Rusiya və Ukrayna 2022-ci ildə müharibəyə son qoyacaq sülh müqaviləsinin bir neçə layihəsini hazırlayıblar, lakin yekun mətni razılaşdırmayıblar. Sənəddə Avropanın prosesdə iştirakı müzakirə edilsə də, döyüşlərə son qoymaq üçün dəqiq plan yox idi. Tərəflər ABŞ-nin danışıqlarda iştirakı olmadan Ukraynanın təhlükəsizliyinə Vaşinqtonun mümkün təminatlarını da müzakirə ediblər.

Bu barədə “ForeignAffairs” jurnalınındərcetdiyiməqalədə bildirilir.

2022-ci ildə Moskva işğalçı müharibəyə başlayandan bəri Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətləri ölkələr arasında sülh sazişini müzakirə etmək üçün bir neçə görüş keçirib. Rusiya Prezidenti Vladimir Putin daha sonra müqavilənin hazır olduğunu bildirib. Lakin Ukrayna onun imzalanmasından imtina edib.

Bununla belə, “Foreign Affairs” yazır ki, 2022-ci ilin aprelinə qədər Ukrayna neytral və qeyri-nüvə statusuna razı olduğuna barədə danışıqlara dair kommünike layihəsi hazırlamışdı. Rusiya bundan gələcək müqavilə üçün əsas kimi istifadə etməyə razılaşıb.

Kiyev xarici hərbi bazalar üçün ərazi verməməyə və hərbi ittifaqlara qoşulmaqdan imtina etməyə razılaşıb. Mətnə görə, gələcəkdə Ukraynanın təhlükəsizliyinə Rusiya və ABŞ-dan başqa, Böyük Britaniya, Çin və Fransa da zəmanət verməli idi. Kiyev siyahıya Türkiyəni, Moskva isə Belarusu daxil etməkistəyirdi.

Kommunikedə həmçinin bildirilirdi ki, Ukraynaya hücum edilərsə və ona kömək lazim olarsa bütün qarant dövlətlər Kiyevin təhlükəsizliyini bərpa etmək üçün ona yardım etməyə borclu olacaqlar. Söhbət uçuşa qadağan zonanın tətbiqindən, silahların verilməsindən və ya qarant dövlətin öz silahlı qüvvələrinin köməyi ilə birbaşa müdaxilədən gedirdi. Jurnal qeyd edir ki, öhdəliklər NATO müqaviləsindəkindən daha dəqiq yazılıb. Bundan əlavə, qarant dövlətlər, o cümlədən Rusiya Ukraynanın Avropa İttifaqına üzvlüyünü təşviq etməli idi.

Sənəd layihəsində Rusiya və Ukraynanın Krım probleminin sülh yolu ilə həllinə çalışacağı da bildirilirdi. Xarici İşlər Nazirliyi qeyd edir ki, Rusiya 2014-cü ildə yarımadanı ilhaq edəndən bəri Moskva heç vaxt onun statusunun müzakirəsinə razı olmayıb və onu Rusiyanın ayrılmaz regionu adlandırıb. Onun statusu ilə bağlı danışıqlar aparmağı təklif etməklə, Kreml üstüörtülü şəkildə bunun belə olmadığını etiraf edib.

Moskva bəyan edir ki, Ukrayna Böyük Britaniyanın keçmiş Baş naziri Boris Consonun təzyiqi ilə danışıqlardan imtina edib. Lakin o, bunu inkar edir. “Foreign Affairs” bu şərhi “karikatura” adlandırır. Qeyd edir ki, Qərb ölkələri Rusiyadan gələn sülh təklifinə “dərin şübhə ilə” baxıblar.

O dövrdə Ukrayna siyasətində iştirak edən keçmiş ABŞ rəsmisi jurnala deyib ki, ukraynalılar kommunike dərc olunana qədər Vaşinqtonla məsləhətləşməyiblər. Baxmayaraq ki, onun təsvir etdiyi müqavilə Birləşmiş Ştatlar üçün yeni hüquqi öhdəliklər yaradacaq, o cümlədən Rusiya Ukraynanı yenidən işğal edərsə onuna müharibəyə girməli olacaq. Məqalədə vurğulanır ki, təkcə bu şərt razılaşmanı Vaşinqton üçün qəbuledilməz edib.

Nəşr qeyd edir ki, iki illik müharibə ərzində Vaşinqton və Aİ ölkələri Ukrayna məsələsində gələcəkdə ölkəni müdafiə etmək üçün real öhdəliklərə hazır olduqlarını nümayiş etdirməyiblər.

Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenskinin 2022-ci ildə danışıqlara marağı Qərbin mövzuya həvəs göstərməməsi səbəbindən azalıb. Rus ordusu Kiyevdən geri çəkildikdən sonra Ukrayna Moskva üzərində hərbi qələbənin mümkünlüyünə inanırdı. Bundan əlavə, rus hərbçilərinin Buça və İrpen şəhərlərində dinc əhaliyə qarşı qırğın törətməsi ictimai rəyi qəzəbləndirmişdi. Kiyev Rusiyaya qarşı daha sərt tələblər, o cümlədən qoşunların Donbassdan çıxarılması tələbi irəli sürməyə başladı. Nəticədə danışıqlar dalana dirəndi.

2022-ci ilin sentyabrında Putin Ukraynanın Zaporojye və Xerson vilayətlərinin müstəqilliyini tanıyan fərmanlar imzaladı və bu, onların rəsmi ilhaq prosesinin başlanmasına rəvac verdi. Həmin gün Zelenski özünə Putinlə danışıqlar aparmağı qadağan edən fərman imzalayıb.

Yazıda iki il əvvəl pozulan danışıqlarda Putin və Zelenskinin müharibəni bitirmək üçün kompromislərə razı olduqları xatırlanır. Jurnal təklif edir ki, gələcəkdə hərbi əməliyyatların dayandırılması ilə bağlı danışıqlar və müharibədən sonrakı razılaşmalar bir-biri ilə paralel aparılmalıdır.