Kənd təsərrüfatımız tənəzzül edir: mal-qaranı da kiçik Gürcüstandan alırıq

Piştaxtalarımızda ət çeşidlərinin qiyməti aydan-aya bahalaşır. Bu il artım tendensiyası davam edib, baxmayaraq ki, bəzi analitiklər istehlak səbətində bu əsas məhsulun dəyərinin aşağı düşdüyünü iddia edirlər. Əslində, alıcılar o qədər də rahatlıq hiss etmirlər və hələ də ət üçün yayın ortasından artan qiymətləri ödəməyə məcburdurlar.

Təbii ki, bizim ət çeşidimiz fərqlidir və buna görə də qiymətlərimiz heç bir vahid qiymət siyahısına uyğun gəlmir. Məsələn, yaşlı heyvanın əti daha ucuzdur - 1 kq sümüklü ətin qiyməti təxminən 10 manat, sümüksüz ət isə 12 manatdır. Belə məhsullar əsasən iaşə müəssisələri tərəfindən alınır. Amma dana və quzu əti daha baha satılır.

Qiymətlər keyfiyyətindən, çeşidindən və s.-dən asılı olaraq 14-20 manat arasında dəyişir. Alıcıların sözlərinə görə, bizim ət bazarında orta qiymət artıq pik həddə çatıb. Əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə görə qiymətlərin daha da artmasına imkan yoxdur, lakin əvvəlki artımları xatırlasaq, piştaxtalardakı qiymət etiketləri, bir qayda olaraq, adi istehlakçının maliyyə imkanlarını nəzərə almır. Beləliklə, bazarlarımızın və pərakəndə satış şəbəkələrimizin ət piştaxtaları da daxil olmaqla, qiymət artımının yeni dalğası tamamilə mümkündür.

Yeri gəlmişkən, idxal göstəriciləri də bunu göstərir. Məsələn, ötən ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycan 34 min 860 ton ət idxal edib. Dövlət Gömrük Komitəsinə istinadən yayılan məlumata görə, bu həcmdə istehsalın maya dəyəri 69 milyon 995 min ABŞ dolları təşkil edib.

Məlumata görə, bu, Azərbaycanın 33 min 806 ton ət idxal etdiyi ötən ilin yanvar-oktyabr ayları ilə müqayisədə kəmiyyətcə 1054 ton (3,1%), dəyər ifadəsində isə 7 milyon 385 min dollar (11,8%) çoxdur. Eyni zamanda, hesabat dövründə ət idxalına çəkilən xərclər Azərbaycanın ümumi idxal xərclərinin 0,49%-ni təşkil edib. Bu rəqəmlərdən də göründüyü kimi, ölkəyə ət idxalı bahalaşıb və bu, daxili qiymətlərə təsir etməyə bilməzdi.

Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov AYNA-ya şərhində deyib ki, Azərbaycana ət idxalı artmaqda davam edir: “Eyni zamanda ölkə bu məhsula olan daxili tələbatını ödəyə bilmir. Ötən ilin cəmi 11 ayında respublikaya 104 milyon dollar dəyərində mal-qara gətirilib. Və bütün bu mal-qara kəsim üçün xaricdən gətirilirdi. Bundan əlavə, 78 milyon dollar dəyərində ət idxal edilib. Amma bizdə heyvandarlıq ənənəvi xarakter daşıyır, kəndlilər həmişə maldarlıqla məşğul olublar. İndi cəmi doqquz ay ərzində kiçik Gürcüstandan 200 min baş xırdabuynuzlu mal-qara gətirməyə məcburdurlar. 2022-ci ildə xaricdən 770 min baş xırdabuynuzlu mal-qara gətirmişik”.

“Bu gün fermerlər mal-qaralarını satıb rayonları tərk edərək paytaxta üz tuturlar. Doğrudan da şəhərdə daha çox qazanacaqlar? Axı heyvandarlıq onlara yaxşı gəlir gətirirdi. Problem kənddə şəraitin olmamasıdır. Əvvəllər bu imkan var idi, indi isə əllərindən alınıb. Bölgələrdə iri təsərrüfatlar yarandı və sərvətləri, xüsusən də suyu praktiki olaraq ələ keçirdi. Nəticədə mal-qara saxlayan kəndlilər paytaxtda iş tapmaq ümidi ilə onları satıb Bakıya gəlmək məcburiyyətində qalırlar”, - deyə mütəxəssis bildirib.

Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) rəhbəri Eyub Hüseynov da AYNA-ya söyləyib ki, iri müəssisələr praktiki olaraq kiçik təsərrüfatları susuz qoyub: “Quraqlıq artıq kəndlilərin imkanlarını azaldıb, indi isə suyu praktiki olaraq inhisara alan iri bizneslər yaranıb və buna görə də sadə kəndlilərin üz tutmağa yeri yoxdur. Onların suvarma üçün kifayət qədər suyu yoxdur”.

“Digər amillərlə yanaşı, aradakı vasitəçilərin rolu da artıma təsir etdi. Onlarsız mal-qara satmaq demək olar ki, mümkün deyil və belə möhtəkirlərin iştirakı istehlak bazarında qiymət artımının 15-20 faiz bahalaşmasına gətirib çıxarır. Qiymət artımında Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin də payı olub. Bu idarənin təşkil etdiyi “qəssabxanaları” baha qiymətə icarəyə götürmək lazımdır. Bahalı icarə haqqı da xərcə əlavədir. Sadə dillə desək, bizim ət istehsalı sferasında da hər şey “tutulub”, ona görə də burada daha optimal qiymətlərdən söhbət gedə bilməz”, - deyə müsahibimiz vurğulayıb.

Hüseynov hesab edir ki, ətin qiyməti yenidən bahalaşacaq: “Yaxın vaxtlarda quzu ətinin kiloqramı 20 manat olacaq, dana əti də bahalaşacaq. Axı tələb təklifi üstələyir və yuxarıda göstərilən səbəblər artıma təkan verməkdə davam edir”.

Müəllif: Emma Rzayeva