Politoloq hesab edir ki, dünya təkqütblü sistemə çevrilərsə, bu, qlobal təhlükəsizlik üçün çox ciddi təhdidlər formalaşdıracaq
Rusiyanın Ukraynada mümkün məğlubiyyəti, Qərbin, xüsusilə ABŞ-ın birqütblü dünyanın şəriksiz lideri olacağı halda dünyada ciddi geopolitik dəyişikliklər qaçılmazdır. Bu, Azərbaycanın yerləşdiyi regiona da ciddi dəyişikliklər vəd edir.

Amerikalı analitik İrina Tsukerman Milli.az-a açıqlamasında bildirib ki, Rusiya müharibədə məğlub olsa, Ermənistan əhəmiyyətli himayədarını itirəcək: “Əslində Rusiya, Cənubi Qafqaz kimi yerlərdə münaqişələr yaratmış, gərginliyi daha da artırmaq üçün sülhməramlılar və Ermənistandakı hərbi bazalar, İrəvana siyasi təzyiqlər vasitəsilə regiona münaqişə ocağını alovlandırmaqda davam edir.

Güclü hərbi məğlubiyyət halında, Rusiya enerji ilə bağlı gözləntiləri yerinə yetirə bilmədiyi üçün indiki bir çox müttəfiqləri arasında rəğbətini itirəcək. Nəticədə Ermənistan əhəmiyyətli himayədarını itirəcək və çox güman ki, nəhayət, öz kursunu və regiondakı gələcək rolunu yenidən nəzərdən keçirmək məcburiyyətində qalacaq. Bu, təkcə Nikol Paşinyana deyil, hələ də “Böyük Ermənistan” vizyonunu saxlayan daha aqressiv revanşist eşelonlara şamil ediləcək. Belə olan təqdirdə erməni silahlı qüvvələri, ilk növbədə Azərbaycanın hüdudlarını tərk etməyə məcbur edilə bilər. Nəticədə Rusiyanın cəzalandırılması uzun illərdir başqa ölkələrin ərazilərini zəbt edib, işğala məruz qoyan bir azğın rejimin də nəfəsinin kəsilməsi ilə nəticələnə bilər".

Bəs birqütblü dünya yaranacağı halda, bu, Azərbaycana münasibətdə hansı dəyişikliklər vəd edir? Sirr deyil ki, Azərbaycana münasibətdə Qərbin həmişə ikili münasibəti olub, 44 günlük müharibə və ondan ötən müddətdə bunun şahidi oluruq. Ermənilərin dəstəkçiləri bizdən daha çoxdur. Ermənistanın sürətlə ABŞ-ın qucağına sığınmasının səbəblərindən biri də bu prosesə hazırlıq kimi qiymətləndirilir. Rusiyanın məğlubiyyəti, Qərbin qələbəsi-bu halda Qafqazı nə gözləyir?

Politoloq Anar Əliyev “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Rusiya Ukraynaya qarşı xüsusi hərbi əməliyyatlara başlayarkən bunu bir çox xüsusi beyin mərkəzləri Moskvanın ikinci SSRİ-ni yaratmaq cəhdi və işğalçılıq siyasəti kimi qiymətləndirirdi. Amma o zaman da dediyimiz kimi, bu, əslində ABŞ və onun Qərb müttəfiqlərinin Rusiyaya qarşı apardığı geopolitik mübarizənin əsas elementlərindən biridir: “Rusiya Ukraynada müharibəyə cəlb edilməklə əslində bir bataqlığa çəkilmiş oldu. Bu, Rusiyanın məhv edilməsinin başlanğıcı kimi qiymətləndirilirdi. Ötən proseslər də onu göstərdi ki, həqiqətən də Rusiyanın Ukraynada hərbi əməliyyatları məhz Qərbin təhriki ilə formalaşdırılmış xüsusi bir tələ idi. Təəssüf ki, Rusiya bu tələyə düşdü. Biz o zaman da qeyd etmişdik ki, bu müharibənin tək qalibi var- Amerika. Ötən 7-8 ay ərzində baş verənlər də göstərdi ki, Rusiya və Ukrayna bu prosesdən ciddi şəkildə zərbələrlə çıxacaq. Ukrayna Qərbin dəstəyi ilə hərbi müqavimətini gücləndirməyinə baxmayaraq, müharibənin kardinal şəkildə nəticələrinə təsir edə biləcək heç bir ciddi dəstək əldə edə bilmir. Bu da onu göstərir ki, hədəf Rusiyadır, müharibənin daha çox uzanması və Rusiyanın daha ciddi sağalmaz yaralar almasıdır. Məqsəd Rusiyanın əlində olan çox ciddi hərbi potensialın tükədilməsidir. Buna böyük həcmdə nail olublar. Bundan sonra hədəfin kollektiv Qərb üçün Çin və Türkiyə olacağını da qeyd etmişdik. Rusiya çox gözəl anlayır ki, ABŞ onu müharibəyə çəkməklə onun əlindən qlobal güc statusunu almaq və onu bölgəsəl gücə çevirmək, bununla da ciddi zərurət yaranmış yeni qlobal dünya düzənində Rusiyanın iştirakçılığının qarşısını almağa nail olmaq planını həyata keçirməyə çalışır. Moskva Rusiyanın Ukraynada məğlubiyyətinin Rusiya üçün və hazırkı hərbi-siyasi elita üçün ölümə bərabər olduğunu başa düşür. Ona görə də Rusiya bu məğlubiyyətin mümkün miqyasını kiçiltməyə çalışır”.

Politoloq hesab edir ki, dünya təkqütblü sistemə çevrilərsə, bu, dünyada qlobal təhlükəsizlik üçün çox ciddi təhdidlər formalaşdıracaq. Çünki ABŞ heç bir halda demokratik dəyərlərdən, ədalətdən, beynəlxalq hüququn prinsiplərindən çıxış etmir: “Bu günə qədər təcrübə onu göstərir ki, ABŞ və onun müttəfiqlərinin maraqları hər zaman bu dəyərlərdən daha öndə dayanıb. Ona görə də Amerikanın qarşısında dayana biləcək alternativ gücün olması dünyada qlobal təhlükəsizliyin qorunmasında ciddi balans formalaşdırmış ola bilər. Buna görə də növbəti güclər, xüsusilə də Çin Rusiyanın Qərb qarşısında ciddi şəkildə məğlub olmasını istəmir və bunun qarşısını almaq istiqamətində addımlar atır. Növbəti proseslərdə ssenari, hadisələr iki istiqamətdə inkişaf edə bilər. Birincisi, Rusiya təhdidlərini reallaşdıraraq Ukrayna ərazisində nüvə silahından istifadə edə bilər. Bunu açıq şəkildə dərk eləyən Qərb bir çox başqa ərazilərdə, xüsusilə də Cənubi Qafqazda vəziyyəti gərginləşdirməklə Rusiya üçün ikinci cəbhə açmağa çalışır. Bununla ABŞ Ukrayna müharibəsinin Avropaya yayılmasının qarşısını almaq istəyir. Son dövrlər Ermənistan tərəfindən Azərbaycana qarşı törədilən təxribatlar birbaşa Qərbin sifarişi əsasında həyata keçirilir. Burada hədəf heç də Ermənistanın maraqlarının təmin olunması deyil. Ermənistanı alət etməklə Rusiya üçün yeni bir cəbhə, yeni bir bataqlıq yaratmağa çalışırlar. Amma bu ssenarinin reallaşması Rusiyanın ciddi şəkildə məğlub olması, məhv olması ilə yekunlaşıb dünyanın təkqütblü sistemə keçidinin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər”.

A.Əliyevin fikrincə, bu proseslərdə Rusiya xüsusilə Çin və Türkiyə ilə daha ağıllı, daha koordinə olunmuş siyasət yeritməklə bu ssenarinin qarşısını ala biləcək: “Hesab edirəm ki, qlobal təhlükəsizlik üçün bu, daha uğurlu variant olardı. İkinci ssenari isə Rusiyanın yaxın müddətdə diz çökdürülməsi, məhv edilməsi və bundan sonra dünyanın təbii ehtiyatlarının 20 faizinin yerləşdiyi Rusiyanın təbii sərvətləri uğrunda mübarizə və təkqütblü dünyanın formalaşmasıdır. ABŞ və Qərb müttəfiqləri buna nail olarlarsa, geopolitik reallıqları dəyişməyə çalışacaqları bölgələrdən biri də Cənubi Qafqaz olacaq. Çünki Cənubi Qafqaz həm karbohidrogen ehtiyatları baxımından, həm logistik layihələr baxımından başlıca həlqə rolunu oynayır. Ona görə də Qərb sıxışdırılmış mövqelərinin Cənubi Qafqazda daha da genişləndirilməsinə nail ola biləcək. Bunun üçün də ilkin addım mövcud geopolitik şəraitin şərtlərinin dəyişdirilməsi istiqamətində addımlar olacaq. Çox təəssüf ki, bu hal heç də Cənubi Qafqazdakı mövcud kövrək sülhün möhkəmləndirilməsinə xidmət etməyəcək. Çünki ABŞ-ın əsas dayaq nöqtəsi Ermənistandır və Ermənistan da bu bölgədə sülhə qarşı əsas təhdid rolunda çıxış edir”.

Ekspertin sözlərinə görə, ABŞ məhz qeyd olunan ikinci senarinin reallaşmasına çalışır.

Etibar SEYİDAĞA,
“Yeni Müsavat”

Dağıstanda polisin qızı necə öldürdüyünü laqeydliklə telefonla çəkməyəcəklər

Müəyyən ehtimal var ki, Dağıstandakı etirazlar bütün Şimali Qafqaza, sonra isə Rusiyanın digər regionlarına yayılsın. Amma bu, şansa bağlıdır. Etirazların genişmiqyaslı olub-olmayacağını dəqiq söyləmək tez olardı.

Rusiya hakimiyyəti Dağıstandakı etirazlara eyni anda bir neçə yolla cavab verməyə çalışacaq. Və ilk növbədə etirazçıları zorla dağıtmaq cəhdi olacaq. Bununla belə, müqavimət hərəkatının artmasına səbəb olan məhz yerli sakinlərə qarşı həddindən artıq zorakılıqdır. Yəni Rusiya hakimiyyətinin hərəkətləri yalnız polis zorakılığı, insanların döyülməsi, eləcə də qadınlara qarşı zor tətbiqi səbəbindən insanları daha çox küçələrə çıxmağa təhrik edəcək.

Sonra Rusiya Federasiyasında güc şaquli halda səndələyə bilər və onlar əvvəlki kimi vəziyyətə nəzarət edə bilməyəcəklər. Çox güman ki, onlar başqa regionlardan: Stavropoldan, Kubandan və ya Çeçenistandan təhlükəsizlik qüvvələrini zorakılıq üçün cəlb etməyə məcbur olacaqlar. Yadda saxlamaq lazımdır ki, orada polislər cəmiyyətin üzvləri kimi qəbul edilir. Buna görə də onlar Rusiyanın digər bölgələrinə nisbətən polisdən çox az qorxurlar. Oraya cəlb olunan təhlükəsizlik qüvvələri də “özlərinə məxsus” olmayacaq.

Etirazlar zamanı qurbanlar da katalizator ola bilər. Dağıstanda polisin qızı necə öldürdüyünü laqeydliklə telefonla çəkməyəcəklər. Bu bölgədə etirazçının ölümü dərhal daha kəskin reaksiya doğuracaq.

Bu arada, sosial şəbəkələrdə artan etiraz çağırışları Rusiyanın digər regionları üçün də nümunə olacaq. Mümkündür ki, məhz bu zaman vəziyyət bir neçə həftəyə nəzarətdən çıxsın.

Niyə məhz Qafqazdakıların etirazının Rusiyanın bütün yerlərində real etirazların başlayamasına gətirib çıxaracağı ümid var? Güman etmək olar ki, bu milli azlıqlarda yaxın ailə münasibətləri cəmiyyətdə daha çox həmrəyliyə təsir edir. Bundan əlavə, Rusiyanın digər bölgələrindən fərqli olaraq, məsələn, Dağıstanda ictimai davranış, şərəf və ləyaqət məsələsi vacibdir. Buna uyğun olaraq, hakimiyyətin hərəkətləri hansısa prinsiplərə zidd olsa, Qafqazda reaksiya daha sürətli və sərt olacaq.

Eyni zamanda, Rusiya hakimiyyəti təbliğatla etirazları sakitləşdirməyə çalışacaq. Məsələn, səfərbərliyi Dağıstanda kifayət qədər çox olan sürücülərin böyük ehtiyacı ilə əsaslandıracaqlar. Yəni Rusiya Federasiyasında səfərbərliyin kişilər üçün “ölümcül” olmadığına dair bəzi izahatlarla çıxış edəcəklər.

Ancaq çox güman ki, etirazların miqyasını sonra Rusiya Federasiyasının ucqar bölgələrindəki bir neçə dağ icması yaxınlarının itkisi üçün yas tutacaqları, Ukraynadakı müharibədə ölənlərin sayının artacağı zaman görəcəyik. Cəmiyyət üçün ağrı həddi önəmlidir.

Müəllif: Sergey Danilov - Ukrayna Yaxın Şərq Araşdırmaları Mərkəzinin direktor müavini

Mənbə: UNİAN

Tərcümə AYNA-ya məxsusdur

Müəllif: Turan Abdulla

Müharibənin çox ağır proses olduğunu anlatmağa gərək yoxdur.
Elə bir regionda yaşayırıq ki, müharibələr qaçınılmazdır. Müharibələr hər nə qədər ağrılı, acılı olsa da, cəmiyyətlərin inkişafı üçün ən gözəl vasitə olur. Hər müharibədən sonra dünya yeni mərhələyə qədəm qoyur. Sülhün müharibəyə hazırlıq mərhələsi olduğunu düşünənlərdənəm. Əbədi və daimi sülh olmur, ancaq müharibələr əbədidir, daimidir, hər kəs görüb, görür, görəcək… Bu, müharibəni sevdiyim anlamına gəlmir, əslində, müharibələr iyrəndirir, ruhumla, vücudumla iyrənirəm, lakin reallıqlara da kor ola bilmərəm.
Hər dəfə müharibənin ilk gününü xatırlayanda fərqli hadisələr yada düşür. Unutduğum hekayələr gəlir ağlıma. Bunlar isə hər dəfə daha da dərinlərə aparır məni.
26 sentyabr. Gecə maşından düşürdüm. Evə getməyə 2 kilometrə yaxın yol var. O vaxt taksi və maşının rast gəlmə ehtimalı olmadığı üçün ağır bel çantalarımı şəllənib piyada gedirəm. Yolda çox fərqli düşüncələrə dalıram. Uşaqlığımı xatırlayıram. Dəmiryol xəttinin üstü ilə ayaqyalın getməyimizi yadıma düşür. Ayağıma nələr batmamışdı… Ancaq getməliydim. Hər nə qədər məcburi köçkün deyildiksə də, qaçırdıq axı. Qaçqın olurduq. Hər gün qaçqın gəlir, qohum, qonşu, tanış-bilişin ölüm, itkin xəbəri alınır. Hər dəfə ah, hər dəfə nalə, hər dəfə fəryad. Sağ qalmaq instinkti. Qaçırsan, gizlənirsən. Yolda kəndimizdən bir neçə nəfərin əsir götürüldüyünü demişdilər, nə atadan xəbər var, nə ana və qucağındakı körpə uşaqdan. Geri qalırsan, üstünə qışqırırlar. İrəli getməyə güc yox, ayaqlar yalın, dəmiryol xəttinin taxtalarının, kol-kosun tikanları uşaq ayağının altına girmək uğrunda sanki yarışa giriblər. Ayaqlar da arsızlaşmışdı. İnsan nələrə qatlaşarmış, nələrə dözərmiş…
Yolun böyük hissəsini getmişdim. Birdən maşın işğı görürdüm. Üzbəüz gəldiyi üçün heç sevinmədim də. Maşın yaxınlaşdıqca sürətinin azaldığını görürdüm. Bir anlıq düşündüm ki, yəqin, kimdirsə tanıdı, aparıb evə qoyacaq. Əslində, bu həmin an üçün elə gözəl olardı.
Maşın saxladı. Sürücü pəncərədən üzümə baxdı, bu bir neçə saniyə belə davam etdi. Uzun zaman idi görüşməsək də, salamsız, kəlamsız dedi ki, hə, gecənin bu vaxtı gəlirsənsə, demək ki, olacaq. Gülmək tutdu. Hər dəfə cəbhə bölgəsinə gedəndə o qədər: “Sən gəlmisənsə, mütləq nəsə olacaq”, – deyirdilər ki, özümü qara pişik kimi hiss edirdim. Maşın məndən bir qədər uzaqlaşdı, sonra geri döndüyünü hiss elədim. Yanımdan ötüb keçdi, sonra arxa-arxaya sürdü. Sürücü bu dəfə başını pəncərədən çıxarıb dedi:
“Mən camaatın, televizorda danışanların heç birinə inanmıram, sənin axşam gəlişlərin mənə bəs edir. Bu dəfə ağır bel çantası ilə gəlmisən, özü də gecə”...
Müharibənin ilk günü insanların danışıqlarına qulaq verəndə bir anlıq 2016-cı ilin Aprel döyüşləri yadıma düşdü. Bir cəmiyyət, eyni adamlar nə qədər dəyişərmiş. Aprel döyüşlərinin ilk saatları insanlar bir araya gələndə ancaq Xocalıdan danışırdı. Hər topa dayanmış insanlardan bu sözü eşidirdim: “Bizi Xocalının gününə salacaqlar”. Qorxu, inamsızlıq, məğlubluq sindromu, güvənsizlik. Bunları hər eşitdikcə deyirdim, kaş bu döyüşlər bir həftədən çox çəkməsin, ən əsası da kiçik də olsa, qələbə olsun. Yaxşı ki elə də oldu. Bir də onu anladım ki, Xocalı soyqırımı ilə bağlı təbliğat tamamilə əks effekt verib. Ancaq ağlaşma, ancaq sızlamaq, zorlanma səhnələrinin canlandırılması, uşaqların süngüyə keçirilməsi, qulaq, baş kəsməklə bağlı hadisələrin danışdırılması…
27 sentyabr? Bir yerdə belə Xocalı adını tutan görmədim, eşitmədim. Demək ki, o kiçik qələbə çox böyük iş görübmüş. İnam, etibar, güvən və qürurun geri dönüşü. O geri dönüş insanlara başqa cür təsir etmişdi. Əsgərindən tutmuş, fəhləsinə qədər – hər kəs qarışqa kimi işləyirdi. Əmr olmadan, tələb olmadan bir amal üçün. Təbii ki, millətin genetikası da öz sözünü deyirdi. Qan həmişə bu milləti başqa cür motivasiya edib.
Müharibədən heç kim sağ qayıtmır. Şəhidlərə rəhmət, qayıdanlara isə möhkəm olmağı diləyirəm…
Səxavət Məmməd
www.yenicag.az

"ABŞ Ermənistanda mövcud hakimiyyəti qorumaq istəyirsə, bu ölkənin Rusiyanın orbitindən çıxmaq üçün strateji plan həyata keçirirsə, ilk növbədə Yerevanı Azərbaycanla sülh müqaviləsinin bağlanmasına sövq etməlidir".

Teref.az Gundem.az-a istinadən xəbər verir ki, bunu politoloq Məhəmməd Əsədullazadə bildirib. Ekspert ABŞ-Ermənistan əlaqələrinin Yerevanda ümidlər yaratdığını deyib:

"Əgər, Vaşinqton Yerevana dəstək siyasəti və Rusiyaya qarşı ikinci Gürcüstan ssenarisini tətbiq edəcəksə, müsbət nəticə olmayacaq. Ermənistanın Təhlükəsizlik katibi Armen Qriqoryan ABŞ-a səfər edir. İkitərəfli yüksək səviyyədə səfərlərin təşkili Ermənistanda yeni "ümidlər" yaradır və Azərbaycanla hərbi qarşıdurmaya gətirəcəyi gözlənilir. Ermənistanın Azərbaycanla hərbi qarşıdurması isə bu ölkədə Rusiyanın mövqeyini getdikcə zəiflədəcək və bu hərbi qarşıdurma həm Moskvanın həm də ABŞ -maraqlarina xidmət edir. İtirən Ermənistan olacaq. Qazanan isə, Azərbaycan olacaq".

Ekspert ABŞ-ın siyasətinin düzgün olmadığını ifadə edib:

"Bundan əlavə, regionda sülh istiqamətində proses dayanır. Vaşinqtonun Ermənistan siyasəti heç də Azərbaycanla münasibətlərin normallaşması prosesinə xidmət etmir".

Bu gün Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryanın Vaşinqtona səfəri başlayıb. Rəsmi mənbələrə görə, o, ABŞ paytaxtında bir sıra vacib görüşlər keçirəcək. Görüşlərdə hansı məsələlərin müzakirə olunacağı açıqlanmır. Lakin aydındır ki, onlar əsasən Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin nizamlanması probleminə həsr olunacaq.

Bu səfər həm də ona görə diqqətəlayiqdir ki, Armen Qriqoryan təkcə Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi deyil. Media onu haqlı olaraq Nikol Paşinyanın ən yaxın adamlarından biri, ölkə baş nazirinin xarici siyasət məsələləri üzrə “danışan başı” hesab edir.

Bir neçə gün əvvəl BMT Baş Assambleyasının Nyu-Yorkda keçirilən 77-ci sessiyasında çıxış edən Nikol Paşinyan bəyan etmişdi ki, Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşdırılması bir-birinin ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınmasından başlamalıdır: “Artıq demişik ki, biz bu addımı atmağa hazırıq, lakin Azərbaycan analoji şəkildə reaksiya verməyib”.

Paşinyan İrəvana qayıdanda isə Twitter-də yazıb:

“BMT-dəki çıxışımda sadə bir sual verdim: Azərbaycan Ermənistanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində ərazi bütövlüyünü tanıyırmı? Əgər belədirsə, biz sülh müqaviləsi bağlamağa davam edə bilərik. Təəssüf ki, müsbət reaksiya yoxdur. Sual budur: niyə?”

Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan da son aylar eyni mövqeyi nümayiş etdirir. O, iyulun 29-da “Armenpress”ə müsahibəsində “Ermənistanın Azərbaycana qarşı heç bir ərazi iddiası yoxdur” deyib və qeyd edib ki, sərhədlərin toxunulmazlığı prinsipi ikitərəfli səviyyədə rəsmi sənədlərdə öz əksini tapmalıdır.

Hadisələr maraqlı axarda davam edir və nəticədə tərəflər qəfil yerlərini dəyişirlər: Azərbaycan 30 il ərzində Ermənistanı münaqişənin ərazi bütövlüyü prinsipi əsasında həllinə dair sənəd imzalamağa çağırıb və hər dəfə ələ salınaraq rədd cavabı alıb. Bu gün isə Ermənistanın özü şikayət edir ki, Azərbaycan onun oxşar rəftarına kifayət qədər çevik reaksiya vermir.

“Sual nədədir?” – Paşinyan soruşur. Sual isə ilk növbədə ondadır ki, qəfil mövqe dəyişikliyi nümayiş etdirən Ermənistan nə dərəcədə səmimidir. Məsələn, Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının rəsmi saytında “baş nazirin danışan başı” sayılan cənab Qriqoryanın doğum yerinin bu günə qədər də “Artsax Respublikası” kimi göstərilməsi onu heç narahat etmir? Yeri gəlmişkən, Qriqoryan 1983-cü ildə anadan olub. O zaman isə belə bir “respublika” hətta tanınmamış formada mövcud deyildi və Azərbaycan Respublikasının tərkibində yalnız Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti vardı. Yaxud, Azərbaycan Ermənistan Təhlükəsizlik Şurası katibinin qonşu ölkənin ərazi bütövlüyünün tanınması ilə bağlı sözlərini necə qəbul etməlidir? Yada salaq ki, ərazi bütövlüyünün tanınması kimi səs-küylü bəyanatla çıxış edən dövlət xadimi cəmi bir ay sonra gizli şəkildə Azərbaycanın Ermənistanla münaqişəsinə səbəb olan rayonlarından birinə səfər edir və orada toplantı keçirir? Deməli, Qriqoryanın bəyanatı məhz Azərbaycanın diplomatik departamentinin vurğuladığı kimi qəbul edilməlidir: “Ermənistan rəsmisinin Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Brüsseldə keçirilən növbəti görüşündən dərhal sonra atdığı məqsədyönlü qeyri-qanuni addım nəinki görüş zamanı əldə olunmuş razılaşmalara kölgə salır, həm də erməni tərəfinin normallaşma prosesində qeyri-səmimiliyini açıq şəkildə nümayiş etdirir… Bu, Ermənistanın Azərbaycana qarşı heç bir ərazi iddiasının olmaması, suverenlik və dövlət sərhədlərinin toxunulmazlığı prinsiplərini qəbul etməsi barədə bəyanatlarının səmimiyyətdən uzaq olduğunu göstərir”.

Cənab Qriqoryanın ABŞ-a səfəri ərəfəsində Azərbaycanın teleqram kanallarından birində onun ofisinin fotosu yerləşdirilib. Təhlükəsizlik Şurasının katibi həmin fotoda Azərbaycan ərazilərinin Ermənistanın tərkibində göstərildiyi böyük xəritənin fonunda poz verir, küncdə isə “Arsax Respublikasının dövlətçilik atributlarının” təsvirləri var. “Foto 44 günlük müharibədən əvvəl çəkilib…” deyə şəkilin qeydində oxuyuruq. Maraqlıdır, Paşinyanın Ermənistanın 29800 kv.km.-lik xəritəsi ilə bağlı açıqlamasından sonra Qriqoryan öz kabinetindəki xəritəni dəyişibmi?! Axı hər gün bu xəritəyə baxmaq və paralel olaraq 29800 kv.km. ərazi ilə bağlı danışıqlar aparmaq mümkün deyil! Onu ofisdə görməmək mümkün deyil”.

Və bu qeyddəki sonuncu ifadə Paşinyanın “niyə?” sualına açıq cavab kimi səslənə bilər:

“Azərbaycanın sərt mövqeyinin səbəbi də budur. Ermənistan Azərbaycana olan ərazi iddiasından əl çəkməlidir. Əks halda təzyiqlər həm birbaşa, həm də vasitəçilərin köməyi ilə davam edəcək”.

Komitə sədri: “Xalqın narazılığının səbəblərini araşdırmaq vacibdir”

Ekspert: “Bir çox hallarda dərmanların qiymətini azaltmaq mümkündür”

Paytaxtda hər addımbaşı apteklərin olması, boş qalmaması bu biznesin gəlirli olmasından xəbər verir. Hər kəsin zaman-zaman və kiminsə ömrü boyu davamlı olaraq dərmana ehtiyacı var. Ölkəyə dərman vasitələrinin əksəriyyəti xaricdən gətirilir və bu il idxalın həcmi artıb. Belə ki, bu ilin yanvar-avqust aylarında Azərbaycana 432 milyon 151,98 min dollarlıq (artım 12,3%) 19 min 65,98 ton (artım 26,2%) əczaçılıq məhsulları idxal edilib. Bu barədə Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatında qeyd edilib. Hesabat dövründə əczaçılıq məhsullarının payı Azərbaycana bütün mal idxalının 4,87%-ni təşkil edib.

İndi hər şey bahalaşır və dərmanlar da istisna deyil. Əksər hallarda əhalinin gəlirləri hələ də yerində sayır. Ancaq çoxları üçün dərmanların mövcudluğu həyat keyfiyyəti, bəzən isə ümumiyyətlə ölüm-qalım məsələsidir. Vətəndaşları ölkədə satılan əczaçılıq məhsullarının keyfiyyəti və ehtiyac duyulan dərmanların çox vaxt tapılmaması da narahat edir.

“Anamda qlaukoma var və həkim göz təzyiqini aşağı salmaq üçün ona “Betoptik” damcıları təyin edib. Amma onları tapmaq çox çətindir. Sonuncu dəfə bunun üçün şəhərin yarısını gəzməli oldum. Analoqları almağa çalışdıq, amma heç bir faydası olmadı. Və beləliklə, yeri gəlmişkən, bu gün bir çox belə dərman var, amma sabah yoxa çıxır. Xəstələr nə etməlidir? Qiymətlərə gəlincə, bir çox dərmanlar bahalaşıb. Belə ki, “ACC Long” keçən il 3,8 manat idi, indi isə 7 manata yaxındır”, - Bakı sakini Tamara Əliyeva deyir.

“İnsanlar yeməyə getdikcə daha çox pul xərcləyir və bəzən lazımi dərmanları almağa belə pulları olmur. Hər kəs dərhal bütöv bir paket ala bilmir, hissə-hissə alır. Hələ bəzi qıt dərmanlar üçün apteklər qiymətləri şişirdirlər. Ona böyrəklərin fəaliyyətini yaxşılaşdıran dərman lazım idi, sonuncu dəfə qutusu 50 manata alınıb. Sonra heç yerdə tapa bilmədilər və nəhayət bir aptekdə qarşıladılar, qiymətdən - 120 manatdan dəhşətə gəldilər. Razıyam ki, qiymət qalxa bilər, amma bu qədər məbləğdə deyil”, - AYNA-nın digər həmsöhbəti qeyd edib.

Bir neçə gün əvvəl Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədri Əhliman Əmiraslanov əhalinin dərmanların keyfiyyətindən və qiymətindən narazı olduğunu, ölkədə dərmanların qiymətlərinin hətta Türkiyə ilə müqayisədə kifayət qədər baha olduğunu bildirmişdi. Onun sözlərinə görə, dərmanların qiyməti, keyfiyyəti və mövcudluğu ilə bağlı xeyli problemlər var. Əmiraslanov bu məsələni aidiyyəti idarələrlə müzakirə edəcəyinə söz verib və hesab edir ki, payız sessiyasında bu məsələ ilə bağlı dinləmələrin keçirilməsi zəruridir.

Komitə sədri Hesablama Palatası tərəfindən Səhiyyə Nazirliyində bu işlə məşğul olan strukturda artıq yoxlamalar aparıldığını bildirib və bunu komitə ilə müzakirə etməyi təklif edib: “Apteklərin nümayəndələrini, bu sahədə çalışan insanları dəvət edib dinləmək lazımdır. Xalqın narazılığının səbəblərini araşdırmaq vacibdir”.

Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev vəziyyəti AYNA-ya şərh edərkən əczaçılıq biznesinin mürəkkəb sistem olduğunu vurğulayıb.

“İstənilən klinikaya gedin, həmişə çoxlu xəstə olur. Pis ekologiya və qida, stress - bütün bunlar daha çox insan sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Müvafiq olaraq, müxtəlif dərmanlara ehtiyac da artır. Xalqın ödəmə qabiliyyətinin yüksək olması vacibdir”, - deyə Ağayev vurğulayır.

Qiymətlərə gəldikdə isə ekspert deyib ki, tələb təklifi müəyyən edir: “Kim ölkədə inflyasiya baş verir desin, dollar və avro demək olar ki, eyni səviyyədə qalır. Sahibkar əlbəttə ki, pul qazanmalıdır, lakin bir çox hallarda dərmanların qiymətini azaltmaq mümkündür. Əsas odur ki, dərman problemlərinin müzakirəsi zamanı heç kimin maraqlarına lobbiçilik olunmasın”.

“Dərmanların mövcudluğu ilə bağlı heç bir çətinlik yoxdur, amma hələ də bizdə qeydiyyatdan keçməyənlər var. Keyfiyyətə gəlincə, mən razıyam ki, problemlər var. Bir çox insanlar xaricdən gətirilən dərmanların burada satılanlardan daha təsirli olduğunu görür. Mütləq sifarişçinin, yəni Azərbaycana dərman gətirən şəxsin nümayəndəsi olmalıdır və o, gətirdiyinin keyfiyyətinə də cavabdeh olmalıdır. Hesab edirəm ki, Səhiyyə Nazirliyi bu məsələyə nəzarət etməməlidir. Bu, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar Nəzarəti və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin işidir və həm də ictimai nəzarət olmalıdır. Təbii ki, biz problemi həll etməliyik, çünki əhalinin sağlamlığı hər şeydən üstündür”, - deyə Ağayev fikrini tamamlayıb.

Müəllif: Elya Belskaya

Bu gün Avropa Birliyinin 3-cü böyük iqtisadiyyatına sahib İtaliyada seçkilərdir, sorğulara görə Giorgia Meloni-nin başçılıq etdiyi sağ yönümlü koalisiya seçkiləri udmağa çox yaxındır. Bu baş versə 1945-ci ildən sonra ilk dəfə İtaliyada sağ (sağ/mərkəz yox, məhz sağ) siyasi qüvvə hökumət formalaşdıracaq. Meloni-nin koalisiyasında Berluskoni və Salvini kimi siyasətçilər də yer alıb.
Keçən həftə daim "solda" duran İsveçdə də sağ/sağ mərkəz seçkiləri uddu. Yəni, dünyada "sol/psevdo-liberal" cərəyan sönür, sağ/mərkəz önə çıxır və bu gözlənilən idi.
Sağ/Sol siyasi qüvvələrin siyasətdə bir-birini əvəz etməsi çox önəmlidir - sol hakimiyyətdə çox olanda azadlıqları boğur, etatizm artır, dövlətin iqtisadiyyata müdaxilələri eybəcər hal alır, sonra sağ gələndə çəki-düzən verir, balans yaradır, sağ da hakimiyyətdə çox qalanda sol kimi eyni səhvləri, amma başqa bucaqdan təkrarlayır, sonra sol gəlib dəngəni qurur. Bu mənada fərqli ideologiyaların bir-birini əvəz etməsi siyasi "təmizlik" prosesi kimi çox önəmlidir.
Bizdə isə hələ ki, ideoloji siyasi proses yoxdur, biz yaratmağa cəhd etdikcə həm hakimiyyətin, həm də klassik müxalifətin ciddi müqaviməti ilə üzləşirik, çünki hər iki tərəf ideoloji olaraq içiboşdur. Məsələn, hansısa siyasətçi çıxıb həm sosial yardımların artırılmasını, həm də vergilərin azalmasını tələb edirsə (hər iki təklifi əsaslandırmadan), deməli savadsız populistdir, və ya YAP dövlətin iqtisadiyyatda əsas rol almasının vacibliyini deyərək həm də öz nizamnaməsinə "sağ-mərkəz" yönümlü olduğunu yazırsa, deməli bu işləri bilmir.
Siyasəti ideoloji çərçivə salmaq həm də ona görə vacibdir ki, vətəndaşın siyasi kimliyi formalaşsın, özünü ərtaf ölkələrin azarkeşi kimi aparmasın, bu çox önəmlidir, dövlətin gələcəyi üçün həyati əhəmiyyətlidir...
Natiq Cəfərli
Teref.az

Son iki yüz il ərzində tarixi Azərbaycan ərazisində gedən mürəkkəb siyasi proseslər nəticəsində azərbaycanlılar öz dədə-baba ocaqlarından zorla köçürülmüş, onlara qarşı ardıcıl şəkildə həyata keçirilən etnik təmizləmə və deportasiya siyasətinin qurbanları olmuşlar. Rusiya inqilablarının yaratdığı şəraitdən sui-istifadə edən erməni qəsbkarları 1905-1907-ci və 1918-ci illərdə yüz minlərlə soydaşımızı vəhşicəsinə qətlə yetirmişlər. 1918-1920-ci illər isə xalqımızın qan yaddaşında erməni silahlı quldur dəstələrinin xüsusi qəddarlığı ilə qanlı iz buraxmışdır. Həmin illərdə İrəvanda, Dərələyəzdə, Zəngəzurda, Göyçədə, Tiflisdə, Naxçıvanda, Bakıda, Gəncədə, Şamaxıda, Qubada, Lənkəranda, Qarabağda, Muğanda, Göyçayda on minlərlə dinc azərbaycanlı əhali soyqırımına məruz qalmış,yaşadıqları yerlərdən qovulmuş, onlara işgəncələr verilmiş, yüzlərlə yaşayış məntəqəsi dağıdılıb yerlə yeksan edilmişdir.
Azərbaycanlıların öz tarixi-etnik torpaqlarından qovulması sovet dövründə də davam etmişdir. 1948-1953-cü illərdə Ermənistandakı öz dədə-baba torpaqlarından 150 min azərbaycanlı deportasiya olunaraq Azərbaycanın Kür-Araz düzənliyində yerləşdirilmişdir. 1988-ci ildə daha 250 min azərbaycanlı öz doğma yurdundan qovulmuş, bununla da Ermənistan monoetnik dövlətə çevrilmişdir. 1988-ci ildə başlayan Qarabağ hadisələri, on minlərə günahsız insanın ölümü, yüz minlərlə azərbaycanlının öz tarixi torpaqlarından didərgin düşməsi ilə nəticələnmişdir.
XX əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində sosializm ictimai-siyasi quruluşunun dərin iflası və SSRİ kimi nəhəng bir dövlətin süqutu digər postsovet ölkələri ilə yanaşı, Azərbaycanda da siyasi xaos, iqtisadi iflic və sosial kollaps vəziyyətinin yaranması ilə nəticələnmişdi. Üstəlik həmin vaxt Azərbaycanın hərbi təcavüzə məruz qalması - erməni millətçilərinin soyqırımı və işğal siyasəti nəticəsində ölkə ərazisinin 20 faizinin işğalı, bir milyon azərbaycanlının öz yer-yurdundan didərgin düşməsi vəziyyətin son dərəcə ağırlaşmasına səbəb olmuşdu. Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, 90-cı illərin ortalarından etibarən ölkəmiz Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında tədricən dirçəlməyə və taleyüklü problemlərin həlli istiqamətində inamlı addımlar atmağa başladı.
Ümummilli liderin layiqli varisi, davamçısı Prezident İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi 2003-cü ildən ötən müddət Azərbaycan tarixinə hərtərəfli və sürətli inkişaf dövrü kimi daxil olub. Şübhəsiz, sosial-siyasi sabitliyin qorunmasının, mövcud iqtisadi inkişafın, hərtərəfli tərəqqinin təməlində Ümummilli lider Heydər Əliyevin inkişaf strategiyası, onun müəyyənləşdirdiyi daxili və xarici siyasət xətti dayanır.
Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyev ötən 18 il ərzində millətimiz üçün ən ağrılı bəla olan, dövlətimiz üçün kifayət qədər ciddi çağırış hesab edilən erməni işğalının aradan qaldırılması üçün yorulmadan çalışırdı.
Sentyabrın 27-də saat 6 radələrindən başlayaraq təcavüzkar Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin əmrilə Ermənistan Silahlı Qüvvələri Azərbaycan Ordusunun cəbhə zonasında yerləşən mövqelərini, Tərtər, Ağdam, Füzuli və Cəbrayıl rayonlarının təmas xəttində sıx məskunlaşma olan kəndləri ilə yanaşı, cəbhə xəttindən yüz kilometrlərlə aralıda yerləşən Gəncə, Mingəçevir və digər yaşayış məntəqələrinin mülki infrastruktur obyektlərini ballistik raketlərlə, fosforlu və kasetli bombalarla, klaster silahlarla atəşə tutaraq mülki əhaliyə qarşı müxtəlif cinayətlər törətməyə başladı.
44 gün ərzində döyüş meydanında Qələbəyə doğru inamla irəliləyən qorxmaz, cəsur əsgərlərimiz düşmənin işğal olunmuş torpaqlarımızdakı hərbi hissələrini, istehkamlarını, ön xətt mövqelərini, döyüş texnikalarını və infrastrukturunu, canlı qüvvəsini, cəbhənin dərinliyindəki atəş nöqtələrini, bazalarını darmadağın etdi, kəndlərimizi, strateji yüksəklikləri sürətlə tutdu. Rəşadətli ordumuzun iradəsi və əzmi nəticəsində 4 oktyabrda Cəbrayıl, 17 oktyabrda Füzuli, 20 oktyabrda Zəngilan, 25 oktyabrda Qubadlı, 8 noyabr isə Azərbaycan tarixinə Qələbə günü kimi düşdü. Qarabağın tacı, ölkəmizin ən dilbər guşələrindən biri, muğamımızın beşiyi Şuşa mənfur düşmən tapdağından qurtuldu.
Dövlət başçımız tərəfindən Vətən müharibəsində şəhid olmuş igid vətən oğullarının xatirələrinə, onların ailələrinə, qazilərimizə və vətən müharibəsi iştirakçılarına xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşılır. Prezident tərəfindən şəhid ailələrinin və qazilərin sosial rifahının yaxşılaşdırılması istiqamətində müxtəlif qərarlar, sərəncamlar qəbul edilmiş və adiyyatı orqanlara tapşırıqlar verilmişdir. Vitse-prezident Mehriban xanım Əliyeva da şəhid ailələrinə, qazilərimizə xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşır. Mehriban xanımın təşəbbüsü ilə Heydər Əliyev fondu tərəfindən xeyli sayda qazimiz xarici ölkələrdə müalicə olunaraq yenidən öz sağlamlıqlarına qovuşublar.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, doğma Qarabağ tezliklə cənnətə çevriləcək. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə görülən işlərin, həyata keçirilən tədbirlərin sürətlə aparılması da bunu deməyə əsas verir.

Aynur Xəlilova – siyasi şəhrçi
Teref.az

Teref.az olaraq Elnur Rehimoglu Abdullayevin sosial şəbəkələrdə paylaşdığı Ağdam RİH sabiq başçısı N. Sadqovun məqaləsini təqdim edirik:
Hörmətli oxucular, son günlər İran dövlətinin baş bilənləri tərəfindən Azərbaycan xalqının iradəsinin və dövlətimizin apardığı siyasətin əleyhinə qəbuledilməz bəyanatları və çıxışları müşahidə olunur. Qırmızı xətti qara xətlə, qara xətti qırmızı xətlə qarışdırırlar. Mənə elə gəlir ki, İran hökumətinin vəzifəli şəxsləri özləri belə nə istədiklərini anlamırlar. İranda yaşayan minlərlə Azərbaycanlıların hiddətindən qorxmaq istəmirlər. İnanıram ki, İran dövlətinin din xadimləri və dövlət məmurları əvvəl - axır Azərbaycanın haqq işinə dəstək verəcəklər. Bunun üçün onlar İranda yaşayan azərbaycanlıların azacıq da olsa, səslərini eşitməlidirlər.
Mən hesab edirəm ki, İranın dövlət məmurlarının narahat edən əsas səbəb, Azərbaycan dövlətinin davamlı inkişaf etməsi və İranda yaşayan azərilərin “Müstəqil Cənubi Azərbaycan” dövləti yaratmaq arzularından qorxmasıdır. Lakin bütün hallarda, ədalət və həqiqət həmişə qələbə çalacaq bu bəşəriyyətin qanunudur.
Mən 2012-ci ildə İranın din xadimləri və diplomatları ilə əlaqədar olan bir hadisəni oxucuların diqqətinə çatdırmaq istərdim.
2012-ci ildə Ağdam Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı işlədiyim dövrdə rayonumuzda, “Dini etiqadlar azadlığı " mövzusu ilə bağlı geniş miqyaslı rayonlararası müşavirə keçirilirdi. Müşavirədə 10-a yaxın dövlətin diplomatları və din xadimləri iştirak edirdi. Müşavirə öz işini bitirdikdən sonra mən qonaqları çay süfrəsinə dəvət etdim. Qonaqlar çay süfrəsinə əyləşdikdən sonra gördüm ki, Türk diplomatının oturduğu yer giriş qapısının yanına düşüb. Mən istəməzdim ki, Türk diplomatın oturduğu yer onun üçün narahatçılıq yaratsın. Ona görə də mən onu öz yanımda oturmağa dəvət etdim və bildirdim ki Türk diplomatı həmişə yuxarı başda oturmağa layiqdir.
Çay süfrəsinin arxasında eyni zamanda da İran dövlətinin iki nümayəndəsi oturmuşdu. Mən bildiyimə görə, bu cür tədbirlərdə həm din xadimləri həm də diplomatlar iştirak edirlər. Hiss etdim ki, Türkiyəli nümayəndəni yanımda oturtmağım İran diplomatının xoşuna gəlmədi. Elə bu vaxt İran din xadimlərindən biri yarızarafat, yarıciddi şəkildə mənə dedi ki, "Ağayi başçı, müsafirlər arasında ayrı seçkiliyə yol vermək yaxşı iş deyil bu qəbahətdir, yuxarı başa bizi də dəvət edə bilərdiniz".
Sözün düzü, ona cavab verməməyi düşündüm, sonra xasiyyətim məni məcbur etdi ki, danışmalıyam. Üzümü iranlılara tutaraq dedim ki, hörmətli qonaqlar, əslinə qalsa siz düz deyirsiniz , müsafirlər arasında ayrı seçkiliyə yol vermək düzgün deyil. Ancaq biz türklərlə əkiz qardaşlarıq, biz bir-birimizin ağrısını duyuruq, hər birimiz o ağrını özümüzünkü hesab edirik. Biz türkləri ona görə sevirik ki, türklər Azərbaycan xalqının düşmənini öz düşmənləri hesab edərək, Ermənistanı işğalçı təcavüzkar bir ölkə kimi tanıyır və onunla heç bir diplomatik münasibət qurmur. Lakin İran dövləti Ermənistanı uşaq kimi qucağına alıb, onun nazı ilə oynayır maddi və mənəvi dayaq durur.
Həmçinin İran nümayəndələrinə bildirdim ki, İmam Rzanın qəbri İran dövlətinin ərazisindədir və İran əhalisinin əsas inanc yerlərindən biridir. İmam Rza buyurmuşdur: "Zalıma arxa duranın özü, zalımdan də pisdir". İndi siz özünüz fikirləşin Ermənistan dövləti Azərbaycan torpaqlarının böyük hissəsini işğal edib, Azərbaycan vətəndaşlarını qətlə yetirib, Azərbaycanın məscidlərində donuz saxlayıblar. İran dövləti əslinə baxanda bu hərəkətlərlə bizi alçaldır bunun müqabilində biz İran diplomatlarına əl çalıb yuxarı başa keçirəcəyimizi fikirləşirsiz? Mən onlara dedim: Sız bilməlisiniz ki, biz İran dövlətinin iç- üzünü bilirik və eyni zamanda bilirik ki, İran dövləti İmam Rzanın dediyi kimi, ZALIM bir dövlətdir.
Mən sözümü bitirib- bitirməz iranlı nümayəndələr otağı tərk edib getdilər və onlar üçün ayrılmış avtobusa mindilər.
Azərbaycan Respublikası XİN-nın nümayəndəsi mənə təklif etdi ki, gedib onların könlünü alım və yenidən çay süfrəsinə dəvət edim. Mən isə ona dedim ki, nə olur olsun onları geri dəvət etməyəcəm, ancaq siz istəsəniz dəvət edə bilərsiniz.
Bir sözlə, XİN-nin nümayəndəsi iranlıları yenidən çay süfrəsinə dəvət etdi ki, diplomatik qalmaqal yaranmasın.
Bu dəfə onlar özlərini əvvəlkindən fərqli olaraq, iddialı aparmadılar və özünü günahkar iş başında yaxalanmış balaca uçaq kimi apararaq axıra qədər susdular.
Ağdam RİH sabiq başçısı N. Sadıqov
Teref.az

Ekspert: “Azərbaycan Qazaxıstandan lazımi miqdarda buğda idxal edə bilməz”

Qazaxıstanın Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (KTN) respublikadan taxıl və unun ixracına qoyulan məhdudiyyətləri aradan qaldırıb. KTN-in rəhbəri Yerbol Karaşukeyevin müvafiq əmri sentyabrın 14-dən qüvvəyə minib.

“Beləliklə, Qazaxıstanın kənd təsərrüfatı istehsalçıları buğda və unu məhdudiyyətsiz xaricə sata biləcəklər”, - deyə nazirliyin mətbuat xidmətindən bildirilib.

Əvvəllər respublika hökuməti məhdudiyyətlərin sentyabrın 10-dan qaldırılmasının planlaşdırıldığını açıqlasa da, görünür, onlar tələsmək qərarına gəliblər. Taxıl bazarında gərginlik tədricən səngiyib və taxıl çatışmazlığı indi keçmişdə qalıb.

Yeri gəlmişkən, dənli bitkilərin ixracının azaldılması ilə bağlı qərarın özü qonşu ölkənin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin bu il iyulun 8-dən sentyabrın 30-dək olan dövrü üçün sərəncamı ilə verilib. Taxıl ixracı üçün kvotalar 550 min tondan, un 370 min tondan çox deyildi.

Məhdudiyyətlər Qazaxıstan hökumətinin Rusiya Federasiyasının Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) ölkələrinə ixracına qadağa qoyması ilə əlaqədar ölkədə taxılın mövcudluğu ilə bağlı narahatlığının olması ilə əlaqədar olub. Lakin dünya bazarında vəziyyətin sabitləşməsindən və Qazaxıstanda taxıl məhsuldarlığı ilə bağlı müsbət proqnozlardan sonra kvotanın ləğvi qərara alınıb. Bu hadisələrin fonunda Qazaxıstanın buğda ixracını məhdudlaşdırmaq barədə iyul qərarı ilə bağlı ölkəmizdəki informasiya ajiotajını xatırlayırıq.

O zaman ayrı-ayrı, həddən artıq emosional ictimai xadimlər bizim üçün çörək qıtlığını proqnozlaşdırsalar da, bu, baş vermədi. Axı Qazaxıstan unu və buğdasının respublikamıza tədarükü cüzidir və strateji əhəmiyyətli dənli bitkilərin idxalında aslan payı Rusiyanın payına düşür.

Bu il hər iki taxıl anbarı - Qazaxıstan və Rusiya taxıl sahəsindən bol məhsul gözləyir. Ancaq Rusiya buğdasına gəldikdə, artan tədarük qiymətlərin daha da ucuzlaşmasına gətirəcəyinə görə, bu, bizim üçün əhəmiyyətli bir haldır. Belə bir vəziyyətdə qazax taxılının məhsulu arxa plana keçir.

“Qazaxıstan Taxıl İttifaqı” Hüquqi Şəxslər Assosiasiyasının (QTİ) rəsmi nümayəndəsi Yevgeni Karabanovun sözlərinə görə, Azərbaycan Qazaxıstan buğdasının idxalının artırılması ilə bağlı müraciət alıb, lakin söhbət əsasən qiymətlərdən gedir.

“Bu il Rusiya öz tarixində rekord buğda məhsulu toplayır və təbii ki, Qazaxıstanla müqayisədə rahat və ucuz logistikaya görə Rusiya taxılının alınması üçün Azərbaycana çox cəlbedici təkliflər olacaq. Ona görə də hesab edirəm ki, Azərbaycan ilk növbədə Rusiya Federasiyasından taxıl idxal edəcək”, - deyə o bildirib.

Bu il Qazaxıstanda yalnız buğdanın məhsulu təxminən 16 milyon ton ola bilər, ixrac potensialı isə 9 milyon tona yüksələcək, ona görə də Qazaxıstan taxılının idxalı məsələsində respublikamızın fəallığı başadüşüləndir - Rusiya idxalına alternativdir.

Bu istiqamətdə aparılan işlərin artıq müəyyən nəticələr verdiyini idxalın artması ilə bağlı məlumatlar da sübut edir. Rəsmi statistikaya görə, təkcə 2021-2022-ci ilin sentyabr-fevral aylarında Qazaxıstan bizim istiqamətdə ixracı demək olar ki, dörd dəfə artıraraq 128,3 min tona çatdırıb. Eyni zamanda, bu kənd təsərrüfatı mövsümündə Rusiyadan ixrac əvvəlki ilə müqayisədə 730 min tona qədər azalıb.

Yeri gəlmişkən, son on ildə Azərbaycana buğda ixracında tarixi maksimuma 2012-ci ildə nail olunub - o zaman respublikamıza Qazaxıstan taxılının tədarükü bir milyon ton təşkil edib, sonra isə kəskin şəkildə azalıb və son beş ildə 300 min tondan artıq artım olmayıb.

Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrəmlinin AYNA-ya dediyinə görə, Qazaxıstandan buğda idxalının əvvəlki həcminin xeyli böyük olması onunla izah olunur ki, 7-8 il əvvəl Qazaxıstan 26 milyon ton taxıl istehsal edirdi: “Lakin son illər məhsulun miqdarı 10 milyon tona yaxın azalıb və respublikanın o qədər də yüksək ixrac potensialı yoxdur”.

“Azərbaycan Qazaxıstandan lazımi miqdarda buğda idxal edə bilməz. Biz oradan ildə 200-300 min tona qədər idxal edə bilərik, illik idxal tələbi 1,5 milyon tondur. Azərbaycan bazarı möhkəm şəkildə Rusiya buğdasının idxalına bağlıdır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Müəllif: Tanya Samsonova