 |
|
|
İqtisadçı Andrey Belousovun Rusiyanın müdafiə naziri təyin olunması o deməkdir ki, Vladimir Putin hərbi sənaye kompleksini iqtisadiyyatın mühərrikinə çevirmək və onun hərbiləşdirilməsi yolu ilə müharibəni uzun müddət davam etdirmək niyyətindədir. Belousov ordunun fasiləsiz təchizatını təmin etməlidir və o, bunu etməyə hazırdır. Çünki Belousov uzun müddətdir ki, iqtisadiyyatın səfərbər edilməsini və dövlət hesabına stimullaşdırılmasını müdafiə edir. Bununla belə, dövlətin rolunun gücləndirilməsi hökumətin iqtisadi blokunun indiyədək müharibə dövrü problemlərinin öhdəsindən gəldiyi səmərəliliyi sarsıda bilər.
“Financial Times” qəzeti Karneqi İnstitutunun baş elmi işçisi, rusiyalı hərbi ekspert Maykl Kofmandan sitat gətirərək yazır ki, Putinin kadr dəyişikliyi açıq şəkildə göstərir ki, Rusiyanın iqtisadi elitaları özünü bu müharibədə onun hərbi elitalarından daha yaxşı göstərib.
“Müharibə dövründə Rusiyanın müdafiə nazirinin işi ordunu ehtiyac duyduğu hər şeylə təmin etməkdir və bu kontekstdə iqtisadiyyatın böyük bir hissəsinin hərbi sektorun ehtiyaclarına tabe edilməsinin zəruriliyindən danışan bir iqtisadçının nazir təyin edilməsi müəyyən məna kəsb edir”, - deyə “Reuters”ə “Mayak Intelligence” konsaltinq şirkətinin direktoru Mark Qaleotti bildirib. Onun sözlərinə görə, indi əslində bu işlər maliyyə inzibatçısının işidir və Belousov bunun öhdəsindən gələ bilər.
Böyük Britaniyanın müdafiə naziri Qrant Şapps Nikolay Patruşevin yerinə Təhlükəsizlik Şurasına rəhbərlik edəcək Sergey Şoyqunun “nailiyyətlərini” xatırladıb və deyib ki, 355 min itki və mülki əhalinin böyük iztirablara məruz qalması Şoyqunun “uğurudur”. Şappsın fikrincə, yeni müdafiə naziri müharibəni bitirməli idi, amma əvəzində Rusiyanın müdafiə naziri postunu “Putinin başqa bir kuklası” tutub: “Belousov orduya general kimi rəhbərlik etmək iddiasında olmayacaq. O, işgüzardır, texnokratdır və Putin onu çox yaxşı tanıyır”.
Putinə ÜDM-in 6 faizini keçmiş və rekord həddə - 10,7 trilyon rubla çatan müdafiə xərclərinə daha çox nəzarət lazımdır, buna görə də vəziyyətlə tanış olan ekspertlərin fikrincə, Prezident nazir vəzifəsinə güc strukturlarında heç bir tərəfdarı olmayan, mülayim və praqmatik bir məmur təyin edib. Eyni zamanda, Belousov dövlət sənaye siyasətinin həyata keçirilməsindən danışır.
Dəyişiklikdə Müdafiə Nazirliyindəki nəhəng korrupsiya da müəyyən rol oynayıb. Buna görə də əsasən qoşunlar lazımi dəstəkdən məhrum olur, əsgərlər üçün formalar, texnika və silahlar “Z-aktivistlər” tərəfindən ianələrlə alınır. Yevgeni Priqojin və “Vaqner”in keçən ilki üsyanı da əsasən Müdafiə Nazirliyinin qoşunların təchizatında səmərəsiz işi ilə izah olunurdu.
Putini və Belousovu tanıyan şəxs yeni nazir haqqında “Financial Times”ə deyib: “Belousov qətiyyən korrupsioner deyil. Şoyqu və onu müşayiət edənlərin hamısı iş adamları idi.
“Centrocredit Bank”ın iqtisadçısı Yevgeni Suvorov isə deyib ki, Putinin kadr dəyişikliyinin məqsədi iqtisadiyyatın əsas mühərriki kimi hərbi-sənaye kompleksinin rolunu möhkəmləndirməkdir.
“The New York Times” qəzeti qeyd edir ki, Belousovun idarəçilik təcrübəsi çox azdır və o, 2012-2013-cü illərdə İqtisadi İnkişaf Nazirliyinə bir ildən bir qədər çox rəhbərlik edib. Daha sonra Belousov 2020-ci ilə qədər Putinin köməkçisi olub. Bundan sonra o, Mixail Mişustinin hökumətində Baş nazirin birinci müavini vəzifəsində çalışıb və burada o, xüsusilə sosial-iqtisadi inkişafın əsas istiqamətlərinin işlənib hazırlanmasına, maliyyə bazarlarının dövlət tənzimlənməsinə nəzarət edib, milli layihələrin həyata keçirilməsinə nəzarət edib.
Karneqi İnstitutunun Rusiya və Avrasiya Tədqiqatları Mərkəzinin əməkdaşı Aleksandra Prokopenko Con Meynard Keynsin hökumət xərcləri vasitəsilə iqtisadi fəallığın stimullaşdırılması ilə bağlı fikirlərinə istinad edərək Belousovu “hərbi keynesizmin pərəstişkarı” adlandırır.
“Belousov sənaye siyasətinin görkəmli tərəfdarıdır, yəni bütün gücü ilə iqtisadiyyatı müdafiə sektoru vasitəsilə pulla doldurmağa hazırdır. Ona görə də onun dövründə hərbi xərclərin azaldılmasını gözləməyin mənası yoxdur”, Prokopenko hesab edir.
Bu yanaşma bir çox Qərb ekspertlərinin fikrincə və Kremlə yaxın mənbələrin sözlərinə görə, Qərbin militarizasiyadan yorulacağına və Kremlin buna nail olacağına ümid edərək uzun müddət müharibə aparmaq niyyətində olan Putinin yanaşmasıdır. Kremlin niyyəti belədir: Ukraynanı hərbi gücünün keyfiyyəti ilə deyilsə, kəmiyyəti ilə - yəni hərbi-texniki gücü və sonsuz insan resursları ilə əzmək. Eyni zamanda, Rusiya lideri cəmiyyətin həyat səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşməsinin qarşısını almağa çalışır ki, o, konsolidasiyada qalsın və hakimiyyəti üçün təhlükə yaratmasın. Təbii ki, müharibə ilə əlaqədar hökumət xərcləri artarkən.
Bu arada, Kral Birləşmiş Müdafiə Araşdırmaları İnstitutunun (RUSI) analitiklərinin fikrincə, iqtisadiyyatın və hərbi sənaye kompleksinin genişləndirilməsi üçün gələcək imkanlar məhduddur. Artilleriya döyüş sursatının illik məcmu istehsalının 3 milyon mərmi olaraq qalacağı gözlənilir. Ekspertlər qeyd edirlər ki, Müdafiə Nazirliyinin özü də yaxın gələcəkdə hasilatı “əhəmiyyətli dərəcədə” artıra biləcəyinə əmin deyil: buna yalnız yeni zavodların tikintisinə və hasilata investisiya qoymağa başlasa, beş ildən artıq müddətdə nail olmaq olar.
Belousov həmişə iqtisadiyyatda dövlətin rolunun gücləndirilməsi, dövlət investisiyaları, aşağı faiz dərəcələri, yumşaq büdcə və kredit siyasəti vasitəsilə artımın stimullaşdırılmasının tərəfdarı olub. Bu yanaşma həm müharibədən əvvəl, həm də müharibədən sonra mühafizəkar fiskal və pul siyasəti vasitəsilə makroiqtisadi sabitliyi dəqiq şəkildə təmin edə bilmiş maliyyə naziri Anton Siluanov və Mərkəzi Bankın sədri Elvira Nabiullinanın mövqeyi ilə ziddiyyət təşkil edir. Müxtəlif yanaşmalar artıq iqtisadiyyatda disbalansın toplanmasına gətirib çıxarır və bu, əbədi davam edə bilməz.
Karneqi İnstitutunun Rusiya və Avrasiya Araşdırmalar Mərkəzinin elmi işçisi Maksim Samorukov qeyd edir: “Hökumət fikrini uzun müddətdir ki, hansı bir koordinasiya baxımdan Prezident Putini sevindirən gözəl nümunələr göstərməyə cəmləyib. Nəticədə, bu, inflyasiya ilə mübarizə üçün faiz dərəcələrinin artırılması subsidiyalaşdırılmış kreditlərin səxavətli axını və dövlət xərclərinin artması ilə eyni vaxtda baş verir... Müvəqqəti inzibati qərarlar hiss olunmadan daimi və daha da qeyri-bazar qərarlarına çevrilir... Prezident birdən müharibə şəraitində iqtisadiyyatın daha sərt idarə olunmasını tələb etdiyinə qərar verərsə, ona kim yox deməyə cəsarət edə bilər?”.
Çikaqo Universitetinin iqtisadiyyat professoru Konstantin Sonin isə deyir ki, “Putinin əsgəri” adlandırılan Belousov “makroiqtisadçı”dan üstündür. Kremlin keçmiş yüksək rütbəli məmuru yeni müdafiə naziri haqqında “Financial Times”ə danışarkən bildirib ki, Belousov axmaq deyil, riyazi ağlı var, amma mentaliteti kifayət qədər sovetdir.