Eldəniz Cəfərov bildirib ki, artıq elektromobil avtomobillərin satışı ənənəvi avtomobillərin satış bazarına öz təsirini göstərməyə başlayıb.
Yanacağın qiymətinin artmasından sonra elektromobil avtomobillərin cəlbediciliyi daha da artıb. Bunu Sputnik Azərbaycan Multimedia Mərkəzində elektromobil avtomobillərin stimullaşdırılması ilə bağlı tədbirdə nəqliyyat məsələləri üzrə ekspert Eldəniz Cəfərov bildirib.
Ekspert deyib ki, son vaxtlar elektromobil avtomobillərə və hidbid avtomobillərinə maraq artıb. Yanacağın qiymətinin 10-20 qəpik bahalaşması əhalinin maddi vəziyyətinə təsir göstərdiyindən, onlar iqtisadi cəhətdən qənaətcil avtomobillərə üstünlük verməyə başlayırlar. Çünki, yanacağın qiymətinin artması daimi avtomobil sürən insanların iqtisadi vəziyyətinə təsir etməyə başlayıb.
Yanacaq bahalaşandan elektromobillərə maraq artıb
"Əvvəllər alternativ avtomobillər olmadığından insanlar yanacağın qiyməti bahalaşsa da, ənənəvi avtomobilləri sürməyə davam edirdilər. Hazırda elektromobillərin olması onlara seçim etməyə imkan verir. İnsanlar qənaətcil olsun deyə, elektromobil və hibrid avtomobil almağa başlayıblar. Bu tendensiya günü-gündən sürətlənir. Belə davam edərsə, elektromobillər bazarda hökmran mövqe tutaraq ənənəvi avtomobilləri üstələyəcək. Artıq elektromobillərin satışı ənənəvi avtomobillərin satış bazarına öz təsirini göstərməyə başlayıb"- Cəfərov söyləyib.
Enerjidoldurma məntəqələrinin azlığı problem yaradır
Həmsöhbətimiz deyir ki, elektromobil avtomobillərin alışının stimullaşdırılması üçün infrastrukturun qurulmasının sürətləndirilməsi şərtdir. Elektromobillərə maraq artsa da, bu avtomobillər üçün enerjidoldurma məntəqələrinin sayının azlığı insanları onları almaqdan çəkindirir:
"İki il bundan əvvələdək ölkədə elektromobillər üçün enerjidoldurma məntəqələrinin sayı 40-dan çox deyildi. Bunların da əksəriyyəti özəl idi. Amma dövlət qurumlarının verdiyi məlumata görə, artıq "Azərişıq"ın təşkil etdiyi enerjidoldurma məntəqələrinin sayı 100-ü keçib. Onların böyük əksəriyyəti Bakı və Abşerondadır. Bölgələrdə isə ancaq iri şəhərlərdə enerjidoldurma məntəqələri fəaliyyət göstərir. Amma bu, 10 milyonluq əhali üçün çox az rəqəmdir. Yenə də Bakıdan rayona insanlar elektromobillə gedə bilməyəcəklər. Bu, həm də enerjidoldurma məntəqələrində uzun növbələrin yaranmasına səbəb olacaq".
Sahibkarlar da bu sahəyə yatırım etmir
Ekspert deyir ki, mütləq şəkildə bu sahəyə biznes maraqları yaranmalıdır: Çünki, enerjidoldurma məntələri üçün cihazlar rüsumlardan azad edilib. Amma bununla belə biznes qurumları elə də maraq göstərmir. Çox güman ki, enerjinin dövlətdən alınıb vətəndaşa satılmasında problemlər var. Bununla bağlı qanunvericilikdə güzəştlər nəzərdə tutulmalı, konkret tariflər müəyyən edilməlidir. Yanacaqdoldurma məntəqələrində məcburi şəkildə enerjidoldurma məntəqələrinin quraşdırılması tələbi qoyulmalıdır.
Servislər Çindən nizamsız gətirilən avtomobilləri qəbul etmir
O, vurğulayıb ki, elektromobil avtomobillər üçün servislərin olmaması da problemdir. Hazırda ölkəmizdə elektromobillər üçün olan servislər Çindən nizamsız gətirilən, Amerika və digər bazarlar üçün istehsal olunan, Avropa bazarı üçün nəzərdə tutulmayan elektromobillərin təmirini öz üzərinə götürmür. Halbuki artıq ölkəyə idxal olunan elektromobillər üçün dövlət standartı müəyyən edilib:
"Gömrükdə həmin avtomobillərin standarta uyğun olub-olmadığı müəyyən ediləcək. Bu da o deməkdir ki, gələn ildən ölkəmizə nizamsız qaydada, Avropa bazarı üçün olmayan avtomobillər idxal oluna bilməyəcək".
Avtomobil bazarında qiymətlər arta bilərmi?
Ekspert avtomobil bazarında qiymət dəyişikliyi ilə bağlı da proqnoz verib. Bildirib ki, taksi avtomobilləri ilə bağlı il və rəng tələbinin qoyulması avtomobil bazarında ağ və qırmızı rəngli, eləcə də istehsal ili 8-15 ildən çox olmayan avtomobillərin qiymətini bahalaşdırıb. Son günlər yayılan manatın ucuzlaşacağı ilə bağlı xəbərlər də avtomobil bazarı üçün yaxşı heç nə vəd etmir:
"Əgər manat ucuzlaşarsa, avtomobil bazarı tamamilə çökəcək. Çünki, son devalvasiya avtomobil parkının köhnəlməsinə səbəb oldu. Dollar bahalaşandan sonra yeni avtomobillərin qiyməti iki dəfə bahalaşdı. 19 min manata olan avtomobillər 34 min manata qalxdı. Nəticədə insanlar ikinci əl, köhnə avtomobillərin idxalına üstünlük verdi. Bunun nəticəsidir ki, ölkəmizdə avtomobil parkı köhnə avtomobillərlə dolmağa başladı".
Cəfərovun sözlərinə görə, indi köhnə avtomobillərin ölkəmizdən çıxarılması ciddi problemdir:
"Devalvasiyadan sonra insanlar xaricdən ikinci əl, istismar müddəti başa çatmış avtomobilləri alıb ölkəmizə gətirməyə başladılar. İndi isə bu, bizim özümüzə problem yaradıb. Bizim o avtomobilləri ölkədən necə çıxaracağımızla bağlı suallar yaranıb. Çünki, utilizasiya da məcburi xarakter daşımır".
Məlumat üçün bildirək ki, ötən il Azərbaycana 125 milyon 268 min ABŞ dolları dəyərində 3 102 ədəd yalnız elektrik mühərriki ilə hərəkətə gətirilən nəqliyyat vasitələri idxal edilib. Bu da 2022-ci illə müqayisədə müvafiq olaraq 7,1 dəfə və 6,4 dəfə, 2021-ci illə müqayisədə isə 36,2 dəfə və 19,4 dəfə çoxdur.
Zülfiyyə Quliyeva

"Azərsun Holdinq” MMC (Azersun Holdinq) 2023-cü il üzrə maliyyə hesabatını açıqlayıb.

Holdinq ötən ili 58,3 milyon manat xalis mənfəət əldə edib və bu da 2022-ci ilə nisbətən 3,8 dəfə çoxdur.

Holdinqin gəlirləri 2022-ci ilə nisbətən 0,7% və ya 14,5 milyon manat azalaraq 2023-cü ildə 1,81 mlrd. manat təşkil edib. 2022-ci ildə gəlirlər 1,825 mlrd. manata bərabər olub. Satışın maya dəyəri isə 1,35 mlrd. manat olub.

Satış maya dəyəri çıxıldıqdan sonra "Azərsun”un məcmu mənfəəti 463,2 milyon manat təşkil edib ki, bu da 2022-ci ilə nisbətən 1,89 milyon manat azdır.

MMC-nin mənfəət vergisindən əvvəlki mənfəəti isə 2022-ci ilə nisbətən 2 dəfə artaraq 86,9 milyon manata yüksəlib.

Xalis mənfəəti kifayət qədər yüksək olsa da ötən holdinq kiçilib. Belə ki, "Azərsun”un cəmi aktivləri 1 mlrd. 163,4 milyon manatdan 1 mlrd. 71,6 milyon manata enib. Başqa sözlə, holdinqin aktivləri ötən il 91,8 milyon manat azalıb.

MMC-nin cəmi öhdəlikləri 746,6 milyon manatdan 433,8 milyon manata enib, cəmi kapitalı isə 416,7 milyon manatdan 637,7 milyon manata yüksəlib.

Qlobal.az

Uşaqların maraq göstərdiyi oyuncaqlardan biri də plastilinlərdr. Uşaqların bu cür məhsullardan müxtəlif fiqurlar düzəltməsi onların zehnini inkişaf etdirir. Plastilinlər həm də rəngbərəng olduğu üçün kiçik yaşlı uşaqları da cəlb edir. Hazırda ölkə bazarlarında hər qiymətə plastilin satılır. Təbii ki, baha qiymətə satılanlar daha keyfiyyətlidir. Lakin ucuz plastilinlə baha arasında həm qiymət, həm də keyfiyyətcə çox fərq var. Ucuz plastilinlərin rəngi uşaqların dərisinə çıxır ki, bu da onların dərisində müəyyən qaşınma, qızarmalara səbəb olur.

Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov deyib ki, hazırda buna nəzarət edən yoxdur:

“Uzun illər Azərbaycanda Nazirlər Kabinetinin 343 saylı qərarı mövcud idi. Bu, məcburi sertifikatlaşdırılan mallar siyahısı idi. 100-dən çox məhsul ora daxil idi, o cümlədən, uşaq oyuncaqları.. Yəni bunlar ölkənin əmtəə bazarına girmədən öncə yoxlanılırdı, təhlükəsizliyi təmin olunurdu və ondan sonra satışa çıxarılırdı. Lakin 2019-cu ildən bu qərar ləğv olunub. Hazırda bu sahəyə heç kim nəzarət etmir. Kim necə gəldi, nə gəldi gətirib satır”.

O, valideynləri uşaq üçün məhsul seçərkən diqqətli olmağa çağırıb:

“Rəngi çıxan istənilən əşya zərərlidir. Çünki rəngin tərkibində ağır metallardan istifadə olunur. Bu da uşaqların sağlamlığında mənfi izlərini qoyur. Ona görə də istehlakçılar belə malları almaqdan uzaq olsunlar. Əgər uşaq oyuncağı alan zaman ordan pis qoxu gəldiyini hiss etsələr, o dükandan uzaqlaşsınlar. Oyuncağın qopan hissəsi varsa, bunu da almasınlar. Ağ tənzifi yaş edib sürtsünlər, əgər məhsulun rəngi çıxrsa, almaqdan imtina eləsinlər. Ölkədə istehlakçı siyasəti pis vəziyyətdədir. Bu da istehlakçıların həyatında mənfi izlərini qoyur”.

Tarif Şurasının Aİ-92 markalı benzinin və dizelin qiymətini artırmasından sonra ictimai nəqliyyatda və metroda gediş haqqı 40 qəpikdən 50 qəpiyə qaldırılsa da, xidmətin keyfiyyətində heç nə dəyişməyib. İctimai nəqliyyatda gediş haqqı artırılandan demək olar ki, hər gün sosial platformada bu məzmunlu şikayətlərə rast gəlirik.
Gediş haqqı artıb, avtobuslar isə dəyişməyib
Naibə Qurbanova adlı Bakı sakini sosial şəbəkə hesabında narazılıq edərək bildirib ki, gediş haqqı 15 qəpik olandan bu günədək sınıq-salxaq avtobusda gedir.
"Gediş haqqı 15 qəpik olanda da mən sınıq, köhnə 165 saylı avtobusda gedirdim, indi 50 qəpikdir, səhər yenə bununla işə gəldim. Bəs yüksəldilən xidmət hanı?" - deyə sərnişin haqlı iradını bildirib.
Digər sərnişin Solmaz Şabanova isə ictimai nəqliyyatda gediş haqqı 20 qəpik olandan köhnə, sərnişindaşıma üçün yararsız 142 saylı avtobusda gedib-gəldiyindən şikayətlənib.
Əhmədli sakini Ülkər Abdullayeva isə deyir ki, 20 ildən çoxdur hər gün istifadə etdiyi 62 nömrəli avtobuslarda qiymətlər qalxsa da, heç nə dəyişməyib: "Yenə köhnə, sınıq-salxaq, kondisionersiz avtobuslarda gedirik. Yaxşı ki, 62 intensiv işləyən marşrutdur, yoxsa onun içində istidən ölmək olar"
Sərnişinlər sıxlıq, havasızlıq,uzun intervallardan şikayətlənir...
Sərnişinlər avtobusların əvvəlki kimi uzun intervallarla hərəkət etdiyini, avtobuslarda sıxlıq olduğunu, əksər avtobuslarda sərinləndirici qurğunun yenə işləmədiyini, bir sözlə, gediş haqqının artırılmasının xidmətin keyfiyyətinə heç bir təsir göstərmədiyini deyirlər.
Metroda da vəziyyət demək olar ki, eynidir. Sərnişinlər əksər qatarlarda kondisionerin olmamasından, sıxlıqdan, havasızlıqdan şikayətlənirlər.
"10 qəpik artımla xidmət keyfiyyəti yüksəlməyəcək"
Nəqliyyat məsələləri üzrə ekspert Elməddin Muradlı Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, gediş haqqının artırılmasının üzərindən cəmi 8 gün keçib. Belə qısa müddətdə ictimai nəqliyyatda fundamental dəyişiklikləri gözləmək səhv yanaşmadır.
"Həmçinin 10 qəpik artım daşıyıcı şirkətlərə xidmətin keyfiyyəti ilə bağlı dəyişiklik etməyə divident verməyəcək. Yeni elektriklə işləyən avtobusun qiyməti 600 min manatdır. Daşıyıcı şirkətlər 10 qəpik gediş haqqı artımı ilə belə bahalı avtobusları ala bilməyəcəklər. Ona görə də, xidmətin keyfiyyətində ciddi dəyişiklik gözləmək düzgün deyil. İctimai nəqliyyatda xidmətin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə dövlət də maraqlı olmalıdır. Bu işdə sahibkarlara dəstək verməlidir" - Elməddin Muradlı bildirib.

Ekspert deyib ki, ötəndəfəki gediş haqqı artımından sonra da xidmətin keyfiyyətində cüzi dəyişiklik olub. Nasaz avtobuslar təmir edilərək xəttə buraxılıb. Amma bunlar kiçik dəyişikliklərdir, fundamental dəyişikliklər hələ ki, baş verməyib.
160 yeni elektrik avtobusu alınacaq - AYNA-dan vəd
Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyat Agentliyindən (AYNA) Sputnik Azərbaycan-ın sorğusuna cavabda bildirilib ki, əhalinin mobillik imkanlarının yaxşılaşdırılması və ictimai nəqliyyatın əlçatanlığının təmin olunması məqsədilə mobilliyin transformasiyası proqramı həyata keçirilir. Əhalinin ictimai nəqliyyata əlçatanlığının artırılması, xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi, sərnişinlərin daha rahat və sürətli daşınmasının təmin olunması üçün yeni marşrut və əlaqələndirilmiş avtobus zolaqları şəbəkəsi hazırlanıb. Artıq Hövsan, Mərdəkan və Şüvəlan qəsəbələri istiqamətində fəaliyyət göstərən yeni marşrut olmaqla bu şəbəkənin ilkin tətbiqinə başlanılıb:
"Hazırda Bakıda 23 küçə və prospektdə uzunluğu 66,3 km olan xüsusi avtobus zolaqları təşkil edilib. Bu il daha 30-a yaxın küçə və prospekti əhatə edən 40 kilometrdən çox uzunluğunda avtobus zolaqlarının təşkili həyata keçiriləcək".
AYNA qeyd edib ki, avtobus parkının yenilənməsi və genişləndirilməsi istiqamətində də işlər aparılır:
"Son bir ildə yalnız Bakı şəhərində 200-dən çox avtobusun istismara verilməsi təmin edilib. Həmçinin bu il ərzində daha 200 avtobusun təmir olunaraq istismara qaytarılması, eləcə də 160 yeni elektrik avtobusunun da alınaraq Bakı şəhərinə gətirilməsi və sərnişinlərin xidmətinə verilməsi planlaşdırılır".
Qurumun qeydinə görə, əhali arasında velosipeddən və skuterlərdən istifadəyə artan marağı, eləcə də bu nəqliyyat növünün geniş istifadəsinin mikromobillik, nəqliyyat sıxlığının azaldılması, ətraf mühitin qorunması, fiziki fəallığın artırılması və sağlam həyat tərzi baxımından əhəmiyyətini nəzərə alaraq, sakinlər üçün şəhər konsepsiyası çərçivəsində AYNA tərəfindən velosiped zolaqları şəbəkəsi yaradılır:
"Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyat Agentliyi tərəfindən Bakı şəhərində mikromobillik infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi məqsədilə həyata keçirilən layihə çərçivəsində artıq davamlı mikromobillik zolağı hazırdır. Zolaqlar Bakı şəhərinin əsasən mərkəzi hissələrini – İstiqlaliyyət küçəsi, Azərbaycan prospekti, Mirzəağa Əliyev küçəsi, Bülbül prospekti, Fikrət Əmirov küçəsi və Bulvar ərazisini əhatə edir. Görülən işlər çərçivəsində müvafiq nişanlanma işləri aparılıb, təhlükəsizlik məqsədilə yol nişanları quraşdırılıb, əlçatanlığın təmin edilməsi üçün panduslar inşa olunub. Avtomobillərlə yarana biləcək münaqişəli nöqtələrin aradan qaldırılması üçün təhlükəsizlik sədləri quraşdırılıb. Mövcud olan işıqfor dirəklərində velosiped bölmələri yaradılır".
AYNA 30 məntəqədə velosipedlərin parklaması üçün dəmir konstruksiyaların quraşdırıldığını da bildirib: "Hazırda mikromobillik zolağının təşkili 8 Noyabr prospekti və Bakı Ağ Şəhər Bulvarında aparılır. İşlər yekunlaşandan sonra bu zolaqlar Bulvarda artıq mövcud olan yollarla əlaqələndiriləcək".
Metroda sıxlıq və havasızlıq aradan qalxacaq?
"Bakı Metropoliteni" QSC-nin mətbuat xidmətinin rəhbəri Bəxtiyar Məmmədov isə Sputnik Azərbaycan-a bildirib ki, tarifin tənzimlənməsi ilə bağlı məsələ iki aspektdən qiymətləndirilir. Birincisi, cari vəziyyətin qiymətləndirilməsi, ikincisi isə perspektivə nəzərən.
Metropoliten səlahiyyətlisi deyir ki, hazırda metroda heç nəyin dəyişmədiyini iddia etmək olmaz. Çünki, Bakı Metropolitenində sərnişinlərin görə bilmədiyi, amma sərnişindaşıma xidmətinin keyfiyyətinin artırılmasına təsir edən tədbirlər həyata keçirilir. Sadəcə bu yeniliklərin çoxu əyani olaraq görünmür. Məsələn, havasızlıq və sıxlığın qiymətləndirilməsi aparılır.
"Metroda havasızlıq olmasın deyə, ventilyatorların iş qrafiki dəyişib, yeni ventilyatorların alınmasının sürəti artırılıb. Bu il təbii havalandırmanın tənzimlənməsi üçün 6 təbii havalandırma qurğusu alınıb. Bu həmin stansiyalarda hava axınının tənzimlənməsinə səbəb olacaq. Təbii ki, bütün stansiyalarda bunu birdən-birə etmək olmayacaq. Amma bu tədricən mərhələli şəkildə ediləcək" - həmsöhbətimiz deyib.
B.Məmmədov onu da qeyd edib ki, metroda sıxlığın azalması üçün metro stansiyalarının sayı artırılmalıdır:
"Amma burada da ən mühüm məqam xətlərin ayrılması layihəsidir. Yaşıl və qırmızı xətt bir-birindən ayrılmalıdır ki, hər iki xətt üzrə müstəqil hərəkət təşkil olunsun. Əks halda vaqonların sayını nə qədər artırsaq da birbaşa təsiri olmayacaq. Hazırda da metroda vaqon sayı kifayət qədərdir".
Metropoliten sözçüsü bildirib ki, metroda havasızlığın qarşısını almaq üçün yeni nəsil qatarların alınması vacibdir. Bu isə istismar müddətini başa vuran vaqonların əvəzinə alınmalıdır.

"Bağlanmış müqaviləyə əsasən üç il ərizində Bakı Metropoliteninə 65 yeni vaqon gətiriləcək. Onlardan 35-i yaxın bir il ərzində Bakı Metropolitenində xətlərə buraxılacaq. Hal-hazırda 23 yeni qatar varsa, 7 qatar da yaxın bir il ərzində xətlərə buraxılacaq. Bu isə sərnişindaşımada keyfiyyəti artıracaq" - B.Məmmədov vəd edir.
Bunlardan əlavə o, Bakı Metropoliteinində sərnişindaşımanın keyfiyyətinə müsbət təsir edən bir sıra işlərin görüldüyünü vurğulayıb. Bildirib ki, Bakı Metropoliteninə vaqonların təkərlərinin yonulması üçün müasir rəqəmsal texnologiyalara əsaslanan dəzgah alınacaq. Hazırda bunun üçün xüsusi sex inşa olunur:
"Təkərin yolulmasının ilk baxışdan sərnişinə aidiyyatı olmasa da, xətdə olan vaqonların saz vəziyyətdə olması üçün bu xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Təkəryonma dəzgahının quraşdırılması ilə indiyədək bir vaqonun təkərinin yonulması üç günə başa gəlirdisə, bu vaxt bir neçə saata enəcək. Hazırda vaqonun daxil olduğu qatar tərkibi, yəni 5 vaqon nasazlıq olduqda üç gün xətdə işləmir. Bu da yeni avadanlığın alınması ilə aradan qaldırılacaq. Həmçinin sərnişinə bəlli olmayan, vaqonların təmiri prosesinin avtomatlaşdırılması da xidmət keyfiyyətinə müsbət təsir göstərəcək. Vaxt itkisinin qarşısı alınaraq depoya daxil olan qatarın problemləri operativ aradan qaldırılacaq".
Qeyd edək ki, Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdə ictimai nəqliyyatda gediş haqqı 2 qəpik idi. Bu qiymət 1995-ci ildən 3 qəpik, 1996-cı ildən 5 qəpik olub. İctimai nəqliyyatda uzun müddət qüvvədə olan qiymət məhz 5 qəpik təşkil edib.
Gediş haqqı - 5 qəpikdən 50 qəpiyə
Hökumət 1996-cı ildən 2009-cu ilə qədər ictimai nəqliyyatda qiymətləri dəyişməyib. 1996-cı ildə Azərbaycan iqtisadiyyatı böhrandan çıxdı və uzun müddət ölkədə aşağı inflyasiya müşahidə edilib. İctimai nəqiyyatda gediş haqlarının uzun müddət aşağı olmasına 2009-cu ildə son verilib və qiymətlər 5 qəpikdən 3 dəfə artırılaraq 15 qəpiyə qaldırılıb. Bu qiymət iki il qalıb və 2011-ci ildən 20 qəpik müəyyənləşdirilib.
Əhali ictimai nəqliyyatda iyirmi qəpiklə ödənişi 7 ildən çox həyata keçirib. Bu qiymətə 2018-ci ildə yenidən baxılıb və gedişhaqqı 30 qəpik təyin olunub. Gedişhaqqı bir daha 2023-cü ildə artırılaraq 40 qəpik, 2024-cü ildə isə daha 10 qəpik artırılaraq 50 qəpik müəyyən edilib.

Bakıdakı avtobus şirkətlərinin yeni avtobuslar alması barədə xəbərlər yararsızlıq və nasazlıq barədə xəbərlərlə əvəzlənir. İki iri şirkət-Bakubus və XaliqFaiqoğlu yeni rahat avtobuslar gətirirlər. Lakin 2021-ci ilin rəsmi məlumatlarına görə, Bakıda avtobuslarla sərnişin daşınması üzrə 21 şirkət fəaliyyət göstərir.

Sözügedən iki şirkət müasir avtobusları istismara buraxır. Qalan şirkətlər marşrutlara köhnə, bəzən təhlükəli avtobusları buraxırlar. Hətta aparıcı daşıyıcıların avtoparkları arasında avtobusların yarısına qədərinin əsaslı təmirə ehtiyacı var və ya texniki resursları tükənib.

Avtobuslar fərqlidir-kondisionerli yeni avtobuslardan tutmuş təhlükəli olanlara qədər. Bakı və onun ətrafındakı avtobusların təxminən üçdə birində hələ də kartla ödəniş etmək üçün terminal yoxdur. Bununla belə, vətəndaşlar avtobusun vəziyyətindən asılı olmayaraq gediş haqqını eyni şəkildə ödəyirlər.

1 iyul 2024-cü il tarixindən avtobuslarda gediş haqqı marşrutdan və məsafədən asılı olaraq 50-70 qəpiyə (0,50-0,70 manat) qədər artıb.

Gediş haqqı artmadan əvvəl avtobus şirkətlərinin sahibləri yeni nəqliyyat vasitələrinin alınması üçün vəsait çatışmazlığından şikayətlənirdilər. Üç il öncə bəzi daşıyıcıların biznesin rentabelli olmaması səbəbindən avtobusları satdıqları barədə məlumatlar yayılırdı.

Yeni avtobuslar həqiqətən bahadır. Türkiyənin OtomotivSanayeveTicaret AS şirkətinin istehsalı olan 12 metrlik avtobus (90 sərnişin) vergi daxil olmaqla şirkətə 519 min manata başa gəlir. Bu rəqəm prezident İlham Əliyevin 8 avqust 2018-ci il tarixli sərəncamı ilə alınan avtobusların dəyərilə üst-üstə düşmür. 300 avtobusun alınmasına görə Bakı Nəqliyyat Agentliyinə (BNA) 28,2 milyon dollar (50 milyon manat) ayrılmışdı. Bir avtobusun qiyməti 160 min manat təşkil edib.

Şəhər sərnişin daşınması sektorunda sahibkarların dürüstlüyü və effektivliyilə bağlı suallar yaranır. Şirkətlər və Bakı Nəqliyyat Agentliyi (AYNA) daşınan sərnişinlərin gündəlik sayı və əldə olunan gəlirlər barədə məlumat vermirlər. Lakin Bakıda sərnişin daşımalarının aylıq həcmi və avtobusların sayı barədə dərc olunmuş məlumatlardan istifadə etməklə hesablama aparmaq olar.

AYNA-nın məlumatına görə, hər ay paytaxtda 127,5 milyon sərnişin daşınır. Təkcə Bakubus (bazarın 23%-i) gün ərzində 350 000-dən çox sərnişin daşıyır. AYNA-nın sədri Anar Rzayev bildirib ki, Bakıda 2200 avtobusa ehtiyac olduğu halda 2000-ə yaxın avtobus fəaliyyət göstərir. Beləliklə, hər orta statistik avtobus ayda 67 350 sərnişinə xidmət göstərir. Yeni 50 qəpik tarif ilə bu, avtobusdan aylıq 32 000 manata yaxın gəlir deməkdir.

Bu məbləğin yarısını sürücülərin və personalın maaşına, yanacağa və texniki xidmətə ayırsaq, bir avtobus şirkətə ayda 16000 manata yaxın qazandıra bilər. Beləliklə, üç ildən sonra bir avtobusdan gəlir 90 sərnişinlik yeni Türkiyə avtobusunun qiymətinə (təxminən 600 000 manat) bərabər olacaq.

İndiki halda biz 50 qəpiyə sərnişin daşıyan şəhərdaxili marşrutlar üzrə əldə olunan gəliri hesabladıq. Şəhərətrafı marşrutlar marşrutun uzunluğundan asılı olaraq vətəndaşlara 60-80 qəpiyə xidmət göstərirlər. Müvafiq olaraq, yeni tariflərlə uzun məsafəli marşrutlarda rentabellik 20-40% yüksəkdir. Lakin şəhərətrafı marşrutlarda avtobusların keyfiyyəti və rahatlığı şəhər xətlərinə nisbətən daha pisdir, 10-20 yaşlı avtobuslar köhnəlmə səbəbindən dağılır, halbuki, şəhər ətrafına getmək baha başa gəlir.

Bunların arasında 2007-ci ildən başlayaraq prezidentin sərəncamı ilə alınmış mindən çox Daewoo International, Isuzu avtobusu var. Müqavilənin ümumi dəyəri 11 milyon dollar təşkil edib. İndiki qiymətlərlə bir avtobus 22 min manata başa gəlib.

Sadə hesablamalar göstərir ki, effektiv və şəffaf idarəetmə ilə, sərnişin daşınması üzrə korrupsiyasız biznes mühitində və bank kreditlərinin alınması ilə şirkətlər sərnişinlərin istidə kondisionersiz əziyyət çəkməməsi və gediş haqqını kartla ödəyə bilməsi üçün öz avtoparklarını vaxtında yeniləyə bilər.

Turan Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinə elektron məktub göndərərək məqalədə qaldırılan suala 24 saat ərzində cavab verilməsini xahiş edib. Amma cavab verilməyib.

Artıq yay mövsümü start götürüb.

Məşhurlar əvvəldən istirahət planlarını qurublar. Onlar Türkiyə ilə yanaşı, dünyanın müxtəlif istirahət mərkəzlərinə üz tutacaq, ölkəmizin səfalı guşələrində istirahət edəcəklər.

Bununla bağlı yerli mətbuata danışan aşıq Namiq Fərhadoğlu hələlik istirahətə çıxa bilmədiyini deyib.

Aşıq bölgələrimizdə qiymətlərin kifayət qədər yüksək olduğunu deyib:

“Bölgələrimizdə qiymətlər bahadır, mən tez-tez bölgələrdə oluram və müşahidələrim əsasında bunu deyə bilərəm. Qubada, Şamaxıda, Qəbələdə qiymətlər çox bahadır. Həmin bölgələrdə 1 həftə qalırsan, görürsən ki, elə Türkiyə, Gürcüstan və ya Misirə getsən də eyni pulu xərcləmiş olacaqsan. Ona görə bir çox adam bölgələrimizdənsə, xaricə üz tutmağı üstün tutur”.

Məsələ ilə bağlı turizm üzrə ekspert Rəhman Quliyev "Cebhe.info"-ya açıqlamasında bildirib ki, hər il olduğu kimi bu il də ənənəvi olaraq bölgələrə gedən tursitlərin sayında artım müşahidə olunur:

"Yay tətilinin başlanması ilə əlaqədar olaraq bölgələrdə, otellərdə sıxlıq yaranıb. Aşağı kateqoriyalı otaqların satılıb bitməsi, üst kateqoriya otaqların qiymətinin artmasına səbəb olub. Ümumi olaraq üst kateqoriyalı otaqların qiymətinin baha olması onların geniş, işıqlı və bütün avadanlıqlarla təchiz olunmaları ilə bağlıdır.

Dünya praktikası da göstərir ki, otellərdə sıxlıq olduğu zaman qiymətlərdə bahalaşma müşahidə olunur. Çünki otellər bu zaman bazara yeni təkliflə çıxırlar. İkinci bir məsələ budur ki, otellərin müştəri bazası çoxalan zaman əlavə işçi qüvvəsinə ehtiyac yaranır, kommunal xərclər artır.

Bu da əlavə xərclərə gətirib çıxarır. Əlavə xərclər də sifarişçi üzərinə hesablanır, bu baxımdan otellərin qiymətinin bahalaşması normaldır".

2024-cü il iyunun 1-nə Azərbaycanın əmək qabiliyyətli xeyli sayda fəhlə iqtisadiyyata fəal töhfə verib ki, onların ümumi sayı 1749,4 min nəfər təşkil edib. Dövlət Statistika Komitəsi xəbər verir ki, onlardan 893,1 min nəfəri dövlət sektorunda, 856,3 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib ki, bu da ölkədə məşğulluğun tarazlı mənzərəsini nümayiş etdirir.

Əmək haqqı alanların müxtəlif sektorlar üzrə bölgüsü iqtisadi məşğulluğun müxtəlifliyini nümayiş etdirir. İşçi qüvvəsinin 18,9 faizini işə götürən təhsil liderlik edir, ardınca 18,6 faizlə ticarət və avtomobil təmiri xidmətləri gəlir. Sənaye sektoru 12,8 faiz, səhiyyə və sosial xidmətlər isə 8,4 faiz təşkil edir. Tikinti və dövlət idarəçiliyi, müdafiə və sosial təminatla yanaşı, işçi qüvvəsinin müvafiq olaraq 6,8 və 6,4 faizini təşkil edir. Bundan əlavə, daşıma və saxlama 4,3 faiz, peşə, elmi və texniki fəaliyyət isə 3,8 faiz təşkil edir.

Əmək haqqı artımı

2024-cü ilin yanvar-may aylarında Azərbaycan iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əmək haqqı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 9,4 faiz artaraq 1003,3 manat təşkil edib. Bu əmək haqqı artımı ölkənin artan iqtisadi fəallığını və ixtisaslı işçi qüvvəsinə artan tələbatı əks etdirir.

Ən yüksək orta aylıq nominal əmək haqqı mədənçıxarma, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, informasiya və rabitə, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahələrində qeydə alınıb. Bu sektorlar nəinki daha yüksək əmək haqqı təklif edir, həm də iqtisadi inkişafın və investisiyaların ən çox təzahür etdiyi sahələrdir.

Dövlət sektorunda məşğulluğun üstünlüyü

Məşğulluqda dövlət sektorunun əhəmiyyətli payı iqtisadi fəallığın stimullaşdırılmasında və əmək bazarında sabitliyin təmin edilməsində hökumətin rolunu vurğulayır. İşçi qüvvəsinin təqribən yarısı dövlət orqanlarında çalışdığına görə hökumət müxtəlif sektorlarda, xüsusən də təhsil və dövlət idarəçiliyində əsas rol oynamağa davam edir.

Reallıqlar: Azərbaycan iş yerlərinin yaradılması səylərinə baxmayaraq məşğulluq problemi ilə üzləşir

Son 7 ildə Azərbaycanda işləyənlərin sayında qorxulu azalma müşahidə olunub: rəsmi statistika 150,6 min işçinin azaldığını göstərir. Bu tendensiya hökumətin 2025-ci ilə qədər məşğulluğu 2,35 milyona çatdırmaq üçün iddialı planı ilə tamamilə ziddiyyət təşkil edir.

2017-ci ilin dekabrında o vaxt əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri postunu tutan Səlim Müslümov azərbaycanlı gənclərin məşğulluğu ilə bağlı yarana biləcək problemlər barədə xəbərdarlıq etmişdi. “Əmək bazarı: islahatlar, çağırışlar və perspektivlər” mövzusunda keçirilən konfransda çıxış edən S.Müslümov qarşıda duran problemləri vurğulayıb. “2025-ci ilə qədər Azərbaycanda gənclərin məşğulluğu ilə bağlı problemlər yarana bilər”, deyə bildirib.

S.Müslümov bu problemin həlli üçün daha çox iş yerlərinin açılmasının vacibliyini vurğulayıb. 2003-2017-ci illər ərzində Azərbaycanda 1,9 milyon yeni iş yeri açılıb ki, bunun da 1,4 milyonu və ya 74 faizi daimidir. Perspektivdə 2025-ci ilə qədər daha 450 min yeni iş yerinin açılması planlaşdırılır ki, bu da ildə orta hesabla 50 min iş yeri təşkil edəcək.

Lakin demoqrafik təzyiq fonunda bu səylər qeyri-kafi görünür. 2017-2025-ci illər arasında 18 yaşına çatan gənclərin sayının yaradılan yeni iş yerlərinin sayından 2,5 dəfə çox olacağı proqnozlaşdırılır. “2025-ci ilə qədər hər il 125,2 min insan 18 yaşına çatacaq. Bu müddət ərzində orta hesabla 100 000 Gənc İlk dəfə olaraq hər il işə qəbul olunacaq”, – deyə Müslümov qeyd edib.

Əmək qabiliyyətli gənclərin nisbətinin artması problemi daha da gücləndirir. 2000-2017-ci illərdə əmək qabiliyyətli əhali arasında gənclərin xüsusi çəkisi 59,5%-dən 68,4%-ə yüksəlib. Hökumətin səylərinə baxmayaraq, Dövlət Statistika Komitəsinin son məlumatları göstərir ki, iş yerlərinin yaradılması işçi qüvvəsinin artımı ilə ayaqlaşmır, xüsusilə gənclərin məşğulluq problemlərini kəskinləşdirir.

Gizli Böhran: Gənclərin İşsizlik Probleminin Cəmiyyətə və İqtisadiyyata Təsiri

Gənclər arasında işsizlik həm fərdlər, həm də cəmiyyət üçün geniş yayılmış nəticələrə malik ciddi bir problem olaraq ortaya çıxır. Bu problemin gənclərə dərhal təsiri, gəlirin azalması və iş fəaliyyətləri boyunca həyat səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə aydın görünür. Bu məsələ maliyyə çətinliklərindən kənara çıxır, iş təcrübəsinin olmaması səbəbindən bacarıqların və peşəkar kvalifikasiyaların pisləşməsinə, həyat məmnuniyyətsizliyinə və geniş yayılmış bir dəyərsizlik hissinə səbəb olur.

Cəmiyyət üçün təsirləri də bir o qədər ağırdır. Gənclər arasında işsizlik, tez-tez sosial təcrid və məyusluğa gətirib çıxarır ki, bu da antisocial davranış şəklində təzahür edə bilər. Maliyyə sabitliyinin olmaması, gənclərin ailə qurmağı təxirə salmasına və ya ümumiyyətlə bundan imtina etməsinə səbəb olduğu üçün doğum nisbətlərinin azalmasına səbəb olur.

Gənclərin işsizliyinin iqtisadi nəticələri də əhəmiyyətli və çoxşaxəlidir. İnsan kapitalının itirilməsi iqtisadi artımı boğur, sosial gərginlik və cinayətkarlığın artması isə sosial təminat sisteminə yükü artırır. Uzun müddətdə bu məsələ qlobal miqyasda iqtisadiyyatların təməl sabitliyini və potensialını zəiflədir, yeniliyi və irəliləyişi çətinləşdirir.

Məşğulluq fərqinin həlli iş yerlərinin yaradılmasından daha çox şey tələb edir. Bunun üçün iş axtaran gənclərin sayını davamlı şəkildə mənimsəyə bilən sektorlara strateji planlaşdırma və investisiya tələb olunur. Hökumətin məşğulluq hədəflərinə çatmaqda mövcud çatışmazlığı daha möhkəm və şaxələndirilmiş iqtisadi strategiyaya ehtiyac olduğunu göstərir.

Azərbaycan 2025-ci ilə yaxınlaşdıqca diqqət gənclərin bacarıq və istəkləri ilə iş yerlərinin yaradılmasına uyğun gələn innovativ həllərə yönəlməlidir. Bura sahibkarlığın təşviqi, bacarıqların hazırlanmasının təkmilləşdirilməsi və yüksək inkişaf edən sənaye sahələrinə investisiyaların cəlb edilməsi daxildir. Belə tədbirlər olmasa, əmək bazarı ilə işçi qüvvəsi arasında uyğunsuzluqlar ölkənin iqtisadi tərəqqisinə və sosial sabitliyə mane olmaqda davam edə bilər.(Turan)

Məlumata görə, nəticədə tədavüldə olan nağd pul kütləsi 2,6 milyard manat (73 milyon ədəd) və yaxud 17,7 % artaraq 17,31 milyard manat (947 milyon ədəd) təşkil edib.
2023-cü ildə Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) 5,47 milyard manatlıq (495,5 milyon ədəd) pul nişanını dövriyyədən çıxarıb, əvəzində 8,07 milyard manatlıq (568,3 milyon ədəd) pul nişanını dövriyyəyə buraxıb.
Bu barədə qurumdan bildirilib.
Məlumata görə, nəticədə tədavüldə olan nağd pul kütləsi 2,6 milyard manat (73 milyon ədəd) və yaxud 17,7 % artaraq 17,31 milyard manat (947 milyon ədəd) təşkil edib.
AMB ötən il iqtisadiyyatın tələbinin ödənilməsi məqsədilə 547,35 milyon manatlıq (97,87 milyon ədəd) kağız və 3,6 milyon manatlıq (18,7 milyon ədəd) metal pul nişanlarını istehsal edərək ölkəyə gətirib və milli valyuta üzrə ehtiyatları 12,62 milyard manata (582,8 milyon ədəd) çatdırıb.
Bundan başqa, tənzimləyici qurum il ərzində 1,78 milyard manatlıq (103 milyon ədəd) yararsız kağız pul nişanlarını yeniləri ilə əvəz edib.

Xəbər verdiyimiz kimi, son 4 ayda Azərbaycan xarici ölkələrdən 1 823,6 ton ətdən və əlavə ət məhsullarından hazırlanan kolbasalar və analoji məhsullar idxal edib.
Açıqlanan rəsmi məlumatlara əsasən, idxal olunan kolbasanın 1 kiloqramının orta gömrük dəyəri 2,9 dollar (4,9 manat) olub.
Qeyd edək ki, idxal olunan kolbasanın 82 faizi və ya 1 450 tonu Rusiyadan gətirilib. Rusiyadan idxal olunan kolbasanın 1 kiloqramının orta gömrük dəyəri isə 2,4 dollar (4,1 manat) olub.
Xaricdən idxal olunan kolbasaların 1 kiloqramının orta satış qiyməti marketlərdə 21 manat təşkil edir.
Rəqəmlərdən də göründüyü kimi, idxal kolbasalar marketlərdə gömrük dəyərindən (ölkəyə daxil olma qiyməti) 4 dəfədən çox baha satılır.
Bunun səbəbi nədir?
Mövzu ilə bağlı Bakupost.az -a danışan Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynov bildirib ki, ölkəyə xaricdən, o cümlədən Rusiyadan gətirilən ət məhsullarının keyfiyyəti yerli istehsalla müqayisədə çox aşağıdır:
"Baxyaraq ki, onlar ən müasir texnologiya ilə hazırlanıb, yaxşı qoxu, dad verir, amma keyfiyyəti aşağdır. Azərbaycanda istehsal edilən ət məhsulları onlarla müqayisədə qat-qat üstündür. Malların istehsalçıdan istehlakçıya çatdırılnasında marketlər mühüm rol oynayır. Onlar istehlakçıların yanlış istəklərini nəzərə alır və idxalçılarla əlbir olur, bu mallara yüksək qiymət qoyub qazanc əldə edirlər. Markertlər üçün heç bir qayda-qanun yoxdur. Onlar mal təchizatçıları istədikləri kimi davranırlar. Çünki mal təchizatçıları onlardan asılı bir vəziyyətdədirlər".
E.Hüseynov vurğulayıb ki, ölkədə barmaqla sayılacaq qədər az sayda normal kolbasa məmulatları istehsal edən müəssisələr var. Amma bu müəssilərin məhsulları ilə xaricdən, Rusiyadan, Belarusiyadan gətirilənləri müqayisə edəndə görürük ki, qiymət fərqi böyükdür:
“İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən qiymət artımı ilə bağlı iş aparılmalıdır. Eyni zamanda, onların tərkibinin öyrənilməsi üçün ekspertiza da təşkil olunmalıdır. Əhali bilməlidir ki, kilosu 5 manata ölkəyə gətirilən, amma marketlərdə 20 manata satılan kolbasa məmulatlarının tərkibində nə var”.
Birlik sədri qeyd edib ki, Braziliyadan Azərbaycana təmiz ət gətirilir:
"Bu ətin bir kiloqramı 4 manata gəlib çıxır. Yerli müəssisələr də bu ətdən istifadə edirlər. Kolbasa istehsalında Hindistandan gətirilən ətdən də istifadə olunur. Bununla yanaşı, ölkənin əmtəə bazarında yerli müəssisələr tərəfindən istehsal edilən mənşəyi məlum olmayan kolbasa məmulatları da mövcuddur. Bu etiketsiz məhsullar əsasən, metro çıxışlarında, 8-ci kilometr bazarında satılır. Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi bunun qarşısını almaq üçün müvafiq tədbirlər görməlidir”.