Ekspert: “Bizdə hər şey yaxşı başlayır, amma sonra ortada heç bir nəticə olmur”

Bu yaxınlarda ictimaiyyətə təqdim edilən Bakının Baş Planı ən çox müzakirə olunan mövzulardan biri olaraq qalır. Bəziləri bunu həvəslə qarşılayıb, bunun çoxdan gecikdiyini qeyd ediblər. Digərləri isə ən azı müəyyən mənada buna şübhə ilə yanaşırdılar.

Bu sənəd ətraf mühit də daxil olmaqla müxtəlif sahələri əhatə edir və ona əsasən, 2040-cı ilə qədər adambaşına 8 m² yaşıllaşdırma standartlarının təmin edilməsi planlaşdırılır. Bir çox ekoloqlar qeyd edirlər ki, şəhərdə çox ehtiyac duyulan ağacların böyüməsi ilə yanaşı, suvarma suyunun çatışmazlığı problemi daha da aktuallaşacaq. İndi bu ehtiyaclar əsasən içməli suya xərclənir, bildiyimiz kimi, Azərbaycanda onun ehtiyatı kifayət qədər azdır.

Alternativ variantlardan, xüsusilə təmizlənmiş tullantı sularından istifadədən, həmçinin yağış sularının yığılmasından istifadə etmək lazımdır, baxmayaraq ki, Bakıda yağıntılar az olsa da, iqlimin quraqlaşması ilə daha da azalma ehtimalı var. Olsun, yağış suyundan bir çox ölkələrdə suvarma və digər texniki ehtiyaclar üçün istifadə olunur, amma bu təcrübənin paytaxtımızda kök salması üçün nə etmək lazımdır?

Baş planda Bakının mərkəzi hissəsində yağış sularının yığılması sistemlərinin mərhələli şəkildə tətbiqi təklif edilir. Mərkəzi Parkın suqəbuledici sisteminin yaradılması, güclü yağışlar zamanı yağış sularının yığılması üçün daha sonra suvarma üçün istifadə olunmaqla yeraltı su anbarının tikintisinə başlanması, Qış parkının yeraltı dayanacağında yeraltı su anbarının tikintisi, suvarma sistemlərinin quraşdırılması nəzərdə tutulur. Atatürk parkında tikililər, Xətai prospektində su axınının artırılması üçün arxlar, Neftçilər prospekti və bulvarın alçaq ərazilərində drenajlar da plana daxildir.

Bu mümkün yenilikləri AYNA-ya şərh edən ekoloq, “Davamlı Qafqaz” beynəlxalq təşkilatının nümayəndəsi Fuad Bağırov təəssüflə deyib ki, bizim güclü infrastruktur layihələrimiz çox vaxt heç bir nəticə vermir: “Qış parkının altında yağış suyu anbarının təşkili və sonra bu sudan suvarma üçün istifadə edilməsi ideyasına gəlincə, onun effektivliyinə şübhəm var. Məsələn, yeraltı su anbarı tikəcəklər, yazda su yığacaqlar, bəs qazonların suvarılması üçün hansı sudan istifadə olunacağına kim nəzarət edəcək? Belə mexanizmlər yoxdur. Su çəndə uzun müddət qalarsa, iylənəcək və ağcaqanadlar peyda olacaq”.

“Paytaxtdakı digər layihələrlə bağlı vəziyyətə baxsaq, görərik ki, onların çoxu yarımçıq qalıb, bəziləri isə müəyyən müddətdən sonra dayandırılıb. Bir vaxtlar Avropanın ən böyük dayanacağı olacaq eyni Qış parkını götürün. İndi ən yaxşı halda yarıya qədər yaxınlıqda yaşayanların maşınları ilə doludur, qalanları isə yolların kənarında saxlayır, orada saxlamağa davam edirlər. Yeraltı keçidlərdəki eskalatorlar, liftlər çox vaxt işləmir, bəs, səhhətinə görə pilləkənlərlə qalxıb-enə bilməyənlər necə hərəkət edə bilər? Təsəvvür edirsiniz ki, hansısa böyük ticarət mərkəzində eskalator işləmir? Əlbəttə yox! Sahibi ziyarətçilərin özlərini rahat hiss etmələri üçün hər şeyi edir, bəs şəhərə münasibətdə niyə fərqlidir? Qış parkının keçidlərindən birində əlil arabasında olanlar üçün lift var, lakin ondan istifadə etmək üçün ilk növbədə onu işə salacaq adamı tapmaq lazımdır, ona görə də bu, daha çox nümayiş üçündür”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Mütəxəssis nəqliyyatın intellektual idarəetmə sistemini də xatırladıb: “Hər dayanacaqda monitor var idi və vətəndaş avtobusun neçə dəqiqəyə çatacağını izləyə bilirdi. Sonra monitorlar sadəcə işləməyi dayandırdı. Yaxud da velosiped yollarının yaradılması zərurəti haqqında çox danışılır. Bəzi yerlərdə bunlar var, bəs sonra nə? Orada həmişə qəza işıqları yandırmış avtomobillər dayanır. Artıq dediyim kimi, bir çox layihələr böyük miqyasda başlayır, amma sonu heç nə ilə bitmir. Bizim nəzarət mexanizmimiz yoxdur”.

“Yağış suyunun toplanmasına qayıdaraq, düşünürəm ki, burada fərqli bir yol tutmaq lazımdır. Yağış sularının yığılmasını, yaşıl dam örtüyünü və şəhər bağlarını özündə birləşdirən binalara üstünlük verilməlidir. Onda həm tərtibatçılar, həm də əmlak sahibləri üçün enerji səmərəliliyi, suyun səmərəliliyi və ətrafdakı məkanı yaşıllaşdırma prinsiplərinə əməl etmək faydalı olacaq. Yeni tikililərin öz yaşıl dam örtüyünün olması və müvafiq sayğaclar quraşdıraraq yağış sularının yığılması tələb oluna bilər. Binalar yaşıllıq prinsiplərinə əməl edirsə, stimul vermək, əks halda isə verilən güzəştləri götürmək olar. Həmçinin xüsusi dövlət fondundan yaşıl kreditlərin verilməsi də stimullaşdırıcı tədbir ola bilər”, - deyə Bağırov vurğulayıb.

O, Danimarkanın paytaxtı Kopenhageni misal gətirib: “Əgər işçi işə maşınla deyil, avtobusla gəlirsə, bu, şirkətə müəyyən layihələrdə üstünlük verir. Onlar havaya atılan tullantılar haqqında aylıq hesabat verirlər. Bir işçi işə velosipedlə gəlirsə, onda üstünlüklər daha çox olur. Məsələn, işçi maaşını artırmaqla həvəsləndirilir və təşkilat vergi güzəştləri alır. Nəticədə daha çox insan ekoloji təmiz nəqliyyatdan istifadə edir. Dövlət ekoloji təmizliyin sərfəli olacağı qaydalar və təşviq sistemləri yaratmalıdır. Fikrimcə, yerli özəl layihələri həvəsləndirmək və onlara imtiyazlar vermək üçün fondlar açmaq, eyni zamanda onlara obyektiv nəzarət etmək daha səmərəli olardı”.

Müəllif: Elya Belskaya