 |
|
|
“Zavod çörəyi” və ya “sosial çörək” kimi tanınan çörək növünün maya dəyərinə və keyfiyyətinə daim diqqət yetirilməsi onunla bağlıdır ki, bu çörək geniş əhali kütləsi üçün nəzərdə tutulub və aztəminatlı vətəndaşlar üçün əlçatan olmalıdır. Buna görə də, bir sıra qiymət endirimlərindən sonra baş verən son artım ağrılı kimi qəbul edildi.
Ancaq məlum oldu ki, dəyirmi çörək bahalaşmadı, sadəcə çəki qazandı - ən azı istehsalçılar bunu iddia edirlər. Yerli media onları geniş işıqlandırdığından, indiki qərarın sadəcə olaraq iri istehsalçının öz məhsullarının qiymətlərini artırmaqla keyfiyyətini artırmaq istəyi olmadığını düşünməyə dəyər, çünki çoxsaylı oxşar nəşrlər bunu təqdim edir.
Amma gəlin aydın olandan başlayaq: fevralın 1-dən 50 və 60 qəpiyə olan çörək 55 və 65 qəpiyə satılır. “Nur çörəyi” şirkəti onun “kökələcəyinə” söz verib. Qiymət az-çox aydındırsa, çörəyin artan çəkisini saxlayıb-saxlamayacağını zaman göstərəcək.
Bunun ardınca yerli informasiya məkanı dəyirmi çörək məmulatlarında yad əşyalarla bağlı xəbərlərlə doldu. Bu dəfə tanınmış istehsalçılardan birinin məhsulunda siqaret kötüyü tapılıb və bu, növbəti qalmaqala səbəb olub. İstehsalçı ortada iftira olduğunu iddia edir və iftira atanları məsuliyyətə cəlb olunmaqla hədələyir.
Görünür, yeni bir şey yoxdur - bəzən məhsulların tərkibində yad cisimlərə rast gəlinir. Bəzən bu, istehsalçının günahı ucbatından baş verir, lakin açıq yalanlar və günəş altında yerlərini azad etməyə çalışan rəqiblərin hiylələri də var.
Əsas odur ki, bu dəfə vəziyyət bazarın ən həssas seqmentində cərəyan edib. Belə düşünən Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) rəhbəri Eyub Hüseynov AYNA-ya deyib ki, müvafiq qurumlar ciddi nəzarət tədbirləri görməlidir: “Bu, həm istehsalçının günahı, həm də haqsız rəqabət nəticəsində baş verir. Ancaq bu, əlbəttə ki, yeganə problem deyil: istehsalçılar dəyirmi çörəyin maya dəyərini sabitləşdirmək üçün nəzərdə tutulmuş qiymət təzyiqinə dözməlidirlər. Buna görə də biz tez-tez məhsulun çəkisini azaltmaq barədə eşidirik. Əsasən çörək maşınlarını pərakəndə satış məntəqələrində saxlayaraq çörək boşaltmaq üçün yol polisi ilə bağlı problemlər yaranır. Bütün bunlar son nəticədə onun keyfiyyətinə təsir edir”.
“Sosial çörəyin keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün istehsalçılara təzyiqi dayandırmaq, bazara yeni şirkətlərin çıxmasına şərait yaratmaq lazımdır. Onda sosial çörək ən yaxşı halda olacaq və problemlər öz-özünə həll olunacaq. Sosial çörəyin yeni çəkisi 620 qram elan edilən müəyyən edilmiş qiymətə nisbətən ən optimaldır. Əslində, bu, qiymət-keyfiyyət nisbəti baxımından ən effektiv yanaşmadır və düzünü desək, sosial çörək seqmentində ən ağır çəki kateqoriyasıdır. Nəhayət, bu, təklif üçün ən sərfəli variantdır - insanlar əvvəllər iki aşağı keyfiyyətli çörək alırdılarsa, indi bir yüksək keyfiyyətli çörək alırlar - bu, əlbəttə ki, daha sərfəlidir”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Onun sözlərinə görə, Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti zaovdda istehsal olunan sosial çörəyin maya dəyərinə gizli nəzarət edir: “Bizim Azad İstehlakçılar Birliyi dəfələrlə bu vəziyyətin əleyhinə çıxış edib, çünki qiymətlərin müəyyənləşdirilməsinə dövlət strukturu müdaxilə etməməlidir. Nəzarət orqanlarının funksiyaları qiymətləri sabitləşdirmək üçün bazarda istehsalçıların bolluğunu təşviq etməkdir. Bir məhsulu ucuzlaşdırmaq üçün dövlət qurumları vergi və digər alətlərdən rıçaq kimi istifadə edə bilər, lakin onların biznesə qiymət diktə etmək hüququ yoxdur”.
“Amma artıq bir neçə ildir ki, sözügedən hökumət strukturu bu sahədə qiymətlərə gizli və intensiv nəzarət edir, istehsalçılara təsir edir. Xüsusən də bazarda çəkisi 500 qramdan aşağı olan çörəyin üç-dörd dəfə baha qiymətə satıldığı halda, məncə, bu, əsassız və ədalətsizdir. Çörəyin və istənilən digər məhsulun qiyməti tələb və təklif əsasında formalaşmalıdır”, - deyə Hüseynov bildirib.
Respublikamızda çörək ucuz deyil - yüksək inflyasiya illərində pərakəndə satış şəbəkəsində onun qiymətləri bəzi yerlərdə iki dəfə artıb. İstehsalçılar bunu həmişə unun və resurs tədarükçülərinin - elektrik enerjisi, qaz və suyun xidmətlərinin bahalaşması ilə izah edirdilər.
Bununla belə, mağazalar şəbəkəsində demək olar ki, həmişə aşağı gəlirli vətəndaşlar üçün ucuz sosial çörəklər var. Ötən il qiymət endirimlərinin üçüncü dalğasından sonra onun qiymətləri 60 qəpikdən 55 qəpiyə düşüb. Əvvəllər, martda sosial çörəyin qiyməti 70 qəpikdən 65 qəpiyə, iyunda isə 65 qəpikdən 60 qəpiyə düşüb. Ümumilikdə, keçən il ərzində zavodda istehsal edilən çörək 21,4 faiz ucuzlaşıb.
Ekspertlər belə çörəyin qiymətinin ucuzlaşmasını bazar qanunları ilə deyil, istehsalçılara inzibati təzyiqlərlə izah edirlər. Nəticədə, sosial çörək gizli şəkildə bahalaşır - bişmiş məhsulların çəkisinin azalması səbəbindən. Məhsulun etiketində çəki haqqında məlumat yoxdur, bu da məhsulun çəkisi ilə bütün növ manipulyasiyaların əhatə dairəsini genişləndirir.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin fikrincə, dövlət çörəyin qiymətinə nəzarət etmək hüququna malik deyil, onun keyfiyyətinə nəzarət etməyə borcludur: “Məhsulun çəkisi də daxil olmaqla, qüsurlu nəzarət son nəticədə problemlərə gətirib çıxarır”.