Los-Ancelesdə küçə avaralarının sayı getdikcə çoxalır: ABŞ hakimiyyəti yoxsulluq problemini necə həll etməyə çalışır?

ABŞ-da yoxsulluğun və bərabərsizliyin kəskin artması təkcə narkotik epidemiyasına və cinayətin artmasına deyil, həm də evsizlərin küçələri zəbt etməsinə səbəb olub. Hollivudun, gözəl çimərliklərin və imtiyazlı məhəllələrin sinonimi olan ABŞ-ın ikinci ən böyük şəhəri olan Los-Anceles indi çoxlu sayda küçə avaraları ilə məşhurdur. Bu göstəriciyə görə şəhər Nyu-Yorkdan sonra ölkədə ikinci yerdədir. Şəhər və əyalət səviyyəsində çoxsaylı yardım proqramlarına və təşəbbüslərə baxmayaraq, problem son illərdə pisləşməkdə davam edir. Los-Anceles küçələrinin niyə evsizlərlə dolu olması və ölkə hakimiyyətinin problemin öhdəsindən necə gəlmək istədiyi barədə “Lenta.ru” araşdırma aparıb. AYNA sözügedən araşdırmanı istinadla təqdim edir:

Mənzil problemi

Dörd milyonluq Los-Anceles şəhərində evsizlərin sayı sürətlə artmaqdadır. Əgər koronavirus pandemiyasından əvvəl şəhərdə mənzilə ehtiyacı olan 40 mindən bir qədər çox insan qeydə alınmışdısa, 2023-cü ilə qədər Los-Angeles Evsizlərə Yardım Təşkilatının (LAHSA) hesabatına görə, küçədə yaşayanların sayı 50 min nəfəri keçib. Bunlara müvəqqəti sığınacaqlarda yaşayan və daimi mənzil gözləyən təxminən 20 min nəfər də əlavə edilməlidir.

Film və televiziya mərkəzi ilə tanınan şəhərdə yüksək mənzil qiymətləri və kirayə mənzillərə tələbatın artması evsizlərin sayının artması probleminə səbəb olub. Düzdür, bu status “Mələklər şəhəri” əhalisinin əhəmiyyətli hissəsinin gəlir səviyyəsinə uyğun gəlmir.

“Evsizliyin əsas səbəbləri iqtisadidir. Evsiz bacı-qardaşlarımız yoxsulluq və evsizliklə mübarizə aparır, çünki kirayə haqları çox yüksəkdir”, deyə LAHSA-nın baş direktoru Lesia Adams Kellum bildirib.

Humanitar fəlakət

Los-Ancelesdə evsiz insanlar küçələrdə, maşınlarda və çadırlarda yaşayırlar. Artıq şəhərin bir çox ərazilərində çadırların sıx olması adi hala çevrilib. Evsizlərin vəziyyəti artıq humanitar fəlakət adlandırılır ki, bu da BMT-nin diqqətini belə cəlb edir.

Hər gün altıya yaxın evsiz ölür, küçə sakinlərinin ən azı üçdə biri narkomaniyadan əziyyət çəkir, hər dördüncü şəxs müxtəlif ruhi xəstəliklərdən əziyyət çəkir.

Son vaxtlara qədər evsizlərin həyatı normal idi, onlar təsadüfən küçəyə çıxdılar. Bu, onlara peşəkar yardım olmadan aradan qaldırılması çətin olan müəyyən bir travmaya səbəb olur. Məsələn, evsizlərdən biri bu yaxınlarda vokal müəllimi işləyirmiş və atasının gözlənilmədən ölümündən sonra həyatı bir gecədə alt-üst olub. Bundan sonra o, bir neçə il küçədə yaşamalı və hər gün var olmaq uğrunda mübarizə aparmalı olub.

İtirilmiş Venesiya

Los-Ancelesdəki evsiz insanlarla bağlı problemin parlaq nümunəsi Venedik (Venesiya) romantik adı olan ərazi hesab edilə bilər. Venedik bir çox cəhətdən İtaliya şəhərinin təqlidi kimi düşünülmüş, intibah üslubunda binalar tikilmiş və buna görə də turistlər üçün cazibə nöqtəsi olaraq qalmışdır. Milyonlarla insan buranın görməli yerlərini gəzmək istəyirdi. Amma indi Venesiya evsizlərin cəmləşdiyi yerlərdən birinə çevrilib. Burada 40 min sakin üçün 1,6 min evsiz küçələrdə yaşayır - sakinlərin dörd faizinin mənzilə ehtiyacı var.

“Associated Press”in jurnalistləri 2021-ci ildə ərazinin küçələrinin evsiz insanların sığındığı tərk edilmiş avtomobillərlə necə düzüldüyünü göstəriblər. Səkilər çadırlar, mebellər, supermarket arabaları, velosipedlər, sığınacaqlar və döşəklərlə doludur. Hətta çimərliklər də tikilən çadır şəhərciklərə görə öz cəlbediciliyini itirib.

Problemlərin bütün spektri

Özünü evsizlik probleminin ardınca küçədə tapanların törətdiyi cinayətlərin sayı da artır. Bunlar oğurluq, mənzillərin və avtomobillərin oğurlanması, narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsidir. Müxtəlif psixotrop maddələrin istifadəsi və müvafiq olaraq onların həddindən artıq dozası nəticəsində ölüm halları da artır. Bu problemlərin birləşməsi səbəbindən Los-Anceles cəlbediciliyini itirir.

Şəhər koronavirus pandemiyasından sonra ilk dəfə əhalinin azalması ilə üzləşdi. Şirkətlər getdikcə şəhərin mərkəzində ofis icarəyə götürməyə daha az həvəs göstərirlər. Turistlər “Mələklər şəhəri”nə səyahət etməyə daha az həvəslidirlər və biznesmenlər, varlı vətəndaşlar buranı potensial yaşayış yeri hesab etmirlər.

Evsizlərin problemi isə öz növbəsində məhəllədə yaşayan imtiyazlı evlərin sakinlərini qıcıqlandırır. Əvvəlcə onların bir çoxu imkansızlara rəğbət bəsləyirdi, onsuz da üzləşdikləri çətinlikləri başa düşürdü. Lakin sonra çadır düşərgələrinin xərcləri onların mərhəmətindən üstün oldu. Vətəndaşlar davamlı olaraq evsiz insanların törətdiyi cinayətlərdən təngə gəldiklərini deyirlər. Onlar evlərinin arxasındakı xiyabanlarda heroin istifadəsinə və atılan şprislərə işarə edirlər. Hətta öz təhlükəsizlikləri üçün dəyənəklərlə küçələrə çıxmağa məcbur olurlar.

“İnsanlar belə yaşaya bilməz. Hər kəs əziyyət çəkir. Təkcə mənzili olmayanlar deyil, mənzil alanlar da”, - deyə Los-Anceles sakini “Associated Press”ə deyib.

Digərləri isə şəhər rəsmilərinin bu problemlərə lazımi diqqət ayırmamasından şikayətlənirlər. “Hakimiyyət adətən çiyinlərini çəkir”, - şəhər sakinləri narazılıqlarını bildirirlər.

“Biz yeni Los-Anceles tikəcəyik!”

Evsizlərə kömək etmək son nəticədə həm Prezident Co Bayden, həm Kaliforniya qubernatoru Qevin Nyusom, həm də 2022-ci ildə Los-Ancelesin meri seçilən Demokrat Partiyasının üzvü Karen Bass üçün prioritet məsələyə çevrilib. O vəzifəyə başladıqdan sonra dərhal şəhərdə həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və aktual problemin aradan qaldırılması üçün genişmiqyaslı islahatlar aparmaq niyyətində olduğunu bildirib.

“Evsizlik problemini həll edəcəyik”, - deyə mer vurğulayıb. Karen Bass mənzil və səhiyyə xidmətlərinin göstərilməsinin genişləndirilməsindən danışıb və küçələri 40 mindən çox evsizdən təmizləmək niyyətində olduğunu bildirib. Bunun üçün o hətta şəhərdə fövqəladə vəziyyət tətbiq edib.

Amma artıq vəzifəsinin ilk ilində yeni mer öz planlarını həyata keçirməkdə çoxlu çətinliklərin olduğunu etiraf etməli oldu. Əvvəla, pandemiya zamanı evsizlərə dəstək kəsildi və maliyyələşmə indi daha da çətindir. Bununla belə, 2010-cu illərin əvvəllərində analoji təşəbbüslərə cəmi 80 milyon dollar ayrıldığı halda, 2023-cü ildə 1,3 milyard dollar sərmayə qoymaq mümkün idi. Ancaq evsizlərə dəstək siyasətinin özü dərhal inkişaf etdirilməli idi. Merin özü problemlərdən birini evsiz insanların izlənilməsi üçün əvvəllər ümumiyyətlə mövcud olmayan vahid sistemin olmamasında görür.

“Ümumi Kaliforniya məlumat bazası kifayət deyildi, dəyişiklikləri real vaxtda izləmək lazımdır. Çoxlu maneələr var. Evsizlərin mənzillərə burada və indi ehtiyacı var. Amma daimi yaşayış evlərinin tikintisi uzun müddət tələb edir və ehtiyacı olanlar həmişə məqbul şəraitdə deyil, illərlə gözləmək məcburiyyətində qalırlar. Mümkün həll yolu onların otellərdə müvəqqəti yerləşdirilməsidir ki, bu da xərc tələb edir”, - deyə mer bildirir.

Amma köçürmənin özü heç də həmişə problemin aradan qaldırılmasına gətirib çıxarmır. Müvəqqəti mənzil alanlar geri qayıda bilərlər. Şəhər rəsmilərinin sözlərinə görə, hər üç evsiz insandan biri yenidən küçələrə çıxır. Belə ki, Venesiya ərazisində son illərin nailiyyətlərindən sayılan çadır şəhərciyi dağıdılanda bir çox evsiz insanlar sadəcə olaraq yoxa çıxıb və şəhər üçün problem olaraq qalıb.

Nəhayət, belə bir fikir var ki, küçələrdə yaşamağa öyrəşmiş evsizlər özləri üçün daimi normal mənzil belə seçməyəcəklər və sonda yenidən “azadlığa” qaçacaqlar.

Köçürülmə

Buna baxmayaraq, Los-Ancelesin meri məsələn, bir neçə ildir çadır şəhərciyinin yerləşdiyi və yerli sakinlərin daim şikayət etdiyi Vestsayd rayonunda həyata keçirilən “Inside Safe” proqramı çərçivəsində müəyyən nəticələr əldə edə bilib. Evsizlərə köçürülmə ehtimalı barədə əvvəlcədən xəbərdar edilmiş, sonra bir gün avtobus çadırlara yaxınlaşaraq “könüllüləri” şəxsi əşyaları ilə birlikdə aparmışdı.

“Associated Press”in jurnalistləri həm köçkünlərdən, həm də onların keçmiş qonşularından müsahibə götürüblər. Evsizlər yeni evlərinə köçmək üçün həyəcanlı görünürdülər.

"Bu, xüsusi bir gündür!", - evsizlər qışqırdı və şəxsən bələdiyyə sədrinə təşəkkür etdi. Artıq mənzillə təmin olunan qonşular da bundan az sevinmirdilər.

Evsiz əhali öz ərazilərini daha sakit və təhlükəsiz etməli idi. Vestsayd sakinlərindən biri dedi: "Mən çox xoşbəxtəm, yəqin ki, evə gedərkən bir şüşə şampan alacağam".

Qarşıda çox iş var

Nəticədə, keçən ilin sonuna qədər Karen Bass problemi yarıdan az həll edə bildi - 50 min nəfərdən təxminən 21 mini yeni mənzil aldı. Evsizlərə dəstək proqramlarına rekord investisiyalara baxmayaraq.

Çoxdur yoxsa az? Nəzərə alsaq ki, evsizlərə verilən mənzillərin sayı əvvəlki illə müqayisədə 5 min ədəd və ya 28 faiz artıb, o zaman müəyyən irəliləyişlər nəzərə çarpır. Yalnız “Inside Safe” proqramı sayəsində onlarla düşərgə təmizləndi.

Müvəqqəti sığınacaqlar

Ancaq əksər hallarda ehtiyacı olanlar üçün yeni ev yalnız müvəqqəti sığınacaqlardır. Köçürülən evsizlərin düşərgəsi dərhal ləğv edilsə də, onun keçmiş ərazisi hasarlarla əhatə olunsa da, zaman keçdikcə bu və ya digər yerlərdə yeni çadırlar peyda oldu. Tamamlanmış mənzil layihələri hələ də hazırlanır və tələbata cavab vermir. Los-Anceles Hüquqi Yardım Fondunun mənzil və ədliyyə direktoru Barbara Şults deyir ki, şəhərin ehtiyaclarını tam ödəmək üçün daha 456 min mənzil lazımdır. Bu arada, “Mələklər şəhəri”nin imici düşərgələr və onların doğurduğu digər sosial problemlər səbəbindən solmağa davam edir.

Müəllif: Turan Abdulla
\ayna.az