Ekspert: “İnklüziv təhsil sahəsində biz 20 ildən artıqdır ki, yerimizdə sayırıq”

Son iki onillikdə ölkəmizdə əlillər üçün bərabər imkanların yaradılmasından çox danışılır. Amma onların çoxu hələ də maneəsiz mühit olmadığı üçün cəmiyyətdən təcrid olunub. Bəzi infrastruktur yaradılıb, lakin əsasən şəhərin mərkəzində və hətta bu, həmişə istifadəyə yararlı deyil.

Nəqliyyat problemləri də həllini tapmayıb. Xüsusi təhsilə ehtiyacı olan uşaqlar, illər əvvəlki həmyaşıdları kimi, əsasən ya xüsusi məktəblərdə, ya da evdə təhsil alırlar. Nəticədə, onlar ictimailəşmir, ehtiyac duyduqları bacarıq və təhsili almırlar ki, bu da onların müstəqil yetkin həyatına mane olur.

Azərbaycanda sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların ümumi təhsil sisteminə daxil edilməsinə yönəlmiş layihələr uzun müddətdir ki, həyata keçirilir. 2005-ci ildə Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikasında xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar üçün 2005-2009-cu illər üçün təhsilin təşkilinin İnkişaf Proqramı əsasında, pilot layihə çərçivəsində bəzi şəhərlərdə inklüziv siniflərin təşkilinə başlayıb.

2015-2016-cı tədris ilində Təhsil Nazirliyi UNİCEF ilə birgə “İbtidai təhsil səviyyəsində inklüziv təhsilin tətbiqi” layihəsinin icrasına başlayıb. 2017-ci ildə “Azərbaycan Respublikasında sağlamlıq imkanları məhdud şəxslər üçün inklüziv təhsilin inkişafına dair 2018-2024-cü illər üçün Dövlət Proqramı” təsdiq edilib və bu, BMT kimi beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən müsbət qiymətləndirilib.

İnklüziv təhsil bütün şagirdlərə fayda verir. Onlar özlərindən fərqli olanlarla ünsiyyət qurmağı, daha tolerant və empatik olmağı öyrənirlər. Son vaxtlar məktəblərdə inklüziv siniflərin sayı artmaqdadır, lakin belə təhsil hələ də ehtiyacı olanların yalnız kiçik bir hissəsinə çatır. Belə ki, bu tədris ilinə paytaxtın 18 ümumi təhsil müəssisəsindən 160-a yaxın şagird cəlb olunub. Bu barədə Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsindən bildirilib ki, bu təhsil növü fiziki qüsurlu uşaqlarla sağlam uşaqların birgə təhsil almasına şərait yaradır.

Azərbaycanda Əlillərin Müstəqil Yaşam Mərkəzinin sədri Aydın Xəlilov mövzuya dair AYNA-ya təəssüf hissi ilə deyib ki, ölkədə heç bir QHT bununla bağlı layihə həyata keçirmir: “Bu, yalnız Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir. Məndə olan məlumata görə, inklüziv siniflər çox azdır və ora yalnız yüngül formada əqli qüsurlu uşaqlar qəbul olunur. Əgər Bakıda cəmi 160 şagird belə təhsil alırsa, bu, çox az rəqəmdir, amma bu gün Azərbaycanda 70 minə yaxın qeydiyyatda olan var, qeydiyyatdan keçməyənləri götürsək, 100 mindən çox belə uşaq ola bilər”.

Ekspertin fikrincə, respublikada inklüziv təhsilin inkişafı prosesi 2002-ci ildən başlayıb: “O vaxtdan bəri dövlət proqramı çərçivəsində işlər aparılsa da, bütün ölkə üzrə təhsil müəssisələrinin əhatə dairəsinin genişləndirilməsinə töhfə verəcək qanunvericilik bazası və ya aktlar yoxdur. Deyə bilərik ki, biz bu sahədə 20 ildən artıqdır yerimizdə sayırıq və bu, kifayət qədər uzun müddətdir. Müvafiq kadrların hazırlanması, eləcə də bütün siniflərin və məktəb ərazisinin uyğunlaşdırılması çoxdan zəruri idi. Pedaqoji kollektivlə işləməklə yanaşı, bütün məktəblilərlə, eləcə də onların valideynləri ilə işləmək lazımdır”.

“İnklüziv təhsilin müəyyən qaydaları var ki, onlara əməl edilməlidir. Buna nail olmaq üçün çox iş görülməlidir, xüsusən də əlilliyi olan tələbələrin oxuduqları yerə və geri qayıda bilmələri üçün əlçatan mühit və nəqliyyat təşkil edilməlidir. Məktəb auditoriyasını da maarifləndirmək lazımdır, çünki uşaqlar hər gün müəyyən məsafə qət etməli, yol boyu müxtəlif insanlarla görüşməli olacaqlar. Və onlar heç kimin təhqir və lağ obyektinə çevrilməməlidirlər”, - deyə Xəlilov bildirib.

Onun sözlərinə görə, indiyədək Azərbaycanda bu qəbildən olan bütün pilot layihələr məktəblərin birinci mərtəbələrində həyata keçirilib: “Bu, o deməkdir ki, söhbət əsasən ibtidai siniflərdən gedirdi. Bu illər ərzində əlilliyi olan yetkinlik yaşına çatmayanların inklüziyasının ümumi əhatə dairəsi 500 nəfəri ötməyib. Normal orta ümumi təhsil almadan belə uşaqlar kollec və universitetlərə daxil ola bilməzlər. Bu, o deməkdir ki, onların iş tapmaq imkanlarına tam çıxışı olmayacaq. İnkişaf etmiş, həqiqətən də bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əqli qüsurlu vətəndaşların təhsil almaq, kurslarda iştirak etmək hüququ var və onların məşğulluğu ilə dövlət məşğul olur. Eyni şey bizdə də tətbiq olunmalıdır”.

Müəllif: Elya Belskaya
ayna.az