil etsə, dünya daha təhlükəsiz olar.

Bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, bu gün dünyanın üzləşdiyi əsas problemin legitim mənbəyi yoxdur. Bunlar, sadəcə, baxışlar, ambisiyalar və virtual liderlik uğrunda mübarizə ilə bağlıdır.

Müxbir: Məsələnin tərəfinizdən bu cür qoyuluşu xoşuma gəldi.

Prezident İlham Əliyev: Bilirsiniz, bu liderliyi ölçmək mümkünsüzdür. O, virtualdır və ixtiyarınızda olan media tərəfindən yaradıla bilər. O, nəzarətinizdə olan QHT-lər tərəfindən yaradıla bilər. Ancaq, necə deyərlər, rəqabət mühitində siz bunu sübut edə bilməzsiniz. Bu səbəbdən onlar gərək silahları yerə qoysunlar və bəşəriyyətin üzləşdiyi problemlərə diqqətlərini yönəltsinlər – yoxsulluq, aclıq və bir çox ölkələr üçün içməli suyun və elektrik enerjisinin əlçatan olmaması. Budur fundamental problemlər.

Müxbir: Cənab Prezident, dedikləriniz Çin tərəfindən təklif edilmiş “Vahid Gələcək Birliyi” ideyasını xatırladır. İnsan olaraq bizim eyni elementar ehtiyaclarımız var. Biz kimin bizə xoş münasibət bəslədiyini, dostlarımızı tanıyırıq və uzunmüddətli perspektivdə kiminlə irəli gedə biləcəyimizi bilirik.

Prezident İlham Əliyev: Əlbəttə. Sizə səmimi deyə bilərəm ki, dəstək və əməkdaşlıqla bağlı qlobal arenada Çinin gördüyü işlər beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilməlidir. Siz bunu qlobal miqyasda edirsiniz. Biz isə bunu daha çox regional miqyasda edirik. Ancaq bizim fəlsəfəmiz eynidir və uğurludur. Baxın, Çin dünyada ən çox uğur qazanmış ölkələrdəndir və dünyanın aparıcı iqtisadiyyatlarındandır. Siz buna öz əməyiniz, xalqınızın və ölkə rəhbərliyinin müdrikliyi və nəticəyönümlü səyləriniz sayəsində nail olmusunuz.

Müxbir: Cənab Prezident, mənim sonuncu sualım var. Bu gün Davos İqtisadi Forumunun açılışında çıxış edən Çinin Baş nazirinin müavini Liu He bizim ölkənin iqtisadi inkişafa və islahatlara sadiqliyini, dünyaya daha da açıq olmasına dair sarsılmaz əzmini bəyan etdi. Bilirəm ki, Sizin Çin rəsmiləri ilə tez-tez təmaslarınız olur. Siz Çinin bu məsələlərə sadiqliyini necə qiymətləndirirsiniz və bunlar ölkəniz üçün nə deməkdir?

Prezident İlham Əliyev: Dedikləriniz çox vacib məsələlərdir. Siz bunu daha yaxşı bilərsiniz. Çin iqtisadiyyatı təkcə ölkənizlə məhdudlaşmır. Onun qlobal iqtisadiyyata təsiri var və bir çox analitik təsisatların proqnozları Çin iqtisadiyyatının inkişaf proqnozlarına əsaslanır – artım nə qədər olacaq, faiz dərəcəsi hansı səviyyədə olacaq və sair. Bu, bir məsuliyyətdir və hökumətiniz bu qlobal məsuliyyəti dərk edir. Ölkənizin yüksəkrütbəli rəsmisi Davosda belə bəyanatla çıxış edirsə, bu, dünya iqtisadiyyatı, bütün ölkələr, o cümlədən bizim ölkə üçün də çox yaxşı siqnaldır. Azərbaycan kimi ölkə üçün Çində iqtisadi artım olduqca vacibdir. Siz onilliklər ərzində müəyyən edilmiş hədəflərə müntəzəm surətdə nail olmusunuz. Biz sizə uğurlar diləyirik. Çünki həm qlobal iqtisadiyyatın bir parçası, həm də dost olaraq biz bütün planlarınızın həyata keçməsini arzulayırıq. Sizin iqtisadi göstəriciləriniz qlobal iqtisadiyyata və bir çox ölkələrə ciddi dərəcədə təsir edir.

Müxbir: Cənab Prezident, Siz çox təvazökarsınız. Rəhbərliyinizlə ölkənizin nailiyyətləri münasibətilə Sizi təbrik edirəm. Cənab Prezident, Çin təqviminə görə bu il dovşan ilidir və bir neçə gün sonra biz onun gəlişini qeyd edəcəyik. Sizdən Çində bizim tamaşaçılarımızı salamlamağı xahiş etmək istərdim. Biz Yeni ili bir neçə gün sonra qeyd edəcəyik və bu da Davos İqtisadi Forumunun sonuna təsadüf edir.

Prezident İlham Əliyev: Mən çinli dostlarımızı Çin təqvimi üzrə Yeni il münasibətilə təbrik etmək istəyirəm. Bütün Çin xalqına sülh, firavanlıq və uğur diləyirəm. Azərbaycan olaraq biz sizin dostunuz və tərəfdaşınızıq. Bizim uzun illərdir ki, çox yaxşı münasibətlərimiz var. Biz sizin ölkənizi sevirik və şadıq ki, getdikcə daha çox azərbaycanlı Çinə səfər edir. Bununla yanaşı, Çindən gələnlərin də sayı artır. İnsanlar arasında təmaslar daha sıx siyasi münasibətlərin qurulmasında vacib rol oynayır. Əminəm ki, Çin özünün iqtisadi və sosial inkişafında uğurlar əldə etməyə davam edəcək və bizi birləşdirəcək Orta Dəhliz layihəsi uğurla həyata keçiriləcək. Yeni iliniz mübarək!

Müxbir: Cənab Prezident, çox səmimi təbrikinizə görə sağ olun.

Prezident İlham Əliyev: Təşəkkür edirəm, məmnun oldum.

Müxbir: Ümidvaram ki, Siz tezliklə Çinə səfər edəcəksiniz, çünki dovşan ilində hər kəs sürətlə hərəkət edir.

Tanınmış jurnalist, "TV Müsavat"ın redaktoru Sevinc Telmanqızı Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Teref.az onunla müsahibəni təqdim edir.

- Nemət Pənahlının sizin aparcılıq etdiyiniz verilişin efirində başüstə duruşu rezonans doğurdu. Həmsöhbəti bu vəziyyətdə göstərmək öz təşəbbüsünüz idi, yoxsa rəhbərliyin?

- Öncə onu deyim ki, bu video ilə bağlı çoxlarında yanlış qənaət formalaşıb. Nemət Pənahlının yoqa ilə bağlı göstərdiyi hərəkətlər canlı efirdə olmayıb, canlı efirdən sonra olub. Müsahibə zamanı Nemət bəy sağlam həyat tərzi, idmanla məşğul olması ilə bağlı danışanda qəfil bir sual yarandı və söhbət o istiqamətə keçdi. Mən onun hələ də yoqa ilə məşğul olub-olmadığını soruşdum.

Üstəgəl, illər öncə həmkarım Elşad Paşasoy da “Yeni Müsavat”da ondan müsahibə alarkən başüstə dayanmasını istəmiş, fotosunu da çəkmişdi. Yəni, bu, ilk dəfə deyil. Elşad həmçinin rəhmətlik Siruz Təbrizlinin də bu cür görüntülərini çəkmiş, müsahibə almışdı.

Canlı efirdə Nemət bəydən soruşdum ki, efirdə də edə bilərsizmi? “Xeyr” dedi. Amma efirdən sonra xeyli söhbət etdik. Mən ondan bunun sağlamlıq üçün faydası ilə bağlı soruşdum. Təzyiqdən əziyyət çəkdiyimi dedim, o da yoqanın faydalarından danışdı, bu hərəkətlərin sağlamlığa müsbət təsiri olacağını dedi.

Videoçəkilişdən Nemət Pənahlının özünün xəbəri var idi. Onun icazəsi ilə bunu paylaşmışam. Telefonla ondan razılığını aldım və hətta bir şərti də oldu ki, növbəti verilişlərdən birini məhz yoqaya, sağlam qidalanmaya həsr edək, öz bilgilərini paylaşsın.

“Bu videonu həmin efirdə də paylaşarsız, onda da danışarıq bu haqda” – razılaşmamız belə oldu. Yəni burda kimisə aldatmaq, etimadından sui-istifadə etmək, ya da onu gülünc vəziyyətə salmaq kimi bir məqsəd, məram olmayıb. 61 yaşını keçmiş adam dəqiqələrlə yoqa ilə məşğul ola bilir, sizdən-məndən sağlamdır, gündə neçə min addım atır. Narkotiki, içkini, əxlaqsızlığı təbliğ etmir, sağlam həyat tərzini təbliğ edir. Bunun nəyini pisləyirlər, mən anlamıram?!

Sualınızın ikinci hissəsinə gəlincə, ideya spontan yarandı. Baş redaktorumuz Rauf bəy material hazır olandan sonra bundan xəbər tutdu. Öncədən planlaşdırılmamışdı. Çünki biz Nemət bəylə həmin gün Qarabağ, Talıbov və Ukrayna müharibəsi ilə bağlı mövzuları danışırdıq.

Müzakirə qəfil şəkildə sağlam qidalanmaya, sağlam həyat tərzinə gəldi və mən də səmimi və təbii şəkildə öz sualımı verdim.

- Bu hadisəyə reaksiyalar birmənalı olmadı. Reaksiyaları siz özünüz necə qarşılayırsınız?

- O müsahibədə Nemət bəy çox maraqlı mətləblərə toxunmuşdu. Amma onların heç birinə bu qədər reaksiya gəlmədi. Etiraz edənlərin çoxu bu görüntüləri Nemət bəydən icazəsiz paylaşdığımı iddia edərək, mənə yazırdılar. Onlara bunun belə olmadığını çox mədəni şəkildə izah edəndən sonra üzr istəyənlər də oldu, “anladım” yazanlar da.

Bir qism etiraz edənlər isə canlı efirdə bunun baş verməsini qəbul etmədiklərini deyirdilər. Onlara da izah etdim ki, bu, canlı efirdə olmayıb, efirdən sonra olub. Arqumentimi onlar da qəbul etdilər. Rəyinə güvəndiyim dostlarım isə 61 yaşlı bir insanın sağlam, şıq bir görüntüdə yoqanı təbliğ etməsini alqışladılar.

- Tamaşaçı bunu necə qarşılayar – bu barədə düşünürdünüzmü?

- Az öncə dedim. Tamaşaçılar müxtəlif cür reaksiya verdilər. Amma böyük üstünlük idmanı və sağlam həyat tərzini təbliğ edən bir siyasət adamını təqdir edənlərdə oldu. Mən sizi əmin edirəm ki, xarici ölkələrin telekanallarında bir siyasətçinin efirdə yoqa ilə məşğul olması görüntüsünü izləsələr, bunu bəh-bəhlə paylaşardılar. Hansısa bir naziri, yaxud deputatı... Sonra bizim nazirlərin fotosu ilə onunkunu yanaşı qoyub, bizim naziri linç də edərdilər: “Xaricdəki nazir, bizdəki nazir”, ya da “xaricdə partiya sədrləri, bizdə partiya sədrləri”.

Mədət Quliyev şpaqat açdığı yerdə, yoqa təlimi zamanı fotolarını paylaşır, deyirlər, “vaauuu”. Nemət Pənahlı bunu edəndə deyirlər, ayıbdır. Nədi, yetim əlində qoğal əcaib?..

- Televiziya işçisi kimi bu addımı uğurlu hesab edirsinizmi?

Ətraflı
- Bilirsiz, mən gün ərzində minimum 3, bəzən də 4-5 canlı efir aparıram, paralel TV Müsavatda redaktoram deyə redaktə, planlama işləri ilə də məşğulam. Oturub, xüsusi olaraq, sabah efirdə bunu edim deyə planlaşdırmıram. Gündəmi izləyirəm, verilişlərimə hazırlaşıram. İzlənmə, reytinq yüksək olanda isə sevinirəm, qürurlanıram. Çünki mən öz işimi dəhşətli dərəcədə sevirəm.

Bu, canlı efirdi, bilirsizmi? Mənim verilişlərimdə qonaqlar bəzən ağlayıblar, bəzən gülmə krizinə giriblər. Bəzən debatlarda elə davalar olub ki, onları dayandırmaqda əziyyət çəkmişəm, efiri yarıda kəsmişəm. Müsahibimin məni efirdə ağlatdığı da olub. Əsəblərim tab gətirməyib, söz kara gəlməyib, ağlamışam. Ya da gülmə krizinə girmişəm.

Hamımız insanıq, ətdən, sümükdən yaranmışıq. Əsəbləşə də bilərik, ağlaya da bilərik. Məsələn, Nemət bəy ötən efirlərdən birində güneydəki hadisələri xatırlayıb, hönkürtü ilə ağlamışdı. Ona niyə bu qədər reaksiya vermirdilər? O da insani bir reaksiya idi. Qəribə məmləkətdə yaşayırıq, vallah.

Oğru məmura, harınlanmış adama bu qədər oğurluq etdiyinə görə cəmiyyətin içində qəribə bir həsəd olur. “Bacarana baş qurban” deyirlər bəzən. Bir partiya sədri yoqa ilə məşğul olanda linç edib, təhqirə keçirlər. Məncə, belə olmamalıdır.

- Bəzən deyirlər ki, belə hərəkətlər reytinqə hesablanmış olur və öncədən razılaşdırılır...

- Bizdə hadisələr təbii axarda inkişaf etdi. Mənimsə elə reytinqə ehtiyacım yoxdu. Onsuz da verilişlərim reytinqlidir. Debat, müsahibə, xəbər buraxılışı janrında apardığım verilişlər yüz minlərlə insana çatır. İqtidarın ən qatı tərəfdarları ilə müxalifətdəkiləri bir araya gətirib, o studiyada gərgin, qalmaqallı debatlar aparıram – reytinq “uçur”.

Cəmiyyətdə müzakirə olunan bir məsələni müəllif verilişimdə şərh edirəm, sosial şəbəkələr daxil, bəzən 1 milyona yaxın, ondan da artıq baxış olur. O dediyiniz variantları reytinqi olmayanlar düşünsün.

Sizə bir şeyi də deyim. Bir neçə il əvvəl Hafiz Hacıyev mənim efirimdə ayaqqabısının yamağını göstərmək üçün ayaqqabısını çıxarıb göstərdi. O da olay oldu. O gün də “məni zəhərləyə bilərlər, mən öz stəkanımdan yox, sizin stəkanınızdan içəcəm suyu” deyib, məni şoka saldı. Olur da, canlı efirdi, hamımız insanıq.

Mənim müsahiblərimlə aramda çox sayğılı münasibət var. İllərdir jurnalistikadayam. Müsahiblərim mənim səmimiyyətimə, işimə, onlara olan münasibətimə, hörmətimə bələddilər. Bilirlər ki, Sevinc Telmanqızı onlara qarşı səmimidir, Sevincdən onlara ziyan gəlməz. Bir-birimizi bayramlarda təbrik edər, xəstələnəndə hal-əhval tutarıq. İşdən ziyadə, insani, dostcasına münasibətlərimiz var.

- Baş verən hadisədə sizi ən çox üzən nə oldu?

- Bu məsələdə məni ən çox incidən Nemət bəyin övladlarına kimlərinsə dil uzatması oldu. Qızının bir müraciətini oxudum, ürəyimdə “halal olsun” dedim. Bəli, bir atanın idmanla məşğul olması övladlarına başaşağılığı gətirmir. O ata haram yolla balalarını böyüdürsə, onlara xalqdan oğurladığı pullarla gün-güzəran qurursa, o halda övlad atasından utanmalıdır.

Eyni yanaşma Nemət bəyin xanımı üçün də keçərlidi. Həcər xanımın ailənin yükünü çəkməsi, işsiz olan həyat yoldaşına çalışaraq dəstək verməsi qürurverici bir haldır. O xanımla Nemət bəy fəxr etməlidi. “Mən arvad hesabına yaşayıram” deyən Nemət bəyə də mən o efirdə öz iradımı bildirdim: “O ifadə yanlışdır, həyat müştərəkdi, xanımınızın ailənin yükünü çəkməsi qürurverici bir haldır” dedim. Hesab edirəm ki, cəmiyyət bəzi məsələlərdə həssas olmalıdır.

- Adətən yoqa, yaxud hər hansı idman hərəkəti rahat geyimlə edilir. Amma Nemət bəy kostyumda idi. Belə bir təklifi irəli sürəndə qorxmadınız ki, geyimində problem yarana bilər?

- Mən o hərəkəti necə etmək olar deyə soruşdum. O da studiyadan başqa bir stul gətirib, divara söykədi və idman hərəkətini etdi. Hansısa bir problem olacağını düşünmədim və olmadı da...

Rusiyalı hüquqşünas: " Putin rejiminin bu gün qəhrəmanı quldurluq və azyaşlıya təcavüzə görə 9 il həbs almış cinayətkardır"

Rusiyalı hüquq müdafiəçisi və müxalif siyasətçi Mark Feyqin UNİAN-a müsahibəsində Rusiyada yeni səfərbərlik dalğasından danışıb. O, həmçinin Rusiyanın Kiyevə qarşı yeni hücumu təhlükəsini nə üçün tamamilə real hesab etdiyini və rusların hansı səbəbdən bu vəziyyətdə olduğunu izah edib. AYNA müsahibəni istinad və ixtisarla təqdim edir:

- Yanvarın 9-dan FSB hərbi xidmətə cəlb olunanlar üçün Rusiya Federasiyasından çıxışı bağlayıb. Lakin Peskov bildirib ki, bu məlumat həqiqətə uyğun deyil. Adətən, Peskovun dedikləri əksinə qəbul edilir. Bu dəfə də əksini düşünəkmi?

- Təbii ki, Peskovun dedikləri əksinə qəbul edilməlidir. Bir sənəd dərc olundu, bir çox cəhətdən real sənədə çox az bənzəyir, amma sualın mahiyyəti belədir: hərbi xidmətə cəlb olunanların çıxışını bağlaya bilərlərmi? Əslində bu, artıq baş verir. Ortaya çıxan məlumata görə, hərbi xidmət keçmiş 35 yaşa qədər şəxs indi Rusiyanı tərk edə bilməz. Kimsə Qazaxıstana və ya Gürcüstana sərhədi keçməyi bacarır, lakin bu, 21 sentyabr 2022-ci ildən sonra olduğundan daha kiçik miqyasda baş verir.

Düzünü desəm, tarixlər önəmli deyil - Rusiyada elə sistem var ki, artıq çağırışın rəsmi və ya qeyri-rəsmi olunmasına baxılmır - sifariş var, yoxsa yox, ona baxılır. İstədikləri kimi davranırlar. Qanunazidd olsa da, şifahi göstəriş varsa, yerinə yetirəcəklər.

- Demək olarmı ki, yeni səfərbərliyə hazırlıq gedir?

- Əlbəttə ki, yeni səfərbərlik mərhələsinə hazırlıq gedir, çünki sentyabrın 21-dən etibarən Rusiya cəbhədə “uğurlar” əldə etdi: onlar Kiyevə çatmaq niyyətində idilər, lakin Soledarı aldılar. Severodonetski və Lisiçanskı aldılar, lakin bütün Xarkovu itirdilər. Sonra cənubda Xersonu tərk etdilər. Demək istədiyim odur ki, biz Soledarın, hətta Baxmutun da itirilməsinin şahidi ola bilərik və sabah Ukrayna qoşunları güc toplayıb, məsələn, Melitopola çata bilər.

- Məqsəd iki-üç günə Kiyevi almaq idi, lakin on minlərlə insan cəbhənin kiçik bir hissəsində yerləşdirildi. Bu cür fədakar itkilər sayəsində çox az nailiyyətləri oldu. Onlar itkiləri veclərinə almırlar...

-Əlbəttə, almırlar. Ona görə də mən inanıram ki, onlar səfərbər olanların azalan sıralarını yeniləri ilə dolduracaqlar. Sual budur: kimlə dolduracaqlar? Yeni səfərbərlik lazımdır. Bəs səfərbərliyin yeni dalğası nə vaxt baş verəcək? Hesab edirəm ki, indi vəzifə mövcud qüvvə və vasitələrlə ən azı minimal məqsədlərə nail olmaqdır. Onlar müharibəni dayandırmır, işğal olunmuş torpaqları azad etmir, davam etdirirlər. Bu isə o deməkdir ki, bu itkilər bahasına onlar hətta gələcəkdə nisbi olaraq minimal nəticə əldə edə bilərlər.

- Münaqişənin müxtəlif istiqamətlərdə eskalasiyasının mümkünlüyü inkar edilmir. Budanov və Arestoviç Kiyevə, Xarkova hücumdan danışırlar. Necə düşünürsünüz, Putin yeni “24 fevral”a qərar verəcəkmi? Onun kifayət qədər resursu varmı və belə bir cəhd nə ilə nəticələnə bilər?

- Putin uzunmüddətli hərbi planla hərəkət etmir. Planına görə, o, iki-üç günə Kiyevi almalı idi. Onlar öz imkanları daxilində fəaliyyət göstərirlər. Məsələn, Soledarda, Baxmutda irəliləmək imkanı var - irəliləyirlər. Cənubda Dnepr çayının sol sahilində körpübaşı tutmaq imkanı var - onlar bunu edirlər. Qərb silahlarının tədarükünü dayandırmaq üçün yenidən Kiyev vilayətinə və ya Belarusdan Volına daxil olmaq üçün şimaldan hücum etmək olarmı? Mən bilmirəm. Bu mənim şəxsi fikrimdir, daha çox siyasidir, hərbi deyil.

Hərbi ekspertlər bunun mümkün olmadığını deyirlər - körpülər partladılıb, keçidlər minalanıb, hər santimetri nəzarətdədir. Bunlara inanıram. Amma Rusiyadakı güc məntiqinə əsaslanaraq düşünürəm ki, buna cəhd edəcəklər. Onlar bu planı nəzərə alırlar – yəni ki, şimaldan giriş imkanını.

Onların ilk gedişi açıq şəkildə “xoşməramlı” jestlə əsaslandırılıb. Baxmayaraq ki, heç də belə deyildi. İtkilər dəli edəcək dərəcədə çoxdur. Xüsusilə Kiyev bölgəsində - Buça, Qostomel, Borodiankada. Onlar Kiyevi rinqə çıxarmağa çalışdılar və uğursuz oldular, çünki itkilər hətta indikilərlə müqayisə olunmaz idi. Kiyevi almaq üçün daha çox vəsaitə ehtiyac vardı ki, Rusiyada bu qalmamışdı. Və qoşunları geri çəkdilər. Çünki qüvvələri yenidən toplamaq, Kiyevlə bağlı planı dondurmaq və təxirə salmaq daha əlverişli idi. İndi mənə elə gəlir ki, məqsədləri başqadır. Onlar təhdid vasitəsilə Kiyevi danışıqlara, Qərbi isə Kiyevə təzyiq etməyə məcbur etmək istəyirlər. Yəni ki, Rusiya Federasiyası hansısa siyasi variant hazırlayır, onu hərbi eskalasiya yolu ilə təmin etmək istəyir. Bunun üçün şimaldan giriş planı ən yaxşı variantdır.

- Yəni ki, Kiyev Rusiyanın hədəfindədir...

- Təbii ki, hər zaman Kiyev hədəfdə olub. Kiyev mərkəzdir, qərarların verildiyi yerdir. Rusiya Kiyevi “sınma nöqtəsi” sayır. Rusiyanın bütün fəaliyyəti, Lukaşenkonun bu missiyadan yayınması da bununla bağlıdır. Lukaşenko hər şeyin hara getdiyini, Belarusun sərhəd ərazisinin bir hissəsinin qurban veriləcəyini anlayır. Zərbələr ona qarşı, rus qoşunlarının, ola bilsin ki, Belarus qoşunlarının birləşmələrinə və batareyaların yerləşdiyi obyektlərə endiriləcək. Üstəlik, Lukaşenkonun özü də hədəfə çevriləcək. Düşünürəm ki, ona informasiya ötürülüb və ya izah edilib ki, bundan sonra hədəfdə olacaq. Onu öldürmək üçün bir fürsət olacaq və öldürüləcək. Yaşadığı yer dron və ya başqa bir şeylə vurulacaq, fərqi yoxdur. İndi 2022-ci ilin fevralın sonu deyil. 2022-ci ilin mart ayının əvvəli çoxlu problemlər var idi və Lukaşenko sərbəst idi. İndi həyatı onun özündən asılı olacaq. Bilirsiniz, bütün Qərb bunu alqışlayacaq və deyəcək: “Əla oldu, onu oğlu ilə birlikdə öldürüblər, nə yaxşı” və s. Ona görə də Lukaşenkonun müqavimət göstərmək, Moskvanın isə onu müharibəyə cəlb etmək niyyəti var.

Mən Rusiya Federasiyasının malik olduğu qüvvələr və vasitələrlə yeni uğurlu əməliyyatın həyata keçirilməsinin qeyri-mümkün olduğunu deyən hərbi ekspertlərin fikrinə inanıram. Ancaq məncə, Rusiya Federasiyasının başında dayananlar Kiyevin peşəkar hərbçilərin deyil, səfərbər edilmiş resursla ələ keçirilməsinə inanırlar. Nəzərinizə çatdırım ki, Qostomelə qoşunlar yerləşdirilib. Doğrudan da, hərbi məntiq nöqteyi-nəzərindən onların bu addımı uğurlu ola bilməz. Lakin hərbi məntiqə görə, onlar ümumiyyətlə, müharibəyə başlamamalı idilər. Yəni ki, məntiq yoxdur, amma buna baxmayaraq ağıllarına düşəni edirlər. Çünki, ilk növbədə, hərbi deyil, siyasi məqsədlər güdülür.

- Baş Qərargahımızın məlumatına görə, Makeeyevkada rusların 400-ə yaxın ölüsü, 300-ə yaxın yaralısı var. Üstəlik, səfərbərlik davam edir. Rusiyanın bəs bəzi rayon və kəndlərdə kişi əhalinin qalmaması faktı ilə əhali razılaşacaq, susacaq və qorxacaq?

- Rusiya Federasiyasında informasiya ilə daim manevr edirlər. Ölüləri “itkin” kimi qələmə verirlər ki, guya hardasa sağ qalıblar, döyüşürlər. Yəni ki, bu insanların sadəcə həyatda olmadığını əhalinin indi başa düşməməsi üçün vaxt lazımdır. Əgər onlar Makeeyevkada ölüblərsə, o zaman cəsədlər Rostov vilayətindəki bəzi morqlarda hardasa yatır. Yaxud da, məsələn, yandırılıb və s. Nəzərə almaq lazımdır ki, kimliyin ekspertizası çox uzun bir prosesdir. Deməli, həmişə bəhanələr var, vaxt uzatmaq olar.

Ölənlərin həqiqi sayını anlamaq bir gündə mümkün deyil. Samaradan bir qadın gördüm, burada qubernator Azarova müraciət edir və deyir: “Orada Makeeyevkada mənim üç oğlum var, indi onlar haradadır?”. Demək ona oğlanlarının itkin düşdüyü deyilib.

Sovet illərində informasiyaya çıxış yox idi, hər hansı bir şübhənin əvəzini ödəmək qorxusu var idi. Bu qorxu hələ də var, amma indi informasiya qıtlığı yoxdur. İstəyirsinizsə, internet hər şeyi öyrənməyə, videolara baxmağa imkan verir - obyektiv sübutlar olur.

- Sübutları görənlər də etiraza qalxmır...

-İndi vəziyyət elədir ki, insanların əksəriyyəti hiddətlənməyə, ayağa qalxmağa psixoloji cəhətdən hazır deyil və bütün bunlara qarışmaqdan imtina edir. Biz hələlik ciddi etirazı görmürük.

- Aydos Sadıkovla danışdım, dedi ki, hakimiyyətə qarşı qəzəb mümkündür, insanlar etiraz edə bilərlər, amma bunun üçün tətik lazımdır. Məsələn, Moskvada işığı kəsin ki, susuz, istiliksiz otursunlar. O zaman narazılıq dalğası başlayacaq. Yalnız belə bir tətik lazımdır. Ölmək qorxusu deyil, tam rahatlıq və adi məişət şəraitindən məhrum olmaq etirazı alovlandıra bilər. Siz bununla razısınızmı?

- Qismən razıyam. Bəli, Moskva həssasdır, elektrik kəsilməsi, internet, yəqin ki, bir şəkildə təsir edə bilər, etirazlar başlaya bilər. Amma Rusiyanın qalan hissəsi üçün bunu demək olmaz. Orada insanlar qazlaşdırma olmayan evlərdə, küçələrdə, hətta tualetə bənzəyən evlərdə yaşayırlar. Yəni əksər yerlərdə bu həssaslıq yolxud. Orada insanlar daha böyük sosial deqradasiyaya hazırdırlar. Bu, əlbəttə, kədərlidir.

Rusiyada insanlar elə “proqramlaşdırılıb” ki, “böyük ölkəni geri qaytarmaq” üçün səbr etməlidirlər. Onlara dözmək, dözmək, dözmək öyrədilib.

- Putinin “qəhrəman” etdiyi, mükafatlandırdığı şəxs quldurluq və yetkinlik yaşına çatmayan uşağa təcavüz etmək üçün doqquz il həbs cəzası almış bir adamdır. Bu, ümumiyyətlə, necə başa düşülməlidir?

- Gülməli yox, acınacaqlıdır ki, Putin rejiminin bu gün qəhrəmanı quldurluq və azyaşlıya təcavüzə görə 9 il həbs almış cinayətkardır. Bu rejim məhvə məhkumdur. Kəməri öz boyunlarına bağlayıblar. Rusiya 1991-ci ildən az itki ilə çıxdı, vətəndaş müharibəsi olmadı. İndi bu, işləməyəcək. Qanlı günlər qabaqdadır. Maraqlıdır ki, bunun üçün ilkin şərtləri Kremldəkilərin özləri yaradıblar. Gücün boşaldılması və parçalanması, silahlı cinayətkarların meydan sulaması baş verəcək. Rusiya ölümcül uçuruma doğru gedir və yanan peçə kömür əlavə edir. Son qaçılmaz və ölümcül olacaq. Cinayətkarları “qəhrəman” etməyin sonu yoxdur.

Müəllif: Ayna.az

Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəsi 11 aydır ki, davam edir. Hazırda uğursuzluq zolağında olan Rusiya vəziyyətdən çıxış yolu axtarır, sülh mesajları göndərir. Ukrayna isə mövqeyində qətidir. Kiyev bütün işğal olunmuş ərazilərdən rus qoşunları çıxdıqdan sonra sülh danışıqlarının başlamasında israr edir.

Rusiyalı sosioloq və bloger İqor Eydman UNİAN-a müsahibəsində Qərbin niyə yavaş-yavaş Kreml diktatorunu “boğduğunu”, “priqojinçilərin” əsirlərdən hansı formada “istifadə edəcəyini” və ümumi proseslərin hansı istiqamətdə irəliləyəcəyi barədə sualları cavablandırıb. DİA.AZ Eydmanın müsahibəsini AYNA-ya istinad və ixtisarla təqdim edir:

- Müharibə ilə bağlı hazırkı situasiyanı necə qiymətləndirmək olar?

- Biz görürük ki, Rusiya bu müharibəni uduzur. Sentyabr ayından bəri onun heç bir real qələbəsi olmayıb, lakin davamlı məğlubiyyətləri var - Xarkov, Xerson bölgələrində və s. Və görürük ki, vəziyyət çətin ki, dəyişsin. Onlar “mobil” dedikləri qrupları müharibəyə cəlb etsələr də, cəbhədə heç nəyi dəyişə bilmirlər, çünki Rusiyanın onları sadəcə silahlandırmaq, təlim keçmək, döyüşə hazır birləşmələrlə təchiz etmək və həqiqətən də müharibə üçün istifadə etmək imkanı yoxdur. Onlar təsadüfi olaraq səngərlərə atılır və vaxtaşırı Ukrayna artilleriyası ilə cəzalandırılırlar. Bu, deməyə əsas verir ki, Rusiya müharibənin axarını döndərə bilməyəcək.

Beləliklə, tarixdə həmişə olduğu kimi, irəliləyən tərəf kifayət qədər tez qalib gələ bilmirsə, onun hücumu dayanırsa, geri çəkilməyə başlayırsa, növbəti addım itkidir. Qazanılan hər şeyi itirir, sonra isə ümumi rejimin dağılması başlayır. Bu dəfələrlə baş verib: Rusiyada Birinci Dünya müharibəsi illərində də, cəbhədəki uğursuzluqlar birinci imperiyanın, sonra isə qısa ömürlü Rusiya respublikasının dağılmasına səbəb olanda da...

“Qərbin niyyəti Putini elə vəziyyətə gətirməkdir ki, əlini “nüvə düyməsi”nə uzatsa, məlum olsun ki, “düymə” artıq yoxdur. Bundan sonra onu Kremldən ruhi xəstəxanaya aparacaqlar”

- Bu vəziyyətdə nə etmək olar?

- Putin tamamilə qeyri-adekvatdır, real vəziyyəti görmür və qiymətləndirmir. Görünür, onun əlaltıları və dostları ona hər zaman ancaq xoş xəbərlər gətirirlər. Əgər xoş xəbər yoxdursa, sadəcə olaraq uydururlar və o, öz aləmində yaşayır. Dediyim kimi, Putin tamamilə qeyri-adekvatdır. Və Budenov süvarilərinin - Priqojinin məhbuslardan ibarət qruplarının bəzi basqınları ilə Ukraynada nəyəsə nail olmağa çalışır. Amma bununla heç bir nəticəyə nail ola bilməyəcək. Saxta “Milad atəşkəs”i elan etdi, dünyaya nələrsə demək istədi. Amma hər kəs Putinin nə etdiyini anlayır.

- Milad bayramında Putinin saxta “atəşkəs”ini alqışlayan yeganə şəxs BMT-nin baş katibi Quterreşdir...

- Onun niyə belə etdiyini başa düşmək olar. O, BMT-nin rəhbəridir, istənilən dinc təşəbbüsləri alqışlamalıdır. Saxta və ya real, fərq etməz. Onun missiyası sülhə çağırışdır, sülhpərvərlikdir. Bu baxımdan, onun dəstəklədiyi və ya dedikləri heç kimi narahat etmir. Bu, kobud desək, sırf nəzakətdir. Quterreşin real rıçaqları yoxdur, Ukraynaya kömək edə bilmir. ABŞ, Avropa Birliyi və bəzi başqa ölkələr Ukraynaya kömək etdiyui üçün vəziyyətə bir növ təsir rıçaqları var. Gördüyümüz kimi, Putinin “atəşkəs”i Ukraynaya həqiqətən kömək edən ölkələri ruhlandırmadı və maraqlandırmadı. Hamısı buna çox şübhə ilə yanaşırdılar. Beləliklə, nəticə dediyim kimi, sıfır oldu.

- Qərb Ukraynaya 3 milyard dollar yardım edir, ola bilsin ki, uzaqmənzilli raketlər verəcək. Ramşteyn-8 isə yanvarın 20-nə planlaşdırılıb. Nə gözləmək olar?

- Hesab edirəm ki, bu, Qərb ölkələrinin ümumi strategiyasıdır. Ani hərəkətlər etmək istəmirlər. Mən artıq bu metaforanı vermişəm: otağa girəndə və orada kobra olanda, qəfil hərəkətlər etməməlisən, çünki o, nüvə silahı ilə dişlənə bilər. Çəkməyiniz artıq boğazında olduğu üçün mübarizə aparmağa belə vaxtı qalmaması üçün onu yumşaq, hiss olunmadan aşağı basmalı və boğmalısınız.

Qərb ölkələri yavaş-yavaş Putini boğur. Onlar qəfil hərəkətlər etmirlər, hamımızın əvvəldən ümid etdiyimiz kimi, yavaş-yavaş, lakin sistemli şəkildə, geri çəkilmədən addımlar atırlar. Və təzyiq artır, yardım artır, yeni silah növləri təkcə ABŞ tərəfindən ötürülmür. Almaniya nəhayət zirehli silahlar tədarük etməyə başladı.

İdeya ondan ibarətdir ki, Putin son ana qədər hələ də nəyəsə ümid etsin. O müharibənin itirildiyini başa düşdükdə, nüvə müharibəsi başlatmaq kimi ekstremal hərəkətlər üçün artıq resursları olmayacaq. Yəni Qərbin niyyəti Putini elə vəziyyətə gətirməkdir ki, əlini “nüvə düyməsi”nə uzatsa, məlum olsun ki, “düymə” artıq yoxdur. Bundan sonra onu Kremldən ruhi xəstəxanaya aparacaqlar.

Düşünürəm ki, hər şey bunun üçün nəzərdə tutulub və olduqca uğurlu gedişdir. Çünki Putin hələ də nəyəsə ümid bəsləyən qeyri-adekvat insandır. İndi deyirlər ki, vəziyyət bir az da gərginləşib, Ukrayna təslim olur. Bu, tamamilə cəfəngiyyatdır və bu heç vaxt baş verməyəcək, lakin o, buna ümid edir. Həmçinin də çılğın Medvedyev buna ümid edir.

İndi rus məmurları iki kateqoriyaya bölünür: ağlını tamam itirmişlər – Putin və Medvedev kimi. Bir də sakit oturanlar, amma dəhşətli dərəcədə narazı, “xeyirxahının” kürəyinə bıçaq sancmağa hər an hazır olanlar. Sadəcə ikincilərin bunun üçün cəsarətləri, resursları və ən əsası kollektiv fəaliyyətin təşkili çatışmır. Çünki onların hamısı bir-birinə inanmırlar. Amma gec-tez bu, yəqin ki, onlar artıq uçuruma sürükləndiklərini anlayanda baş verəcək. Onda Xruşşovda və ya I Paveldə olduğu kimi ondan qurtulmağa çalışacaqlar.

- Ağlını itirmişləri kürəyindən vurmaq istəyənlərə bunu həyata keçirmək üçün nə lazımdır?

- Bilirsiniz, insanlar onilliklərdir ki, mayın 9-da səsləndirilən “qalib xalqıq”, “babalarla mübarizə aparmışıq”, “qalib gəlmişik”, “təkrar qalib olacağıq”, “ən gözəl bizik” kimi sərsəm ideyalara sərmayə qoyublar. İndi fikirlər qələbə ilə bağlıdır: “indi avropalılar qorxacaq, tövbə etmək üçün qaçacaqlar” kimi fikirlərin təsirindədirlər. Amma insanları uzun müddət aldatmaq mümkün deyil. İndi xalq üçün 24 fevral 2022-ci il mövqelərinə çəkilmək məğlubiyyətdir, Putin üçün qələbə. Əgər onlar, məsələn, fevralın 24-dəki təmas xəttinə qədər qaçsalar, bu bandanın, bu cinayətkar Lubyanka-Kreml qruplaşmasının lideri kimi Putinin bütün qalib legitimliyi cəmiyyətin gözü qarşısında məhv olacaq. Bıçaqla vurmaq istəyənlər bu vəziyyəti gözləyirlər.

“Yaza qədər “Priqojin qırğını” qaçılmaz olacaq, muzdlular məhbus döyüşçüləri öldürəcək”

- Səfərbər edilmiş məhbuslar Kreml diktaturası üçün üçün təhlükə ola bilərmi?

- Əlbəttə, təhlükədir. Onlar əsasən avqust-sentyabr-oktyabr aylarında orduya cəlb olunublar. Yaza qədər onlar buraxılmalı olacaqlar və onların sayı on minlərlədir. Priqojin və ya Rusiya dövləti qan dadmış, silah və partlayıcı maddələrlə necə davranmağı bilən on minlərlə qatı residivist cinayətkarı azad edə biləcəkmi? Aydındır ki, yox.

Rusiyada heç kim 1953-cü ilin yeni “soyuq baharı”nı istəmir. Tarixdən məçlumdur ki, Stalinin ölümündən sonra Brejnyev amnistiya verdi. Sonra düşərgələrdən bir dəstə məhbus çıxdı və Rusiya şəhərlərində dəhşətli qırğınlar və zorlamalar həyata keçirdilər. Bu təkrarlana bilər, Kremldə bunu anlayırlar. Və heç kim bunu istəmir və heç kim buna icazə verməyəcək.

Hətta bu məhbusların azad edilməsi üçün heç bir hüquqi mexanizm də yoxdur. Onların hamısı indi formal olaraq azadlıqdadır və döyüşdədirlər. Bu 40 mindən çox adamın hər birini Putindən başqa kim əfv edəcək? Bu da tamamilə mümkün deyil. Düşünürəm ki, "priqojinçilər" məhbusları sadəcə olaraq məhv edəcəklər - onları ölümə göndərəcəklər. Buna artıq başlanılıb da...

Hər hansı üsyan, narazılıq, etirazla üzləşməmək üçün bütün məhbuslar “karqo 200” kimi silinəcəklər. Axı bu altı ay ərzində möcüzəvi şəkildə sağ qalan insanı yenidən döyüşməyə və ya düşərgəyə getməyə məcbur etmək mümkün deyil. Təbii ki, bu, xüsusilə silahlı şəxs üçün praktiki olaraq mümkün deyil. Ya azad edilməli, ya da öldürülməlidir. Onu buraxmayacaqlar, məncə öldürəcəklər. Və kütləvi qırğın olacaq, muzdlular məhbus döyüşçüləri öldürəcəklər.

Hesab edirəm ki, müəyyən sayda məhbus azad edilə bilər, Priqojin bunu həyata keçirə bilər. Amma heç kim ona on minlərlə insanı azad etməyə imkan verməz və bunu etməz. Buna görə də, yaza qədər "Priqojin" məhbuslarının qətliamı tamamilə qaçılmaz olacaq.

“Uzun müddətdir ki, Lukaşenkonu Putin müharibəyə qoşulmağa məcbur edir. Lukaşenko isə bunu istəmir və məncə, döyüşməyəcək”

- Belarusda ittifaq ordusunun yaradılması və qurulması haqqında danışmağa başlayıblar. Hətta haradasa onun ölkədə ilk özəl hərbi şirkət olacağı barədə məlumat var. Sizcə, Lukaşenko sadəcə olaraq bu yolla Putini yenidən aldadır və Ukraynaya qarşı müharibədə birbaşa iştirakdan yayınmağa çalışır, yoxsa...

- Ümid edirəm ki, o, birbaşa iştirakdan yayınmağa çalışır. Uzun müddətdir ki, Lukaşenkonu Putin müharibəyə qoşulmağa məcbur edir. Lukaşenko isə bunu istəmir və məncə, döyüşməyəcək. Müharibəyə girmək onun cəmiyyətdəki təsirinin son qalıqlarını tamamilə məhv etmək deməkdir. Üstəlik, çağırışçıları döyüşə göndərsə, onların Ukrayna tərəfinə keçmə ehtimalı çox yüksəkdir və bundan da qorxur. Təbii ki, o, bəzi muzdluları orduya götürə bilər. Amma birincisi, Belarus böyük ölkə deyil, ikincisi, oradakı insanlar sakitdir və Rusiyanın bəzi bölgələrindəki kimi kasıb deyillər ki, pulla hərbiyə can atsınlar.

Lukaşenkonun 5 minə qədər cəza dəstəsi var, lakin onun özünə bu dəstə lazımdır. Belarus diktatoru onları Ukraynaya qırğına göndərməyəcək. Qırğına göndərsə, o zaman taxtını kim qoruyacaq?

- Rusiyada özəl hərbi şirkətlər göbələk kimi çoxalır. Putinə yaxın oliqarx Timçenko da özünün “Redut” şirkətini yaradıb. Roqozin də yaratmağa çalışır. Putinin rəğbətini qazanmağın nümunəsi Priqojin idi, yoxsa rus elitası vətəndaş müharibəsinə belə hazırlaşır?

- Birincisi, onların hamısı həqiqətən rəğbət qazanmaq istəyirlər və Rusiya ordusunun aşağı effektivliyini nəzərə alsaq, Putinin ətrafı arasında belə bir fikir var ki, şirkətlər daha effektiv olacaq. Və hətta ordudan daha təsirli olduqlarını deyirlər. Hər halda guya Priqojin özünü belə təqdim edir. İkincisi, hər kəs müharibəyə ayrılan bu nəhəng “büdcə pastası”ndan birtəhər qoparmaq istəyir. İndi Priqojin orada əsas parçaları dişləyir, amma başqaları da düşünürlər: “Niyə oradan pay götürməyim?”. Məsələn, Roqozin kimiləri.

Yeri gəlmişkən, əminəm ki, Priqojin Roqozinin koordinatlarını sızdırıb və o vuruldu. Çünki bundan əvvəl onların arasında şiddətli ictimai atışma olub. Göründüyü kimi, Priqojin Roqozinin əllərini “hərbi pasta parçasına” salmasından olduqca narazı idi və açıq şəkildə onu ictimaiyyət qarşısında təhdid etdi.

Priqojin, əlbəttə ki, bu hərbi xərclərin daha çoxunu mənimsəmək üçün digər oliqarxlarla, ilk növbədə Müdafiə Nazirliyi ilə rəqabət aparmağa çalışır. Buna görə də mübarizə gedir və Putinin ətrafı arasında hamı bu hərbi superprofitlərdən sərxoş olmaq istəyir. İndi hamı ora qalxıb, amma Priqojin ən qəddar üsullarla öz “parçasını” müdafiə etməyə çalışır. Roqozinin başına gələnləri görürük. Düşünürəm ki, Priqojin o qədər də asan təslim olmayacaq. O, çox aqressiv fiqurdur, müharibədə demək olar ki, yeganə effektiv insan kimi özünü Putinə sırımağı bacarıb.

- Yeri gəlmişkən, Priqojin Putinə ehtiyac qalmadığını anlayanda özü də Putinə qarşı çıxa bilərmi?

- Priqojin çətin ki, Putinə qarşı çıxsın. Əksinə, onun bütün gücü, bütün pul və maliyyə axınları Putinin dəstəyi hesabına saxlanılır. Əgər Putin olmasaydı, Putinin başqa əlaltıları, başqa məmurlar, oliqarxlar, generallar və sair onu çoxdan məhv edərdilər. Çünki Priqojin özünü çox cəld aparır, onlardan xoşu gəlmir. Üstəlik, sistemə xaricdən daxil olmuş qeyri-sistem adamıdır. Bütün bu məmurlar, generallar, FSB zabitləri onilliklərdir öz vəzifələrində oturub, illərlə maliyyə axınlarını ələ keçiriblər. Və sonra kənardan belə bir şəxs, keçmiş cinayətkar gəlib və az qala onları söyməyə başlayıb. Ona görə də Putin olmasaydı, Priqojin çoxdan məhv ediləcəkdi. O, FSB kimi güclü strukturlarla rəqabət apara bilməz.

“Rusiya mühacirlərinin nə Rusiya daxilində populyarlığı var, nə qüvvəsi var, nə də güc strukturlarında tərəfdarları var”

- İlya Ponomarev var, o, Avropada yerləşən müxalifət hərəkatı olan Rusiya Xalq Deputatları Konqresini yaradıb. Onlar Rusiyada hakimiyyətin zorla devrilməsinin tərəfdarlarıdırlar. Sizcə, onlar nəsə edə bilərlər?

- Məncə, təəssüf ki, yox. Özünü bu məsələnin zorla həllinin, gücün güclə dəyişdirilməsinin tərəfdarı elan etmək asandır, amma buna gücünün çatması çətindir. Ukraynada ukraynalılar üçün Putinin Rusiya Reyxinə qarşı döyüşən rusların dəstələri var. Yeri gəlmişkən, bu təkcə İlya Ponomarevlə bağlı deyil. Bu öhdəliklərin yaşamaq hüququ var, lakin bu cür resurslarla Putin rejimini devirmək qətiyyən mümkün deyil. Bizim mühacirətimiz Rusiyada təsirli deyil. Stalin öz dövründə olduğu kimi Roma Papasından onun neçə bölüyü olduğunu soruşdu. Deməli, bizim Rusiyada heç bir təsirimiz yoxdur, o qədər də dəstəyimiz yoxdur. Həqiqətən heç nə baş vermir, resurslarımız yoxdur.

Rusiya mühacirlərinin nə Rusiya daxilində populyarlığı var, nə qüvvəsi var, nə də güc strukturlarında tərəfdarları var. Bütün bunlar tamamilə söhbətlər səviyyəsindədir. Ona görə də o tərəfdən heç nə gözləmirəm.

- Sizcə, NATO-nun birbaşa iştirakı ilə kəskin eskalasiya, ola bilsin ki, nüvə eskalasiyası ehtimalı varmı?

- Təəssüf ki, bəli. Çünki tarixdə çox şey təsadüflər tərəfindən müəyyən edilir. Tarixi şans amili az öyrənilmiş mövzudur, lakin çox vaxt hadisələri müəyyən edən tarixi şansdır. Artıq dediyim kimi, Putini yavaş-yavaş boğmaq istəyirlər ki, nəhayət, Qərbin onun üçün diqqətlə hazırladığı ilgəkdən asılmadan əvvəl başını qaşımağa vaxtı olmasın. Amma şeytan da öz bildiyini edir. Bu taktika yaxşı düşünülmüş olsa da, işə yaramaya bilər. Putin anidən nüvə silahına əl ata bilər. Düzdür, bu ehtimal azdır, amma hələ də mövcuddur, çünki Putin məntiqsiz adamdır.

Hələ müharibə başlamamışdan əvvəl yazmışdım və demişdim ki, Zelenski Putinlə döyüşməli olacaq. Çünki anlaşılırdı ki, Putin heç vaxt Ukraynadan əl çəkməyəcək. Amma belə bir müharibəyə başlayacağı ağılsızlığını, böyük zərbə ilə Ukraynanı ələ keçirməyə çalışa biləcəyini təxmin etmirdim. Mən hərbi strateq olmasam da, hətta mənə, həvəskara da aydın idi ki, bu, uğursuzluğa məhkum addım olar. Lakin Putin bu ağılsız addımı atdı. Ona görə də deyirəm ki, Putindən hər şey gözləmək olar. Amma bütün hallarda fəlakətli nüvə müharibəsinin baş vermə ehtimalı kifayət qədər aşağıdır.