 |
|
|
Başımızı hara çevirsək, şübhəsiz həyatımızı çox daha zövqlü edən rənglərlə qarşılaşırıq. Yaxşı, bu rənglərin adları haradan gəlir?
Bizimyol.info "webtekno"ya istinadən xəbər verir ki, bir çoxu xarici dillərdən türkcəyə keçən bəzi rəng adlarının çox maraqlı hekayələri var.
Heç rəngsiz bir həyat xəyal etdinizmi? Xeyr, qara və ağ da rəngsizlik deyil, çünki onlar da rəngdirlər. Tam, sonsuz rəngsizlik. Ümid edirik ki, düşünmək belə mümkün olmayan bu vəziyyətlə heç vaxt qarşılaşmayacağıq, çünki rənglər yaşadığımız həyata məna verir. Qarşılaşdığımız hər rəngdən bir adla danışırıq və adlandıra bilmədiyimiz rənglərə açıq rəng, tünd rəng və ya o rəngin oxşarı deyirik.
Rənglərin adlarının haradan gəldiyini heç düşünmüsünüzmü? Bir çox rənglərin adı ərəb, fransız kimi xarici dillərdən dilimizə daxil olub və bu gün istifadə etdiyimiz sözə çevrilib. Bəzilərinin qədim türklərdən qalma maraqlı hekayələri var. Rənglərin adlarının haradan gəldiyi sualına işıq salaq və bəziləri təəccübləndirən, bəziləri sizi gülümsədən adlandırma hekayələrinə yaxından nəzər salaq.
Mavi
Mavi rəngin adı ərəbcə su mənasını verən "Ma" sözündəndir. Ma sözü su mənasında olduğu halda, "Ma'i" sözü suya aid olan və sudan gələn bir şey deməkdir. Kaşqarlı Mahmudun yazdığı "Divan-ı Lügati't-Türk" kitabında mavi rəngi ifadə etmək üçün "çakır" və "göy" sözlərindən istifadə edilmişdir.
Sarı
Sarı sözü türklərin qədim abidəsi olan Orxon kitabələrində rast gəlinir. Burada “sarığ” sözü qızıl mədənini ifadə etmək üçün sifət kimi işlədilir. Görünür, “sarığ” sözü bildiyimiz sarı rəngi ifadə edir, həm də “bənövşəyi sarı” kimi möhkəmləndiricidir.
Qara
Qara sözüzün mənşəyi ilə bağlı iki fərqli nəzəriyyə var. Birinci nəzəriyyəyə görə dilimizə qara rəngi bildirən farsca “siya” sözündən daxil olmuşdur. İkinci nəzəriyyəyə görə dilimizə qara rəngi ifadə edən sanskritcə “syama” sözündən daxil olub.
Hər iki nəzəriyyə olduqca güclü və məntiqli görünür.
Yaşıl
Yaşıl rəngin adının mənşəyi də türkcədir. Bitkilərin canlılığını ifadə edən “yaşıl” sözü türkcə təzə mənasını verən “yaş” sözündən götürülmüşdür. “Yaşıl” sözü indiki yaşıl rəngin adını bildirən sözünə çevrilib.
Bej
Son illərdə bej rəngi daha populyar görünsə də, onun mənşəyi əslində olduqca qədimdir. Fransızca "bej" sözü qoyun yununun rəngini təsvir etmək üçün istifadə olunur. Ağdan bir qədər tünd rəngə aid olan bej rənginin adı dilimizə fransızcadan gəlib.
Boz
Boz rəngin adı dilimizə bej kimi fransızcadan gəlib. Alman dilindən fransız dilinə köçürülüb. Alman dilində açıq kül rəngini ifadə etmək üçün işlənən “grîs” sözü fransız dilinə “qris” kimi tərcümə edilmiş və oradan da eyni mənasını saxlayaraq, boz kimi dilimizə keçmişdir.
Firuzəyi
Firuzə rənginin adı fransızcadan gəlsə də, mənşəyi əslində türkcədir. Ölkəmizdən Fransaya gətirilən maviyə bənzəyən bəzək daşının rəngini fransızlar türk daşı mənasını verən “firuzəyi” adlandırıblar. “Turkuaz” adı dilimizə də firuzə kimi tərcümə olunur.
Bordo
Bordo adının rəngi fransız dilindən və hətta Fransanın Bordo şəhərindən gəlir. Bordo şərabları ilə məşhur bir şəhərdir və qırmızı şərab desək də, şərabların rəngi tam qırmızı deyil. Bu səbəbdən şərab və buna bənzər rənglər tünd qırmızı (bordo) adlanır.
Qırmızı
Qırmızı rəngin adı dilimizə ərəb dilindən gələn sözlər sırasındadır. Bu söz bu gün "qırmızı" adlanan, lakin keçmişdə "qırmızı" adlanan böcəkdən alınan qırmızı rəngdən gəlir.
Qırmızı rəngi ifadə etmək üçün istifadə edilən qırmızı və al sözləri də xalis türkcədir. Qırmızı sözü qəzəbli olmaqdan, al sözü isə müqəddəs tərifdən əmələ gəlib.
Sürməyi
Tünd göy rəngin adı dilimizə fars dilindən, orada isə sanskrit dilindən gəlir. Sanskrit dilində tünd mavi rəngi ifadə etmək üçün istifadə edilən “rācāvarta” sözü fars dilinə “tünd mavi” kimi tərcümə edilmiş və oradan dilimizə tünd göy kimi gəlmişdir.
Ağ
Ağ rəngin adı dilimizə ərəb dilindən gəlib. Ərəbcə “byd” kökündən törəmiş və ağ mənasını verən “bayad” sözü dilimizə ağ (bəyaz) kimi daxil olub. Eyni kökdən götürülmüş “bayda” sözü yumurta deməkdir. Ağ rəngi ifadə etmək üçün istifadə edilən digər bir söz olan ak sözü türkcədir və həqiqət, ədalət və cənnət mənasını verir.
Çəhrayı
Pambıq bitkisi bildiyimiz kimi pambığa çevrilməmişdən əvvəl açıq qırmızı çiçək əmələ gətirir və bu çiçəyə pambıq çiçəyi deyilir. Farsca pambıq çiçəyinə “penbə” deyirlər və çəhrayı sözünün dilimizə belə daxil olduğu düşünülür. Səhv olsa da, çəhrayı sözünün penbe kimi hələ də işləndiyi məlumdur.
Xaki
Xaki rənginin adı dilimizə fars dilindən gələn sözlər sırasındadır. Farsca “χāk” sözü torpağa, ondan törəmə “χākī” sözü isə torpağın rəngini ifadə etmək üçün işlədilir. Sözün tələffüzünə görə dilimizə xaki kimi daxil olub.
Qəhvəyi
Təxmin etdiyiniz kimi, qəhvəyi həqiqətən qəhvə rəngdədir. Dilimizə fars dilindən gələn bu ifadə “gahvai renq” kimi tanınır. Əvvəllər qəhvəyi rəng üçün fındıq qabığı rəngi mənasını verən farsca “fındıki” sözü işlədilirdi. Qonur, ala, ela kimi mücərrəd türk sözlərindən də qəhvəyi rəng üçün işlənmişdir.
Açıq-qəhvəyi rəng üçün işlədilən pazı sözü “konur al” sözlərindən əmələ gəlmiş xalis türk sözüdür.
Rənglərin adlarının haradan gəldiyi sualına cavab olaraq, yalnız bəzi əsas rənglər haqqında danışmaq olar. Təbii ki, mövzu ilə bağlı daha çox təfərrüatlı araşdırmalar var, lakin bu gün hər kəsin bildiyi və istifadə etdiyi bütün rənglərin mənbəyi tam olaraq bilinmir.
Qadir, Bizimyol.info