ReAl Partiyası sədrinin müavini Natiq Cəfərli Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.
DİA.AZ onunla müsahibəni təqdim edir:
- Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan həm Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı öhdəlik götürmədiyini iddia edir, həm də deyir ki, sülh müqaviləsinin mətni imzalaması üçün hazır deyil. Vəziyyət belədirsə, proses hansı istiqamətə dönə bilər?
- Ermənistan tərəfindən Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı manipulyasiyalar davam edir. Çünki 10 noyabr sazişində “kommunikasiyaların qarşılıqlı açılması” ifadəsi yer alıb. Sənəddə sadəcə “Zəngəzur dəhlizi” sözü yoxdur. Amma kommunikasiyaların açılması məsələsi var. Paşinyan və komandası da söz oyununa gedərək, orada belə yazılmadığını deyərək, bundan bəhanə kimi istifadə edirlər. Bu cığallıqdır. Ermənistan Azərbaycanla Naxçıvan bölgəsi arasında kommunikasiyaların açılması öhdəliyi götürüb. İndi boyun qaçırmağa çalışırlar, amma bəhanələrə yer yoxdur. Azərbaycanın hüquqi və siyasi mövqeyi daha güclüdür. Beynəlxalq güclərin mövqeyində də Azərbaycanın bu məsələdə haqlı olduğunu ehtiva edən məqamlar var.
Avropa Birliyi ölkələrindən, ABŞ və hətta Rusiyadan da bölgədə kommunikasiyaların açılmasının önəmi dəfələrlə vurğulanıb. Ona görə də, Azərbaycanın mövqeyinin daha güclü olduğunu düşünürəm. Sadəcə Ermənistan “Zəngəzur” və “dəhliz” ifadələrinin yer aldığı müqavilədən qaçmağa çalışır. Dərin getsək, heç bunların Azərbaycan üçün əhəmiyyəti də yoxdur. Çünki Naxçıvana gedən yolda hansısa problem yaranacaqsa, Azərbaycan “güzgü effekti” ilə eyni problemləri Laçın yolunda yarada bilər. Belə bir duruma qarşı Azərbaycanın üstünlükləri və imkanları genişdir.
Sülh müqaviləsinə gəlincə, bu prosesin uzanmasının səbəbləri bəllidir. Səbəbləri təkcə Ermənistanla bağlı deyil, Rusiya “problemləri həll edən yeganə mərkəz” rolundan çəkilmək istəmir. Rusiya Brüssel və Vaşinqtonda əldə edilmiş irəliləyişləri baltalamaqla məşğuldur. Yaxınlarda ABŞ-ın Ermənistandakı səfirinin yaxşı bir açıqlaması oldu. O, Xankəndi və ətrafında yaşayan ermənilərin Azərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiyasının vacibliyindən danışdı. Bu da Ermənistanda səs-küyə və etirazlara səbəb oldu. ABŞ-ın məqsədi tezliklə sülhün bərqərar olması, Xankəndi və ətrafında yaşayan ermənilərin Azərbaycana reinteqrasiyasına nail olmaqdır. Rusiya isə bunu istəmir. Çünki belə bir şey baş versə, Rusiyanın oradakı sülhməramlılarının gələcək fəaliyyəti sual altında qalacaq.
Ermənistan isə israr edir ki, Xankəndi və ətrafı ilə bağlı məsələ sülh müqaviləsində yer alsın. Ermənistan bu israrı ilə prosesi uzatmağa çalışır. Ona görə də, böyük sülh sazişi olmasa da, il ərzində bunun imzalanmasına zəmin yaradacaq başqa protokollar ola bilər. Bunlardan biri ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı şəkildə tanınması protokolu ola bilər. Artıq bu, Azərbaycan və Ermənistan tərəfindən sözdə bəyan edilib. Kommunikasiyaların maneəsiz açılması, sərhədlərin delimitasiya-demarkasiyası ilə bağlı protokollar ola bilər. Yəni müxtəlif protokolların imzalanması mümkündür ki, bunlar da böyük sülh sazişinin onurğa sütununu təşkil edəcək.
- Nikol Paşinyan Rusiya Prezidenti Vladimir Putinə zəng edərək, Qarabağ və Laçın yolunu müzakirə edib. Sizcə, onu indiki məqamda Rusiya liderinə zəng etməyə vadar edən nədir?
- Paşinyan və komandası uzun zaman Rusiyaya Qərbdən, Qərbdən də Rusiyaya şikayət etməklə, bir primitiv siyasi oyun qurmağa çalışırdı. Artıq bu ifşa olub. Qərb anlayır ki, bunlar bəhanələrdir, buna görə də mövqeyi sərtləşib. Rusiya da başa düşür ki, Paşinyanın dedikləri uydurma və bəhanədir, Qərbə meylliliyi hiss olunur. İndi Paşinyan görür ki, formal olsa da, hazırda bölgədə varlığını sürdürən Rusiyadır. Paşinyan Qarabağ ermənilərinin bəzi istək və gözləntilərini Putinə çatdırmaq yoluyla “onları qoruyan qüvvə”yə çevrilmək istəyir. Şikayəti də ondan ibarətdir ki, Azərbaycan addım-addım Xankəndi və ətrafında öz konstitusion hüquqlarını bərpa edir. Nə Ermənistan, nə də qondarma rejim buna mane ola bilir.
Ermənistan Rusiya vasitəsilə bu prosesə mane olmağa çalışır. Buna görə də Rusiyanı daha aktiv rol almağa çağırırlar. Ermənistanın daha böyük istəyi budur ki, “Qarabağ problemi”ni üzərindən atsın və bu, Rusiya ilə Azərbaycan arasında bir “problem”ə çevrilsin. Son zamanlarda Ermənistan tərəfindən atılan addımların məntiqi bunu deməyə əsas verir.
- Azərbaycan ordusunun Xankəndi və ətrafında hərbi əməliyyatlara başlayacağı ilə bağlı həm bizim, həm də Ermənistan mediasında ciddi müzakirələr gedir. Separatçılar arasındakı təşviş və çaşqınlıq da diqqətdən yayınmır. Nə baş verir?
- Mən bu məsələ ilə bağlı bir az fərqli düşünürəm. İctimai rəydən bir az kənara çıxmağı təklif edirəm. Nədənsə bizə elə gəlir ki, bu antiterror əməliyyatları və ya hərbi əməliyyatlar genişmiqyaslı, minlərlə canlı qüvvə və texnikanın iştirakı ilə olmalıdır. Buna ehtiyac yoxdur. Zatən, Azərbaycan gündəlik rutin rejimdə və ya lazım gəldikdə, antiterror əməliyyatları aparır. Bu o demək deyil ki, 10 min əsgəri bir yerə yığıb”, “Ura” deyərək, hücuma keçməliyik. Azərbaycan öz ərazisində hava məkanına, yüksəkliklərə tam nəzarət edir. Eyni zamanda, lazım gəldikdə, separatçı rejimin quldur dəstə üzvlərini bir-bir sıradan çıxarırıq, bunu yaxınlarda da gördük. Yəni antiterror əməliyyatı gündəlik rutin şəklində davam edir. Bunu başqa formalarda bəyan etməyə ehtiyac yoxdur.
Hesab edirəm ki, bugünkü taktika düzgündür. Lazım gələndə addım-addım həm diplomatik, həm də hərbi gücdən istifadə edərək, antiterror əməliyyatlarını aparmaq lazımdır. Bu gün artıq bu baş verir. Ehtiyac yoxdur ki, bir-iki günün içində böyük qüvvə ilə əməliyyatlara başlayaraq, haqlı olduğumuz yerdə haqsız duruma düşək. Ermənilər Azərbaycanın onu çəkmək istədikləri təxribatlarına getməsini çox arzulayırlar. Bu durumda ermənilərin özləri mülki qırğınlar törədib bunu “soyqırımı” kimi dünyaya təqdim də edə bilərlər. Zatən, bunun alt qatını hazırlamağa çalışırlar, gecə-gündüz bu haqda danışırlar, beynəlxalq aləmdə bir rəy formalaşdırmağa səy göstərirlər. İndi Azərbaycan niyə onlara bunun üçün bəhanə verməlidir?
Zaman-zaman antiterror əməliyyatlarının aparılması və ermənilərin oradakı terrorçu dəstələrinin üzvlərinin zərərsizləşdirilməsi və ya ələ keçirilməsi daha işlək metoddur. Azərbaycan “Damokl qılıncı”nı onların başları üzərində hiss etdirməklə, addım-addım öz konstitusion hüquqlarını bərpa edə bilər və bu yolda da irəliləyir.
- Bəs xarici işlər nazirlərinin ABŞ-dakı danışıqlarda müəyyən irəliləyiş əldə etməsi fonunda liderlərin Brüsseldə baş tutacaq təmasları prosesin bu yöndəki axarına necə təsir göstərə bilər?
- Bayaq dediyim kimi, yaxın zamanlarda, ən azı il ərzində müəyyən protokollar imzalana bilər. Amma görünən budur ki, Rusiyanın qısqanclığı həddindən artıq çoxdur, ona görə də protokollar imzalanacaqsa, paralel əsaslarla olacaq. Yəni Vaşinqton və ya Brüsseldə hansısa sənəd imzalanacaqsa, Rusiyada da bəndlərlə bağlı hansısa protokol imzalana bilər. Rusiya “əsas moderator” olduğunu, bunu göstərməyə və əlindən buraxmamağa çalışır. Ona görə düşünürəm ki, Vaşinqton və Brüssellə yanaşı, Rusiya ərazisində də müəyyən protokolların imzalanması mümkündür.