 |
|
|
Rusiyalı idxalçılar üçün daha bir pis xəbər: Qırğızıstan bankları Çinə sanksiya tətbiq edilən mallar üçün məşhur ödəniş kanalını bloklayır. Ən yaxşı halda o, xeyli bahalaşacaq. Bir neçə idxalçı bununla bağlı “The Moscow Times”a şikayət edib.
Müharibə başlayandan sonra Qırğızıstan Rusiyaya sanksiyalar və ya istehsalçıların Rusiya ilə işləməkdən imtinası səbəbindən birbaşa alına bilməyən malların tədarükü üçün məşhur kanala çevrildi. Son bir ildə bir çox idxalçılar agentlik sxemindən (vasitəçilər və üçüncü ölkələr vasitəsilə) istifadə ediblər və ya öz xarici strukturları vasitəsilə Qırğızıstan bankları vasitəsilə dünyanın müxtəlif ölkələrinə pul köçürüblər.
Bu, Çin, Türkiyə və Cənubi Koreyadakı tədarükçülərə pul çatdırmağın ümumi üsulu idi - həm sanksiyaya məruz qalan avtomobil hissələri, avadanlıq və avtomobillər, həm də sanksiyalara məruz qalmayan mallar üçün ödənişlər belə edilirdi. 2022-ci ildən bəri Amerika və Cənubi Koreya bankları Rusiyadan birbaşa ödənişləri demək olar ki, qəbul etməyiblər və Avropa bankları bunu qəbul ediblərsə, Türkiyə və Çin bunu böyük məhdudiyyətlərlə həyata keçirib. Rusiyadan yalnız kreditlə ödənişləri dollar və avro ilə qəbul etməyi praktiki olaraq dayandırıb. Üstəlik, ruslar birbaşa Türkiyəyə yalnız bir neçə növ məhsulun - istehlak mallarının, dərmanların və baqqalların ödənişini edə bilərlər. Çin banklarının ehtiyatlı mövqeyinə görə, hətta ucuz geyim və ya plastik məişət əşyaları kimi zərərsiz mallar üçün Rusiyadan birbaşa ödənişlər aylarla gözlənilən yoxlamalarda qalırdı.
Amma Qırğızıstan vasitəsilə istənilən valyutada ödənişlər təchizatçıya 1-3 gün ərzində çatırdı və nəinki yuan və ya rubl, hətta dollarla ödəniş etmək mümkün idi. Bu barədə ödəniş kanalından istifadə edən idxalçı deyib. Nəticədə, məsələn, 2022-ci ildə Qırğızıstan vasitəsilə tranzit SWIFT ödənişlərinin həcmi 10 dəfə artıb.
Lakin vintlər tədricən bərkidilir. Bir il əvvəl Rusiya pulları səbəbindən Qırğızıstan banklarından istənilən SWIFT ödənişləri Türkiyə və Cənubi Koreyada ciddi nəzarətə götürülüb.
Xarici ticarət şirkətlərindəki mənbələr iyun-iyul aylarında bildiriblər ki, bu yay Rusiya ilə fəal işləyən bankları ikinci dərəcəli sanksiyalarla hədələyən Amerika hakimiyyətinin təzyiqi altında Çin bankları da Qırğızıstandan gələn pullara çox şübhə ilə yanaşmağa başlayıblar. Birincisi, xarici banklar Qırğızıstandan gələn dollar və avro ödənişlərini yoxlamaq üçün daha çox vaxt aparmağa başladılar. Göndərənlər ödənişin məqsədi və çatdırılma marşrutu haqqında əlavə məlumat tələb etdilər. Daha sonra çeklər milli valyutalarla ödənişlərə şamil edilib.
İyul ayında bəzi Qırğızıstan bankları, məsələn “Mbank” müştərilərinə SWIFT vasitəsilə böyük Çin banklarına yuan köçürməsini dayandıracaqlarını söyləyiblər. Çünki rus idxalçılarının tez-tez bu sxemlə ödəniş etdiyini bilərək onları qəbul etməkdən imtina ediblər. Bu barədə ticarət şirkətinin sahibi deyib. O, Qırğızıstan vasitəsilə Çinə pul köçürüb.
Növbəti addım xarici bankların rubldan istifadədən imtina etməsi olub. Rusiya avadanlıq idxalçısı qeyd edib ki, Qırğızıstandakı agentlər vasitəsilə Çinə yuanla etdikləri beş iyul və avqust ödənişlərindən yalnız ikisi kreditləşdirilib: “Daha ikisi yoxlama mərhələsindədir, biri isə dərhal geri qaytarılıb. “Bank Qırğızıstan”dan gələn pulun da “çirkli” olduğu bildirilib”.
Və bu, yeni mərhələdir: Qırğızıstan bankları ödəyicilərdən alınan malların Qırğızıstanda gömrük rəsmiləşdirilməsinə dair öhdəlik tələb etməyə başlayıblar. Belə tələbləri alan üç idxalçı bildirib. Onlardan biri izah edib: “Bu, tədarükümüzü təhlükə altına qoyur - axı biz Qırğızıstan vasitəsilə ödəmişik, amma Uzaq Şərqdən Rusiyaya daşımışıq”.
“Ən azı əlavə logistika xərcləri çatdırılma qiymətinə daxil edilməlidir. Görünür, bu, keçən il sanksiyalar siyahısındakı malların, onun vasitəsilə alınan avadanlıqların və elektronikanın öz ərazisində gömrükdən keçirilməsini tələb etməyə başlayan Qazaxıstanda olduğu kimi olacaq. Ona görə də biz ən azı ƏDV-yə cəlb olunuruq və bu, orta hesabla 15% təşkil edir. Çünki onu geri qaytarmaq çox çətindir”, - “The Moscow Times”ın başqa bir həmsöhbəti deyib.
Lakin daha pisi odur ki, Qırğızıstan bankları 2022-ci ildən başlayaraq daha əvvəl ödənilmiş malların göndərilməsi üçün öz ölkələrində gömrük rəsmiləşdirilməsini təsdiq edən sənədlər tələb edirlər. Daha iki şirkətdən bildirilib. Onlardan biri etiraf edib: "Əlbəttə, biz orada heç nə aydınlaşdırmadıq".
Sənədlər təqdim edilməsə, Qırğızıstanda banklar hesabı bloklamaqla hədələyirlər: “Əgər hesab bloklansa, biz qorxuruq ki, banklar şirkətlərin ümumi qara siyahısını yaradacaq və biz bu ölkədən tranzit ödənişlər üçün istifadə edə bilməyəcəyik".
Bununla belə, Qırğızıstan banklarının özləri maliyyə blokadasına düşmək riski ilə üzləşirlər. Avqust ayında Qırğızıstandakı bankların əsas müxbirlərindən biri olan Cənubi Koreyanın “Kookmin Bankı” sentyabr ayından etibarən SWIFT köçürmələrini dayandıracağını açıqlamışdı.
AYNA.az