 |
|
|
Əməkdar artist, Akademik Milli Dram Teatrının aktrisası Mehriban Xanlarova Moderator.az-ın suallarını cavablandırıb. DİA.AZ onunla söhbəti təqdim edir:
- Mehriban xanım, aktyorun, aktrisanın klounluq etməsinə, personaj kimi toylara, ad günlərinə getməsinə necə baxırsız?
- Çox yaxşı baxıram. İlk növbədə çörək pulu qazanmaq üçün gedirlər. Bunda pis nə ola bilər? Ən əsası isə, aktyorluq sənəti elədir ki, həmin adamları çərçivəyə salmaq olmaz. Bütün obrazlara çəkilə bilərik və ürəyi istəyən xeyir işlərdə aparıcı, kloun kimi də gedə bilərlər. Ümumiyyətlə zəhmət çəkərək qazanılan çörək pulunda utanılacaq heç nə yoxdur. Oğurluq etmirlər ki.
- Amma bir çox xalq artistləri qınayırlar. Deyirlər ki, sənəti ucuzlaşdırırlar.
- Hər kəs özünə cavabdehdir. Onların həyata qarşı olan baxış bucağı elədir. Mənim üçün bu həyatda nə süpürgəçilik, nə bağbanlıq, nə heyvandarlıq, nə qab yumaq ayıbdır. Ayıb odur ki, kiminsə ailəsini dağıdasan. Bəzi şou biznes nümayəndələri televiziyalara çıxıb danışırlar “mənim həcim bunu aldı”. Ailəsi ola-ola kiməsə sponsorluq edir. Bax ayıb bunlardır. Bunları qınamaq lazımdır! Öz zəhməti ilə çörək pulu qazananları yox.
- Bu günlərdə "Bizimləsən" verilişində həmkarınız, rəfiqəniz Sevinc Əliyevanın "Mehribanla küsmüşük, barışmışıq, oğlan üstündə dava etmişik" deməsi əməlli-başlı aləmi qarışdırdı. Əslində Sevinc xanım nə demək istəyirdi?
- Sevinc xanımla gənclik illərindən rəfiqəyik. Hər ikimizin bir-birimizə qarşı zarafatları olur. Həmin sözləri də fərqinə varmadan zarafatyana dedi. Mən elə bir şey olmadığını verliş zamanı bildirdim.
- Mehriban xanım, Zeynəb xanımla sonuncu dəfə nə vaxt görüşmüsünüz? Bir zamanlar deyirdilər ki, atanız ondan küsülü dünyasını dəyişib. Bu həqiqət idi?
- Ümumiyyətlə tanınmış ailələrin haqqında hər zaman boş və mənasız söz-söhbətlər gəzir. Biz Xanlarovlar hər zaman ictimaiyyət tərəfindən diqqət mərkəzində olan ailəyik. Zeynəb xanım hər zaman mənə və ailəmə əlindən gələni edir. Ürəyim istəyən vaxt onunla görüşürəm və danışıram. Münasibətilərimiz yaxşıdır. Zeynəb xanım heç vaxt ailə üzvləri ilə gündəmə gəlməyi xoşlamır. Mən də onun ailəsindən olduğum üçün, ictimaiyyət qarşısında bir yerdə görsənmirik deyə, bu söz-söhbətlər yayılır.
- Ümumiyyətlə pul qarşılığında sizin vasitənizlə Zeynəb xanımla görüşmək istəyənlər olub?
- Xeyr! Ancaq pərəstişkarları xahiş edib. Aztv-nin konsert çəkilişi zamanı onları görüşdürmüşəm.
- Bir müddət əvvəl evinizin şəraitsizliyindən gileylənirdiniz. İndi vəziyyət necədir?
- Mən belə söz deməmişəm. Yaşadığım evdən çox məmnunam. Mənim üçün o saraydır. Hər kəs milyonçu olmalı deyil. Həyatda ən böyük xoşbəxtlik odur ki, bütün ailə üzvlərini cansağlığı içində bir süfrə arxasına toplaya biləsən. Gerisi boş və mənasızdır. Mən həyatda maddiyata və rahat yaşayışa önəm vermirəm.
Qarabağdakı qeyri-qanuni erməni silahlı birləşmələrinin martın 5-də Xəlfəli-Turşsu-Xankəndi yolunda törətdiyi təxribat nəticəsində yaranan insident bölgədə gərgin situasiyadan xəbər verir. Separatçı ünsürlərin davranışları, təxribat cəhdləri Azərbaycan Ordusunun antiterror əməliyyatına başlayacağı barədə ehtimalları artırmaqdadır. Erməni mediası yazır ki, Azərbaycan aprel ayında Qarabağda hərbi əməliyyatlara başlayacaq. Qarabağdakı qondarma separatçı qurumun “rəhbərliyinin” sığınacaqlardakı vəziyyəti yoxlaması haqqında məlumatlar da onu göstərir ki, gərginlik yaxın zamanlarda yüksələ bilər.
Onu da qeyd edək ki, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan bu günlərdə keçirdiyi mətbuat konfransında yeni eskalasiya riskinin yüksək olduğunu bəyan edib. Paşinyanın sülh müqaviləsi ilə bağlı fikirlərindən isə görünən odur ki, yaxınlarda sazişin imzalanması gözlənilmir. Çünki Baş nazir fundamental problemlərin olduğunu söyləyir və prosesin ağır getdiyinə işarə vurur.
Qarabağ ətrafında baş verən proseslərlə bağlı AYNA-nın suallarını “Şərq-Qərb” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Ərəstun Oruclu deyib ki, bölgədə eskalasiyanın əlamətləri görünür. DİA.AZ onunla söhbəti təqdim edir:
- İstər erməni, istər də Azərbaycan mediasında baş verən proseslərin təhlili göstərir ki, bu risk yüksəkdir. Gərginlik Ermənistan-Azərbaycan sərhədində yox, Qarabağın dağlıq hissəsinə keçib. Bu da onunla əlaqədardır ki, artıq dəqiqləşməmiş sərhədin Ermənistan hissəsində beynəlxalq müşahidəçilər var. Gərginliyi iki dövlətin sərhədində yaratmaq əlverişli deyil, çünki Avropa müşahidə missiyasının orada olması gərginlik yaradan tərəfin əleyhinə addım atılmasına səbəb olacaq. Söhbət sanksiyalardan gedir. Antiterror əməliyyatlarının keçiriləcəyi barədə çoxlu yazılır, həm də erməni yox, daha çox bizim mediada səsləndirilir. Biz tez-tez “antiterror əməliyyatı keçirilməlidir” kimi çağırışları eşidirik. Bu çağırışların səbəbi nədir – bu, başqa məsələdir.
- Martın 5-də erməni separatçıları Xəlfəli-Turşsu-Xankəndi yolunda təxribat törətdilər və insident baş verdi. Bundan sonra biz görürük ki, gərginlik artan xətlə inkişaf edir. Azərbaycan tərəfi yenə də bu yoldan separatçıların Rusiya hərbi kontingentinin himayəsi ilə silah-sursat daşımağa cəhd etdiklərini bildirir. Sizcə, əsas gərginlik nöqtəsi buradırmı?
- Əlbəttə, xeyr. Bəyanatlardan görünür ki, əsas gərginlik nöqtələrindən biri olaraq Xəlfəli yolu qalmaqdadır. Amma istisna etmirəm ki, bölgədə digər məntəqələrdə də gərginlik, insident baş verə bilər. İnsident Ağdam istiqamətində də, Kəlbəcər istiqamətində də, Şuşa istiqamətində də, eyni zamanda, ətrafında bu gün onsuz da gərginlik yaşanan Laçın yolunda da baş verə bilər. Yəni ki, potensial gərginlik nöqtələri kifayət qədər genişdir. Bu nöqtələrin də süni şəkildə yaradılmasında ilk növbədə, Rusiya maraqlıdır. Rusiya iki ölkə arasında sülh prosesində maraqlı deyil. Rusiya belə gərginliyi, təxribatı əvvəl Ermənistan-Azərbaycan sərhədində yaradırdı. Avropa müşahidə missiyası Ermənistan ərazisində yerləşdikdən sonra Rusiya bu gərginlik nöqtələrini Qarabağın dağlıq hissəsinə keçirdi.
Belə insidentlərin baş verəcəyi əvvəlcədən proqnozlaşdırılırdı. Mən mediaya dəfələrlə demişdim ki, gərginlik mərkəzi bundan sonra erməni əhalinin yaşadığı Azərbaycanın ərazilərinə köçürüləcək. Unutmaq olmaz ki, həmin bölgə Rusiyanın himayəsində olan qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin və Rusiyanın “sülhməramlı” qüvvələrinin nəzarətindədir. Erməni separatçılarının müttəfiqi Rusiyadır və qeyri-qanunu silahlı erməniləri təxribata sövq edən də Rusiyadır.
- Ümumiyyətlə, Rusiya nə istəyir və bölgədə niyə gərginlik olmasında maraqlıdır?
- Rusiyanın birinci məqsədi konflikti tam nəzarətində saxlamaq, ikinci məqsədi isə təhlükəsizliyi təmin etmək adı ilə bölgəyə əlavə hərbi qüvvə yeritməkdir. Rusiya hər vasitə ilə nümayiş etdirməyə çalışır ki, Qarabağın dağlıq hissəsində baş verən insidentlərin qarşısını almağa onun bölgədəki “sülhməramlılarının” guya gücü çatmır, əlavə qüvvəyə ehtiyac var. Bölgəyə əlavə hərbi qüvvə yeritmək üçün isə, əlbəttə, ciddi arqument lazımdır. Bu arqumenti də Rusiya təxribat yolu ilə yaratmağa çalışır. Bu ehtimal özünü doğruldarsa, o zaman böyük təxribatlar hələ qarşıdadır. Dinc əhalinin, hətta “sülhməramlılar” arasında itkilərlə müşahidə olunan daha böyük təxribat mümkündür. Rusiyanın məqsədi bölgəni tam nəzarətində saxlamaq və gələcək geosiyasi planları həyata keçirməkdir. Bunun üçün əlavə qüvvələrə mütləq ehtiyac var. Məsələn, Gümrüdəki hərbi bazadan qüvvələri bölgəyə yeritmək ehtimalı var.
- Paşinyan açıqlamasında bildirdi ki, sülhlə bağlı irəliləyişlər əldə olunduqca, ortaya fundamental problemlər çıxır. Ermənistan Baş naziri “fundamental problemlər” dedikdə nələri nəzərdə tutur?
- Paşinyan güman ki, Qarabağdakı separatçı rejimi sülh prosesinə cəlb etmək istəyir. İrəvan danışıqlarda iki erməni, bir Azərbaycan tərəfi formatına nail olmağa cəhd göstərir. Başqa fundamental məsələlər nə ola bilər ki?! Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəd məsələsidir ki, bu, delimitasiya və demarkasiyadır, başqa məsələ yoxdur. Və nəhayət, sülh müqaviləsinin imzalanmasıdır. “Fundamental məsələ” dedikdə, Ermənistan tərəfi hər zaman Qarabağdakı ermənilərin guya təhlükə altında olduqlarını, onların mövcudluğunun təhlükədə olduğunu iddia edir. Yəqin ki, Paşinyan buna eyham vurur. Söhbət yəni separatçıları tərəf kimi masaya gətirmək istəyindən gedir.
- Paşinyan həmçinin bildirdi ki, Brüssel formatına ABŞ və Almaniyanı da daxil etmək olar. Sizcə, bu, Minsk Qrupunu dirçəltmək cəhdidir?
- Danışıqlar prosesinə Almaniyanın aktiv qoşulması cəhdini görürük. Məlumdur ki, əvvəl Paşinyan, sonra ilə İlham Əliyev Almaniyada səfərdə oldu. Müzakirələrdə əsas mövzu isə şübhəsiz ki, Ermənistan-Azərbaycan konfliktidir. ABŞ, Rusiya prosesin içərisindədir. Görünən odur ki, başqa ad altında Minsk Qrupunun həmsədrlər formatının bərpasına cəhdlər göstərilir. Bu format başqa ad altında ola bilər, amma mahiyyətcə heç nə dəyişmir.
Düzdür, indiki Qərb-Rusiya gərginliyi fonunda bu, mümkünsüz görünür. Amma biz dəfələrlə görmüşük ki, Qərb və Rusiya bütün zidiyyətlərə baxmayaraq, Cənubi Qafqaz bölgəsində, xüsusilə də Azərbaycana münasibətində necəsə ortaq maraqlar tapırlar, uzlaşırlar. Mən bu dəfə də ortaq maraqları tapa biləcəklərini istisna etmirəm. Onu da istisna etmirəm ki, Rusiyanı bölgədən sıxışdırıb çıxarmaq üçün Qərb ayrıca format yarada bilər. Fransanın bu formatda iştirakı baş tutmadı, görünür indi Avropa Birliyini təmsil etmək hüququ anlaşma ilə Almaniyaya verilib. Hesab edirəm ki, Minsk Qrupunu başqa ad altında bərpa etmək təhlükəsi var. Əgər bu, baş verərsə, yekun həlli uzun müddət gözləmək lazım olacaq.
Çingiz SULTANSOY
Telefonla tez-tez söhbət elədiyim mühacir dostum Hacı Hacıyev Facebook divarında yazıb: "Təfəkkür ictimai təcrübənin məhsuludur. Cəmiyyətdə hamı oğurlayırsa, beyində "Niyə mən də yox?” sualı yaranacaq…"
Bununla razılaşmamaq çətindir, əlbəttə. "Palaza bürün, elnən sürün" ataları sözü çoxları üçün bir məsəl yox, yol göstəricisidir, bir həyat prinsipidir, ona əməl edərək sürünürlər... Bəziləri böyük uğurla, xeyli varlanıb.
İKİ HƏFTƏYƏ İTİRİLƏN İNSANLIQ
Əlbəttə, alman konslagerində, ya Sibirdəki sovet həbs düşərgəsində, yəni ölümün bir addımlığında olan insan üçün bu fikirlə mən də razılaşa bilərəm. Həbsdəki həyatın dəhşətlərini təsvir edən məşhur ”Kolıma hekayələri” silsiləsinin müəllifi, Stalin dövrünün düşərgələrində 14 il cəza çəkən və azad olunandan sonra iki il də Kolımada yaşamaq zorunda qalan Varlam Şalamov yazırdı ki, düşərgədə qış vaxtı - soyuqda, həmişə yaş paltar, az yemək və çox ağır iş şəraitində insan insanlığını ikicə həftəyə itirirdi və yalnız instinktləriylə yaşayırdı, heyvan kimi. Burada adamı belə tez sındıran əsas amil yeməyin azlığı, aclıq yox, soyuq idi, çünki nisbətən isti Orta Asiya düşərgələrində bu proses iki yox, üç-dörd həftə, bəzən aydan da çox çəkirdi. Sitatın sonu.
Amma Varlam Şalamov özü o şəraitdə heyvan kimi yaşamadı, insan olaraq qaldı və hətta qayıdandan sonra böyük bədii təsir gücü olan, adamı sarsıdan hekayələrini yazdı.
Səkkiz il düşərgə həyatı yaşamış Nobel mükafatçısı, məşhur "Arxipelaq QULAQ”ın və başqa bu kimi məhbus həyatıyla bağlı əsərlərin müəllifi Aleksandr Soljenitsın yazırdı ki, ziyalılar çətin şəraitdə daha zəif olub dözə bilmirlər, daha tez zəifləyib ölürlər: ya sınır, ya zibilxanada eşələnib tapdıqlarını yeyir, ya da bir parça çörəkdən ötrü "stukaçlıq” edirlər.
Amma 1993-2022-ci illərin Azərbaycanı 1930-40-cı illərin Sibir düşərgəsi deyil axı? Həm buna görə, həm də elə bütövlükdə, prinsipial məsələlərdə "Palaza bürün, elnən sürün" məsəliylə razı deyiləm, ö cümlədən "Hamı oğurlayırsa, "Niyə mən də yox?” sualı"nın müsbət cavabıyla...
FƏXR ETDİYİMİZ ADAMLAR
Əvvəla, bütün maddi çətinlikərə baxmayaraq, hətta həbsdə, işgəncə altında əqidəsindən dönməyən, dəyərlərini, mənliyini qorumaq üçün ölümə gedən adamlar var. Onlar necə olsun? Siz necə baxırsınız, dəyərli oxucular? Onlar bir deyil, iki deyil, Azərbaycanda onlarla, yüzlərlə var: ölüm aclığı çəkən və sonucda azad olunan Canmirzə Mirzəyev, Saleh Rüstəmli, Tofiq Yaqublu, Mehman Hüseynov...
Aclıq çəksə də azad olunmayan Taleh Bağırzadə, aclığının nəticəsində həbsxanada dünyasını dəyişən Faina Kunqurova. Həbsdə yatıb sınmayan, əyilməyən, kişi kimi çıxanlar - Arif Hacılı, Məmməd İbrahim, Fuad Qəhrəmanlı, Qənimət Zahid, Babək Həsənov, Əfqan Muxtarlı, Xədicə İsmayıl, Seymur Həzi, İlkin Rüstəmzadə, Asif Yusifli, Aqil Məhərrəmli, Saday Şəkərli, Bayram Məmməd, Qiyas İbrahim, Fuad Əhmədli və yüzlərlə başqaları, hamısını yazsam, bu köşə siyahıya dönər. Hazırda həbsdə yatan, sınmayan Mövsüm Səmədov, Niyaməddin Əhmədov və dünyadan köçmüş Tofiq Qasımov, Elmar Hüseynov... Onların hər birinin adını sayğıyla çəkirəm. Dünyada isə yüz minlərlə, bəlkə də, milyonlarla belə mətin adamlar var. Onların işıqlı örnəyinə nə deyirsiniz?
Buna kimsə belə cavab verə bilər ki, istisnalar həmişə olub və olacaq...
KONFORMİSTLƏR VƏ NONKONFORMİSTLƏR
Amma istisnalar bir-iki, beş-on ola bilər, belə çoxdursa, o daha istisna deyil, çoxsaylı vətəndaşın fərqli ictimai-siyasi dəyərləri, prinsipləri və onlardan irəli gələn həyat yolunu seçməsidir. Belə baxışların yayılmasıdır. Yəni ölkədə, toplumda fərqli dəyərlər və baxışlar daşıyan iki müxtəlif, bərabər olmayan qrupun yaranmasıdır.
Biri konformist, hamı kimi olmaq, "palaza bürünüb, elnən birlikdə sürünmək" istəyən, hamı oğurlayırsa, "Niyə mən də yox?” düşünən, uyğunlaşmaq istəyən qrup. Bu daha böyükdür, təbii...
O biri, nonkormist, bu sayaq sürünmək, oğurlamaq, həşərat kimi yaşamaq istəməyən, daha ali dəyərlər daşıyıcısı olan ikinci qrup. Bu daha kiçikdir, təbii.
Qeyd edim ki, nonkormistlər, axınla getməyənlər, əksinə, qarşı gedənlər həmişə, bütün dünyada azlıqda olublar, ona görə bu adı alıblar.
Belə durumda, müəyyən seçim qarşısında insan öz seçimini edir - mən oğruların, əclafların, anasının əmcəyini kəsənlərin yanındayam, yoxsa mərd insan olan və qalan, uca dini və bəşəri dəyərlərə söykənən adamların?
"УМРИ ТЫ СЕГОДНЯ...”
Oğurluqla, əclaflıqla da olsa varlanmaq, ev almaq istəyənlər gedib oğurluq, alçaqlıq edəcək, bu aydın. Amma bu daha Azərbaycandakı ağır həyatın zoru deyil, özünün seçimidir, öz seçiminə "Palaza bürün, elnən sürün" sözləriylə don geyindirməkdir, öz alçaqlıq, əclaflığını pərdələməkdir.
1930-40-cı illər, sovetin Sibirdəki düşərgələri başqa, çağdaş Azərbaycan başqa. O zamanlar orada ümumi axına qoşulan adamları qınamaq olmaz, qınamaram, azı ona görə ki özümün o durumda necə hərəkət edəcəyimi bilmirəm. Bəlkə, mən də axına qoşulub sağ qalmaq üçün özümdən zəiflərin çörəyini də əlindən alardım? Ya da almazdım, bir-birini yeyən həşərat kimi yaşamaqdan iyrənərdim, ölərdim?
Sovet düşərgələrindəki məhbusların bir dəhşətli məsəlini, heyvani yaşam şüarını bilirsiniz? Bu şüar çörək payını əlindən alan oğrulara "Axı niyə bizə belə zülm edirsiniz, onsuz da hamımız burada öləcəyik?!” verilən sualın-fəryadın cavabından doğub.
"Умри ты сегодня, а я завтра!” - "Bu gün sən öl, sabah mən!”. "Palaza bürünüb sürünmək” atalar sözünün tərəfdarları belə şeyləri də gərək gözlərinin altına alsınlar. Öz xeyrinə alacaqlarını bilirəm, o məlum, amma başqa tərəfi də var axı, - onların da çörəkləri bu şüarla-tutarqayla əllərindən alınacaq... Razıdırlar? Yoxsa elə bilirlər ki, olmayacaq bu?
HÜSEYN CAVİDİN SON GÜNLƏRİ
Yaxşı yadımdadır, indi də, zamanında da, demək olar ki, tanınmayan görkəmli ixtiraçı, bir çox, o cümlədən sovet dövründən sonra da Rusiyadan aldığı onlarla patent müəllifi, atamın bibisi nəvəsi, 30-cu illərdə repressiya olunan vəkil İbrahim ağa Kəngərlinin kiçik oğlu, "Aslan əmi" dediyim Aslan Kəngərli, mənə Hüseyn Cavidin ölümündən az əvvəl düşdüyü acınacaqlı vəziyyət haqqında danışmışdı.
Düşərgədə gözləri tutulan, bu səbəbə daha işə çıxa bilməyən, ona görə də başqa işləyə bilməyən "zek"lər kimi onsuz da kiçik, ən yaxşı halda 300-500 qram arası gündəlik çörək payının hamısını yox, yalnız yarısını alan, yaşı 60-ı haqlayan Cavid günlərlə yatdığı yerdə oturub ölümünü gözləyidi. Daha imkanlı məhbuslar, ehtimal ki, başqa məhbusların payını əlindən alan həmin "blatnoy”, "vor”, yəni oğru qismindən idilər, - başqa kimdə artıq çörək vardı, ola bilərdi ki? – ona deyirdilər: "Джавидка, станцуй! Станцуй!”.
Adın həqarətlə, bir kiçik kimi çəkilməsiylə "Cavid, oyna! Oyna!” mənasında...
1920-30-cu illər Azərbaycan ədəbiyyatının ən parlaq və nüfuzlu qələmi, böyük şair və dramaturqumuz, indi klassiklər sayıdığımız sıranın ən önəmli fiqurlarından biri, əsərlərindən parçaları atam mənə əzbərdən deyən, mənim də bildiyim Hüseyn əfəndi, böyük Hüseyn Cavid elə yerindəcə əllərini "Ləzgihəngi” oynayırmış kimi sinəsinin önünə tuturdu, gah sağa, gah sola iki-üç, sifarişçi təkid eləsə, beş-altı, on-on beş dəfə açıb-bükürdü və bu "rəqsin” müqabilində mükafatını - bir parça çörəyi götürüb yeyirdi. Ölməmək, daha iki-üç gün də artıq yaşamaq üçün...
Bir dəfə yazmışam, 15-20 il əvvəl qərara almışdım ki, həbsdə məni sındırsalar, düşündüyümün, dediyimin əksini dedirtsələr, hörmət elədiyim hərəkat liderlərinə ya Hikmət Hacızadə kimi dostuma böhtan dedirtsələr, daha yaşamaram, yaşamaq istəmərəm, ordaca həbsdə ya azadlığa çıxandan sonra intihar eləməyə gücüm də, iradəm də çatar. Bu qərara gələndən sonra yaşamaq, yazmaq, daxildəki qorxuya qalib gəlmək asanlaşdı, gərginlik azaldı...
"UĞURLU SEKS XİDMƏTÇİSİ”
Bilirəm, hamı adekvat düşünə, düzgün yol seçə bilməz – savadsız, cahil kütlə var, düşünə bilmir, hakimiyyətin yeritdiyi uğurlu siyasətlə sayı da, cəhaləti də artır. Onlar kanalizasion təbliğat təsirində , "dolanmaq” təfəkküründə olan insanlardır. Bu məlum.
Bəs özünə ziyalı deyən, aydınlığıyla özünü fərqli sayan, qürur duyan kəsim? Özəlliklə də, onların içindəki qələm əhli? Onlar da "dolanmaq”, həşərat kimi də olsa yaşamaq, daha doğrusu "sürünmək” eşqiylə yaşayırlar? Bəs sizin ziyalılığınız nə oldu?! Harda salıb itirdiniz onu? Mənzil almaq, prezidentin tulapayı təqaüdünü almaq eşqi ziyalılıqdan, alimliyin, qələmin məsuliyyətindən güclü çıxdı?! Bəlkə, heç ziyalılığınız yox idi əvvəldən, sadəcə diplom alıb qoymuşdunuz dal cibinizə?
Axı indiki Bakı QULAQ düşərgəsi deyil, yaşamağın, bir parça çörək qazanmağın başqa yolları var, jurnalistikadan getmək var, - özüm getmişəm də, qayıtmışam da, - bəd ayaqda mirzəlik var, lap fəhləlik var, - Türkiyədə işləmək var, Avropa, Amerikaya mühacirət var. Daha mühacirətə gedib hakimiyyətlə əməkdaşlığa başlayanları demirəm, riyakarlığın pik həddidir...
Belə şəraitdə başqa yolları qoyub, gedib hakimiyyətin tapşrığıyla yalan danışırsınızsa, haqq sözü deyən işıqlı adamlara şər atırsınızsa, başqa sözlə, alçaqlıq, söz, qələm fahişəliyi edirsənsə, deməli elə içinizdə varmış?! Varmış ki, imkan, fürsət düşən kimi başlamısız eləməyə? Bunu etiraf edin də! Əvvəlcə heç olmasa özünüzə. Daha Mirşahin Ağayev kimi uğurdan-zaddan danışmayın, siz Allah... ))
Ən uğurlu, başqalarından çox pul qazanan pornoulduz ya seks xidməti işçisi yenə də pornoifaçı ya seks işçisi olaraq qalır. Mən sadəlövh olmasam da, sizi özümə bərabər adam, ziyalı, qələm sahibi bilirdim. Səhv etmişəm...
Səadət Cahangir demişkən: "Bəs bu adam bildiyim adamlara nə olmuş?!”
arqument.az
Azərbaycanın strateji müttəfiqi Türkiyə mayın 14-də öz prezidentini və yeni parlamentini seçəcək. Birləşmiş müxalifət seçkilərdə vahid namizədlə çıxış edir, habelə seçki dairələri üzrə deputatlığa namizədlərini müəyyənləşdirib. Rəy sorğularına görə, müxalifət lideri, CHP sədri Kamal Klışdaroğlu prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanla başa-baş rəqabət aparır. Mayın 14-də indiki hakimiyyətin namizədi məğlub olarsa, Türkiyənin yeni iqtidarının xarici siyasəti, o cümlədən Azərbaycanla bağlı strategiyası dəyişə bilərmi? Bu barədə Pressklub.az-ın suallarını tarixçi professor Xaləddin İbrahimli cavablandırıb. DİA.AZ onunla söhbəti təqdim edir:
- Xaləddin bəy, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan mayın 14-də ölkədə növbədənkənar prezident və parlament seçkilərinin keçirilməsi ilə bağlı sərəncam imzaladı. Müxalifətin əsas partiyaları Millət İttifaqı adlanan seçki blokunda birləşib. Hakim AKP və MHP-dən ibarət olan Cümhur İttifaqı isə sıralarını genişləndirmək üçün digər partiyalarla danışıqlara başlayıb. Ötən ayın 6-da baş vermiş dəhşətli zəlzələnin təsirlərini nəzərə alaraq, Türkiyədə seçkiqabağı durumu necə dəyərləndirirsiniz? Necə bir seçki sürəci izləyəcəyik?
- Türkiyədə seçkiqabağı vəziyyət qeyri-müəyyəndir. Demək olmaz ki, bu gün seçki olarsa, hansısa tərəf qələbəsini təmin edə bilər. Seçkiyə hələ 60 gündən çox vaxt qalır, qarşıdakı günlərdə iddiaçılardan biri – istər iqtidar, istərsə də müxalifət, ciddi səhvlərə yol verərsə, bu, seçkinin taleyinə əsaslı şəkildə təsir göstərəcək.
-Belə taleykülü məqamda onların səhv etməsi ehtimal varmı?
-İndiki şəraitdə, təbii ki, var. Türkiyə zəlzələdə çox böyük sarsıntı keçirdi, əzab çəkdi və çəkir. Ciddi seçici kütləsi var ki, onlar iqtidarın zəlzələdən zərər çəkənlərə necə dəstək verəcəyini gözləyirlər. Əlbəttə, dövlət dəstəyi var və davam edir. Amma qarşıdakı günlərdə bu dəstəyin necə davam edəcəyini, prosesin necə gedəcəyini söyləmək çətindir. Bu və digər məsələlərdə səhvlər seçkilərin nəticələrinə təsir edə bilər. Müxalifət də öz fəaliyyətində səhvlərə yol versə, səs itirəcək. İndiki vəziyyətdə Türkiyə siyasətində iddiaçıların səs itirmək riskləri çoxdur. Məncə, tərəflər səhv etməmək və seçici dəstəyini itirməmək üçün çox çalışmalıdırlar. Türkiyə toplumu həddindən artıq həssas vəziyyətdədir, hansı tərəfdən asılı olmayaraq, yol verilən səhvi bağışlamayacaq. İndiyə qədər belə bir səhvi müxalifət elədi, “altılı masa” liderlərindən biri, İyi Partiyanın sədri Meral Akşener onu tərk etdi, amma seçici iradəsi onu geri dönməyə məcbur etdi. Məncə, Akşener bu addımını toplumun ona bağışlamayacağını, ciddi cəza alacağını anlayaraq atdı. Onun masaya geri qayıtmasında əsas faktor məhz bu amil idi.
-Professor, son 20 ildə ilk dəfə Türkiyədə hakimiyyətin dəyişəcəyi gözləntisi yaranıb. Bu səbəbdən, seçkilərin nəticələrinin Türkiyənin daxili və xarici siyasətinə təsirləri barədə geniş müzakirələr başlayıb. Hazırkı hökumətin qalması və getməsi halında Ankaranın xarici siyasətində hansı dəyişikliklər ola bilər?
– Türkiyənin xarici siyasətinə təsir edəcək bir sıra önəmli faktorlar var. Onlardan biri Türkiyənin müdafiə sənayesi ilə bağlı yürütdüyü siyasətdir. Mənə elə gəlir ki, bu siyasət ara verilmədən davam etdirilməlidir. Çünki bu faktor istər daxildə, istərsə də xaricdə Türkiyənin əlini gücləndirir. Həmçinin dövlətin xarici faktorlardan asılılığını azaldır. Ona görə də buna alternativ bir siyasət olmamalıdır. Müxalifət də iqtidara gəlsə, bu siyasəti mütləq davam etdirməlidir. İkincisi, hazırkı iqtidar Türk Dövlətləri Təşkilatının gücləndirilməsi siyasəti yürüdür. Məncə, bunun da alternativi yoxdur. Bu iki məsələ Türkiyə xarici siyasətində mühüm yer tutur. Müxalifət iqtidar olduqdan sonra bu siyasəti dəyişməyə cəhd edərsə, o zaman ciddi problemlər ortaya çıxa bilər. Bu da nəticə etibarı ilə həmin qüvvənin uzun müddət hakimiyyətdə qalmasını əngəlləyəcək. Bundan başqa, müxalifət iqtidara gələrsə, terror, Suriya məsələsi, Ağ dəniz, Egey dənizi ilə bağlı məsələlərdə ağıllı siyasət yürütməlidir. “Bu, məndən əvvəlki hakimiyyətin siyasətidir” deməklə əldə olunan uğurların üzərindən xətt çəkmək Türkiyəni Qərb ölkələrindən, xüsusən, ABŞ-dan asılı vəziyyətə salacaq. Ona görə də bu məsələlərdə müxalifət ehtiyatlı və ağıllı davranmalıdır.
– Müxalifət hakimiyyətə gələrsə, qeyd etdiyiniz istiqamətdəki dövlət siyasətində dəyişikliklər edə bilərmı?
– Təəssüf ki, müxalifət Türkiyənin təhlükəsizliyi ilə bağlı açıq və birmənalı fikirlər söyləmir, bu gerçəklikdir. Məncə, müxalifət bu məsələlərlə bağlı Türkiyə toplumunu rahatlada bilən, güvən yaradan fikirlər, impulslar vermir. Bu, səhvidir. Müdafiə sənayesi ilə bağlı, Konstitusiyada türk millətinin adını necə yazmaqla bağlı, Qarabağda guya suriyalı radikal dinçilərin döyüşməsi ilə bağlı yanlış fikirlər səsləndirildi. Bunlar toplumun zehnində izlər buraxdı. Təbii ki, müxalifət bunlara açıqlıq gətirməli, toplumun beynində dolaşan şübhələri dağıtmaq üçün işlər görməlidir. Yəni, təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı müxalifətdə ciddi boşluqlar var. Ola bilsin, qarşıdakı günlərdə – seçki kampaniyasında bu barədə suallara aydınlıq gətiriləcək və Türk toplumunun dənizlər, adalar, müdafiə sənayesi, o cümlədən Qarabağla bağlı şübhələrinə son qoyulacaq.
– Azərbaycanda və Ermənistanda Türkiyədəki seçim daha çox müzakirə olunur. Ərdoğan hökumətinin qalmasını da istəyənlər var, getməsini də. Ermənistanda ekspertlər hakim AKP-nin uduzmasına fürsət kimi baxırlar. Azərbaycanlı ekspertlər isə müxalifətin qələbə çalmasını regionda Türkiyənin mövqelərini zəiflədəcəyini düşünürlər. Siz nə düşünürsüz bu barədə?
– İlk baxışdan Ermənistan belə xəyala qapıla bilər ki, Ərdoğandan sonra iqtidara gələcək hakimiyyət Ermənistana nisbətən loyal münasibət bəsləyəcək, Azərbaycanın maraqlarını əvvəlki qədər gözləməyəcək. Təbii ki, bunlar yanlış düşüncələrdir. Ermənistan da, İran da tam əmin ola bilər ki, kimin hakimiyyətdə olmasından asılı olmayaraq, Türkiyənin Azərbaycanın təhlükəsizliyi ilə bağlı siyasəti dəyişməyəcək.
– Müxalifət iqtidara gələrsə, Azərbaycan hökuməti ilə münasibətlərini necə quracaq?
– Mən yeni iqtidarın Azərbaycanla bağlı əsas siyasəti dəyişdirəcəyinə inanmıram. Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə bağlı isə narahatlığım var. İqtidarlar arası münasibət də dəyişə bilər. Belə bir ehtimal var ki, Türkiyənin yeni iqtidarı Azərbaycan xalqının maraqlarını ön plana keçirə bilər. Bilirsiniz ki, 1993-cü ildən sonra Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri daha çox iqtidarlararası münasibətlər olub. Xalqlar arasındakı münasibətləri xalqların özləri tənzimləyib. Türkiyənin Azərbaycandakı səfirləri iqtidarla işləyib. Toplumla əlaqələri getdikcə zəifləyib. Hazırda səfirliyin Azərbaycan toplumunun əksər zümrəsi ilə əlaqəsi yoxdur. Bu, təəssüf doğuran haldır. Ola bilər ki, yeni iqtidar bu narahatlığı aradan qaldıracaq. Bu fəaliyyət Azərbaycanın Türkiyədəki səfirliyinə də aiddir. Buradakı da iqtidarın səfirliyidir. Təbii ki, bu münasibətlər dəyişməlidir. Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyi bütün vətəndaşların hiss edə biləcəyi bir səfirlik olmalıdır. İndiyə qədər iqtidarlar arası məsələdə ən mühüm amil neft-qaz layihələri ilə bağlıdır. Bu da xalqların maraqlarından öndə gəlib-burada da dəyişmələrə ehtiyac var.
– Yeni iqtidar özündə cəsarət tapıb bu sahədə dəyişiklik edə bilərmi?
– Bilirsiz ki, Türkiyə xaricdən alınan neft və qazdan asılı ölkədir, ona görə də Azərbaycanla bağlı səsləndirdiyimiz addımları ata bilmir, hər zaman Azərbaycan iqtidarının kaprizlərini nəzərə almalı olur. Yaşayıb görərik, yeni iqtidar gəlsə, onlar nə edəcəklər. Əlbəttə, Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri iqtidarlararası yox, millətlərarası səviyyəyə yüksəlməlidir. Və qarşılıqlı komprador maraqlar ortadan qalxmalıdır.
Gürcüstanda hakimiyyətin inqilabla deyil, növbədənkənar seçkilərlə dəyişdirilməsinin tərəfdarıyam.
Axar.az xəbər verir ki, bu sözləri Gürcüstanın eks-prezidenti Georgi Marqvelaşvili jurnalist Eynulla Fətullayevə müsahibəsində deyib.
“İnqilab olmasını istəməzdim, lakin növbədənkənar seçkilərlə hakimiyyətin dəyişməsini istərdim”, – deyə siyasətçi bildirib.
Onun sözlərinə görə, hakimiyyət seçki yolu ilə legitimləşdirilməlidir, əks halda daimi gərginlik olacaq.
Müsahibə zamanı Giorgi Marqvelaşvili ölkəsində deoliqarxizasiya problemi və Bidzina İvanişvili haqqında danışıb:
"Mən bildiyimə görə, o, (İvanişvili) Gürcüstanda pul qazanmır. Onu mühakimə edəcək bir şey yoxdur. Onun qadağan ediləcək nəyisə yoxdur. Ona görə bunun absurd olduğunu deyirəm. Əgər bu insanın kriminalla əlaqəsi yoxdursa, nəyə görə onu cinayətdə ittiham edirik?! Ona yüksək çinli məmurlar, baş nazir, nazirlər zəng edir, o da cavab verir deyə?!”
"Ermənistan məqsədli şəkildə prosesi pozaraq Azərbaycanla sülh müqaviləsini imzalamaqdan yayınır və vaxt udmağa çalışır"
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev "Report"a müsahibə verib. Həmin müsahibəni təqdim edirik
- Ermənistanın Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan tərəfindən verilmiş son açıqlama ilə bağlı nə deyə bilərsiniz?
- Ermənistanın 30 illik işğalına, etnik təmizləməyə və kütləvi dağıntılara baxmayaraq, Prezident İlham Əliyev 44 günlük Vətən müharibəsindən az sonra sonra xoş niyyət nümayiş etdirərək ərazi bütövlüyünün və suverenliyin qarşılıqlı şəkildə tanınması əsasında sülh gündəliyini irəli sürmüşdür. Prezident İlham Əliyev dəfələrlə vurğulamışdır ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişi üzrə danışıqlar və Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni sakinlərlə təmaslar bir-birindən tamamilə ayrı iki xəttdir.
Bu xüsusda, 2022-ci ildə Azərbaycan əsas mahiyyəti ərazi bütövlüyünün və suverenliyin qarşılıqlı şəkildə tanınmasından ibarət olan və sülh müqaviləsinin əsasını təşkil edəcək məşhur 5 prinsipini Ermənistana təqdim etmişdir. 2022-ci ilin oktyabr ayında Praqa və Soçidə keçirilmiş görüşlərdə Azərbaycan və Ermənistan 1991-ci il Almatı bəyannaməsi əsasında bir-birinin ərazi bütövlüyünü və suverenliyini qarşılıqlı şəkildə tanıdıqlarını bəyan etmişdir. Almatı bəyannaməsi ilə yeni müstəqillik qazanmış ölkələr SSRİ dövründə keçmiş müttəfiq respublikaların inzibati sərhədlərini tanıyırlar. Beləliklə, Praqa və Soçi sənədləri ilə Ermənistan Azərbaycanın Qarabağ üzərində suverenliyini tanımışdır.
Biz 2022-ci ilin sonuna qədər sülh sazişinin imzalanmasına ümid edirdik, yeri gəlmişkən, sentyabrda Vaşinqton görüşündə bu məsələ də müzakirə olunmuşdu. Lakin Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyinə görə buna nail ola bilmədik.
Ermənistan lap əvvəldən Qarabağ məsələsinin sülh sazişində yer almasına çalışırdı, lakin bu yanaşma Azərbaycan üçün qəbuledilməzdir.
Qarabağda yaşayan erməni sakinlərin fərdi hüquq və təhlükəsizliyi məsələsi sırf Azərbaycanın daxili işidir və Azərbaycan özünün suverenliyinə aid olan məsələləri digər üçüncü tərəflə, o cümlədən Hayastan Respublikası ilə müzakirə etməyəcək. Qarabağ münaqişəsi həll olunub. Qarabağ Azərbaycan ərazisidir. Azərbaycan üçün Qarabağ məsələsi beynəlxalq gündəlikdən çıxıb. Təsadüfi deyil ki, Brüssel, Moskva, Praqa, Soçi görüşlərində qəbul edilən sənədlərdə Qarabağa istinad yer almır.
Qarabağda yaşayan erməni sakinlərin fərdi hüquq və təhlükəsizliyi Azərbaycan Konstitusiyasına və qanunlarına uyğun həll olunacaq. Erməni sakinlərə heç bir xüsusi imtiyazın verilməsi nəzərdə tutulmur. Dediyim kimi, bu məsələnin Ermənistana və digərlərinə heç bir aidiyyatı yoxdur.
İstər Brüssel danışıqlarında, istərsə də keçən ilin sentyabr ayında Vaşinqtonda keçirilmiş görüşdə Qarabağda yaşayan erməni sakinlərin hüquq və təhlükəsizliyinin məhz Azərbaycan Konstitusiyası çərçivəsində təmin edilməsi məsələsi müzakirə edilib.
Qarabağda yaşayan erməni sakinlərinin hüquq və təhlükəsizliyinin müzakirə olunması üçün hər hansı bir beynəlxalq mexanizmin yaradılmasından söhbət gedə bilməz və biz heç zaman buna razılıq verməmişik. Ermənistanın bununla bağlı iddiaları tamam məntiqsizdir və süni gərginlik yaratmaq məqsədi daşıyır.
Azərbaycanın suverenliklə bağlı haqlı mövqeyi beynəlxalq müstəvidə qəbul olunur.
- Siz qeyd etdiniz ki, Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyinə görə 2022-ci ildə sülh sazişinin imzalanmasına nail ola bilmədik. Bununla bağlı daha ətraflı fikirlərinizi almaq istərdik.
- İlk öncə qeyd edim ki, 2020-ci il noyabrın 10-da imzalanmış bəyanatın müddəaları Ermənistan tərəfindən kobudcasına pozulur. Ermənistan ordusunun qalıqları hələ də Azərbaycan ərazilərindən tam olaraq çıxarılmayıb. Bizdə olan məlumatlara əsasən, Qarabağ bölgəsində təxminən 10 minlik şəxsi heyət qalmaqdadır. Qanunsuz erməni silahlı dəstələri yeni postlar və mühəndis-istehkam qurğuları yaradır, ərazilərimizi 2021-ci ildə Ermənistanda istehsal edilmiş minalarla çirkləndirir, Azərbaycan ordusunun mövqelərini atəşə tutur. Faktiki olaraq yeni “təmas xətti” qurmağa çalışırlar.
Qazax rayonunun 7, Naxçıvanın isə 1 kəndi hələ də işğal altındadır. Laçın yolundan hərbi məqsədlər, o cümlədən silah-sursatın, minaların daşınması, şəxsi heyətin rotasiyası üçün istifadə olunurdu. Ermənistan 10 noyabr bəyanatına zidd olaraq, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı öhdəliklərini də yerinə yetirmir. Azərbaycanın qərb rayonlarından Naxçıvana bu günə qədər bir maşın belə keçməyib.
2022-ci ildə Praqa və Soçidə keçirilmiş görüşlərdə Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyini tanımasına baxmayaraq baş nazir və digər Ermənistan rəsmiləri tərəfindən vəziyyəti qəsdən gərginləşdirən, Azərbaycanın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü sual altına qoyan, təhdid edən açıqlamaların verilməsi, addımların atılması davam edir və bu xətt son vaxtlar daha da güclənir.
Ermənistan məqsədli şəkildə prosesi pozaraq Azərbaycanla sülh müqaviləsini imzalamaqdan yayınır və vaxt udmağa çalışır.
Ermənistan rəsmilərinin “Qarabağın ətrafında demilitarizasiya olunmuş zonanın yaradılması”, “BMT-nin fakt-araşdırıcı missiyasının Qarabağa, Laçın yoluna göndərilməsi” kimi açıqlamaları qəbuledilməzdir.
Ermənistan hansı əsasla başqa bir ölkənin ərazisinə BMT və ya ATƏT missiyasının göndərilməsinə çağırır? Heç bir təşkilat Azərbaycanın razılığı olmadan belə addımlar ata bilməz və atmayacaq da. BMT qətnamələrində də aydın qeyd edilir ki, aidiyyəti ölkənin razılığı olmadan onun ərazisinə hər hansı bir missiya göndərilə bilməz.
Ermənistanın Qarabağa, Laçın yoluna missiya göndərilməsi, xarici qüvvələrin gətirilməsi kimi açıqlamaları utopiyadan, geosiyasi avantüradan, süni gərginlik yaratmaqdan başqa bir şey deyil.
Ermənistan rəsmilərinin belə qıcıqlandırıcı acıqlamaları onların ikinci Qarabağ müharibəsindən əvvəl “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə”, “Yeni ərazilər naminə yeni müharibə”, “Azərbaycana bir qarış da torpaq qaytarmayacağıq”, “7 şərt” kimi bəyanatlarını xatırladır.
Ermənistan Azərbaycanla şərt dilində danışmağa çalışır. Ermənistan başa düşməlidir ki, onun gələcəyi Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşdırılmasından keçir. Buna görə, Ermənistan ərazi iddialarından, müxtəlif narrativlər adı altında Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilədən əl çəkməli, Prezident İlham Əliyevin sülh gündəliyini qəbul etməlidir.
Dünya liderlərinə zənglərlə, özünü yalandan “demokratiya qalası” kimi qələmə verməklə, müxtəlif qətnamələrlə Ermənistan öz gələcəyini təmin edə bilməz.
30 il ərzində Ermənistan suverenlik, ərazi bütövlüyü ifadəsini eşitmək belə istəmirdi.
Biz Ermənistanın siyasətində ardıcıllıq görmürük. Baş nazir bir şey deyir, digər rəsmilər tamam ayrı şeydən danışır. Gah deyirlər ki, Laçın yoluna BMT missiyası getməlidir, gah da deyirlər ki, yox, Ermənistan Laçın yolu ilə məşğul olmayacaq. Gah deyirlər ki, 1991-ci il Almatı bəyannaməsi iki ölkə arasında delimitasiyanın əsasını təşkil etməlidir, gah da iddia edirlər ki, anklav kəndlərin hüquqi əsası yoxdur. Gah da Ermənistan lideri BMT tribunasından deyir ki, Azərbaycan xəritədə bizə göstərsin ki, Ermənistanın əraziləri hansıdır.
- Qarabağda yaşayan erməni sakinlərlə təmaslar barədə nə deyərdiniz?
-Qarabağda yaşayan erməni sakinlər son 30 ildə Ermənistanın və qanunsuz rejimin girovu olub. 30 illik işğal faktı bitdikdən sonra Azərbaycan özünün erməni sakinləri ilə təmas qurmağa hazır olduğunu bildirib. Son vaxtlar xaricdən ixrac olunmuş “Ruben Vardanyan” layihəsi ilə Qarabağda yeni reallığın yaradılmasına, vəziyyətin 1988-ci ilə gətirilməsinə, yeni status kvonun yaradılmasına cəhdlər edilirdi.
Bildiyiniz kimi, Milli Məclisin deputatı Ramin Məmmədov Qarabağda yaşayan erməni sakinlərlə təmaslar üzrə məsul şəxs kimi müəyyən olunub. Martın 1-də Xocalıda ilkin təmaslar aparılıb. Təəssüf ki, təmaslardan sonra erməni sakinlərin nümayəndələrinin arzuolunmaz açıqlamalarının şahidi olduq. Lakin biz bu təmasları davam etdirməkdə qərarlıyıq.
Bizim fikrimizcə, martın 5-də Ermənistanın Xankəndi-Xəlfəli-Turşsu torpaq yolunda törətdiyi təxribat həm də erməni sakinlərlə təmaslara mane olmağa hesablanıb. Biz Azərbaycanın suveren ərazilərinə silah daşınmasını Ermənistan tərəfindən ölkəmizə qarşı davam edən təcavüz və terror siyasəti hesab edirik. Ermənistan nədən başqa ölkənin suveren ərasizinə silah-sursat göndərməkdə davam edir? Gərginliyə görə bütün məsuliyyət Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin üzərinə düşür.
Ermənistanın Azərbaycanla sülh müqaviləsini imzalamasını Qarabağda yaşayan erməni sakinlərinin hüquq və təhlükəsizliyi, beynəlxalq mexanizmin yaradılması ilə şərtləndirməsi tamamilə qəbuledilməz və təhlükəli yanaşmadır. Bu, faktiki olaraq İkinci Qarabağ müharibəsindən əvvəl “öz müqəddəratını təyin etmə”, “müstəqillik” nağıllarının indi basqa ad altında davam etdirilməsi anlamına gəlir. Prezident İlham Əliyev Münhen Təhlükəsizlik Konfransı zamanı vurğuladı ki, Ermənistanla sülh sazişinə Qarabağ məsələsi daxil edilməyəcək.
- Laçın yolunda yaranmış vəziyyət barədə nə deyərdiniz?
- Azərbaycanın Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdiyi ərazilərində təbii sərvətlərimizin qanunsuz istismarına etiraz olaraq dekabrın 12-dən bəri Laçın-Xankəndi yolunda vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndələri, ekofəallar aksiya keçirirlər. Cənab Prezidentin dediyi kimi, bu şərəfli bir missiyadır. Qarabağdan təbii sərvətlərimiz talan olunub gözümüzün qabağında Ermənistana daşınırdı. Hansı suveren ölkə buna dözər?
Bu, dinc bir aksiyadır, ora qatılanların avtomatı, topu-tankı yoxdur və qanuni tələblər irəli sürürlər.
Amma Ermənstan indi də yeni bir narrativ ortalığa atıb. Guya Laçın yolunda “blokada”dadır, Azərbaycan Qarabağda yaşayan erməni sakinlərə qarşı “genosid” törətməyə hazırlaşır. Biz ilk gündən demişik ki, Laçın yolu bağlanmayıb, Rusiya sülhməramlıları, Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi, humanitar yüklər rahat şəkildə yoldan keçir. Dekabrın 12-dən bu günə 3600-dan çox maşın Laçın-Xankəndi yolundan keçib. Məgər belə blokada olur?
Ermənistan bu tipli narrativlərlə beynəlxalq ictimaiyyəti çaşdırmaq, Azərbaycanın mövqelərinə zərbə vurmaq, sülh müqaviləsinin imzalanmasını yubatmaq, Qarabağda yaşayan erməni sakinlərin Azərbaycana reinteqrasiyasına mane olmaq niyyətindədir. Başqa bir narrativ də var: “Qarabağ bütün dünyadan təcrid olunub”. Bu adamlar başa düşmür ki, “Dağlıq Qarabağ” ayrıca bir subyekt deyil və ada kimi yaşaya bilməz. Bu ərazi Azərbaycanın tərkib hissəsidir. Erməni sakinlərin Azərbaycana reinteqrasiyası yeganə çıxış yoludur.
Hesab edirəm ki, 5 martda Ermənistanın törətdiyi təxribat bir daha onu göstərdi ki, Laçın yolunun son nöqtəsində, Ermənistan-Azərbaycan sərhədində sərhəd-nəzarət məntəqəsinin qurulması labüddür. Prezident İlham Əliyev Münhen Təhlükəsizlik Konfransında bu təkliflə çıxış etmişdi.
- Qərbi Azərbaycandan qovulmuş soydaşlarımız keçən il Qərbi Azərbaycan İcması yaratdılar. Bununla bağlı nə deyərdiniz?
-Qərbi azərbaycanlılar 20-ci əsrdə 4 dəfə deportasiyaya məruz qalıblar. 1991-ci ildə qərbi azərbaycanlıların Ermənistandan qovulması prosesi tam başa çatdırılıb. Ermənistanda bütün mədəni irsimiz dağıdılıb, mənimsənilib. Yalnız İrəvanda Göy Məscidi saxlayıblar, onu da fars məscidi kimi qələmə verirlər.
2020-ci ildə Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun işğaldan azad edilməsi Qərbi Azərbaycandan olan soydaşlarımızı da ruhlandırdı. Onların qayıdış arzusu daha da gücləndi. 2022-ci ildə onlar təşkilatlanaraq Qərbi Azərbaycan İcması yaratdılar. Dekabrın 24-də Prezident İlham Əliyev icma ilə görüşdə faktiki olaraq Qərbi Azərbaycan mövzusunu millətimizin yeni strateji hədəfi kimi müəyyən etdi.
İcma bu yaxınlarda qayıdış konsepsiyasını hazılayıb. Onlar sülh yolu öz dədə-baba torpaqlarına geri dönmək, dinc yanaşı yaşamaq istəyirlər. Amma qayıdış beynəlxalq təhlükəsizlik təminatı altında olmalıdır. İcma həm də hesab edir ki, Qərbi Azərbaycana qayıdış məsələsi Ermənistanın öhdəliyi kimi Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsində təsbit olunmalıdır.
Ermənistanın qərbi azərbaycanlıların dinc qayıdışını özünün ərazi bütövlüyünə təhlükə kimi görməsi bir daha onun qeyri-konstruktivliyini və etnik nifrət siyasəti yürütdüyünü göstərir.
Ermənistan rəsmiləri elə düşünürlər ki, Qarabağ məsələsində spekulyasiyanı əbədi olaraq davam etdirə biləcəklər. Bir şey aydındır ki, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımasa və ya kağız üstündə tanıyaraq öz dağıdıcı əməllərini davam etdirərsə, o zaman Azərbaycan da rəsmi şəkildə Ermənistanın ərazi bütövlüyünü tanımayacaq. Əgər Ermənistan Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni sakinlər üçün hansısa “status” tələb etməyə davam edərsə, o zaman Azərbaycan da Ermənistandan didərgin düşmüş qərbi azərbaycanlılara Ermənistanın status verməsi məsələsini qaldıracaq.
- Avropa İttifaqının (Aİ) Ermənistandakı missiyasına dair fikirlərinizi də almaq istərdik.
-2022-ci ilin oktyabr ayındaPraqa danışıqları zamanı razılaşdırılmış məqamlardan əlavə Aİ missiyasının mandatına yeni məqamların daxil edilməsi bizim üçün gözlənilməz oldu və bu bizdə, açığı inamsızlıq yaratdı. Bundan əlavə, 2 aylıq müddət bitdikdən sonra tələm-tələsik yeni missiya, özü də bu dəfə 2 illik müddətə təsis edildi.
Əlbəttə, Ermənistan öz ərazisinə nəinki Aİ-nin missiyasını, digər ölkələri də çağıra bilər. Amma Aİ missiyası Azərbaycanla sərhəddə yerləşdiyi üçün Azərbaycanın mövqeyi, narahatlığı nəzərə alınmalıdır. Özü də bu missiya iddia edildiyi kimi, mülki missiya deyil, onun tərkibində keçmiş hərbçilər, polis əməkdaşları yer alıb.
Bizim təxminlərimiz özünü doğrultdu. Ermənistan missiyadan sui-istifadə edir. Son vaxtlar Ermənistan ordusu şərti sərhəddə mövqelərimizi atəşə tutublar. Müdafiə Nazirliyinin açıqlaması ilə yəqin ki tanış olmusunuz, orada deyilir ki, Ermənistan bununla Azərbaycanı cavab atəşi açmağa təhrik edir. Məqsəd Aİ missiyasında yanlış rəy formalaşdırmaq və vəziyyəti süni olaraq gərginləşdirməkdir. Ermənistan düşünür ki, Aİ missiyasının gəlməsi ilə onun təhlükəsizliyi təmin olunub və indi diqqətini Qarabağda pozuculuq əməllərini davam etdirməyə yönəldə bilər.
Biz hesab edirik ki, Cənubi Qafqaz regionu geopolitik rəqabət məkanı olmamalıdır.
Amma Ermənistan fərqli mövqedədir.
- Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı ilə münasibətləri günü-gündən soyuqlaşır.
-Ermənistan daim ümid edirdi ki, KTMT ölkələri onun Azərbaycanın ərazilərini işğalda saxlamasına kömək etməlidir. Amma həmin ölkələr Ermənistanın bu avantürüst siyasətinin alətinə çevrilmək istəmirdilər. Yəni, Ermənistan özünü yanlış addımları ilə pis vəziyyətə salıb. KTMT-nin keçmiş baş katibi Yuri Xaçaturovu vəzifədə ola-ola necə hörmətsiz qaydada geri çağırıb cinayət işi açmaları hamının yadındadır. Bu, əslində bütün KTMT üzv ölkələrinin təhqir olunması idi.
Son vaxtlar Ermənistan öz ərazisində KTMT-nin təlimlərinin keçirilməsindən imtina etdi. İndi də artıq Baş katibin müavini kvotasından imtina ediblər.
Hayastan Respublikası hesab edir ki, bütün dünya bunlara borcludur, hamı gəlib onların əvəzinə Azərbaycana qarşı vuruşmalıdır. Və əsassız iddiaları qəbul edilmədiyi üçün hamıdan inciyirlər. KTMT üzv ölkələri Ermənistanın ikili oyun oynadığını yaxşı bilirlər.
- Biz Ermənistanın itkin düşmüş azərbaycanlıların taleyinin müəyyən edilməsində də maraqlı olmadığını görürük.
- Bəli, Ermənistan birinci Qarabağ müharibəsi zamanı itkin düşmüş 3900-a qədər soydaşımızın taleyinin müəyyənləşdirilməsi üçün əməkdaşlıq etmir, onların basdırıldığı kütləvi məzarlıqların yerlərini bildirməkdən boyun qaçırır.
Bizim bu məsələdə Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinə də müəyyən suallarımız var. BQXK itkin düşmüş azərbaycanlılarla bağlı demək olar ki heç bir iş görmür.
Bundan əlavə, BQXK-nın Xankəndi Ofisi hələ də Bakı Ofisinə deyil, siyasi cəhətdən Cenevrəyə, logistika cəhətdən İrəvan ofisinə tabe olmaqda davam edir. Təəssüf ki, BQXK bizim etimadımızdan sui-istifadə edir. Artıq rəsmi qaydada BQXK-nı Azərbaycanın suverenliyinə zidd olan bu praktikaya son qoymağa və Xankəndi Ofisinin Bakı Ofisinə tabe etdirilməsinə dair Azərbaycana konkret vaxt cədvəli təqdim etməyə çağırmışıq.
Rusiya ordusunun geri çəkilərək qərar tutduğu mövqedən 400 metrlik təmas xəttində yerləşən və intensiv atəş altındakı Ukraynanın Xerson vilayətinin Kazatiskiy kəndindən repotaj hazırlanıb.
Baku TV-nin Ukraynaya ezam olan əməkdaşı Mübariz Aslanov bildirib ki, kənd ərazisində olan bütün binalar darmadağın edilib.
“Müharibəyə qədər sözügedən kənd Xerson vilayətinin ən maraqlı kəndlərindən biri olub”, - deyə M.Aslanov qeyd edib.
Daha ətraflı süjetdə:
"Meta" şirkəti yeni sosial şəbəkənin yaradılması üzərində işləyir.
"Report" xəbər verir ki, bu barədə "Agence France-Presse" (AFP) məlumat yayıb.
"Biz insanlara real vaxt rejimində yazılı mesajlar mübadiləsi etməyə imkan verəcək mərkəzləşdirilməmiş və müstəqil sosial şəbəkənin yaradılmasını nəzərdən keçiririk", - şirkətin açıqlamasında deyilir.
Yeni platformasının "Twitter" mikrobloqlar şəbəkəsinə bənzəyəcəyi bildirilir.
Sosial şəbəkə ilkin inkişaf mərhələsindədir, onun istifadəyə verilmə tarixi barədə məlumat yoxdur.
“Meta” şirkəti "Facebook" və "Instaqram" sosial şəbəkələrinin sahibidir.
TEREF.AZ bildirir ki, bu həftə səlahiyyəti başa çatan Ali Məhkəmənin sədri Ramiz Rzayev Manset.az-ın suallarını cavablandırıb. O çalışdığı müddətdə keçirilən məhkəmə proselərindən, bundan sonrakı fəaliyyətindən və sədr olduğu müddətdə ona edilən təzyiqlər barədə danışıb.
Ramiz müəllim, sizin artıq Ali Məhkəmənin Sədri vəzifəsində səlahiyyəriniz bitdi, bundan sonra nə işlə məşğul olacaqsınız?
- Heç bir işlə məşğul olmayacam. Elə evdəyəm, nə olacaq..Nəvələrimlə, nəticələrimlə oynayacam.
Bundan sonra sizin vəzifənizi aparacaq real şəxs kimi görürsünüz?
- Mənim səlahiyyətimdə olan məsələ deyil, bir söz deyə bilmərəm. Öz səlayyətimə aid olmayan bir şey ilə bağlı proqnoz verə bilmərəm.
Sizin fəaliyyətinizlə bağlı sosial şəbəkələrdə tənqidi yazılar paylaşırlar ki, bəzən ədalətsiz qərarlar olub. Bununla bağlı nə deyə bilərsiniz?
- Məhkəmədən heç bir yerdə hamı razı ola bilməz. Bu, təbii bir şeydir. Həmin illər ərzində mən bir dəfə onlara reaksiya verməmişəm.
Yəni çalışmısınız həmişə ədaləti qoruyasınız..
- Əlbəttə ki, bu təbiidir. Həyatda hər bir insan buna çalışır. Başqa cür ola bilməz. Həmişə bunun üçün çalışmışıq. Bilirsiniz də, nə qədər ədalətli olsaq da, uduzan həmişə narazı qalır. İnsanlar öz vicdanları qarşısında hesabatı düzgün verməlidir ki, qanunidir, ədalətlidir. Olur belə şeylər. Ona görə bu, normal bir şeydir.
Vəzifədə olduğunuz müddətdə hansısa yüksək vəzifəli şəxsin təzyiqi ilə üzləşmisinizmi?
- Heç vaxt… Kimsə buna cəsarət edə bilməz. Heç kim də təzyiq edə bilməz.
AzTV-nin sədr müavini, tanınmış teleaparıcı, əməkdar artist Rafiq Həşimov Moderator.az-ın suallarını cavablandırıb. DİA.AZ onunla söhbəti təqdim edir:
- Rafiq müəllim, öncə təşəkkürümü bildirirəm ki, müsahibə üçün bizə vaxt ayırmısınız. Tamaşaçı sevgisini, hörmətini qoruyub saxlamaq çətindirmi?
- Mən sizə təşəkkür edirəm. Tamaşaçı sevgisini qazanmaq çətindir. Bu sevgini qoruyub saxlamaq, ondan da çətindir. Bu fenomenal bir şeydir. Bu ya olur, ya da ki, olmur. Mən öz tələbələrimə həmişə deyirəm ki, efirə hazır olun, sonra çıxın. Hazır olmaq o deməkdir ki, nitqin təmiz olsun. Biləsən ki, nə istəyirsən, hansı mətnləri çatdırmaq istəyirsən, nə üçün efirə çıxırsan? Bütün bunlar çox vacibdir. Sevgi bir gündə qazanılmır. Aparıcı ilə tamaşaçı arasında qəribə bir bağ, əlaqə var. O səni ya qəbul edir, ya da ki, etmir. Əgər ilk dəfədən qəbul etdisə, sonradan həmin aparıcı efirdə çaşa bilər, o qədər də uyğun olmayan situatsiyaya düşə bilər, bu zaman tamaşaçı ona sanki can yanğısı ilə yanaşır, əzizləyir. Tamaşaçı laqeyd olduğu aparıcıya bu münasibəti göstərmir. Bunun üçün əlbəttə ki, bacardıqca səmimi olmaq lazımdır. Səmimiyyət yeganə göstəricidir ki, o hər yerdə qəbul olunur. Aparıcı səmimi olmalıdır. Efirdə tamaşaçı gözü qabağında yaşamaq ən çətin məsələlərdən biridir. Necə edə biləsən ki, onu qoruya biləsən?! Bu çoxlu məhrumiyyətlər tələb edir. Hər hansı avtobusda ola bilərsən, küçədə ola bilərsən, mağazada və s. müxtəlif yerlərdə ola bilərsən, o səni həmişə ekrandakı kimi görür. Ona görə də onu qoruyub saxlamaq çox çətindir. Məşhur bir məsəl var- “Göründüyün kimi ola bilmirsənsə, olduğun kimi görün”. Bu məsələyə öz yanaşmam var, mən deyirəm ki, “olduğun kimi ol”. Yəni, səmimi ol. Tamaşaçı gözü qarşısında yaşamaq həm də niyə görə çətindir?! Ona görə ki, tamaşaçı obrazı istənilən efirə çıxan aparıcıdan ağıllıdır, zövqlüdür, mədənidir. Çünki o obraz xalqdır.
- Yeni nəsil aparıcılardan bəyəndikləriniz varmı?
- Var, efirimiz yaxşı aparıcılarsız deyil. Amma indi kiminsə adını deyərəm, kiminsə adını çəkmərəm, subyektivlik olar. Ədalətsiz görünmək istəmirəm.
- Davamçınızı gördüyünüz aparıcılar bəs necə, var?
- Mən özüm nə etmişəm ki?! Tam ciddi deyirəm. Mən özümə sahəmdə nələrsə əldə etmiş bir adam kimi yanaşa bilmirəm. Sadəcə mən bacardığım qədər xidmət etmişəm. Ona görə də düşünürəm ki, davamçılarım haqda düşünmək qeyri-təvazökarlıq olardı. Kimsə belə hesab edirsə, sağ olsun. Amma mən özüm bu barədə düşünə bilmirəm. Bütün aparıcılara arzu edirəm ki, tamaşaçı sevgisi qazansınlar. Ən azından tamaşaçıların rəğbətini qazansınlar. Çünki sevgi böyük anlayışdır.
- Mükəmməl aparıcı necə olmalıdır?
- İlk növbədə aparıcının nitqi təmiz olmalıdır. Sözlərin düzgün tələffüzü onun üçün əsas göstəricilərdən biri olmalıdır. Yaxşı olar ki, aparıcı savadlı, bilikli olsun. O ki, qaldı mükəmməl aparıcı necə olmalıdır? İnsan hər hansısa peşə ilə məşğul olmağa başlayır, ibtidai sinifdən başladığı dövrdən ya mükəmməlləşir, ya bir yerə qədər gəlir. Mükəmməllik kamillikdir. Sadədən mükəmməlliyə bir ömür yol var. Kimə bu nəsib olur, kimə isə yox. Bu həyatın özü kimi bir məzmun kəsb edir. Aparıcının nitqinin səlis olması üçün diqqət etməli olduğu məqamlar var. Sözlər hərflərdən ibarətdir, onlar düzgün tələffüz olunmalıdır. Durğu işarələrinə diqqət yetirmək lazımdır. Bu musiqiyə çox bənzəyir. 5 sətr not xəttləri var, onun içində pauzalar olur. Onu musiqiçi ifa edəndə maraqlı səslənir. Əgər xaric olursa, tamaşaçı onu o dəqiqə tutur. Nitqdə də belədir, sən durğu işarələrini düzgün tələffüz etməlisən. Bundan sonrakı isə məntiqi vurğuların düzgün vurulmasıdır. Bu üç mərhələdən düzgün keçən aparıcı 4-cü mərhələdə əsas məsələyə, əsas məqsədə nail olur. Hər bir adamın özünəməxsus intonasiyası formalaşır. İntonasiya hər bir aparıcıda, müxbirdə fərqli olur. Yaradan hər birimizi fərqli yaradıb. Mən uzun illərdir bunu tədris edirəm və effektini də görürəm. Mənim hazırladığım aparıcılar, müxbirlər hamısı fərqlidir. Heç biri biri-birinə bənzəməz. Hərəsinin öz siması, dəsti-xətti olur. Fikir verin bütün pis müğənnilər bir-birlərinə oxşayırlar. Yaxşı müğənnilər isə hamısı fərqlidir. Bu sözü aparıcılara da şamil etmək olar.
- Rafiq müəllim, sizin aktyor sənətinə də böyük sevginiz olub. Niyə bu sənəti davam etdirmədiniz?
- 1990-cı ilin əvvəlləri idi. Dostlarla birləşdik, dedilər ki, bəlkə filmdə oynayasan?! Mən o vaxt efirə çıxmırdım. Boş vaxt oldu, 1994-cü ildə “Məktubardı” deyilən filmdə baş rolu oynadım. Deyilənə görə pis də alınmayıb. Elə onunla da mənim aktyorluq bioqrafiyam başlandı və bitdi. Baxmayaraq ki, uşaq vaxı aktyor peşəsinə meylim olub. Bu sənəti davam etdirmədiyim üçün peşman deyiləm.
- Sevimli aktyorumuz Fuad Poladovla çox yaxın dost olmusunuz. Bəzən deyirlər ki, dostun xasiyyəti də, xüsusiyyəti də dostuna keçir. Bəs Fuad Poladovdan sizə keçən nə oldu?
- Dost arasında hamı bir-birindən təsirlənir. Ümumi onları birləşdirən nəsə olur. Mənim həyatım belə gətirib ki, özümdən yaşca böyük adamlarla çox dostluq etmişəm. Tanınan simalar da olub, həyatda da olub, indi də var. Atam yaşında olan adamlarla dostluq etmək, əlbəttə ki, mənə müsbət təsir edib. Bu məni bir qədər tez qocaldıb, yaşlandırıb. Dostluq anlayışı kişiyə verilmiş böyük bir hədiyyədir, şərəfdir. Ən çətin universitetlərdən, məktəblərdən biri də məhz odur. Necə edəsən ki, sən dostuna layiq olasan?! 5 yaşımda Güzdək kəndində oynadığım uşaqlarla indi də dostluq edirəm. Əlbəttə ki, bu yaşımızda bir-birimizə “uşaqlar” deyə müraciət edirik. Texnikom, universitet yoldaşlarım, digər sahədə olan insanlarla da dostluq edirəm. Dostluğun bir resepti var. O da təmənnasızlıqdır.
- Əziz dostunuz Fuad Poladovu necə xatırlayırsınız?
- Bu barədə uzun danışmaq olar. Fuad Poladov sözün yüksək mənasında əsl insan idi. Fuad Poladov öz peşəsini sevən, həm də ona ləyaqətlə, vicdanla xidmət edən böyük aktyor idi. Fuad Poladov ailə və insani dəyərləri axıra qədər yaşayan bir şəxsiyyət idi.