Qırmızı dənizdə davam edən böhran qlobal ticarət üçün böyük təhlükə yaradır və artıq daşıma xərclərinin 300 faiz artmasına səbəb olub. Neft və qaz nəhəngi olan Böyük Britaniyanın BP şirkəti Yəmən husilərinin ticarət gəmilərinə hücumlarının artmasından sonra Qırmızı dəniz vasitəsilə bütün daşımaları dayandıracağını bildirib. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, BP Azərbaycanda bir sıra iri neft-qaz layihələrinin iştirakçısıdır.

Hazırda Qırmızı dənizdə vəziyyətin gərginləşməsi və qlobal ticarəti təhdid edən amillər bütün diqqətləri təhlükəsiz və etibarlı nəqliyyat marşurutuna - Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutuna və ya Orta Dəhlizə yönəldir. Bunu Azərbaycan üzərindən daşınan yüklərin artım dinamikası da təsdiq edir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, Azərbaycanda dəniz nəqliyyatı ilə 2023-cü ildə daşınan yüklərin həcmi 9 milyon 11 min ton olub və əvvəlki ilə nisbətən 20 faiz yüksəlib.

ABŞ və Britaniyanın Yəmənə zərbələri, Qırmızı dənizdə baş verənlərin dünya neft bazarına və Azərbaycana təsiri necə olacaq?

Məsələ ilə bağlı danışan iqtisadç-ekspert Natiq Cəfərli Referans.Az-a deyib ki, artıq dünya bazarında 73 dollara qədər ucuzlaşan Azərbaycan nefti bu gün 85 dollara satılır:

“Qırmızı dənizdə baş verən gərginlik neft qiymətinə təsir göstərib. Burada tək məsələ tankerlərə hücum təhlükəsi deyil. Qırmızı dənizdən və Hörmüz boğazındən keçə bilməyən tankerlər Avropaya çatmaq üçün Afrikanın ətrafında fırlanırlar. Bu 14-15 gün əlavə vaxt itkisinə səbəb olur, bu da daşınma qiymətlərini artırır. Daşımaçılar bunu qiymətin üzərinə qoymağa çalışırlar, bu da doğrudur. Çünki onlar başqa cür bu ziyanı qarşılaya bilməzlər. Buna görə də bu gərginliyin davam etməsi bir müddət neft qiymətlərinə təsir edəcək və qiymətlərin artmasına səbəb olacaq”.

İqtisadçı qeyd edib ki, hazırda neft qiymətlərinin artmasına təkan yaradan amillər fundamental səbəb deyil. Onun sözlərinə görə, neft qiymətlərinə fundamental təsir göstərən əsas səbəblər dünya iqtisadiyyatının vəziyyətidir: “Yəni iqtisadiyyatda artım olanda, istehlak artanda qiymətlər artır, istehlak azalanda neft istehlakı azalır və neftin qiyməti düşür. Hazırda həm Çində, həm Avropa Birliyində həm də Amerikada iqtisadi görüntü heç də yaxşı deyil. Avropa, ümumiyyətlə, represiya dönəmini yaşayır, iqtisadi artım 1 faizə yaxındır. Çində gözləntilər 5,8 və ya 6 faizə yaxın idi, 4 faizə yaxın olacağı bildirilir. Amerikada hələlik 3 faizə yaxındır, amma orda da iqtisadiyyatda müəyyən qədər ləngimələr olması gözlənilir”.

Azərbaycanda neft qiymətlərini dövlət tənzimlənir. Bizdə dünyada neft qiymətləri ucuzlaşanda da neft qiymətləri düşmür, bahalaşanda da qiymət qalxmır. Azərbaycanda Tarif Şurasının və hətta Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə tənzimlənir. Zatən Azərbaycanda benzinin və dizel yanacağının qiyməti yaxın vaxtlarda qalxıb. O zaman neft qiymətləri dünyada 112 dollar idi, indi 85 dollardır. Amma bütün ehitmallara rəğmən bizdə neft və benzin qiymətlərini bazar müəyyənləşdirmir. Tarif Şurası qərar verməyənə qədər qiymətlər artmayacaq – deyə Natiq Cəfərli əlavə edib.