 |
|
|
İsrailin son zərbəsinin əsas uğurlarından biri İranı yaxın müttəfiqləri olan Rusiya və Çindən uzaqlaşdırmaq olub. Hər iki ölkəyə başa salındı ki, onlar İranı müharibə vəziyyətində qorumalı deyillər və real olaraq qoruya da bilməzlər.
Axar.az xəbər verir ki, bu sözləri İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahunun keçmiş müşaviri və İsrail Müdafiə Qüvvələrinin mayoru Aleks Selski “Yerusəlim Post” nəşrində yazdığı məqalədə bildirib.
O qeyd edib ki, ən önəmli nüanslardan biri bu zərbələrin İranın tək olduğu mesajını vermək idi (Xatırladaq ki, İran İsrailə hücum edəndə ABŞ başda olmaqla, koalisiya qüvvələri zərbələri dəf etməkdə Təl-Əvivə ciddi dəstək vermişdilər – red.):
“İranla möhkəm strateji və iqtisadi əlaqələri davam etdirən Rusiya və Çinin İranı müdafiə etmək üçün çətin addımlar atacağı gözlənilsə də, son hadisələr əsl reallığı hamıya açıq şəkildə göstərdi. İsrail İranın təcridini maksimum dərəcədə artırmaq üçün bu fürsətdən istifadə etməlidir ki, bu da Tehranı iqtisadi, hərbi və siyasi baxımdan əhəmiyyətli dərəcədə zəiflədəcək.
İslam Respublikası rejimi çökərsə, Rusiya və Çin hazırda güvəndikləri İran məhsulları üçün alternativ mənbələrə müraciət edəcəklər. Məsələn, Çin enerjini Mozambik kimi inkişaf etməkdə olan Afrika tədarükçülərindən, hətta enerji bazarında İranla rəqabət aparan və İran ixracatının azalmasından ilk faydalanan Rusiyanın özündən də əldə edə bilər. Ukraynadakı müharibəsində İran silahlarına arxalanan Rusiya da öz növbəsində Şimali Koreya və Türkiyə vasitəsilə hərbi ehtiyaclarının bir hissəsini artıq təmin etməyə başlayıb.
Həm Rusiya, həm də Çin qlobal iqtisadiyyata dərindən inteqrasiya olunub və sanksiyalara baxmayaraq, Qərb ölkələri hətta Rusiya ilə ticarətdən asılıdır. İran adından istənilən birbaşa hərbi müdaxilə sanksiyaların artması və ticarət əlaqələrinin pozulması da daxil olmaqla, ağır iqtisadi nəticələrə gətirib çıxaracaq. Məsələn, Çin həm ABŞ-ın, həm də AB-nin ən böyük ticarət tərəfdaşlarından biridir və bu iqtisadi əlaqələri riskə atacaq münaqişəyə girmək Pekinin strateji maraqlarına cavab vermir”.
Ekspert əlavə edib ki, davam edən sanksiyalar və onun Ukraynada uzun müddət iştirakının iqtisadi zərərləri ilə onsuz da gərginləşən Rusiya iqtisadiyyatı yeni münaqişəyə girərsə, sabitliyin ciddi şəkildə pozulması ilə üzləşəcək. Müharibənin maliyyə gərginliyi və potensial yeni sanksiyalar Rusiyanın kövrək iqtisadiyyatına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərəcək.
O xatırladıb ki, tarixi nümunələrə görə, Rusiya və Çin başqa ölkədə birbaşa hərbi müdaxilə ilə bağlı təmkinlidir - hətta şəxsi maraqları təhlükə altında olduqda belə:
“1999-cu ildə NATO-nun Yuqoslaviyanı bombalaması zamanı Rusiya güclü tarixi əlaqələri və kəskin etirazına baxmayaraq, hərbi müdaxilədən çəkindi. Eynilə 2003-cü ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatında ABŞ-ın İraqa müdaxiləsinə qarşı çıxmasına baxmayaraq, nə Rusiya, nə də Çin Səddam Hüseyn rejiminə hərbi dəstək verdi. 2011-ci ildə Rusiya BMT-də NATO-nun Liviyaya müdaxiləsinə icazə verən səsvermədə bitərəf qaldı və bu, Müəmmər Qəzzafinin devrilməsinə səbəb oldu.
Bu hallar Qərb dövlətləri ilə birbaşa hərbi əməkdaşlıqdansa, diplomatik qınama və məhdud dəstəyə (məsələn, silah tədarükü və ya iqtisadi yardım kimi) ardıcıl üstünlük verilməsini nümayiş etdirir.
Rusiya İsraillə birbaşa münaqişədə maraqlı olmayacaq. İsrail ABŞ-ın təzyiqinə baxmayaraq, Suriyada hərbi koordinasiya da daxil olmaqla, bir çox səviyyələrdə Rusiya ilə əməkdaşlıq etmək qabiliyyətini, həmçinin neytral mövqeyini və Ukraynaya məhdud dəstəyini nümayiş etdirib.
İranı müdafiə etmək üçün münaqişədə birbaşa iştirak Rusiya və Çin daxilində qeyri-sabitliyi də alovlandıra bilər. Hər iki xalq baha başa gələn xarici müharibə qarşısında güclənə biləcək iqtisadi çətinliklər və siyasi fikir ayrılığı da daxil olmaqla, əhəmiyyətli daxili problemlərlə üzləşər.
İsrail həm də Vaşinqtonla sıx əlaqələri və Moskva ilə praqmatik münasibətlərinə görə Rusiya və Qərb, xüsusən də ABŞ arasında dialoq üçün unikal kanal rolunu oynayır.
Üstəlik, Rusiya və Çin başa düşürlər ki, İranın terrorizmə əsaslanan siyasəti bir gün ya ideoloji səbəblərə görə, ya da daha yaxşı ticarət razılaşmalarını təmin etmək üçün rıçaq kimi onları hədəfə ala bilər. Onların İranla ittifaqı təbii və ya ideoloji uyğunlaşmaya deyil, praqmatik, instrumental maraqlara əsaslanır.
İsrail üçün bu, qaçırılmaması lazım olan bir fürsətdir. Davamlı təzyiq və hərbi əməliyyatlar İranı daha da təcrid edəcək. İttifaqlar İsrailin dayanıqlığına dəstək olaraq daha da güclənəcək. ABŞ-ın hazırkı prezidentinin mövqeyindən asılı olmayaraq, İranın nüvə ambisiyaları ilə qaçmasına icazə verilməməlidir. İsrail müstəqil hərəkət edə biləcəyini özünə və başqalarına sübut etdi və bu yolu davam etdirdikcə öz qələbəsinin bəhrəsini getdikcə daha çox alacaq”.