Rus pulunun qorxulu düşüşü: iqtisadçılar ucuzlaşmanın davam edəcəyini gözləyirlər
Geosiyasi vəziyyətin kəskinləşməsi və neftin “qiymətlərinin həddi” üçün hüquqi bazanın yaradıldığı yeni sanksiyalar paketi fonunda Rusiya rublu yenidən dollar qarşısında xeyli dəyər itirir. Moskva birjasında rublun məzənnəsi 3,42 rubl ucuzlaşaraq 64 rubl/dollar təşkil edib.

“Rusiya milli valyutasının rəsmi məzənnəsi son 10 gündə ABŞ dollarına nisbətdə 57,5-dən 64,0-a düşüb. Bu, o deməkdir ki, bu müddət ərzində rubl ABŞ valyutası qarşısında 11% dəyər itirib”, - Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov bildirib.

Onun fikrincə, rublun kəskin ucuzlaşmasının səbəbləri Avropa İttifaqının bir gün əvvəl təsdiq etdiyi səkkizinci sanksiyalar paketi və Krım körpüsünün partladılmasından sonra Rusiya-Ukrayna müharibəsinin yeni mərhələyə keçməsi ilə bağlıdır: “Son hadisələr Rusiya iqtisadiyyatına təzyiqi artırır. Aydındır ki, hazırda rublun rəsmi məzənnəsi əsasən inzibati sterilizasiya üsulları ilə müəyyən edilsə də, bazarda tələb və təklif bu proseslərdən kənarda qalmır. Rusiyadan valyutanın çıxarılması çətindir, bu da daxili bazarda spesifik balans yaradır. Eyni zamanda, Rusiyada rəsmi məzənnə alış məzənnəsinə ciddi təsir göstərir - xüsusən də satılan külli miqdarda xarici valyutanın payı kəskin şəkildə azalıb”.

Eyni zamanda, rublun dollara nisbətdə ucuzlaşması davam edəcək, o, əmindir ki, qarşıdakı ildə Rusiya valyutasını daha güclü ucuzlaşmasını gözləyir: “Bir tərəfdən biznes yeni bazarlar axtarır, rusiyalı turistlər istirahət üçün yeni ölkələr axtarır. Nəticədə idxalın və xarici turist səfərlərinin artması gözlənilir ki, bu da dollara tələbatı artıracaq. Digər tərəfdən, valyuta bazarında məhdudiyyətlərin uzun müddət saxlanılması real deyil, ona görə də məzənnəyə də təsir edəcək güzəştlər olacaq. Ümumiyyətlə, sanksiyalar fonu rubl üçün yaxşı heç nə vəd etmir”.

Bu arada, Rusiya Federasiyası Mərkəzi Bankının sədr müavini Aleksey Zabotkin Rusiya iqtisadiyyatında əhəmiyyətli bir yavaşlama olduğunu, habelə maliyyə sabitliyi üçün ciddi risklər olduğu təqdirdə kapitala nəzarətin tam şəkildə tətbiq oluna biləcəyini açıqladı. Yeri gəlmişkən, Rusiya Federasiyasından kapital axını, tənzimləyicinin fikrincə, bu il 243 milyard dollar təşkil edəcək. Məsələn, bu il statistika bizi Rusiyadan Azərbaycana pul köçürmələrinin görünməmiş artımı ilə təəccübləndirdi. Maliyyə analitiklərinin fikrincə, bu, daha çox xaricdə yaşayan həmvətənlərin köçürmələri ilə bağlıdır. Təkcə fiziki şəxslər tərəfindən ölkəmizə 1,6 milyard manata yaxın vəsait köçürülüb ki, bu da ötən illə müqayisədə 3,3 dəfə çoxdur.

Köçürmələr siyahısında Rusiya üstünlük təşkil edir - Azərbaycana bütün şəxsi köçürmələrin 80%-i onun payına düşür. Qonşu ölkədən transsərhəd pul axını təxminən 5 dəfə artaraq 1,3 milyard manata çatıb. Azərbaycan fiziki şəxslərdən - qeyri-rezidentlərdən cəlb olunan vəsaitlərin payını artıran yeganə ölkə deyil. Mövcud məlumatlara görə, MDB ölkələri Rusiyadan pul köçürmələrinin əsas istiqamətlərindən birinə çevrilib. Yazdan bəri bir çox MDB dövlətlərində Rusiya Federasiyasından pul köçürmələrinin həcmi nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Məsələn, Ermənistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan və MDB-yə daxil olmayan Gürcüstanın tənzimləyiciləri bunu qeyd ediblər.

Göründüyü kimi, geosiyasi kəskinləşmə dalğasında rubla təzyiq göstərən amillər kapitalın qaçışı, yeni sanksiyalar və qismən səfərbərlikdir. Baş verənlərdən şoka düşən iqtisadçılar artıq ölkənin monetar orqanlarını obyektiv şəkildə tənqid ediblər.

İqtisadçı Sergey Qlazyevin fikrincə, “Rusiya Mərkəzi Bankının xaricə pul ixracı və onun düşmən tərəfindən həbsi ilə razılaşmaq siyasəti indiki hərbi şəraitdə onun fəaliyyətinin bəyan edilmiş məqsədləri deyil, reallıq məsələsini gündəmə gətirir və suallar yaradır”. Onun sözlərinə görə, bu il Mərkəzi Bankın monetar siyasəti nəticəsində Rusiya təxminən bir trilyon dollar itirir ki, bunun da yarısı dövlət ehtiyatlarıdır.

Bunun fonunda maliyyəçilər vətəndaşlara ehtiyat kimi rubl və qızıl saxlamaqdan çəkinməyi, uzunmüddətli perspektivdə dollara üstünlük verməyi tövsiyə edirlər.

“Niyə ABŞ dolları? Ən azı 1862-ci ildə çıxan 100 dollarlıq əskinas götürün. Bu əskinas, hər hansı digər federal kimi, 1862-ci ildən bəri hələ də qanuni ödəniş vasitəsidir. Bəli, real puldur. O cümlədən 1916, 1918 və 1934-cü illərə aid 500, 1000, 5000 və 10000 dollarlıq əskinaslar. Kolleksiya dəyəri nominaldan qat-qat yüksək olanlarla əlbəttə ki, heç kim ödəməyəcək, lakin buna baxmayaraq - 160 illik maliyyə tarixi və etibarı var. Ən azı bir növ Mərkəzi Bankın yalnız 1913-cü ildə meydana çıxmasına baxmayaraq”, - müstəqil analitik Vitali Kaluqin söyləyir.

“1861-ci ildən bu yana nə qədər sosial strukturlar və pul sistemi dəyişdi və Rusiyada nə qədər pul islahatları aparıldı? Kimsə “kerenkalar”la ödəyə bilərmi? Bəlkə çar hökumətinin əskinasları ilə? 20-ci illərin Sovetlər ölkəsindəki beksellərlə? Yoxsa 1961-ci il islahatından əvvəlki rublla? Pavlov islahatından əvvəlki yüzlüklərlə? Və ya bəlkə, denominasiyadan əvvəl Yeltsin dövrünün rublu ilə? Görün indi Rusiya Federasiyası adlanan ərazidə nə qədər yararsız kağız çap edilib. Amma dollar elə həmin etibarlı dollardır. Hazırkı nağd maliyyə sisteminin də gələcək sınaqlara tab gətirə bilməsi ehtimalı azdır. Dollar əgər buna gedərsə, sonuncu öləcək. Rubl əvəzinə paltar üçün çörək barteri mövcud olacaq Rusiya Federasiyasından xeyli gec”, - deyə o vurğulayır.

Müəllif: Tanya Samsonova
Ayna.az